Mars ta Nasıl Yaşarız?

Transkript

1 Mars ta Nasıl Yaşarız?

2

3 Mars ta Nasıl Yaşarız? Stephen L. Petranek Çeviren Taner Gezer

4 ISBN Stephen Petranek, 2015 Orijinal adı ve yayıncısı: How We ll Live on Mars, TED Books Optimist Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. Sertifika no. : Telefon : e-posta: optimist@optimistkitap.com facebook.com/optimistkitap twitter.com/optimistkitap Optimist yayın no. : 436 Konu : Yaşam Kültürü Düzelti : Ahmet Ant Yayına hazırlayan : Utku Umut Bulsun Basım : Ekim 2016, İstanbul Düzenleme : Nermin Uçar Vatan Baskı ve cilt : Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş. Sertifika no. : Beysan Sanayi Sitesi Birlik Cad. No: 26 Acar Binası Haramidere Beylikdüzü / İSTANBUL Tel:

5 Amerikalıların yeni istihdam alanları yaratacak keşifler yarışını kazanmasını, güneş sistemine ziyaretçi olarak değil, kalıcı olarak gitmesini istiyorum. Geçen ay Amerikalı astronotları Mars a götürecek uzay programını yeniden canlandıracak yeni bir roket fırlattık. ABD Başkanı Barack Obama, Halka Sesleniş Konuşması, 20 Ocak 2015

6

7 İÇİNDEKİLER Giriş Hayal 1 1. bölüm Das Marsprojekt 7 2. bölüm Özel Sektörün Uzay Yarışı bölüm Roketler Hassas Aletlerdir bölüm Büyük Sorular bölüm Mars Ekonomisi bölüm Mars ta Yaşam bölüm Mars ı Dünya ya Benzetmek bölüm Altına Hücum bölüm Nihai Sınır 75 Teşekkür 79 görseller 80 Yazar hakkında 82

8

9 Mars ta Nasıl Yaşarız?

10

11 Giriş Hayal Bir öngörü: 2027 yılında Raptor 1 ve Raptor 2 isimli iki gösterişli uzay gemisi 243 günlük zorlu yolculuğun ardından Mars a ulaşarak yörüngeye girecek. Raptor 1 in Mars yüzeyine inişi, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 50 si tarafından canlı yayınla televizyonlardan, sokaklarda kurulan dev ekranlardan izlenecek. Mars ın ve Dünya nın yörüngelerinin kesiştiği bu noktada sinyallerin Dünya ya ulaşması 20 dakika sürecek. Bu nedenle Dünya daki insanlar acayip bir zaman ve uzay bükülmesine tanık olacak. İnsanlar uzay gemisinin Mars toprağına doğru alçalmasını izlerken, bir aksilik çıkmış olması durumunda gemideki dört astronot çoktan ölmüş olabilecek. 10 yıllık bekleyişin kader anıdır bu: Uzay aracının roketleri kızıl toprağı havalandırarak yüzeye temas eder. Dünyadaki izleyicileri heyecan içinde beklerken, spiker izleyicilere yıllar önce gerçekleşen bir basın toplantısını hatırlatmaktadır; insanlı uzay araçlarının test aşamasına geçilmesinden iki yıl önce gerçekleşen ve dünyayı şoke eden, NASA yı utandıran bir toplantı. O gün, bu özel girişimi yürüten şirket, insanları Mars a ulaştıracak bir dizi devasa roket yapacağını, 10 yıl içinde bu roketlerin bir ya da ikisinin Kızıl Gezegen e ayak basacak insanları taşıyacağını açıklamıştır.

