Editörler Prof.Dr. Cansu Filik İşçen & Prof.Dr. Lütfullah Türkmen EVRİM

Transkript

1 Editörler Prof.Dr. Cansu Filik İşçen & Prof.Dr. Lütfullah Türkmen EVRİM Yazarlar Prof.Dr. Gazi Görür Doç.Dr. Bekir Doğan Doç.Dr. Meltem Atabay Doç.Dr. Yunus Esen Doç.Dr. Yunus Esen Doç.Dr. Zeha Yakar Yrd.Doç.Dr. Cengiz Yıldırım Yrd.Doç.Dr. Emel Atlı Yrd.Doç.Dr. Evrim Sönmez Yrd.Doç.Dr. Füsun Akgül Yrd.Doç.Dr. Nurcan Özkan Yrd.Doç.Dr. Şirin İlkörücü Göçmençelebi Ayşe Gül Caniklioğlu

2 Editörler Prof.Dr. Cansu Filik İşçen & Prof.Dr. Lütfullah Türkmen Evrim ISBN: Kitapta yer alan bölümlerin sorumluluğu yazarlarına aittir 1.Baskı 2016 Bu kitabın basım,yayın ve satış hakları Lisans Yayıncılığa aittir.anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik,elektronik veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz basılamaz ve dağıtılamaz. Lord Matbaası Lisans Yayıncılık Tahtakale Mah. Hicret Sokak No:8/A Avcılar-İSTANBUL e-posta : lisans@lisansyayincilik.com.tr

3 ÖNSÖZ Bilim, fiziksel evrende meydana gelen olaylarla ilgili sorulara cevap vermeye çalışan, belli bir yöntemi ve yolu olan bir insanlık uğraşısı şeklinde tanımlanabilir. İnsanın bilme, öğrenme ve sorgulama isteği ve güdüsü her şeyin üstünde sayılabilir. İnsanlık var oluşundan bu yana kendine göre birçok soruya cevap arama uğraşısı vermiştir. Bu soruların içerisinde bir soru vardır ki diğerlerine göre yeri ve önemi biraz daha farklıdır. Bu soru, evrenin oluşumu, dünyanın oluşumu, canlılığın ortaya çıkması ve daha da önemlisi insanın ortaya çıkmasıdır. Bu soruyu tarihsel süreç içerisinde bütün insanlık kültürleri kendilerine göre cevaplamaya çalışmışlardır. Özellikle pozitif bilimlerin gelişme sürecinde eski Yunan, Roma temelli görüşler bilimin gelişmesi sürecinde değişime uğramıştır. Fakat canlılığın ortaya çıkması bağlamında inanç temelli ve eski görüşler bu sorunun bilim açısından ele alınmasını biraz zorlaştırmıştır. Özellikle jeolojinin ve paleontolojinin gelişmesiyle geleneksel din temelli görüşlerle, bilimsel bulgulara dayalı bilgilerin çelişmesi sürecinde canlılığın ortaya çıkışı, yayılması ve farklılaşmasıyla ilgili sorular bilim temelli olarak da cevaplandırılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda evrim veya eskilerin tabiriyle tekâmül yani olgunlaşma ve farklılaşma adını verdiğimiz bir bilimsel olguyla karşı karşıya gelmiş bulunmaktayız. Sıradan insanımızın evrimi, insanın ortaya çıkması ve farklılaşması olarak veya insanın maymundan türediği şeklinde anlamış olsa da evrimin uğraştığı alanın bundan tamamen farklı olduğunu bu kitapta ortaya koymaya çalışacağız. Hali hazırda fen bilgisi, biyoloji öğretmenliği ve biyoloji programlarında ders olarak verilen Evrim özellikle ülkemizde biraz da inançlarımızdan ve değer yargılarımızdan dolayı bilim insanlarının kolaylıkla ele almak istediği bir konu olmamıştır. Bu kitapla konuyu en son bilimsel bulgular ve bilime dayalı bir şekilde ele alırken diğer görüşlere ve inançlara saygıyı da göz ardı etmemeye çalıştık çünkü inanç kişinin özeli olarak ele alınması gereken durum olsa da bilim bağlamında bilimsel sorulara da bilime göre cevap vermemiz gerekir. Durum böyle olduğuna göre bizde bu kitapta canlılığın ortaya çıkışı ve dünyamızdaki bu canlı çeşitliliğinin sebebini yani nasıl oldu, nasıl ortaya çıktı ve nasıl farklılaştı sorularını bilimsel bulgulara göre cevaplamaya çalıştık. Bu bağlamda bölümlere göre konunun uzmanlarının değerli birikimlerini aktararak ortaya koydukları katkılara III

