TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI BİLGİ BELGE MERKEZİ(BBM)

Transkript

1 TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI BİLGİ BELGE MERKEZİ(BBM) Döküman Bilgileri EMO BBM Yayın Kodu : 148 Makalenin Adı : ÖSS Kaldırılabilir Mi? Makalenin Yayın Tarihi : 26/10/2007 Yayın Dili : Türkçe Makalenin Konusu : ÖSS Makalenin Kaynağı : Cumhuriyet Bilim Teknik, Sayı 1075, 26/10/2007 Anahtar Kelimeler : ÖSS Yazar 1 : İsa Eşme Açıklama Bu doküman Elektrik Mühendisleri Odası tarafından açık arşiv niteliğinde olarak bilginin paylaşımı ve aktarımı amacı ile eklenmiştir. Odamız üyeleri kendilerine ait her türlü çalışmayı EMOP/Üye alanında bulunan veri giriş formu aracılığı ile bilgi belge merkezinde yer almasını sağlayabileceklerdir. Ayrıca diğer kişiler çalışmalarını e-posta (bbm@emo.org.tr) yolu ile göndererek de bu işlemin gerçekleşmesini sağlayabileceklerdir. Herhangi bir dergide yayınlanmış akademik çalışmaların dergideki formatı ile aynen yer almaması koşulu ile telif hakları ihlali söz konusu değildir. Elektrik Mühendisleri Odası Bilgi Belge Merkezi nde yer alan tüm bilgilerden kaynağı gösterilerek yararlanılabilir. Bilgi Belge Merkezi nde bulunan çalışmalardan yararlanıldığında, kullanan kişinin kaynak göstermesi etik açısından gerekli ve zorunludur. Kaynak gösterilmesinde kullanılan çalışmanın adı ve yazarıyla birlikte belgenin URL adresi ( verilmelidir.

2 ÖSS kaldırılabilir mi? Cumhuriyet Bilim Teknik Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından üniversiteye girişte yapılan Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS), son yıllarda eğitimin günah keçisi olarak gösteriliyor. 22 Temmuz 2007 seçimlerinde bazı siyasi partiler, seçmenlere bu sınavın kaldırılacağı sözünü bile verebildi. Belli ki ÖSS'ye karşı olmak neredeyse kamuoyundan puan kazanmanın aracı haline geldi. Önümüzdeki günlerde "ÖSS'yi referanduma götürelim" önerisi de gündeme gelirse şaşırmamak gerekir. Peki ÖSS nedir? Neyi ölçmektedir? Yan etkileri nelerdir? ÖSS kaldırılabilir mi? Kaldırılacaksa bunun yerine ne konulmalıdır? İsa Eşme, Prof.Dr. YÖK Üyesi Türkiye'de, genç nüfus oranının büyük oluşuna ve giderek artan yükseköğretim talebine karşın, yıllardır yükseköğretime ayrılan kaynağın yetersizliği nedeniyle kontenjanlarda gerçekçi bir artışın yapılamaması, üniversite önünde önemli oranda bir yığılmaya yol açtı. Bu yığılma yıldan yıla artarak, 200 bin civarındaki lisans kontenjanına karşılık, aday sayısı 1.6 milyonun üzerine çıktı. Talep ile arz arasındaki bu uçurum ister istemez, üniversiteye girişte bir seçme sınavını zorunlu kıldığı gibi bu sınavın önemini de arttırdı. Bizde olduğu gibi, dünyanın bir çok ülkesinde de bugün yükseköğretime girişte bir seçme sınavı yapılır. Bu sınavların ÖSS'den farkı, çoktan seçmeli soruların yanında açık uçlu soruların da yer almasıdır. Ülkemizde öğrenci sayısının fazla oluşu nedeniyle, çoktan seçmeli merkezi sınavın en gerçekçi yöntem olduğu görüldü ve 1974'de başlayan bir çok aşamalardan ve yaşanan deneyimlerden sonra sınavın bugünkü uygulama biçimine ulaşıldı. ÖSS'nin, üniversiteye girecek adayları seçmede oldukça başarılı olduğu, bir fakültede, taban puanları arasında 3-5 puanlık fark olan bölümlerdeki öğrencilerin bile, farklı öğrenme düzeylerine sahip olduğunun açıkça gözlenebildiği, meslektaşlarımız tarafından her ortamda dile getirilmektedir. ÖSS'nin bir başka olumlu yanı da güvenirliliği ve objektifliğidir. ÖSS bugünkü yapısıyla, 11.sınıfa kadarki müfredatı kapsayan bilginin yanında, "okuduğunu anlama ve yorumlama, matematik ile ilgili işlemleri yapabilme, fen ve sosyal bilimlerdeki temel kavramlarla düşünebilme, bilgiyi ve verileri yorumlama ve ilişkisel düşünme" gibi temel becerileri de ölçmektedir. ÖSS, yükseköğretime öğrenci seçmenin yanında, ortaöğretimde verilen eğitim kalitesini de test eden ve ortaöğretimi bitirenler için çıktı kontrolünü yerine getiren bir ölçü aracı niteliğindedir. ÖSS'nin bu kapsamdaki verilerinin, PISA ve TIMSS gibi uluslararası değerlendirmelerle örtüşen sonuçlar vermesi, sistemin güvenilirliğini kanıtlayan bir başka göstergedir.

