SONRADAN KONTROL DENETİM REHBERİ

Transkript

1 HİZMETE ÖZEL T.C. GÜMRÜK ve TİCARET BAKANLIĞI Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı SONRADAN KONTROL DENETİM REHBERİ Haziran 2015 HİZMETE ÖZEL

2 İÇİNDEKİLER GİRİŞ AMAÇ, KAPSAM VE İLKELER Sonradan Kontrolün Amacı Sonradan Kontrolün Kapsamı Sonradan Kontrolün İlkeleri Sonradan Kontrol Denetim İş Akış Çizelgesi GÖREV VE YETKİLERİN HUKUKİ DAYANAKLARI Sonradan Kontrol Denetim Yetkisi Gümrük Kanunu Madde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında 640 sayılı KHK Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği Diğer Yetki Maddeleri: Gümrük Kanunu Madde 3/ Gümrük Kanunu Madde Gümrük Kanunu Madde Gümrük Kanunu Madde Gümrük Kanunu Madde YASAL VE İDARİ ESASLAR Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hak ve Yükümlülükleri Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hakları Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Yükümlülükleri Müfettişlerin Hak ve Yükümlülükleri Müfettişlerin Hakları Müfettişlerin Yükümlülükleri HAZIRLIK AŞAMASI Bilgi Toplama Bilgi Toplanacak Yerler GÜVAS, BİLGE ve Diğer Veri Bankalarından Yararlanılarak Bilgi Toplama Diğer Kaynaklardan Yararlanılarak Bilgi Toplama GÜVAS tan Temin Olunan Verilerin Analizi Genel Analiz Derinlemesine Analiz (Sapma Analizleri): Risk Analizi Yapılması ve Denetim Stratejisinin Belirlenmesi Sonradan Kontrol Bildirimi İçerik

3 Şekil Süre İstisnalar Hazırlık Aşamasının Sonunda Göz Önünde Bulundurulacak Hususlar UYGULAMA AŞAMASI Sonradan Kontrol Kapsamında Denetime Başlama Sonradan Kontrole Tabi Kişi Temsilcileriyle Görüşme ve Tanıma Süreci Başlangıç Toplantısında Görüşme Teknikleri Sonradan Kontrole Tabi Kişinin Organizasyon Yapısını ve Genel İşleyişini Tanıma Sonradan Kontrole Tabi Kişi Yetkilisinin Belirlenmesi Sonradan Kontrole Tabi Kişinin Denetimi Reddetmesi Denetim Teknik ve Yöntemleri Tarama (Tüm Belgelerin İncelenmesi) Yoklama (Sondaj Usulüne Göre Seçim) Bağlı Belge İncelemesi (Faturadan veya Beyannameden Hareketle İnceleme) Amaçla Sınırlı Denetim (Sadece Belirli Belgelerin İncelenmesi) İthal Edilen Eşyanın Fiziki Kontrolü Karşıt Belge İncelemeleri Denetimin Gerçekleştirilmesi Dış Ticaret ve Muhasebe Departmanlarından Bilgi ve Belge Temini Dış Ticarete İlişkin Bilgi ve Belgeler Muhasebeye İlişkin Bilgi ve Belgeler Bilişim Sistemleri Üzerinden Denetim Esasa İlişkin Belge Temini Tespitlerin Yaygınlaştırılmasında İşbirliği Talebi Gümrük Rejimleri İtibariyle Denetim Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi Gümrük Antrepo Rejimi Dahilde İşleme Rejimi Hariçte İşleme Rejimi Geçici İthalat Rejimi Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi Transit Rejimi İhracat Rejimi Soruşturma Önlemleri Nihai Görüşme Uygulama Aşamasında Dikkat Edilecek Hususlar RAPORLAMA AŞAMASI Raporlama Kuralları Rapor Çeşitleri Değerlendirme Raporu:

4 Sonradan Kontrol Raporu: Belgelendirme (Rapora Eklenecek Belgeler) Raporların Gönderilmesi EKLER EK - 1 Hazırlık Aşaması Kontrol Listesi EK - 2 Sonradan Kontrol Bildirim Yazısı EK - 3 Sonradan Kontrole Tabi kişi Hak ve Yükümlülüklerine İlişkin Bilgi Notu EK - 4 Talep Edilen Bilgi ve Belgeler Listesi EK - 5 Başlama Tutanağı EK - 6 Antrepo Denetim Tutanağı EK - 7 İncelenen Beyannameler Listesi EK - 8 Son Görüşme Tutanağı EK - 9 Değerlendirme Raporu EK - 10 Sonradan Kontrol Raporu EK - A Denetim Strateji Formu Örneği EK - B Uygulama Kontrol Listesi EK - C Sonradan Kontrol Yönetmeliği