12 2 Stephen L. Petranek Raptor 1 Mars ın ekvatoru yakınlarındaki devasa kraterin içine doğru ilerlerken, astronotlar neler yapacaklarını düşünmektedir. Zaman değerlidir. İlk inişte işlerin yolunda gitmesi durumunda, Raptor 1 e oranla daha fazla kâşif barındıran Raptor 2 de birkaç saat arayla peşlerinden gelecektir. Astronotların yapması gereken ilk iş devasa kargo gemilerinin taşıdığı kampı kurmak olacaktır. Bunun yanı sıra bazı binaları egzotik malzemelerden yapılmış, yaşam alanını genişletecek ve gıda yetiştirmeye yarayacak seralar olarak işlev gösterecek kubbeli, basınçlı çadırları da şişirmeleri gerekecektir. Dünya ile Mars ın benzer yanları vardır. Mars yüzeyi dünyadaki bazı bölgelere Antarktika daki kuru vadiler ya da Hawaii volkanlarındaki yüksek rakımlı çöllere çok benzer. Oldukça zorlayıcı birçok etken de söz konusudur. Bir Mars günü, Dünya daki bir günden 39 dakika 25 saniye daha uzundur. Mars yılı ise Dünya dakinden çok daha uzundur: 687 gün. Bu nedenle mevsimler de Dünya ya göre iki kat uzundur. Mars ın yörüngesi oval şekillidir. Bu da kış ile yaz arasındaki mevsimsel değişimlerin Dünya ya oranla daha keskin olduğu anlamına gelir. Güney yarımkürede yazlar daha sıcak geçerken, kuzey yarımkürede çok daha sert bir kış yaşanır. Bu nedenle Mars yerleşimcileri iki ayrı kamp kurmaya karar vermiştir. Yazları güney yarımküredeki, kışları ise kuzey yarımküredeki kamplar kullanılacaktır. Ancak şu an için, Mars a ayak basan ilk insanların 24 saat içinde tamamlaması gereken ilk ve en önemli görev su bulmaktır. NASA uydu ve uzay araçlarının tahmin ettiği gibi, regolit adı verilen Mars yüzeyinde hem beslenmelerine hem de oksijen üretmelerine yetecek su olup olmadığını belirlemeleri gerekmektedir. Astronotlar inecekleri krateri, NASA uydusunun

13 mars ta nasıl yaşarız? 3 bu kraterde su buzu tespit ettiği için özellikle seçmiştir. Tespit edilen parıltının buz olmaması durumunda, yakınlarda, regolit tabakasında yoğun su olan başka bir yer bulmaları gerekecektir. Yakınlarda buz bulamamaları durumunda yeraltında su arayacak radarları kullanmaları ve tespit edilen yeri kazmaları gerekecektir. Bir sonraki uzay gemisi gelmeden önce (iki yıl sonrasında) astronotların, regolitten yaptıkları tuğlalarla kalıcı binalar inşa etmiş olması gerekecektir. Bugün hava güneşli ve nispeten sıcaktır yaklaşık 10 derece ancak havanın kararmasıyla birlikte sıcaklık düşecek, ortam Güney Kutbu na dönecektir. Astronotlar, yazları 21 dereceye ulaşan ılık hava koşullarından yararlanmak amacıyla ekvator yakınlarına inmiştir. Ancak geceleri sıcaklık -70 dereceye kadar inebilmektedir. Bu nedenle binaların astronotları hem soğuktan hem de ince atmosfer tabakası nedeniyle neredeyse hiçbir engelle karşılaşmadan yüzeye ulaşan güneş ışınlarının etkisinden koruyacak şekilde yalıtılması gerekmektedir. Bir terslik olması durumunda su kaynağı bulamamaları, radyasyonun etkisinin öngördüklerinden daha şiddetli olması, iniş sırasında gemilerden birinin ağır hasar görmesi oturup uzun dönüş yolculuğu için uygun zamanı bekleyeceklerdir. Aksi halde bir daha dönmemek üzere kalacaklardır. Evlerinden 400 milyon kilometre uzakta, görünüşte hiç yaşam belirtisi olmayan bu topraklardaki ilk kâşifler, Dünya daki dağları, denizleri aşan, yeni yaşamlar keşfeden kâşifler gibidir. Ancak tarihteki büyük kâşiflerle ortak yanlarına rağmen, uzayın öncülerinin çok daha önemli bir görevi vardır. Mars ta yaşam insan zekâsının en büyük başarılarından biri olacaktır.

