Adam Smith in Beijing [2007 Verso, London]

Transkript

1 KİTAP ADAM SMITH PEKİN DE 21. YÜZYILIN SOYKÜTÜĞÜ Adam Smith in Beijing [2007 Verso, London] Giovanni Arrighi Çev: İbrahim Yıldız Yordam Kitap: 64, 2009, İstanbul Sezai Temelli * 144 Uzun Yirminci Yüzyıl 1 kitabı 2000 yılında Türkçede yayınlanan (İngilizcesi 1994) Giovanni Arrighi, Dünya Sistemi Yaklaşımı üzerinden kapitalist sistemi okuyan ve sistemin işleyiş dinamiklerini bu analitik çerçeveden ele alan bir bilim insanıydı da yitirdiğimiz bu önemli araştırmacının daha önce de Wallerstein ve Hopkins ile beraber Sistem Karşıtı Hareketler 2 adlı kitabı Türkçeye çevrilmişti. Sistem karşıtı hareketlerin oturduğu zemin de, sonraki kitap ve çalışmalarındaki zemin de dünya sistemi analizini esas alan bir yerden şekillenmektedir. Bu analiz Fernand Braudel Merkezi nde Wallerstein ve Hopkins ile ortak yürütülen çalışmalarının bir ürünüdür. Arrighi sadece emek sermaye ilişkileri ekseninde kalmadan, kapitalist gelişmenin uzun döngüselliklerini devlet, sermaye, sistem üzerinden bütünlüklü olarak yorumlayarak, sistemik hareketlerin gelişimini açıklayan ama bu açıklamalarını Marksist sınıf analizi temelinden koparmadan ve bu sayede de alışılagelmiş ortodoksinin dışında yeni bir yaklaşımı bize sunabilen son dönem değerli araştırmacılar arasındadır. Bu farklılık sosyal bilimler alanında, özellikle Marksizm referanslı çalışmalarda, Negri, Harvey gibi araştırmacılarla birlikte, sosyalizmin gerilediği bir dönemde yeni yaklaşım alanlarının zenginleşmesi açısından önemli katkılar sunarak kalıcı bir referans oluşturmuştur. * İstanbul Üniversitesi, Yrd. Doç. Dr., sezaitemelli@gmail.com Eğitim Bilim Toplum Dergisi / Cilt:7 Sayı:27 Güz: 2009 Sayfa: Education Science Society Journal / Volume: 7 Issue: 27 Autumn: 2009 Page: EBT_SAYI_27.indd 144