5 GİRİŞ Bu rehber, 4458 sayılı Gümrük Kanunu nun 10. ve 73. maddelerine dayanılarak hazırlanan ve tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde yürütülen sonradan kontrol işlemlerine ilişkin görev, yetki, müfettişlerin ve denetime tabi kişilerin hak ve yükümlülükleri, sonradan kontrol işlemleri öncesinde ve sonrasında düzenlenecek belge ve raporlar ile yapılacak olan işlemlere dair uygulama birliğinin sağlanması amacıyla hazırlanmıştır. Sonradan kontrolü; ithalat ve ihracat işlemlerinde beyan edilen bilgilerin doğruluğu ve işlemlerin usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı da dahil eşyanın gümrük işlemlerine ve/veya sonraki ticari işlemlere ilişkin ticari belge ve verilerin ya da riskli kişi veya işlemlerin ilgili kişilere ait yerlerde kontrol edildiği bir denetim yöntemi olarak tanımlamak mümkündür. Sonradan kontrolün aşamaları (safhaları) aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 1 Sonradan Kontrolün Aşamaları PROGRAMLAMA DEĞERLENDİRME HAZIRLIK RAPORLAMA UYGULAMA Sonradan kontrol, kişilerin hesaplarının, kayıtlarının ve çalışma sistemlerinin incelenmesi yolu ile kontrol edilmesini içeren bir denetim yöntemidir. Sonradan kontrol tüm aşamaları itibariyle, önceki ve sonraki dönemler itibariyle döngüsel ve dinamik bir süreçtir. Programlama Aşaması -4-

6 Sonradan kontrol programının hazırlanması ile programın Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına intikal ettirilmesi ile ilgili hususları kapsayan aşamadır. Hazırlık Aşaması Kişilerin gümrük vergileri karşısındaki durumu ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğini belirmek amacıyla müfettiş tarafından gerçekleştirilen sonradan kontrol işleminin ilk safhasıdır. Sonradan kontrol işleminin başarılı olması için bu safhada gereken hazırlıkların iyi bir şekilde yapılması gerekmektedir. Uygulama Aşaması Sonradan Kontrolün bu aşaması; denetime başlanacağı bildirilen tarihte sonradan kontrole tabi kişiye ait işyerine gidilmesinden başlayarak, denetim sonunda gerçekleştirilen nihai görüşme ile sonlanan aşamadır. Raporlama Aşaması Sonradan kontrol sonucunda gerekli raporların düzenlenmesi, rapora eklenmesi gereken belgelerin hazırlanması ile ilgili işlemlerin gerçekleştirildiği aşamadır. Değerlendirme Aşaması Sonradan kontrolün diğer süreçlerinin, müfettişlerin tespit ve gözlemlerinin ilgili tüm birimler tarafından değerlendirmeye tabi tutulduğu aşamadır. Son aşama olarak belirtilmiş olsa da gözden geçirme aşaması denetimin son aşaması değildir. Zira, sonradan kontrolün aşamaları döngüsel bir seyir izlemektedir. Bu rehber, başta Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemleri Kontrolü Yönetmeliği olmak üzere Gümrük Mevzuatı ve ilgili mevzuat hükümleri ile Dünya Gümrük Örgütü ve Avrupa Birliği standartları dikkate alınarak hazırlanmış olup, esas itibariyle sonradan kontrolün Hazırlık Uygulama ve Raporlama aşamalarında müfettişlere yol gösterici nitelikte denetim teknik ve yöntemleri ile tavsiyeler içermektedir. Bu rehberin amaçları kısaca aşağıdaki şekilde sıralanabilir: - Teknikleri ve uzmanlıkları paylaşmak suretiyle müfettişlere sonradan kontrolde yardımcı olmak, - Denetim sırasında uygulanması gereken önemli prosedürlere ve denetim tekniklerine ilişkin ortak bir yaklaşım ortaya konulabilmesi için pratik temel oluşturmak, - Daha etkin ve uyumlu bir sonradan kontrol sistemi ile idari maliyetleri arttırmaksızın gümrük denetimlerini geliştirmek. -5-