3 ÖSS, yukarıda sıralananların dışında, ortaöğretimde öğrenme motivasyonuna da pozitif etki yapmakta. Bugün üniversite giriş sınavı olmasa, ortaöğretime devam eden öğrencilerin motivasyonlarının ne duruma geleceğini tahmin etmek için, sınavsız geçiş uygulamasından sonra meslek liselerinin içine düştüğü durumu incelemek yeterlidir. ÖSS'NİN YAN ETKİLERİ ÖSS, bazı olumsuz yan etkilere de sahip. Bunlar üç grupta toplanabilir: 1. Sınavın ülkem genelinde sadece çoktan seçmeli test şeklinde uygulanması ve ortaöğretimi bitirenlerin tek hedefinin üniversiteye girmeye dönüşmesi nedeniyle, ÖSS ortaöğretim sisteminin "sınava odaklı" hale gelmesine, "sınavın amaç, eğitimin araç" durumuna indirgenmesine yol açıyor. Sınava odaklı eğitim nedeniyle öğrenciler, proje temelli, deney ve gözleme dayalı öğrenme yerine ezberci bir eğitime yöneltilmekte, her türlü spor ve sosyal aktivitelerden uzak kalmakta, müfredat dışı okumaya zaman ayıramamaları nedeniyle, düşündüklerini yazmada ve kendilerini ifade etmede zorlanmaktadır. 2. Türkiye'de prestijli bir lisans programına girmenin, toplumda öğrencilere ve ailelerine sağladığı kabul edilen sosyal statü, sınavın önemini iyice arttırmakta, bu durum, "Ya kazanamazsam" korkusu nedeniyle öğrencilerde derin bir sınav kaygısına yol açmaktadır. Aileleri de kapsayan ve uzun süreli olan bu etki, çocukların yaşamında iz bırakabilen psikolojik rahatsızlıklara bile neden olabilmektedir. 3. Öğrenciler, sınava hazırlık nedeniyle, bulundukları çağın sosyal gereksinimlerini ertelemekte, büyük ekonomik bedeller de ödeyerek dershanelere devam etmektedirler. Bu durum, bilginin yanında sosyal aktivite ve eğitimin öteki bileşenlerinin verildiği asıl eğitim ortamı olan okulun, ikinci planda kalmasına yol açmaktadır. NE YAPILMALI? Bunlar elbette önemsenmesi gereken olumsuzluklardır. Sınavın bu yan etkilerini, azaltıcı önlemler alınabilir. Peki bu nasıl başarılabilir? Bunun için sihirli bir çözüm yok. Dünyanın belli başlı ülkelerinde olduğu gibi, çözümün ilk adımı, arz ile talep arasındaki uçurumu kaldırmaktır. Türkiye'de, yükseköğretimde okullaşma oranı, AB ülkeleri ortalamasının yarısı düzeyinde olduğuna göre, "bu kadar öğrenci üniversiteye girmesin, nasıl olsa üniversiteyi bitirenler de iş bulamıyor" diyemeyiz. Ayrıca, "diplomasız işsizin, diplomalı işsizden" daha iyi olduğunu savunamayız. O halde yapılacak ilk iş, yükseköğretimde yeni kapasite yaratmak, yani kontenjanları artırtmak. Bu, altyapı ve akademik kadro olmadan, popülist yaklaşımlarla yeni üniversite açmakla değil, üniversitelere verilen kaynak ve kadrolarda radikal bir artışa gitmekle mümkündür. Acaba, işbaşına gelen hükümetler bu anlamda nasıl bir tercihte bulundu? Bu konuda bir fikir edinebilmek için, üniversitelere ayrılan kadro ve kaynakla ilgili bazı sayısal bilgilere göz atak gerekir.

