Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 28, Temmuz 2016, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 28, Temmuz 2016, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Published Date Öğr. Gör. Serdal IŞIKTAŞ Girne Amerikan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Öğretim Görevlisi serdalisiktas@gau.edu.tr İLKOKUL ÖĞRETMENLERİNİN ZAMAN YÖNETİMİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Öz Bu araştırmanın temel amacı KKTC Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Dairesi ne bağlı kamu ilkokullarında görev yapan öğretmenlerin zaman yöntemine ilişkin görüşlerini saptamaktır. Öğretmenlerin zaman yönetimi ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi, öğretmenlik mesleğinin doğası gereği önem taşımaktadır. Çünkü öğretmenlerin planlama, örgütleme, yönlendirme, koordine etme, denetleme gibi bazı fonksiyonları kendi işleri ya da içinde bulundukları eğitim örgütlerinin işleri için uygulamaları, zaman yönetimi açısından önemlidir. Okullarda eğitim-öğretim etkinliklerini gerçekleştirmek için verilen süre sınırlıdır. Öğretmen bu sınırlı süreyi amaca uygun, etkili ve verimli kullanmak durumundadır. Bunu gerçekleştirmek için de zamanı etkili kullanabilmeli, yönetebilmelidir. Zamanın etkin kullanımı; eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleşmesini, verimliliğin artmasını sağlayacaktır. Bu araştırma, öğretmenlerin eğitim sürecinde karşılaştıkları zaman tuzaklarını tanımlayıp ortaya çıkararak, o tuzaklardan kaçabilmenin yöntemlerinin tartışılmasını sağlayacaktır. Araştırmanın çalışma evrenini, eğitim-öğretim yılında KKTC Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Dairesi ne bağlı kamu ilkokullarında görev yapmakta olan 286 ilkokul öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini oluşturan 286 öğretmene, Zaman Kullanımı, Zaman Tuzakları ve Baş Etme Yöntemleri Ölçeği veri toplama aracı olarak uygulanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde, SPSS (Statisticsel Package for Social Sceiencies) paket programından yararlanılmış ve betimsel istatistikler ile T-testi, Anova ve Scheffe testleri kullanılmıştır. Bu araştırmada şu sonuçlara ulaşılmıştır; zaman kullanımı, zaman tuzakları ve zamanı etkili kullanma yöntemlerine ait tüm boyutlarda, kamuda görev yapan ilkokul öğretmenlerin çoğunun zaman kullanma konusunda yeteri derecede bilince sahip oldukları saptanmıştır. Öğretmenlerin en çok zamanlarını harcattıkları durumun öğrenci seviyelerinin farklılığı ve öğrencilerin ders araç gereçlerini zamanında getirmemesi olduğu saptanmıştır. Anahtar kelimeler: Zaman Yönetimi, Yönetim, Zaman Tuzakları

2 EVALUATION OF THE OPINIONS OF PRIMARY TEACHERS FOR THE TIME MANAGEMENT Abstract The main objective of this Research is to determine the views of the public elementary school teacher teachers in the Department of primary education of the Ministry of education of TRNC.Determining the views of the teachers time management is due the the nature of the teaching profession. Because functions such as planning, organizing, directing, coordinating, controlling are very important on applying of educational organizations for the time managment. Schools education-training activities are limited by the given time to perform. to accomplish this teachers should use their time effectively and efficiently. Effective use of time will improve; the realization of the objectives and the efficiency of educational institutions. In this study, those handicaps that teachers face during their teaching/educational process; will be identified and uncovered it will also help/provide teachers to prevent these handicaps and manage them effectively.the main focus of the study, is the 286 primary and elementary school teachers working for TRNC Ministry of Education in acadamic year.the study sample constituting of 286 teachers, Time Use, Time Traps and Coping with time management" was applied to collect data.in analyzing the data, SPSS (Statistical Package for Social Sceiencies) have been used and benefited, T-test, Anova