7 - Müfettişlerce gerçekleştirilecek denetimler ile ilgili standartların oluşturulmasına katkı sağlamak. 1. AMAÇ, KAPSAM VE İLKELER 1.1. Sonradan Kontrolün Amacı Sonradan kontrol ile; Ödenmiş vergilerin doğruluğunun tespiti, Usulsüzlüklerin tespit edilmesi, Haksız rekabetin ve kayıt dışılığın önlenmesi, Vergi adaletinin sağlanması, Uluslararası ticaretin kolaylaştırılması, Yükümlülere yol gösterici olunması, Amaçlanmaktadır. Başka bir şekilde sistematize edilecek olursa; hedeflere ulaşmak için kullanılacak işlevsel denetim fonksiyonlarının aşağıda belirtildiği şekilde ortaya konulması mümkündür. Doğrulama Beyan veya eşyaya ilişkin bilgi sunma zorunluluğunun usulüne uygun, tam ve zamanında yapılıp yapılmadığını, gümrük işlemlerine ilişkin kuralların doğru olarak uygulanıp uygulanmadığını ticari bilgi ve belgelerin, muhasebe kayıtlarını da dikkate alarak kontrol etmek. Tespit Etme Gümrük yükümlülüğüne tabi herhangi bir kişi tarafından yapılan hataların ortaya konulması; gümrük rejimleri ile ilgili düzenleme ve şartların ihlali ile ihlalin kasıtlı olup olmadığı ve hangi aşamada olduğuna bağlı olarak gerekli işlemlerin yapılmasını sağlamak.. Rehberlik Sunma Sonradan kontrole tabi kişiler için gelecekteki gümrük işlemlerinde benzer ihlallerin azaltılması amaçlanmaktadır. Risk yönetimi için dikkate alınması gereken risk kriterlerinin doğruluğunu araştırmak ve değerlendirmek de bu amacın bir parçasıdır. Yardım Sonradan kontrole tabi kişilerin denetim sırasında ortaya çıkan sistem hatalarının üstesinden gelmelerini ve gümrük düzenlemelerine ilişkin zayıf oldukları noktaları görmelerini sağlamak. Gizli olmamak kaydıyla gümrük idarelerinde mevcut olan bilgileri kişilere sunmak. -6-

8 Önleyici Olma Gümrük yükümlülüğüne genel olarak uyumun sağlanması suretiyle etkin, etkili ve açık bir yönetim sağlamak ve bu yolla denetimin önleyici etkisi sayesinde gelecekte ortaya çıkabilecek uygunsuzlukların önüne geçebilmek. Bir başka ifadeyle, denetimin caydırıcılığı etkisi ile gelecekte ortaya çıkması muhtemel mevzuat aykırılıklarının önüne geçmek Sonradan Kontrolün Kapsamı Yukarıda belirtilen amaçlar doğrultusunda, risk analizine dayalı olarak gümrüğe yapılan beyanların ve gümrük işlemlerinin doğruluğunun tespiti için beyan sahibine veya ilgili diğer kişilere ait yerlerde yapılacak denetimlerdir. Bu denetimler, tüm gümrük rejimleri ile ilgili işlemler üzerinde gerçekleştirilebilir Sonradan Kontrolün İlkeleri Makul Şüphe İlkesi Sonradan kontrol denetimi eleştirel bir yaklaşım ile planlanmalı ve uygulanmalıdır. Müfettiş, sonradan kontrole tabi kişinin belgelerinin yanlış bilgiler içerebileceği düşüncesinden yola çıkarak çeşitli olumsuzluklar (hatalar, sahtecilikler veya diğer yasa ihlalleri) ile karşı karşıya kalabileceğinin bilincinde olmalıdır. Bir hata söz konusu olduğunda müfettiş ilave denetleme faaliyetlerinde bulunmalı ve denetlediği belgeleri olası hatalar temelinde tekrar değerlendirmelidir. Bu eleştirel temel tutumu aşan bir güvensizliğe sonradan kontrol denetimi çerçevesinde gerek bulunmamaktadır. Yerinde Denetim İlkesi Sonradan kontrolün uygulama aşaması esas olarak denetime tabi tutulacak kişilere ait yerlerde yapılır. Ancak bunun mümkün olmaması halinde sonradan kontrole tabi kişinin yerleşik olduğu yerde varsa gümrük idaresi yoksa başka bir resmi dairede denetim yapılabilir. Risk Analizine Dayalı Olma İlkesi Sonradan kontrol, risk analizi kriterlerine dayanılarak tespit edilecek kişi veya işlemler için gerçekleştirilir. Planlı ve Sistematik Olma İlkesi Sonradan kontrol, yıllık programlar çerçevesinde gerçekleştirilen planlı, sistematik ve mutat bir denetim uygulamasıdır. Objektiflik İlkesi -7-