4 Tablo 1'de, 2002 ve 2007 yıllarındaki, üniversite sayısı, kontenjan ve kadro sayıları toplu olarak verildi. Görüldüğü gibi, son 5 yılda üniversite sayısı 84'den 115'e çıkmasına karşılık, öğretim üyesi yetiştirmede büyük önemi olan, yurtdışı burslu öğrenci kontenjanı ve araştırma görevlisi için verilen kadrolar arttırılacağına azaltıldı! Öteyandan, öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısının 24'den 28'e çıkması, kadro artışının üzerinde kontenjan artışı sağlandığını göstermektedir. Bu durum elbette üniversitelerin özverileriyle sağlanabilmektedir. Üniversitelere bütçeden ayrılan kaynağın değerlendirilmesinde en güvenilir ölçüt, öğrenci başına yapılan harcamadır. Üniversitelerimizin, öğrenci başına yapılan harcama bakımından dünyanın belli başlı ülkelerle karşılaştırılması Tablo 2 'de gösterilmiştir. Görüldüğü gibi, OECD ülkelerinde ortalama olarak yükseköğretimde öğrenci başına $ harcanırken bu rakam bizim ülkemizde sadece $'dır Bir başka veri, YÖK Bütçesinin MEB bütçesi içindeki payını gösteren orandır. Ülkemizde son 1.5 yılda 32 devlet üniversitesi açılmıştır. Buna karşılık YÖK bütçesinin MEB bütçesi içindeki payı yükseltilmemiş, son dört yılda %25'den %21'e düşürülmüştür! Yukarıdaki veriler, hükümetlerin, yeni kapasite yaratılması için yükseköğretime gerekli olan kaynak ve kadroyu vermediğini, dolayısıyla yeni üniversite açılmasının, kapasite yaratılmasına değil, tamamen siyasi yatırıma yönelik bir tercih olduğunu göstermektedir. ÖSS KALDIRILABİLİR Mİ? Geçmiş yıllara ait veriler göstermektedir ki, ÖSS'nin yarattığı baskıyı azaltmada en önemli etken olan kapasite artırımı, siyasi iradenin yaklaşımı nedeniyle bir türlü sağlanamamıştır. Ancak önümüzdeki yıllarda gerekli imkanlar sağlanarak "arz, talebe" eşitlense bile üniversiteye giriş sınavını büsbütün kaldırmak mümkün değil. Çünkü öğrenciler, yükseköğretimin herhangi bir bölümüne yerleşmenin dışında, toplumda "gözde ve prestijli" olarak kabul edilen programlara yerleşmenin yarışına da giriyorlar. Bu durum, ÖSS'nin adının ve kapsamının değiştirilebileceğini ancak kaldırılamayacağını gösteriyor. O halde ÖSS yerine tasarlanan sistemde, herşeyden önce yukarıda sıralanan yan etkiler en aza indirilmiş olmalıdır. Bu anlamda dikkate değer bir çalışma Yükseköğretim Kurulu tarafından gerçekleştirilerek Şubat 2007'de kamuoyuna duyurulan "Türkiye'nin Yükseköğretim Stratejisi" raporunda yer almıştır. Model, basında yeterince yer aldığından burada tekrar edilmeyecek.geçtiğimiz günlerde yazılı basında; "Milli Eğitim Bakanlığı'nın üniversite kapısını tek sınava endeksleyen sisteme alternatif geliştirdiği, 10, 11 ve 12'nci sınıf öğrencilerinin yıl sonunda "Performans Değerlendirmesi" adlı merkezi sınavlara gireceği, sınav notunun, ÖSS'yi de etkileyeceği, zaman içerisinde ÖSS'nin kaldırılabileceği" şeklinde haberler yer aldı. Bilindiği gibi, geçen yıl, Milli Eğitim Bakanlığı, "Ortaöğretim Kurumları Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavını (OKS)" kaldırarak bunun yerine, yıl sonu yapılacak merkezi sınavların ortalamalarının esas alınacağı bir uygulama getirdi. Henüz elde somut bir çalışma olmamakla birlikte, basına yapılan açıklamalardan, aynı modelin üniversiteye girişte de uygulanabileceği gündeme getiriliyor.