and Scheffe tests with descriptive statistics were also used to verify and collect data.in this study, has been reached the following conclusions; the majority of teachers working in primary and elemantary schools have the knowledge of time management, using time effectively and prevent time traps.teacher of the most time -consuming of the cases where differences in the level of students and the students were found to be in time to make the course materials.it has been found that teachers mostly are spending/consuming their time on cases where course materials of students are absent or the diffrent levels of students learning process. 432 Keywords: Time Management, Management, Time Traps. GİRİŞ Zaman, çalışanlar için az bulunan, verimli ve etkili kullanılması gereken bir kaynaktır. Çağımızın teknoloji çağı olması nedeniyle insanlar üretkenlikte zaman ile yarışmakta ve günümüz insanları için çok önemli bir kaynak haline gelmektedir. İnsanlar küresel enformasyon ve teknoloji çağının yaşattığı yoğun tempo altında gerçekten en çok zamanı yeterli derecede kullanamadıklarından ve değerlendiremediklerinden yakınmaktadırlar. Artık insanlar gerek kişisel yaşamlarında gerekse iş yaşamlarında zamanı kovalar durumdadırlar. Oysa çok az insan, zamanı iyi kullanmak yönünde çaba göstermektedir (Emmett, 2009; Kıral, 2007; Akatay, 2003). Zaman kullanımı, sadece çalışma hayatı bakımından değil aynı zamanda tüm yaşam için önemlidir. Zamanın etkili kullanılıp uygulandığında, kişiye hem işi, hem sosyal yaşamı, hem de hobileri için yeterince zaman sağlayabilmektedir. Böylece zamanı iyi kullanmanın dengeli bir hayat yaşama, stresin azalması ve daha başarılı olma gibi kişisel yararların dışında, mesleki yararları da vardır (Küçük, 2010). Zamanın etkin kullanımının önündeki engellere zaman tuzağı denir. Zaman tuzakları çeşitli faktörlerden kaynaklanmaktadır. Bunlar işten, kişiden, örgütsel yapı ve yönetim anlayışından kaynaklanan tuzaklar olmaktadır (Tengilimoğlu ve diğer., 2003;

3 Rosech, 2007). Küçük e göre (2010), plansızlık, araç-gereç arızaları, net olmayan iş tanımları, sıradan gereksiz işler, mükemmeliyetçilik, işleri önceliklere göre saptayamamak, kararsızlık, yorgunluk, dağınık çalışma ortamı gibi nedenler zaman tuzakları olarak nitelendirilmektedir. Zaman tuzaklarından tamamen uzaklaşmak mümkün değildir. Önemli olan bunların farkında olmak, kontrol etmek, etkilerini en aza indirebilmektir. Bu da zamanı etkili yönetmekle gerçekleştirilebilir (Yenilmez, 2010). Zaman yönetimi bütün dünyanın önemsediği bir kavramdır. Çünkü teknoloji çağını yaşayan insanoğlu, karmaşık ve adeta saniyelerin bile hesap edildiği bir çağa ayak uydurmak zorunda kalmaktadır. Her işin dakik bir şekilde planlanıp icrası, hedeflere ulaşmada en önemli unsur haline gelmiştir. Akıp giden zamanı yakalayabilme ve fırsata dönüştürme, bireyden başlayarak topluluklara, toplumlara, Zaman yönetimi, karar ve planlama ile ilgilidir. Dolayısıyla, başarılı bir zaman yönetiminin, çok çalışmakla değil; etkili, amaçlara yönelik verimli bir çalışmayla sağlanacağı bir gerçektir. Bu durumda zaman yönetimi, bütün eğitim kurumlarında; hedeflere belirlenen sürelerde ulaşılıp ulaşılmadığını kontrol etmede çok önemlidir. Bu nedenle öğretmenlerin geleceğe yönelik planlar ve bu planlara uygun yönlendirmeler yapabilmeleri için zamanı iyi değerlendirmeleri gerekmektedir (Erkılıç, 2009; Sabuncuoğlu ve Paşa, 2002). Bazı öğretmenler, planın hiç bir şey ifade etmediğini, deneyimin daha etkili olduğunu belirtmektedirler. Ancak hiçbir deneyiminin planın önüne geçmeyeceği gerçeği göz ardı edilemez (Bursalıoğlu, 2000; Erkılıç, 2009). Zaman tuzağı kavramı, zamanın etkin kullanımını engelleyen faktörler anlamına gelmektedir. Genel bir bakış açısıyla tanımlamak gerekirse, sosyal ilişkiler, kişisel ve kültürel özelliklerden kaynaklanan ve zaman kayıplarına yol açan veya zamanı kötü kullanımına neden olan faktörlere zaman tuzakları denir. Zaman tuzaklarının kişiden kaynaklanan, işten kaynaklanan, yönetimden ve örgütsel yapı ve politikalardan