9 Sonradan kontrol ile kişinin lehine ve aleyhine olan tüm hususlar incelenir ve objektif bir değerlendirmeye tabi tutulur. Karşılıklı İyiniyet ve İşbirliği İlkesi Sonradan kontrol uygulamasında denetlenen kişiler ile müfettiş arasında karşılıklı iyiniyet ve yardımlaşma esastır. Yazılı Olma İlkesi Sonradan kontrolün tüm aşamaları yazılı olarak ve tespitlere ilişkin hususlar belgelendirilerek gerçekleştirilir. Eğiticilik ve Yol Gösterici Olma İlkesi Sonradan kontrol, önleyici, caydırıcı, yol gösterici ve eğitici bir denetim uygulamasıdır. Etkin ve Verimli Olma İlkesi Sonradan kontrolün, gerektiği ölçüde en öz şekliyle planlanması ve en kısa süre içerisinde tamamlanması suretiyle etkin ve verimli bir şekilde uygulanması esastır. Asgari Standart İlkesi Sonradan kontrol, denetim kapsamında yer alan gümrük işlemlerinin tümü için gerçekleştirilmesi zorunlu olmayıp risk değerlendirmesi çerçevesinde sınırlandırılabilir. Güvenilirlik İlkesi Sonradan kontrol sonuçları, belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde denetim yapıldığı takdirde kabul edilebilir bir güvenirliği ve doğruluğu hedefler. Gelişime ve Değişime Açıklık İlkesi Sonradan kontrol, kalite kontrol, geri besleme, performans değerlendirmesi gibi yöntemlerle sürekli gelişime ve değişime açık bir denetim şeklidir Sonradan Kontrol Denetimi İş Akış Çizelgesi Denetim programının Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına intikal ettirilmesi, Başkanlıkça müfettiş görevlendirilmesi, -8-

10 Müfettiş tarafından gerekli hazırlıkların yapılması, Veri bankalarından bilgilerin temin edilmesi, Risk değerlendirmesinin yapılması, Sonradan kontrole tabi kişiye bildirim yapılması, Denetimin gerçekleştirilmesi, Raporların hazırlanması, Raporların değerlendirmek ve gereği yapılmak üzere ilgili birim/birimlere intikali Denetim sürecinin değerlendirilmesi Belirlenen ihtiyaçlara göre eğitim ve bilgi paylaşımı -9-

11 2. GÖREV VE YETKİLERİN HUKUKİ DAYANAKLARI 2.1. Sonradan Kontrol Denetim Yetkisi Gümrük Kanunu Madde sayılı Gümrük Kanununun 73 üncü maddesi; (1) Gümrük idareleri, eşyanın tesliminden sonra ve beyannamedeki bilgilerin doğruluğunu saptamak amacıyla, eşyanın ithal veya ihraç işlemlerini veya sonraki ticari işlemlere ilişkin ticari belge ve verileri kontrol edebilirler. Bu kontroller beyan sahibine, söz konusu işlemler ile doğrudan ya da dolaylı olarak ticari yönden ilgili diğer kişilere veya belge ve verileri ticari amaçla elinde bulunduran diğer kişilere ait yerlerde yapılabilir. Mümkün olduğu takdirde eşya muayene de edilebilir. (2) Gümrük idareleri, kendi yetkileri doğrultusunda veya beyan sahibinin talebi üzerine, yönetmelikle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, beyannamenin düzeltilmesini eşyanın tesliminden sonra da yapabilirler. (3) Beyannamenin incelenmesi veya eşyanın tesliminden sonraki kontrolü sonucunda, ilgili gümrük rejimine ilişkin hükümlerin yanlış veya eksik bilgilere dayanarak uygulandığının saptanması halinde, gümrük idareleri, bu Kanunda yer alan ceza hükümleri saklı kalmak üzere, beyanı yeni bulgulara göre düzeltmek için gerekli işlemleri yaparlar. hükmüne amirdir Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında 640 sayılı KHK tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 649 sayılı KHK ile değişikliğe uğramış olan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında 640 sayılı KHK nın Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı başlıklı 16 ncı maddesinde 2 nci fıkrasının b(2) alt bendinde yapılan düzenlemede sayılan görev ve yetkiler arasında Ticarî işletmelerde gümrük ve dış ticaret mevzuatı uygulamalarını incelemek, denetlemek, soruşturmak ve sonradan kontrole tabi tutmak hükmü de yer almaktadır Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliğinin 8 inci maddesinin 1 inci fıkrasının b(2) alt bendinde; Ticarî işletmelerde gümrük ve dış ticaret mevzuatı uygulamalarını incelemek, denetlemek, soruşturmak ve sonradan kontrole tabi tutmak hükmü bulunmakta, Ayrıca, Yönetmeliğin 9/2-b, 39/6, 48-1/c, 55, 60 ve 72. maddelerinde sonradan kontrol ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği -10-