2 Sezai Temelli Arrighi Uzun Yirminci Yüzyıl kitabında kapitalist sistemin çevrimlerini anlatırken, yalın haliyle sistemin mali genişleme aşamasına ulaşarak kendi olgunluğunu ilan ettiğini söyler. Bu aslında bir sonbahar belirtisi dir. Ceneviz dairesinden Hollanda dairesine, İngiliz den ABD dairesine kadar olan yolculuk boyunca sitemin dönüşüm dinamiklerini büyük çevrimler perspektifinden okuyarak Braudel in dünya ticaret hiyerarşisi yaklaşımını kapitalist dünya ekonomisi altında yeniden üretir. Arrighi nin yaklaşımına göre, sistem yeni bir finansallaşma sürecini takiben eğer kendisini yeniden inşa etmeyi başarırsa bu durumda yeni bir çevrimden, henüz adı konmamış bir daireden bahsetmemiz gerekecektir. Arrighi bu süreçte Pekin i, Çin merkezini ABD dairesi sonrası şanslı görmekte, konuyu toplumsal, ekonomik ve politik gelişimler ışığında Adam Smith Pekin de kitabıyla ele almaktadır. Kitap bu haliyle Uzun Yirminci Yüzyıl ın tamamlanmasıdır. Neden Smith? Arrighi nin Smith in yöntemini referans alarak yola çıkması Dünya Sistemi yaklaşımıyla olan teorik tutarlılıkta aranmalıdır. Smith in küresel ekonominin dinamiklerine bağlı olarak ileri sürdüğü Avrupa halklarıyla Avrupa dışı halklar arasındaki güç eşitleyici iktisadi ilişkiler bugünün dünyasında yeniden yorumlanabilir bir teorik referans olma özelliği göstermektedir. Smith in eşitliğe dayalı bir dünya pazarı nosyonu Çin in iktisadi gelişimine koşut olarak bugün yeniden düşünülebilmekte lerin başında, Vietnam yenilgisi sonrası hızlana ABD merkezli kriz, aslında ABD hegemonyasının gerileyişinin başlangıcı kabul edilebilir. Bu uzun yolculuk bugün 2008 krizi sonrası artık dünya sistemi açısından yeni bir hegemonik merkez düşünmeye ve/veya merkezsiz bir sistem üzerine konuşmaya bizi davet etmekte. 145 Adam Smith in Pekin yolculuğu Marx ın Detroit yolculuğuyla birlikte okunabilir. Tronti nin Marx Detroit te makalesi ile Adam Smith Pekin de çalışması aslında değişen üretim algoritması, dönüşen toplumsal ilişkiler üzerinden ele alındığında Arrighi nin Ceneviz çevriminde başlattığı kurgusunun teorik olarak güçlülüğünü göstermektedir. Çalışmanın özellikle Marksist perspektifle ele alındığında vurgulanması gereken eksiklikleri olmasına karşılık, iç tutarlılığı ve küresel ölçekte şekillenen ilişkileri açıklaması ve yaşanan gerçekliğe olan yakınlığı emek sermaye ilişkileri ötesinde, sermayenin iktisadi dolayımı dışında gelişebilen dinamiklerin analizi açısından büyük önem taşımaktadır. Marx ın sınıfsal analizi ile Smith in siyasal iktidar merkezli analizi aslında Arrighi nin teorik kurgusunda birbirini tümleyen bir işlev görebilmektedir. Sınıfsal ilişkilere göre şekillenen EBT_SAYI_27.indd 145

3 Adam Smith Pekin de 21. Yüzyılın Soykütüğü üretim sosyal formasyon, piyasa üzerinden realizasyon ve piyasa üstü iktidar ilişkileri. Her iki yönden okuma ortak bir çözümleme sağlayabilir mi? Dünya sistemi yaklaşımında olsun, yeni dönem diğer Marksist çalışmalarda olsun (Negri nin İmparatorluğu, Harvey in Yeni Emperyalizmi ) bu çabanın giderek yaygınlaştığını bize göstermekte. 146 Kitap temelde uygarlıklar arası eşitliğe dayalı bir dünya pazar toplumu şeklinde formüle edilen Smith in tezinin gelinen aşamadaki olasılığına vurgu yapmakta. ABD hegemonyasının gerileyişi, hatta Arrighi nin deyimiyle hüsranla sonuçlanması, buna karşılık yükselen Çin Smith in tezinin test edilebilirliğini gündeme getiriyor. I. Kısımda yer alan başlıklar Smith in kuramının yeniden inşa edilmesine yönelik. Marx ve Shumpeter ile karşılaştırmalı olarak ele alınan Smith, bugünün pazar ekonomilerinin anlaşılması açısından önemli addediliyor. Avrupa merkezli gelişime eklemlenmeyen, silah sanayi, askeri harcama konsepti dışında kalan, bunun sonucu İngiltere Kraliyet Donanmasının saldırıları sonucu yüzyıllık hegemonya mücadelesi dışında kalan Çin, yeni ekonomik gelişim süreciyle kendine has modeliyle geri dönmekte. Bu geri dönüşü Arrighi yeni hegemonyanın belirlenimi olarak varsayıyor. Özellikle emek yoğun üretim yapılanması ve kapitalist piyasa ilişkileri dışında bir yol izlemesi hegemonyanın farklılaşmış iktisadi ayaklarını oluşturmaya adaydır. Bunun sonucu olarak da toplumsal formasyon ve uluslararası iktisadi ilişkiler daha eşitlikçi bir kulvarda gelişebilir. Bu sav kendi teorik yolculuğuyla tutarlıdır. II. Kısımda ise küresel türbülansın izi sürülmekte. Çin in ekonomik açıdan yükselmesine neden olan küresel türbülans aşırı sermaye birikimine neden olan gelişmelerin sonucu olarak görülmektedir. Sinyal krizi ve nihai kri olarak kriz evrelerini adlandıran, 1970 lerin başında yaşanan aşırı birikim krizini sinyal krizi olarak okuyan, bu düzlemin sermaye dolayımında ortaya çıktığını, buna bağlı gelişen süreçlerin, yani nihai krize giden yolun piyasa üstü, politik düzlemde şekillenen hegemonya düzleminde meydana gelebilecek gelişmelerle şekillenebileceğini ileri süren Arrighi, son dönemi Çin merkezli bir gelişimin habercisi olarak yorumlamakta. Türbülans yaklaşık kırk yıllık bir gelişimi içinde barındırmakta. Finansallaşma eğilimlerinin, borçlanma aracılığıyla ABD ekonomisine yönelen fonların sinyal krizi olarak ortaya çıkan gelişmeleri nihai krize çevirme anlamında geciktirici rol oynadığını ileri sürebiliriz. III. Kısım teritoryal ölçekte bir çözümleme temelinde ele alınıyor. Irak savaşı ile Vietnam savaşı arasındaki bağıntı ve sürecin ilk iki kısımda ele alınan yöntem EBT_SAYI_27.indd 146