4 özellikle teşekkür ediyoruz. Unutulmaması gereken bir diğer konu ise bilimsel bilginin her zaman değişime açık olması ve kesin mutlak doğru olmaması gereğidir. Evrimle ilgili bilimsel görüşlerinde yeni bilimsel bulgulara göre değişeceğini de hiçbir zaman unutmayalım. Bugün açıklamakta zorluk çektiğimiz veya açıkladığımızı zannettiğimiz konuların ileride yeni bulgulara göre değişeceğini de hiçbir zaman unutmamalıyız. Bilim, eğitim ve kültür hayatımıza katkısı olması dileğimle yazarlar adına siz okuyuculara, meslektaşlarımıza ve öğrencilerimize saygılarımızı sunuyoruz. İstanbul,2016 Editörler Prof. Dr. Cansu FİLİK İŞÇEN Prof. Dr. Lütfullah TÜRKMEN IV

5 İÇİNDEKİLER Önsöz III Bölüm 1 DÜŞÜNCEDEN TEORİYE EVRİM KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ 1.1. Evrim Kavramının Ortaya Çıkışı Evrenin ve Dünyanın Oluşumu-Değişimi 1.2. Dünyada Canlılığın Başlaması 1.3. Evrim Kavramından Anlaşılması Gerekenler 1.4. Evrim Kavramının Tarihsel Gelişimi 1.5. Evrim Kavramının Güncel Uygulamaları ve Örnekleri Bölüm 2 BİYOLOJİK EVRİM (CANLI TÜRLERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI, TEORİLER VE MODERN SENTEZ) 2.1. Zaman İçinde Değişmenin Kanıtları Yaşayan Türlerden Elde Edilen Kanıtlar Zaman İçinde Değişimin Doğrudan Gözlenmesi Körelmiş Organlar Ardışıklık Yasası Geçiş Formları Homoloji Yapay Seçilim Yoluyla Evrim Doğal Seçilim Yoluyla Evrim 2.2. Biyoçeşitliliğin Evrimi Ortaya Çıkış ve Yok Oluş Nedenleri Çevresel Değişikliğin Rolü V

6 Biyoçeşitliliğin Geleceği 2.3. Canlılığın Ortaya Çıkışı ile İlgili Teoriler Tanrı Tarafından Canlılığın Doğrudan Doğruya Yaratılışı Planetler veya Yıldızlararası Yaşamın (Panspermia) Kendiliğinden Yaratılış (Abiyogenez) Moleküler Yaratılış 2.4. Modern Sentez Yararlanılan kaynaklar Bölüm 3 BİYOLOJİK TÜR KAVRAMI VE TÜRLEŞMENİN MEKANİZMALARI 3.1. Türleşme 3.2. Türleşme Olayından Makroevrime 3.3. Deme Irkları ve Alttürler İnsan Irkları Diğer Omurgalılardan Örnekler Irk Zinciri Bölüm 4 EVRİME KATKI SAĞLAYAN BİLİM ALANLARI 4.1. Paleontoloji ve Fosil Kayıtları Geçiş Formları 4.2. Karşılaştırmalı Embriyoloji 4.3. Karşılaştırmalı Anatomi ve Morfoloji Homolog Organlar Körelmiş Organlar ve Yapılar 4.4. Biyocoğrafya 4.5. Taksonomi (Sınıflandırma Bilimi) 4.6. Karşılaştırmalı Fizyoloji ve Biyokimya 4.7. Moleküler Biyoloji ve Genetik VI

7 Bölüm 5 POPULASYONLARIN ORTAYA ÇIKIŞIVE ETKİ EDEN FAKTÖRLER 5.1. Populasyonun Özellikleri 5.2. Gen ve Genotip Frekanslarının Değişimine Etki Eden Faktörler 5.3. Varyasyon Kalıtsal Olmayan Varyasyonlar Kalıtsal Varyasyonlar Mutasyon Sonucu Oluşan Varyasyonlar Eşeyli Üremeye Bağlı Olarak Oluşan Varyasyonlar 5.4. Seleksiyon Doğal Seçme ( Doğal Seleksiyon ) Yönlendirilmiş Seleksiyon ve Yapay Seleksiyon Distruptif ve Dengeleyici Seleksiyon Eşeysel Seleksiyon 5.5. Adaptasyon Yapısal Adaptasyonlar Üreme Adaptasyonları Davranış Adaptasyonları Savunma Adaptasyonları Kamuflaj (Gizlenme) Aposematik Görünüş (Korkutucu Renklenme) Mimikri (Taklitçilik) Bölüm 6 TÜRLER ARASI ÜREME ENGELLERİ VE İZOLASYON (YALITIM) MEKANİZMALARI 6.1. Çiftleşme Öncesi Engeller Ekolojik İzolasyon (Habitat İzolasyonu) Zamansal İzolasyon Davranışsal İzolasyon Mekanik İzolasyon VII

