Güneş Sistemi (Gezi Öncesinde)

Transkript

1 Güneş Sistemi (Gezi Öncesinde) ODTÜ Toplum ve Bilim Uygulama ve Araştırma Merkezi Boston, The Museum of Science tan uyarlanmıştır. Gezegen Evi 'Evrendeki Vaha' Gösterimi İçin Öğrenci Etkinliği (6. ve daha üst sınıflar) Uzay araçları ve teleskoplar ile astronomlar çok büyük ve çok uzak nesneleri inceleyebilmektedir. Uzaydaki boyutlar ve uzaklıklar çok fazla olduğu için iyi ki bu tip araçlarımız var. Toplanan veriler sayesinde bilim insanları güneş sistemindeki gezegenleri, uyduları, asteroitleri ve bunlar arasındaki ilişkileri vb. analiz edebilmektedirler. Bu tip analizlerde kullanılan tablolar ve grafikler çok yararlı olmaktadır. Bu tablolar ve grafikler sayesinde siz de güneş sistemindeki nesneler arasındaki ilişkileri keşfedeceksiniz. Gerçek göreli Güneş ten uzaklıkları ve boyutları görülen 8 gezegen ve cüce gezegen Plüton. Başlamadan önce, (Resim NASA) Gezegen kartlarını önünüze koyunuz. Kartlarda yazılanlara baktığınızda, herhangi bir benzerlik ya da farklılık fark ettiniz mi? Birkaç tane örnek vermeye çalışın.

2 Birimleri Tanıyalım Astronomik Birim (AU) (İngilizce: Astronomical Unit), gökbilimde kullanılan bir uzaklık birimidir. Bir astronomik birim (1 AU); Güneş ve Dünya arasındaki mesafe (yaklaşık 150 milyon kilometre) olarak kabul edilmektedir. Yörünge Periyodu: Yörünge periyodu bir gezegenin Güneş in etrafında 1 tam tur atması için gereken süredir. Örneğin, Dünya nın Güneş in etrafında 1 tam tur atması 1 yıl sürmektedir, bu yüzden Dünya için yörünge periyodu 1yıl dır. Dünya 1 Yörünge periyodu = 1 yıl Resim ESA

3 Etkinlik 1: Gezegenlerin Sıcaklıkları ile Güneş ten Uzaklıkları Arasındaki İlişki 1. Güneş ten uzaklıklarına göre gezegen kartlarını soldan (en az uzaklık) sağa (en fazla uzaklık) doğru sıralayın. Sıralama sonunda elde ettiğiniz gezegen isimlerini, uzaklıklarını ve sıcaklık değerlerini aşağıdaki tabloda belirtilen yerlere yazın. Gezegen İsmi Güneş ten Uzaklığı (AU) Sıcaklığı ( o C) 2. Kartları karıştırın. Şimdi kartları en soğuk gezegenden(soldan) en sıcak gezegene (sağa) doğru sıralayın. Önünde eksi (-) olan sıcaklık değerlerinin sıfırın altında değerler olduğunu hatırlayın. Aşağıya, sıraladığınız gezegen isimlerini soldan sağa doğru yazın. İlk soruda belirtilen tabloda sıraladığınız gezegen sıralaması ile ikinci sorudaki gezegen sırlamanız aynı oldu mu? Eğer olmadıysa, sıralamanın neden farklı olduğunu düşünüyorsunuz?

4 soruda oluşturduğunuz tablodaki bilgileri grafiğe aktarın ve takip eden sorulara cevap verin. Gezegenlerin sıcaklıkları ile Güneş ten uzaklıkları arasında nasıl bir ilişki var? 300 Sıcaklık ( o C) Grafikteki eğilimin sebebi ne olabilir? Grafikteki eğilime bir gezegen uymamaktadır. Hangi gezegen bu eğilime uymuyor ve neden uymadığını düşünüyorsunuz? Güneş ten Uzaklık (AU) 40

5 Etkinlik 2: Gezegenlerin Güneş ten Uzaklıkları ile Yörünge Periyotları Arasındaki İlişki 1. Güneş ten uzaklıklarına göre gezegen kartlarını soldan (en az uzaklık) sağa (en fazla uzaklık) doğru sıralayın. Sıralama sonunda elde ettiğiniz gezegen isimlerini, uzaklıklarını ve yörünge periyot değerlerini aşağıdaki tabloda belirtilen yerlere yazın. Gezegen İsmi Güneş ten Uzaklığı (AU) Yörünge Periyodu (Dünya Yılı) 2. Kartları karıştırın. Şimdi kartları en kısa yörünge periyodu olan gezegenden(soldan) en uzun yörünge periyodu olan gezegene (sağa) doğru sıralayın. Aşağıya, sıraladığınız gezegen isimlerini soldan sağa doğru yazın. İlk soruda belirtilen tabloda sıraladığınız gezegen sıralaması ile ikinci sorudaki gezegen sırlamanız aynı oldu mu? Eğer olmadıysa, sıralamanın neden farklı olduğunu düşünüyorsunuz?