4 Sezai Temelli ışığında yeniden sorgulanması ve Çin in bu süreçte nasıl dünya sistemi içinde önemli bir unsura dönüştüğü açıklanmakta. Son kısım Çin in yükselişinin dinamiklerini ele alan, batı merkezli gelişme dinamiklerinin gerilediği bir dönemde Çin in gelişme dinamiklerinin nasıl dominant bir faktör olmaya başladığının gösterilmeye çalışıldığı bölüm Epilog başlıklı bölümle devam ediyor. Epilog ABD nin ölümcül krizinin açıklanmaya çalışıldığı bir bölüm. Varsayımsal olarak Çin in yükselişi üzerinden inşa edilen bu süreç üzerine nihai hatları belirgin teorik bir konuşma yapmak için henüz erken. Kuramsal zenginliği, kuramlar arası eklektik bir sunumun heyecan uyandırması bu çalışmayı çok nitelikli, özgün hale getirmekte. Dünya Sistemi Yaklaşımı analizinin dayandığı temel varsayımlar ışığında son dönemi gerçekliğe en yakın okuma başarısını gösteren bu çalışma akademik olduğu kadar politik alanın da önemli bir eseri olmaya adaydır. 1 Bütün bu olumlamaların yanı sıra, süreç yeni bir düzenek yerine kaotik bir gelişime de dönüşebilir. Çin emek soğurmalı, yoğun insan kullanımlı ve temel ihtiyaçların karşılanmasıyla yeterlilik anlayışında şekillendirdiği ekonomik ve toplumsal ilerleyişini, kapitalist olmayan yol üzerinden hayata geçirirken, dünya sistemi içinde oynadığı, oynayacağı rolle Smithyen bir uygarlıklar arası eşitliği sağlamaya yönelik bir hegemonya merkezi olabilmeyi başarabilir mi? Bu soruya yanıt vermek bugün için çok güç. Güç, çünkü Çin in küresel düzlemde hegemonik bir adres olmayı başarabilecek küresel siyaseti belirleme gücü henüz görünür değil. Arrighi nin piyasa üstü çözüm alanına dair Çin e yönelik beklentileri bu anlamıyla umut var görülmemekte. Ama ekonomik alana dair öngörüleri ise hızla hayata geçmekte. Önümüzdeki çeyrek yüzyıl büyük bir dönüşüme gebe diyebiliriz yılında yitirdiğimiz bu usta bilimcinin bıraktığı çalışmalar akademi ve politika dünyasının sürekli besleneceği kaynaklar arasında olacaktır. DİPNOTLAR 1 Arrighi, G., 2000, Uzun Yirminci Yüzyıl, çev: Boztemur, R., İmge yay., Ankara. 2 Arrighi, G. ve Haopkins, T.K. ve Wallerstein, I., 1995, Sistem Karşıtı Hareketler, çev: Kanat, C. ve diğ., Metis yay., İstanbul. EBT_SAYI_27.indd 147