5 Bugünkü Anayasa, yükseköğretime öğrenci seçimini Yükseköğretim Kuruluna vermektedir. Bir an bu yetki konusunu bir yana bırakıp önerilen sistemin, ÖSS'nin yukarıda sıralanan olumsuz üç yan etkisini azaltıp azaltamayacağı üzerinde duralım. 1. ÖSS'nin eğitimi sınava odaklı hale getirme etkisi: Halen sadece liseyi bitiren öğrencilere uygulanan çoktan seçmeli merkezi sınav, tüm lise yıllarına yayıldığında, eğitim büsbütün sınava odaklı hale gelecektir. Dolaysıyla bu durumda, sınava odaklı eğitimin yol açtığı olumsuzluklar daha da artacaktır. 2. Sınav kaygısı:yalnız lise son sınıfta yaşanan sınav kaygısı ve bunun yol açtığı olumsuzluklar, çocuğun gelişme çağı olan daha erken yaşlarda da yaşanacak, sınav stresi ve yol açtığı etki, katlanarak artacaktır. 3. Dershanenin okulun önüne geçmesi: ve 12. sınıflarda yapılacağı tasarlanan çoktan seçmeli test sınavlarının tüm lise yıllarına yayılması ve buradan alınacak başarı notunun üniversite giriş puanına etkisi nedeniyle öğrenciler, kendilerini bu sınavlara iyi hazırlayan dershaneye daha erken yaşlarda devam edeceklerdir. Dershane sayısında büyük bir patlamaya yol açacak böyle bir gelişme, dershane bağımlılığını arttıracak ve okul-dershane tercihinde okulu daha da geri plana itecektir. SONUÇ Görüldüğü gibi, lisenin ara sınıflarında yapılması tasarlanan "performans değerlendirme sınavları" ve bunların üniversiteye girişte değerlendirmeye alınması, ÖSS'nin yol açtığı yan etkileri azaltmak şöyle dursun, bunların katlanarak artmasına neden olacak. Dahası, böyle bir gelişme, zaten sorunlu olan eğitim sisteminde büyük bir çöküşe yol açacak. Amaç liseyi öne çıkarmak ve ortaöğretimde dibe vuran eğitimi iyileştirmekse, yapılacak en doğru iş, iyi tasarlanmış ve sadece çoktan seçmeli test yerine başka soru türlerini de kapsayan, "ortaöğretimi bitirme sınavı" üzerinde çalışmaktır. Genel ortaöğretimde 12, mesleki ortaöğretimde 61 olmak üzere, 73 lise türü olduğu düşünülürse bu sınavın yapılması ve amaca uygun veriler elde edilmesi o kadar kolay değildir. Milli Eğitim Bakanlığı yetkilileri, ÖSS'ye alternatif bir sistem aramak yerine, ÖSYM ile de işbirliği yaparak, Yükseköğretim Kurulu'nun Strateji Raporunda önerilen bu sınavı bir an önce hayata geçirmek için çalışmalara başlamalıdır. Bugün ortaöğretimde bir çıktı kontrolü yer almıyor. Eğitimde yaşanan sorunlar büyük ölçüde bu eksiklikten kaynaklanıyor. Bu nedenle "ortaöğretimi bitirme sınavı", ÖSS'ye alternatif bir sınav olarak değil, bu eksikliği giderecek şekilde tasarlanmalıdır. ÖSS, "ortaöğretimde, temel bilgileri ve bu bilgilerle akıl yürütme becerilerini daha iyi kazanmış adayları" yükseköğretim programlarına yerleştirmeyi esas alıyor. Bu nedenle ortaöğretimi bitirme sınavının ya da performans sınavlarının, ÖSS'nin yerini alması mümkün değildir. ÖSS ile ilgili yukarıda yapılan değerlendirmeler bizi, bir çok uzmanın dile getirdiği şu sonuca götürüyor: "İyi işleyen ve olumlu yönleri, olumsuz yönlerinden daha fazla olan bir sistemin, daha iyisi bulunmadan değiştirilmesinin, eğitimde yeni bir kargaşaya yol açabileceği unutulmamalıdır".

6 1- Veriler 2002 yılına aittir. Türkiye'de,2006'da öğrenci başına bütçeden ayrılan kaynak, örgün eğitimde $, tüm öğrenciler dikkate alındığında 1.380$'dır.(1$=1.54 YTL alınmıştır) 2- Rakamlar YÖK Bütçe Dairesinden alınmıştır ve öğrenci katkı payları ile döner sermaye gelirleri dahil edilmemiştir. 3- Adı geçen rapora, adresinden ulaşılabilir 4 -Radikal, 6 Ağustos 2007 Tablo 1. Son 5 yılda, üniversite, öğretim elemanı, kontenjan ve okuyan öğrenci sayıları Üniversite sayısı Öğretim elemanı sayısı Yılda verilen Araş. Gör. kadrosu YÖK'e verilen yurtdışı burslu lisansüstü kontenjanı Lisans ve önlisans kontenjanı Öğrenci sayısı (örgün ve açık öğretim toplamı) Öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısı Kaynak: Yükseköğretim Kurulu ve ÖSYM'nin ilgili birimlerinden alınmıştır.

7 Tablo 2. Bazı ülkelerde öğrenci başına düşen yıllık harcama Ülke Öğrenci Başına Yıllık Harcama ($) ABD Danimarka Belçika Japonya Finlandiya İngiltere Almanya OECD Ort Fransa İtalya İspanya Meksika Yunanistan Türkiye Kaynak: OECD, Education at a Glance 2005.