6 Yörünge Periyodu (Dünya Yılı) Güneş ten Uzaklık (AU) Birinci soruda oluşturduğunuz tablodaki bilgileri grafiğe aktarın ve takip eden sorulara cevap verin. Gezegenlerin periyotları ile Güneş ten uzaklıkları arasında nasıl bir ilişki var? Grafikteki eğilimin sebebi ne olabilir? Mars ve Jüpiter gezegenleri arasında Asteroit Kuşağı bulunmaktadır. Grafikten yararlanarak bu kuşaktaki bir Asteroit in periyot aralığını tahmin edebilir misiniz? Cüce gezegen Plüton un uzaklığı 39,5 AU olduğuna göre grafiği kullanarak Plüton un yörünge periyodu aralığı hakkında ne söyleyebilirsiniz?

7 Güneş Sistemi (Öğretmen Cevap Anahtarı) ODTÜ Toplum ve Bilim Uygulama ve Araştırma Merkezi Boston, The Museum of Science tan uyarlanmıştır. Gezegen Evi 'Evrendeki Vaha' Gösterimi İçin Öğrenci Etkinliği (6. ve daha üst sınıflar) Etkinliği uygulayıp değerlendirerek ya da yeni etkinlikler önererek gelişmemize yardımcı olmak ister misiniz? ODTÜ Toplum ve Bilim Merkezi Etkinlik 1: Gezegenlerin Sıcaklıkları ile Güneş ten Uzaklıkları Arasındaki İlişki 1. Güneş ten uzaklıklarına göre gezegen kartlarını soldan (en az uzaklık) sağa (en fazla uzaklık) doğru sıralayın. Sıralama sonunda elde ettiğiniz gezegen isimlerini, uzaklıklarını ve sıcaklık değerlerini aşağıdaki tabloda belirtilen yerlere yazın. Gezegen İsmi Güneş ten Uzaklığı (AU) Sıcaklığı ( o C) MERKÜR VENÜS DÜNYA MARS JÜPİTER SATÜRN URANÜS NEPTÜN Kartları karıştırın. Şimdi kartları en soğuk gezegenden(soldan) en sıcak gezegene (sağa) doğru sıralayın. Önünde eksi (-) olan sıcaklık değerlerinin sıfırın altında değerler olduğunu hatırlayın. Aşağıya, sıraladığınız gezegen isimlerini soldan sağa doğru yazın. Neptün, Uranüs, Satürn, Jüpiter, Mars, Dünya, Merkür, Venüs İlk soruda belirtilen tabloda sıraladığınız gezegen sıralaması ile ikinci sorudaki gezegen sırlamanız aynı oldu mu? Eğer olmadıysa, sıralamanın neden farklı olduğunu düşünüyorsunuz? Hayır, sıralama farklı oldu. Çünkü Güneş'ten uzaklaştıkça, gezegen sıcaklıkları azalmaktadır.

8 1. soruda oluşturduğunuz tablodaki bilgileri grafiğe aktarın ve takip eden sorulara cevap verin. Sıcaklık ( o C) Gezegenlerin sıcaklıkları ile Güneş ten uzaklıkları arasında nasıl bir ilişki var? Gezegen sıcaklıklarının bir anda çok düştüğü, Güneş'ten uzaklaştıkça da gezegenlerin gittikçe soğuduğu görülmektedir. Grafikteki eğilimin sebebi ne olabilir? Güneş ten Uzaklık (AU) Gezegenlerin atmosferi ve yüzeyi için temel ısı ve enerji kaynağı Güneş'tir. Bu yüzden, bir gezegen Güneş'ten ne kadar uzakta ise, o kadar az enerji alacak, o kadar yüzey sıcaklığı düşük olacaktır. Grafikteki eğilime bir gezegen uymamaktadır. Hangi gezegen bu eğilime uymuyor ve neden uymadığını düşünüyorsunuz? Venüs gezegeni uymamaktadır. Venüs gezegeninin atmosferinde sera gazı olan Karbondioksit büyük miktarda bulunmaktadır. Bu gaz, Güneş'ten gelen ışınların tekrar uzaya yansımasını engelleyerek, yüzey sıcaklığının artmasına neden olmaktadır. Sonuç olarak Venüs, Güneş'ten uzaklığının yanısıra sera etkisi nedeni ile çok yüksek yüzey sıcaklığına sahip olmaktadır.