5 EĞİTİM BİLİM TOPLUM DERGİSİ YAZI BİÇEMİ * A)Yollamalar, Kaynakça ve Dipnotu 1.Metin içinde yapılacak yollamaiar ayraç içinde (Yazar,kaynağın yayımlandığı yıl:sayfa numarası sırasıyla) gösterilecektir. Kaynakça da bu yoliama sistemine göre düzenlenecektir. Aşağıda farklı nitelikte kaynakların metin içinde ve kaynakçadaki yazılış biçimleri gösterilmektedir: a)tek yazarlı kitaplar ve makaleler Kaynakçada: Tilly, C. (2001), Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu (Ankara:İmge Yayınları,1. Baskı) (Çev.K.Emiroğ lu). 149 Metin içinde yollamada:... (Tllly,2001:120). Kaynakçada:Robinson, William I. (2001), Social Theory and Globalization: The rise of a transnational state Theory and Society 30: Metin içindeki yollamada:...(robinson, 2001:170). b)iki yazarlı kitaplarla makaleler Kaynakçada:Hirst, Paul/Thomson,Grahame (2000) Küreselleşme Sorgulanıyor (Ankara:Dost Kitabevi) (Çev.Ç.Erdem E.Yücel). Metin içindeki yollamada:...( Hirst/Thomson, 2000:80). Kaynakçada: Robinson, Will iam I./Harris, Jerry (2000), Towards A Global Rul ing Class? Globalization and the Transnational Capitalist Class, Science and Society (Cilt:64,Sayı.1) Metin içindeki yollamada:...(robinson/harris,2000:40). EBT_SAYI_27.indd 149

6 c)ikiden çok yazarlı kitapiaria makaieler Kaynakçada:Heitmeyer,Wilhelm/Müller,Joachim/Schröder,Helmut (1997),VerIockender FundamentaIismus (Frankfurt:Suhrkamp Verl ag). Metin içindeki yollamada:...(heitmeyer vd.,1997:171). d)derieme yayıniar içinde yer alan makaieier Kaynakçada: Boratav, Korkut (2000), EmperyaIizm mi? KüreselIeşme mi? Tonak, E.Ahmet (Der.), KüreselIeşme (Ankara:İmge Yay.): Metin içindeki yollamada:...(boratav,2000:21). e)yazarsız yayıniar ya da diğer kaynakiar Kaynakçada: DİE (1996), İstatistik GöstergeIer , (Ankara). Metin içindeki yollamada:...(die,1996:141). 150 f)bunların dışında adı uzun resmi yayınlara ya da mevzuata metin içinde yapıiacak yoliamaiarda kısaltmaiar kulianılmaiıdır. Örneğin Yüksek Öğretim Kanunu (YÖK), MilIi Eğitim Temel Kanunu (METK) gibi. 2)Yollamalar dışındaki açıklamalar için dipnotu kullanılmalıdır. Ancak, sayfa düzeninde yarattığı sorunlar dolayısıyla dipnotu olabildiğince az kullanılmalı ve yazının sonuna eklenmelidir. B)Yazının yazılacağı bilgisayar programları, Font ve Harf Büyüklükleri 1)Yazı PC de hazıriandıysa Word for Windows un değişik versiyoniarında ( ), AppIe Macintosh ta hazıriandıysa Microsoft Word un değişik versiyoniarında ( ) save edilmiş bir diskette ve aynı zamanda 3 nüsha A4 boyutunda bilgisayar çıktısı olarak verilmelidir. 2)Yazının ana böl üml erinde 12 punto, dipnotu, özet kaynakça, tablo gibi bölümierinde ise 10 punto harf büyükiüğünün ve Times (New Roman Times) karakterinin kullanılması gerekmektedir. 3)YazıIarda karakteri aşmayacak hem Türkçe hem İngilizce özet yer almaiıdır. EBT_SAYI_27.indd 150