12 Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi hükümlerine göre; sonradan kontrolün Gümrük ve Ticaret Bakanlığı müfettişleri tarafından yapılması öngörülmüştür Diğer Yetki Maddeleri: Gümrük Kanunu Madde 3/ sayılı Gümrük Kanununun 3 üncü maddesinin 13 üncü fıkrasında Gümrük denetimi deyimi, gümrük mevzuatına ve gereken hallerde gümrük gözetimi altındaki eşyaya uygulanacak diğer hükümlere uyulmasını sağlamak üzere eşyanın muayenesini, belgelerin varlığının ve gerçekliğinin kanıtlanmasını, Sonradan kontrole tabi kişi hesaplarının, defterlerinin ve diğer yazılı belgelerin tetkikini, nakil araçlarının kontrolünü, bagajların ve kişilerin yanlarında ya da üstlerinde taşıdıkları eşyanın kontrolünü, idari araştırmalar ve benzeri diğer işlemlerin yapılması gibi özel işlemlerin yerine getirilmesini; ifade eder şeklinde tanımlanmıştır Gümrük Kanunu Madde sayılı Gümrük Kanununun 4 üncü maddesi hükmüne göre; gümrük idareleriyle muhatap olan kişiler bu Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılan tüzük, kararname ve yönetmelik hükümlerine uymak; gümrük idarelerinin gerek bu Kanunda gerek diğer kanun, tüzük ve kararnamelerde yazılı hükümlere göre yapacağı gözetim ve denetimlere tabi olmak; bu idarelerin kendi adına veya başka idareler nam veya hesabına tahsil edeceği her tür vergi, resim, harç ve ücretleri ödemek veya bunları teminata bağlamak; kanun, tüzük, kararname ve yönetmelik hükümlerinin uymayı zorunlu kıldığı her tür işlemleri yerine getirmekle yükümlüdürler Gümrük Kanunu Madde sayılı Gümrük Kanunun 10 uncu maddesinde yapılan düzenlemeye göre; 1. Gümrük Müsteşarlığı, gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü bütün önlemleri alır. 2. Gümrük mevzuatının öngördüğü uygulamaların, hangi hallerde ve hangi koşullar altında basitleştirileceğine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir Gümrük Kanunu Madde sayılı Gümrük Kanunun 11inci maddesi hükmüne göre; Gümrük işlemleriyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgili bulunan kişiler, Gümrük Müsteşarlığının veya gümrük idarelerinin talebi üzerine gümrük işlemleri ile sınırlı olmak kaydıyla belirlenen süreler içinde gerekli bütün belge ve bilgileri vermek ve her türlü yardımı sağlamakla yükümlüdür. -11-

13 Kendilerinden bu konularda bilgi istenilen kişiler, özel kanunlarda yazılı gizlilik hükümlerini ileri sürerek bilgi vermekten kaçınamazlar Gümrük Kanunu Madde sayılı Gümrük Kanunun 13 üncü maddesi hükmüne göre; İlgili kişiler, 11 inci maddede belirtilen belge ve bilgileri gümrük kontrolü amacıyla 5 yıl süre ile saklamak zorundadırlar. Belge saklama süresi; a) (b) fıkrasında öngörülen haller dışında, serbest dolaşıma girmek veya ihraç edilmek üzere beyan edilen eşya ile ilgili olarak, serbest dolaşıma giriş veya ihracat beyanlarına ilişkin belgelerin tescil edildiği yılın; b) Nihai kullanımları nedeniyle indirimli veya sıfır ithalat vergisi ile Türkiye de serbest dolaşıma giren eşya için, gümrük gözetimine tabi olmalarının sona erdiği yılın; c) Başka bir gümrük rejimine tabi tutulan eşya için, söz konusu gümrük rejiminin sona erdiği yılın; d) Serbest bölgeye konulan eşya için, buralardan çıktıkları yılın; Sonundan itibaren işlemeye başlar. -12-