14 4 Stephen L. Petranek Neil Armstrong un 1969 da Ay a ayak basışını izleyen herkes, o an dünyanın donup kaldığını söyler. Bu başarının yarattığı şaşkınlık ve hayranlık o kadar inanılmazdır ki, çok kişi bu olayın Hollywood stüdyolarının bir tezgâhı olduğunu düşünmüştü. Astronotlar Ay a ayak bastığında insanlar, Ay a gidebiliyorsak her şeyi yapabiliriz demeye başlamıştı. Bunu derken Dünya da ya da Dünya yakınlarında yapılabilecek her şeyi kastediyorlardı. Mars a gitmek ise bambaşka bir şeydir. Mars a gidebilirsek, her yere gidebiliriz. Bu başarı Yıldız Savaşları, Uzay Yolu gibi bilim kurguları gerçeğe dönüştürecektir. Satürn ün ve Jüpiter in aylarının keşfini makul bir düşünce haline getirecektir. Altına hücum dönemine benzer bir akın yaratacak, şansını uzayda deneyenler çıkacaktır. En önemlisi de ufkumuzu Dünya nın yerçekiminden kurtararak hayallerimiz kadar genişletecektir. İnsanların Mars a ayak bastığı an, geçmişteki tüm teknolojik, felsefi, tarihi ve coğrafi gelişmelerden çok daha önemli bir an olacaktır çünkü bu sayede insanlar tek bir gezegenle sınırlı kalan bir tür olmaktan çıkacaktır. Bu kâşifler sadece Mars ı ziyaret eden, yerleşen insanlar değil, tüm gezegeni yeniden şekillendirmeye, yaşanabilir hale getirmeye atmosferini karbondioksit açısından insanların soluk alıp verebileceği kadar zenginleştirmeye, ısıyı -60 derecelerden daha makul bir seviye olan -6 dereceye çekmeye, kuru nehir yataklarını ve gölleri suyla doldurmaya, bu sıcaklıkta ve karbondioksit açısından zengin bir ortamdan yetişebilen bitkiler ekmeye yönelik büyük bir planın parçalarıdır. Bu astronotlar belki binlerce yılda tamamlanabilecek, ancak tamamlandığında insanlar

15 mars ta nasıl yaşarız? 5 açısından ikinci bir yuva, daha uzak ufuklara ilerlememizi sağlayacak bir sınır karakolu yaratacak bir planın ilk adımlarını atacaktır. Geçmişteki birçok sınır karakolu gibi, bu karakol da doğal kaynaklar, yaşam standartları ve cazibe açısından asıl gezegenle rekabet eder hale gelecektir. Bu kâşifler, etkilerini ileride gösterecek bir yolculuğa çıkmıştır. Temel görevleri, uzay gemilerinin düşük yer çekimli bir gezegende rahatça iniş kalkış yapmasına olanak verecek limanlar kuran bir uzay kolonisi oluşturmaktır. Bu sayede insanlar güneş sisteminin uç noktalarına yolculuk yapabilecektir. Roketlerin yakın gelecekte Mars a inmesi, büyük bir keşiften çok daha önemli bir an olacaktır. Bu iniş, bir anlamda insanlığın sigorta poliçesidir. İnsan ırkının yeryüzünde varlığını sürdürmesinin önünde gezegenimizdeki çevresel yıkımı engelleyemememiz, nükleer savaş olasılığı gibi birçok ciddi tehdit bulunmaktadır. Tek bir göktaşının çarpması bile çok sayıda insanın ölümüne yol açabilir. Üstelik Güneş zamanla genişleyerek dünyayı yok edecektir. Bütün bunlar meydana gelmeden, uzayda yaşamını sürdürebilen bir tür halini almamız, sadece başka bir gezegende değil, başka güneş sistemlerinde de yaşayabilecek hale gelmemiz gerekir. Mars a göç eden ilk insanlar, insan ırkının devamı açısından umudumuz olacaktır. Kuracakları minik üs zamanla bir yerleşim bölgesine dönüşecek, belki yeni türler bile serpilip gelişecektir. Bu roketleri yapan ve Mars a gönderen şirket, yüzlerce roket daha yapacaktır. Hedef birkaç on yıl içinde kişilik nüfusa ulaşmaktır. Bu insanlar, yeryüzü yok olsa bile, insanlığın ortak bilincini ve başarılarını muhafaza edebilecektir.