7 4)Orta başlık yazı alanının ortasında, yan başlık yazı alanının sol kenarında, girintisiz, kalın ve paragraf başlığı satır başından itibaren yazılır. Orta ve yan başlıklarda kelimlerin tamamı büyük harfle başlar, paragraf başlıklarında sadece ilk kelime büyük harfle başlar ve metin devamında gelir. Başlıklarda numaralandırma ve harflendirme yapılmamalıdır. C) Yayımlanma Koşulları 1)Dergiye gönderilecek yazıiar başka bir yerde yayımlanmamış ya da yayımianmak üzere gönderilmemiş olmaiıdır. Eğitim Bilim TopIum Dergisi yayımlanan yazıların bütün yayın haklarına sahiptir. 2)Bir yazının dergide yayımianması hakem kurui unun konu alanı ile ilgiii üyelerinden ya da yayın kurulunun yeniden belirleyeceği ilgili bilimcil erden en az üç hakeme yollanıp çoğunluğunun olumlu kararı ile yayınlanır. 3)Hakem kuruiu tarafından öneriien değişikiikier benimsenmezse, yazı yanzarlar)! tarafından geri çekiiebiiir. Ayrıca, böyie durumiarda yayın kuruiu yazıyı geri çekme ya da başka hakeme göndermek konusunda tam yetkilidir. 4)Derginin hakemli bölümünde yer alacak makaleler hakem önerilerine uyularak düzeltilmek zorundadır. Düzeltme yapılmayan yazılar hakemli bölümden çekilmiş sayılır )Hakemli yazılarda bilimsel anlatımın gerektirdiği öğelere ve ölçütlere uyulur. Bunun dışında kaldığı düşünülen yazılar hakemsiz bölümde (TARTIŞMA) değerlendirilir. 6)TARTIŞMA yazıları a-yaklaşık 5 sayfayı geçemez, b-yayın Kurulu nun incelemesinden geçerek yayımlanır, c-yazıda yer alan/alacak iddiaları açıklayan/destekleyen belgelerinin bibliyografik kimlikleri Kaynakça da ya da Dipnotlar bölümünde mutlaka belirtilir. Ya da belgenin aslı/fotokopisi konulur. 7)(1) ay içerisinde Yayın Kurulu ile herhangi bir şekilde iletişim kurmayan ve bu süre içersinde Hakem Değerlendirme Raporu göndermeyen hakemlerin değerlendirmeleri dikkate alınmaz ve anılan yazı için yeni hakem belirlenir. EBT_SAYI_27.indd 151

8 8)Düzeltilmesi için yazar(lar)ına gönderilen makaleler (1) ay içerisinde hakemlerin değerlendirmelerine uyularak düzeltilir ve EĞİTİM BİLİM TOPLUM DERGİSİ Yayın Kurulu na ulaştırılır. 9)(KİTAP TANITIMI) makale formatında olmak zorundadır. Tanıtım yazısının ayrı özgün bir başlığı ve bu başlık altında kitabın açık bibliyografik kimliği olmalıdır. Kitabın adı tanıtım yazısının ana başlığı olamaz. Tanıtım yazısı eleştiri ve değerlendirme içermelidir. Tanıtım yazısına kitabın neden söz ettiğini anlatan çok kısa (2-3 cümle ya da 1 paragraf) İngilizce bilgi eklen melidir. Ayrıca özgün başlığın İngilizcesi de verilmelidir. 10)Yazarlar ile yazının hakem kurulu arasındaki ilişki Yayın Kurulu tarafından sağlanır. 11)Yazılardaki tüm değişiklikler yazarları tarafından yapılır )Hakem Kurulundan geçen ve son biçimi verilen yazılar üzerinde değişiklikler yapılamaz. Her ne nedenle olursa olsun yazısını yayımlamaktan vazgeçen bir yazar, yazısını başvurudan sonra en çok 15 gün içerisinde yazısını geri çekebilir. 13)Yazıların 7000 sözcüğü aşmaması önerilir. 14)Yazının yayımlanması durumunda beş adet dergi yazar(lar)a gönderilir. 15)Bilimsel toplantılarda sunulmuş ve başka bir yerde yayınlanmamış bildirilerin tam metni yayın kurulu kararı ile yayınlanır. * Web sayfamızda yayınlanmaktadır. EBT_SAYI_27.indd 152