8 6.1.5.Gametik İzolasyon 6.2. Çiftleşme Sonrası Engeller Hibrit Zigotların Düşük Yaşam Oranı Hibrit Kısırlığı Hibrit Kırılması Bölüm 7 DARWİN İN KATKISI VE TEORİLERİ 7.1. Charles Darwin in Hayatı 7.2. Charles Darwin in HSM Beagle la Yaptığı Deniz Gezisi ve Gözlemleri 7.3. İngiltere ye Dönüş ve Teorinin Ortaya Çıkışı 7.4. Darwin in Teorisi 7.5 Darwin Teorisine Gelen Eleştiriler Evrimin Termodinamiğin İkinci Yasası ile Çelişmesi Fosil kayıtlarda Eksiklik Doğal Seçilimin Etkilediği Varsayılan Farklılaşmaların Kuşaktan Kuşağa Korunması Bölüm 8 ANORGANİK EVRİM, YAŞ TAYİNİ VE YERKÜRE DE YAŞAMIN TARİHİ 8.1. Güneş Sistemi ve Dünya nın Oluşumu Dünya nın Şekillenmesi İlk Atmosfer 8.2. Anorganik Evrim 8.3. Yerkürede Yaşamın Tarihi Fosilin Tanımı ve Fosillerin Oluşumu Fosillerde Yaş Tayini Jeolojik Zamanlar Prekambrien-Kambrien Öncesi Fanerozoik (541 milyon yıl önce Günümüz) VIII

9 Bölüm 9 FİLOGENİ VE SİSTEMATİK (CANLI TÜRLERİNİN SINIFLANDIRILMASI) 9.1. Filogeni 9.2. Sistematik Kladistik Bölüm 10 HOMİNİDLERİN VE İNSANIN EVRİMİ Primatların Sınıflandırılması Kuyruksuz İri Maymun ile İnsan Karşılaştırmalı Anatomisi Hominin in Başlangıcı ve İlk Homininler Son Fosil Keşifleri İnce Yapılı Australopithecineler İri Yapılı Australopithecineler İlk Homo Homo Erectus Arkaik Homo Sapiens Neandertaller Homo Sapiens Sapiens İnsan Evrimine Dair Modeller Afrika'dan Çıkış Modeli Çok Bölgeli Evrim Modeli Bölüm 11 BİTKİ VE MANTARLARIN EVRİMİ Evrim Kavramı ve Canlıların Güncel Sınıflandırması Bitkilerin Evrimi Protistler Endosimbiyoz Kuramı IX

10 Mitokondrilerin Kökeni Plastidlerin Kökeni Yeşil Bitkilerin Filogenisi (Evrimsel Tarihi) Karalara Geçişi Sağlayan Adaptasyonlar Fosil Kayıtlar ve Yaşayan Bitkilerin Çeşitliliği Gerçek Bitkilerin (Embriyofitler) Kökeni ve Evrimsel Farklılaşması Bitki Gruplarının Genel Özellikleri ve Gelişimleri Sürecinde Gözlenen Temel Apomorfiler Mantarların Evrimi Bölüm 12 MOLEKÜLER EVRİM İlk Canlının Oluşumuna Dair Görüşler Tanrı Tarafından Doğrudan Doğruya Yaradılış Planetler veya Yıldızlardan (Uzaydan) Transfer Kendiliğinden Oluş (Abiyogenez ) Canlıdan Oluş ( Biyogenez ) Moleküler yaradılış ( Heterotrof Hipotezi) Miller-Urey Deneyi ve Kimyasal Evrim Hücre Zarının Oluşumu RNA nın Evrimi Koaservat Oluşumu Hücresel Evrim Prokaryotik hücreler Eukaryotik hücreler Hücresel Organizasyon ve O 2 li Yaşama Geçiş Oksijensiz dönemde yaşam Ototrof Canlıların Oluşması ve Serbest Oksijen Kaynakları Tek Hücrelilikten Çok Hücreliliğe Geçiş X