14 3. YASAL VE İDARİ ESASLAR 3.1. Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hak ve Yükümlülükleri Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hakları Tebligat tarihinden itibaren bir hafta içinde yazılı olarak geçerli ve kabul edilebilir bir neden ileri sürülerek sonradan kontrolün başlama tarihinin ertelenmesini talep etmek (SKY 10/2). Sonradan kontrolün amacı ve süreci olumsuz yönde etkilenmemek şartıyla, sonradan kontrol sırasında tespit edilen konular ve hukuki sonuçları hakkında bilgi talep etmek (SKY 12/2). Sonradan kontrolün sonradan kontrole tabi kişinin çalışma saatleri içinde gerçekleştirilmesini talep etmek (SKY 14/4). SKY nin 14/5 inci maddesi çerçevesinde kontrole tabi kişilere ait işyerlerinde yapılan denetimlerde bizzat bulunmak veya vekil bulundurmak (SKY 14/5). Sonradan kontrol sonucunda nihai görüşme yapılmasını veya yapılmamasını talep etmek (SKY 15/1). Değerlendirme raporunun, kendilerine verilmesini veya gönderilmesini talep etmek ve söz konusu rapor hakkında süresi içinde görüşlerini bildirmek (SKY 16/2) Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Yükümlülükleri Sonradan kontrol amacıyla müfettişlerin, kişilere ait işyerlerinin her yerine girme ve denetim yapmasına müsaade etmek (SKY 14/5). Sonradan kontrol için esas oluşturacak gerekli her türlü bilgi, veri, kayıt, defter, belge ve diğer evrakı vermek ve her türlü yardımı sağlamak (SKY 14/1). Müfettiş tarafından istenilen bilgi, belge ve verileri en kısa süre içerisinde sağlamak (SKY 14/1). Yabancı dilde düzenlenmiş belgelerin ücretsiz olarak tercümesini temin etmek (SKY 14/1). Elektronik verileri ücretsiz olarak okunabilir hale getirmek (SKY 14/1). Denetimle ilgili olarak bilgi sahibi olan bir sonradan kontrole tabi kişi yetkilisini görevlendirmek (SKY 14/2). -13-

15 Müfettişe gerekli belgeler ile bilgi işlem sistemi vasıtasıyla tanzim edilmiş bilgi, belge ve verilere doğrudan veya dolaylı erişimde yardımcı olmak (SKY 14/1). SKY nin 14/5 inci maddesi çerçevesinde işyerinde yapılan denetimde bizzat bulunmak veya vekil bulundurmak (SKY 14/5). Ticari bilgi, belge ve verileri yasal süresi boyunca saklamak (TTK 82, VUK 253, GK 13/1). Sonradan kontrolün yapılabilmesi için uygun bir çalışma ortamı ve gerekli yardımcı maddeleri bedelsiz olarak sağlamak (SKY 14/3) Müfettişlerin Hak ve Yükümlülükleri Müfettişlerin Hakları Sonradan kontrolün amacını tehlikeye düşürecek olması durumunda önceden tebligatta bulunmamak (SKY 10/3). Sonradan kontrole ilişkin programda ekleme yapılması veya kapsamının genişletilmesi için öneride bulunmak (SKY 10/4). Sonradan kontrolün amacı ve sürecinin olumsuz yönde etkilenmesi hallerinde denetime tabi tutulan yükümlüye bilgi vermeme tercihinde bulunmak (SKY 12/2). Sonradan kontrol amacıyla, kişilere ait işyerlerinin tüm alanlarına girmek ve denetim yapmak (SKY 6/2, 14/5). Sonradan kontrole esas oluşturacak her türlü bilgi, veri, kayıt, defter, belge ve diğer evrakı istemek ve sonradan kontrole tabi kişinin bilgi işlem sistemine doğrudan veya dolaylı erişim için yardımcı olunmasını talep etmek (SKY 14/1). Denetimle ilgili olarak bilgi sahibi olan bir sonradan kontrole tabi kişi yetkilisinin görevlendirilmesini talep etmek (SKY 14/2). Sonradan kontrole tabi kişinin gerekli yardım ve işbirliğinde bulunmaması durumunda ceza uygulanmasını ve gümrük idaresince kişiye çeşitli izin ve belgelerin verilmesinde bu durumun göz önünde bulundurulmasını talep etmek (GK 241/1, GY 14/3). Sonradan kontrolün yapılabilmesi için çalışma ortamı ve gerekli yardımcı maddelerin bedelsiz olarak sağlanmasını istemek (SKY 14/3). Gümrük işlemlerine konu eşyayı kontrol etmek ve gerektiği takdirde numune almak (GK 73/1, GY 207/1). -14-