16 6 Stephen L. Petranek İşin aslı, Mars a ulaşmak 30 yıldır mümkündü. Apollo 11 in insanları Ay a ulaştıran uçuşundan 10 yıl sonra Mars a insanlı uçuş yapabilirdik. Bunun için gereken teknoloji eskiden beri mevcuttu. Sadece bu fırsatı değerlendirmeyi istememiştik. Bu hatanın nasıl yapıldığını ABD başkanının tek bir kararının uzay yolculuğunu on yıllarca geciktirmesini, iki neslin insanlığın aklımızın hayal edebildiği hemen her şeyi yapabildiğini görmesini engellemesini incelemekte yarar var. Neredeyse 50 yıl önce güneş sistemine ve ötesine uzanabilirdik. Günümüzde özel roket sanayi, yıldızlara uzanan yeni kapılar açtı. Keşfetme ihtiyacı genlerimizde var. Homo Sapiens yaklaşık yıl önce Afrika nın ötesine adımını attı ve tüm gezegeni kaplayıncaya dek yeni ufuklar keşfetmeye devam etti. Keşiflerin amacı belki de insanın hayatta kalabilme çabasıydı. Ancak aynı keşifler, hâlihazırda insanların yaşadığı bölgelerin sömürgeleştirilmesine, kültürlerin yok edilmesine, doğal kaynakların yağmalanmasına da neden oldu. Mars ta yaşam, birçok insanın düşündüğünden çok daha erken ve kontrolsüz bir şekilde başlamak üzere. Bu kitapta büyük ölçüde sahip olduğumuz, Mars ta yaşamı kurabilecek şaşırtıcı kapasitemizi ele alacağız. Ancak bu kitap bir yandan da bir uyarı niteliği taşıyor. Potansiyel çok büyük ancak sayısız da tuzak söz konusu. Oturup düşünme zamanı geldi.

17 1 Das Marsprojekt Robert Goddard 1926 yılında ilk sıvı yakıtlı roketi 12 metre yükseğe fırlattığında, 101 yıl sonra Mars a ulaşacağımızı hayal edebilir miydi? Evet, süreç şaşırtıcı şekilde bu noktada başlıyor yılında Mars a ayak basacak ilk astronotlarla, Wernher von Braun adındaki eski bir SS subayı arasında doğrudan bir bağlantı bulunuyor. Goddard ın icatlarını kullanarak geliştirdiği, Londra yı yerle bir eden tasarımları, von Braun un roket bilimindeki dehasını ortaya koyuyordu. Adolf Hitler in eline dünyayı şaşkına çeviren bir terör silahı vermişti. Ancak 1948 yılında, gelişmiş V-2 roketinin Kuzey Denizi nin üzerinden süzülmesinden sadece dört yıl sonra, von Braun kendisini bir grup Alman roket uzmanıyla birlikte Teksas ın Fort Bliss kentinde, barış esiri olarak bulmuştu. Von Braun ve mühendislerini Almanya dan gizlice kaçıran Amerikan ordusu, ekibin yanlarında ancak bir eskortla üs ten ayrılmasına izin veriyordu. Von Braun ve adamları günlerini, sıra dışı uzmanlıklarını balistik füze yapma uğraşındaki Amerikalılara aktararak geçiriyordu. Ancak genellikle pek az işleri oluyordu. Böylece dünyanın en gelişmiş roket programının başı, en sevdiği konu olan uzayın keşfi hakkında bir kitap yazmaya karar verdi. Kitap 1952 yılında, Das Marsprojekt adıyla Almanca olarak yayınlandı te Illinois Üniversitesi Yayınları