9 Etkinlik 2: Gezegenlerin Güneş ten Uzaklıkları ile Yörünge Periyotları Arasındaki İlişki 1. Güneş ten uzaklıklarına göre gezegen kartlarını soldan (en az uzaklık) sağa (en fazla uzaklık) doğru sıralayın. Sıralama sonunda elde ettiğiniz gezegen isimlerini, uzaklıklarını ve yörünge periyot değerlerini aşağıdaki tabloda belirtilen yerlere yazın. Gezegen İsmi Güneş ten Uzaklığı (AU) Yörünge Periyodu (Dünya Yılı) MERKÜR VENÜS DÜNYA MARS JÜPİTER SATÜRN URANÜS NEPTÜN Kartları karıştırın. Şimdi kartları en kısa yörünge periyodu olan gezegenden(soldan) en uzun yörünge periyodu olan gezegene (sağa) doğru sıralayın. Aşağıya, sıraladığınız gezegen isimlerini soldan sağa doğru yazın. Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün İlk soruda belirtilen tabloda sıraladığınız gezegen sıralaması ile ikinci sorudaki gezegen sırlamanız aynı oldu mu? Eğer olmadıysa, sıralamanın neden farklı olduğunu düşünüyorsunuz? EVET

10 Yörünge Periyodu (Dünya Yılı) Güneş ten Uzaklık (AU) Birinci soruda oluşturduğunuz tablodaki bilgileri grafiğe aktarın ve takip eden sorulara cevap verin. Gezegenlerin periyotları ile Güneş ten uzaklıkları arasında nasıl bir ilişki var? Güneş'ten uzaklaştıkça, yörünge periyotlarının artığını görüyoruz. Grafikteki eğilimin sebebi ne olabilir? Gezegenler Güneş'in etrafında ortak merkezli elips (neredeyse dairesel) yörüngelerde dolanmaktadır. Güneş'ten uzaklaştıkça, yörünge yolları artmaktadır. Yol artınca da yörünge periyotları artmaktadır. Mars ve Jüpiter gezegenleri arasında Asteroit Kuşağı bulunmaktadır. Grafikten yararlanarak bu kuşaktaki bir Asteroit in periyot aralığını tahmin ediniz? Cevap değişebilir, fakat 1.8 ila 11.9 yıl arasında olmalıdır. [Asteroit kuşağının Güneş'ten gerçek uzaklığı, bir çok nesneden oluştuğu için değişmektedir, fakat ortalama uzaklığı 2.7AU'dur. Asteroit kuşağının ortalama yörünge periyodu da yaklaşık 4.4 yıldır.] Cüce gezegen Plüton un uzaklığı 39,5 AU olduğuna göre grafiği kullanarak Plüton un yörünge periyodu aralığı hakkında ne söyleyebilirsiniz? Cevap değişebilir, fakat yıl aralığında olmalıdır. [ Plüton'un gerçek yörünge periyodu yıldır. ]

11 MERKÜR Güneş'ten uzaklık 0.4 AU Çap 4,879 km Ortalama sıcaklık 167 C Uydu sayısı 0 Yörünge Periyodu 0.2 yıl Bileşim Kayalık VENÜS Güneş'ten Uzaklık 0.7 AU Çap 12,104 km Ortalama Sıcaklık 464 C Uydu Sayısı 0 Yörünge Periyodu 0.6 yıl Bileşim Kayalık DÜNYA Güneş'ten Uzaklık 1.0 AU Çap 12,756 km Ortalama Sıcaklık 15 C Uydu Sayısı 1 Yörünge Periyodu 1 yıl Bileşim Kayalık MARS Güneş'ten Uzaklık 1.5 AU Çap 6,792 km Ortalama Sıcaklık -65 C Uydu Sayısı 2 Yörünge Periyodu 1.8 yıl Bileşim Kayalık

12 JÜPİTER Güneş'ten Uzaklık 5.2 AU Çap 142,984 km Ortalama sıcaklık -110 C Uydu sayısı en az 63 Yörünge periyodu 11.9 yıl Bileşim Gaz URANÜS Güneş'ten uzaklık 19.2 AU Çap 51,118 km Ortalama sıcaklık -195 C Uydu sayısı 27 Yörünge periyodu 84.1 yıl Bileşim Gaz SATÜRN Güneş'ten uzaklık 9.5 AU Çap 120,536 km Ortalama sıcaklık -140 C Uydu sayısı en az 62 Yörünge periyodu 29.5 yıl Bileşim Gaz NEPTÜN Güneş'ten uzaklık 30.7 AU Çap 49,528 km Ortalama sıcaklık -200 C Uydu sayısı 13 Yörünge periyodu yıl Bileşim Gaz