16 Denetimle ilgili olarak her türlü yardımda bulunulmasını talep etmek (GY 14/1, SKY14/1) Müfettişlerin Yükümlülükleri Sonradan kontrole başlama tarihinden en az 15 gün önce sonradan kontrole başlanacağını ilgilisine bildirmek (SKY 10/1). Denetim mahalline gidildiğinde kimlik göstermek suretiyle kendisini tanıtmak (SKY 11/1). Sonradan kontrolün başlangıcına ilişkin tutanağı düzenlemek (SKY 11/2). Gümrük vergileri ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen sonradan kontrole tabi kişinin lehine ve aleyhine olan tüm hususların objektif bir şekilde denetimini yapmak, denetim sırasında iş akışını aksatmamak, denetimi mevzuata uygun şekilde yerine getirmek (SKY 12/1, GK). Sonradan kontrolün amacı ve süreci olumsuz yönde etkilenmemek şartıyla, kişilerin talebi halinde sonradan kontrole tabi kişiye sonradan kontrol sırasında tespit edilen konular ve hukuki sonuçları hakkında bilgi vermek (SKY 12/2). Sonradan kontrole tabi kişiyle ilgili sırlar ve gizli olarak kalması gereken hususları açıklamamak ve kendilerinin veya üçüncü kişilerin yararına kullanmamak (GK 12/1, GY 15/2). Yapılan kontrol sırasında soruşturmayı gerektirir bir fiilin tespit edilmesi hâlinde, müfettişlerin çalışma usul ve esaslarını düzenleyen mevzuat ve ilgili mevzuat çerçevesinde hareket etmek ve gerekli tedbirleri almak (SKY 13/1-2). Gerekli belgeleri incelemek, gümrük işlemlerine konu eşyaları kontrol etmek ve gerektiği takdirde numune almak (GK, GY). Belirlenen usul ve esaslara uygun olarak değerlendirme raporu ve sonradan kontrol raporu düzenlemek (RTBY, SKY 16) 4. HAZIRLIK AŞAMASI Sonradan kontrol programının hazırlanarak Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına intikal ettirilmesini müteakiben Başkanlıkça görevlendirme yapılır. Sonradan kontrol programı kapsamında denetime konu kişinin gümrük vergileri karşısındaki durumu ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğini belirlemek amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı nca görevlendirilen müfettişler tarafından gerçekleştirilecek sonradan kontrol işleminin ilk aşaması hazırlık -15-

17 aşamasıdır. Sonradan kontrol işleminin başarılı olması için bu aşamada gereken hazırlıkların iyi bir şekilde yapılması önemlidir. Bu aşama ile ilgili esaslar şunlardır: 1- Hazırlık esas olarak sonradan kontrole tabi kişi dışında gerçekleştirilir. 2- Denetim kapsamına ilişkin bilgi ve belgeler derlenir. 3- Sonradan kontrole tabi kişinin yapısı ve işleyişine ilişkin bilgiler derlenir. 4- Risk faktörlerinin değerlendirilmesi yapılır, buna göre denetim stratejisi oluşturulur. 5- Üçüncü kişiler nezdinde yapılacak denetim konusunda öngörüde bulunulur. 6- Sonradan kontrolün ne kadar zaman alacağı konusunda öngörüde bulunulur. 7- Her aşamada temin olunan bilgilere ilişkin notlar alınır Bilgi Toplama Sonradan kontrole tabi kişi ile ilgili olarak hazırlık aşamasında çeşitli kaynaklardan bilgi toplanması mümkündür. Bu aşamada gerçekleştirilecek araştırmaların iyi bir şekilde yapılması durumunda daha etkin ve verimli bir denetim yapılabilecektir. Hazırlık aşamasında; toplanabilecek bilgiler ve kaynaklarına ilişkin olarak rehber ekinde yer alan Hazırlık Kontrol Listesindeki araştırmaların yapılarak gerekli bilgi ve verilerin toplanması denetimin etkinliği artıracaktır. Hazırlık kontrol listesi adım adım hazırlıkların yapılabilmesi için yol gösterici mahiyette olmak üzere rehbere eklenmiştir. Müfettişler bu kapsamdaki çalışmalarını kendi belirleyecekleri yöntemlerle de gerçekleştirebilirler. Hazırlık kontrol listesi veya benzeri çalışmalar düzenlenecek sonradan kontrol raporuna eklenmez (EK - 1) Bilgi Toplanacak Yerler - Gümrük işlemleri ile ilgili belgeler, - Veri bankaları / GÜVAS, BİLGE, CKTP (Ceza Kararları Takip Programı), KBB (Kaçakçılık Bilgi Bankası), FDTP (Firma Dosyaları Takip Programı), DİİB (Dahilde İşleme İzin Belgesi Sorgulama), vb. - Gerek görülmesi halinde gümrük idareleri, - İlgili sivil toplum kuruluşlarının (Sanayi ve/veya ticaret odaları, dernekler vb.) web sayfaları ile düzenlenmiş sektör raporları, -16-

18 - Daha önceki dönemlerde denetim yapan müfettiş/müfettişler, - Daha önceki denetim raporları, - Denetlenecek kişi, - İnternet, denetime tabi kişiye ait web sitesi, medya vb., - Bankalar (Gerek duyulması halinde), - Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünce gönderilen risk analizi bilgi formları, - Ticaret ve sanayi odaları (örneğin: ito.org.tr), - Sektörel sivil toplum örgütlerinin web siteleri Gibi kaynaklardan bilgi toplanabilir. Ayrıca gerek duyulması halinde ilgili gümrük idareleri ile bankalar, vergi daireleri vb. kurum ve kuruluşlardan bilgi temin edilebilir GÜVAS, BİLGE ve Diğer Veri Bankalarından Yararlanılarak Bilgi Toplama Sonradan kontrole tabi kişi hakkında GÜVAS ve BİLGE sistemlerinden aşağıda yer alan bilgiler temin edilebilmektedir: 1- Dış ticaret verilerine adresindeki GÜVAS SORGULAMA bölümünden GÜVAS şifreleri ile, 2- Kaçakçılık Bilgi Bankası verilerine, adresindeki Merkezi Bilge V2 programı içinde yer alan KBB (Kaçakçılık Bilgi Bankası) bölümünden, intranet şifresi ile, 3- Ek tahakkuk ve idari para cezalarına ait verilere, adresindeki Merkezi Bilge V2 programından Ek Tahakkuk/Ceza Kararı/Geri Verme Sorgu bölümünden intranet şifresi ile, 4- Ortaklık yapısı, gümrük müşavirleri ile ilgili bilgilere, adresindeki BİLGE İŞLEMLERİ-Bilge İşlemleri bölümündeki E-Belge/Firma Dosya Takip Sorgulama Ekranı Programından intranet şifres ile, 5- İletişim adresleri ile ilgili bilgilere, adresindeki BİLGE İŞLEMLERİ-Bilge İşlemleri bölümündeki Vergi Numarası Sorgulama ve Transfer Programından intranet şifresi ile, Ulaşılabilmektedir. -17-

19 Diğer Kaynaklardan Yararlanılarak Bilgi Toplama Sonradan Kontrol Programının İncelenmesi: Program incelenerek denetimin içeriği ve zamanının belirlenmesi ile ilgili çalışmalar yapılır. Daha önceki denetim raporları: Sonradan kontrole tabi kişi hakkında varsa daha önceki yıllarda yapılmış denetim/soruşturmaya konu yazılan denetim/soruşturma raporlarından gerekli tespitler yapılır. Risk analiz verileri: Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünce gönderilen risk analizi bilgi formlarında yer alan veriler ile veri bankalarından elde olunan istatistiki veriler analiz edilerek gümrük rejimi, GTİP, menşe, gönderici/alıcı ülke, vergi yükü, gümrük müşaviri vb. hususlarda tüm risk alanları tespit edilir. Daha önceki müfettiş: Sonradan kontrole tabi kişi hakkında daha önce denetim yapan müfettişten tespitleri ve dikkat çekici unsurlar şifahen öğrenilebilir. Mevzuat araştırması: GÜVAS tan temin olunan istatistiki veriler dikkate alınarak kullanılan gümrük rejimleri, anti-damping vergi uygulamaları, ek vergi uygulamaları, gözetim ve koruma önlemleri, vb. ilgili mevzuat hükümleri incelenir. Arşiv denetimi: Gerekli görülmesi halinde sonradan kontrole tabi kişi ile ilgili bilgilerin yer aldığı belgeler duruma göre ilgili idarelerin arşivlerinden temin edilip incelenebilir. Vergi daireleri: Gerek duyulması halinde sonradan kontrole tabi kişinin faal olup olmadığı, mali durumu ile ilgili bilgiler ilgili vergi dairelerinden yazılı veya şifahi olarak alınabilir. Gümrük idareleri: Sonradan kontrole tabi kişinin gümrük işlemlerini gerçekleştirdiği gümrük müdürlükleri ile iletişime geçilerek gerekli bilgiler alınabilir. Ani denetim sonuçları: Ekonomik etkili gümrük rejimleriyle ilgili olarak sadece belirli bir konuda baskın niteliğinde yapılan denetimlerle ilgili bilgiler alınabilir. (Örnek: antrepo denetimi) Ticaret sicil gazetesi: Sonradan kontrole tabi kişinin ortaklık yapısı, örgütlenmesi, adresi, şubeleri, kuruluşu gibi tüm ticaret sicil kaydına ilişkin bilgi ve belgeler incelenip değerlendirilir ( Ticaret ve sanayi odaları: Gerektiği takdirde ticaret sicil kaydına ilişkin sair bilgi ve belgeler de temin edilebilir (Örneğin; Çeşitli örgüt ve kurumlar: İhracatçı birlikleri, dernekler, sektörel birlik ve odalar gibi çeşitli kurum ve örgütler ile bunlarca hazırlanmış olan sektör raporlarından sonradan kontrole tabi kişi ve iştigal sahası hakkında bilgiler elde edilebilir. -18-