kaynaklanan zaman tuzakları olarak literatürde karşımıza çıkmaktadır (Tengilimlioğlu ve diğer., 2003; Akatay ve Yelkikalan, 2008). Genel bir perspektifle ele alacak olursak, Mackenzi e göre (1989) zaman tuzakları; plansızlık, öncelikleri belirleyememek ve sıralayamamak, mükemmeliyetçilik, hayır diyememek ve aşırı sosyallik, stres ve zaman baskısı, gündemsiz toplantılar, yetersiz yönetim, açık kapı politikası, sağlıksız çalışma ortamı ve merkezi ve hiyerarşik örgüt yapısı olarak ele almaktadır. Nitekim bireylerin kontrolünde gelişmeyen, biriktirilemeyen zamanın etkin kullanılmasını engelleyen kişiden ya da dış çevreden kaynaklanan birçok faktör bulunmaktadır. Özellikle de zamanın etkin ve planlı kullanılmayışı öğretmenlerin bu tuzaklara düşmesine neden olmaktadır. Dolayısıyla, zamanın etkin ve verimli kullanımı için zamanlarını çalan ve çalışmalarına engel olan tuzaklardan kurtulmaları gerekmektedir. Etkili bir zaman yönetiminde; yapılacak olan işlerin bir listesini yapmak, işleri zaman sırasına koymak, yapılacak işlerin hangi gün yapılacağına dair takvim oluşturmak ve işlerin uzun ve kısa vadeli olanlarını ayırarak öncelikli olanları ilk sırada değerlendirmek önemli aşamalardır. Zaman yönetiminin söz konusu bu aşamaları birbirini tamamlar niteliktedir. Birbiri ile bağlantılı olan bu aşamalar zaman yönetimi sürecinin kontrol altına alınmasında ve bu sürecin bir bütün olarak işleyebilmesinde etkili yollardır (Cüceloğlu, 1999; Bird, 2011; Karagöz ve diğer., 2010). 433 Etkili zaman yönetiminin temel noktalarından biri de planlama yapmaktır. Zamanı planlamak; neyin, nerede, ne zaman, nasıl ve kim tarafından yapılacağına en baştan karar vermektir. Zamanı etkin kullanma amacıyla yapılan planlama bireye, hedefe nasıl varılacağı ve hedef için gerekli olan kaynakları nasıl kullanacağı konusunda yol gösterir. Bu bağlamda, zamanı etkin kullanmak ya da yönetmek, sahip olunan her saati, her dakikayı belirli bir hedef ve amaç

4 doğrultusunda planlayarak kullanmak anlamına gelmektedir. Zamanı etkin kullanmaya yönelik olarak yapılan bilinçli çabaların hem yöneticiler hem de işgörenler için sayısız yararları bulunmaktadır. Bu durumda etkin bir uygulama ancak zamanı iyi yönetmekle olur. Zamanı yönetmek de zamanı öldüren tuzaklardan kurtulmak ve bu tuzaklardan kurtulmak için yöntemler geliştirmektir (Mentor, 2006; Erdul, 2005). Eğitim kurumlarının temel özelliği, insan ilişkilerine dayalıdır. Eğitimin en önemli amacı, bireylere karşılayacağı sorunları çözmede ve toplumun değerlerine uyum sağlamada temel yeterlilikleri kazandırmak; topluma ve ülkeye faydalı, üretken ve bilimsel düşünebilen bireyler yetiştirmektir (Erden ve Gözel, 2014). Yöneticiler, öğretmenler ve öğrenciler, okulların üç önemli insan kaynağını oluşturur. Herkes, kendi amaçları doğrultusunda zamanı kullanmaktadır. Örneğin bir öğrenci için zamanın kullanılmasında "kitap okuma, proje teslimi" önemli iken, bir okul yöneticisi için "örgütteki işlerin planlanması, toplantılara katılma" önemlidir (Alay ve Koçak, 2003; Durukan, 2011; Scoot, 1995). Öğretmenler için ise bir akademik dönemde yapmak istedikleri önemlidir. Eğitimde, zaman yönetiminin önemi burada ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle öğretmenler, öğrenciler, her dönemde büyük bir çabanın içindedir. Onun için öğretmenler, zamanlarını ne kadar verimli kullanırlarsa, ne kadar başarılı planlar yaparlarsa kendi başarılarının yanında öğrencilerinin de başarılarını sağlayacaktır. Dolayısıyla; planlarda yer alan çalışmaların belirlenmesi ve bu çalışmaların hangi sürede yapılacağının tespiti, çalışmalarda ne tür araç ve gereçlerin kullanılacağı, bu çalışmaların hangi işlem sırasına göre yapılacağının belirlenmesi ve bütün bu işlemler sonucunda kişilerin yeterli sürede bu işleri başarabilecek seviyeye gelip gelmediklerini kontrol etmesi açısından zaman yönetimi, tüm eğitim kurumlarında oldukça önemli bir yer tutmaktadır (Özçelik, 2006; Demirtaş ve Özer, 2007; Gözel, 2009). 434 Araştırmanın Amacı ve Önemi Bu çalışmada, her geçen gün daha çok önem kazanan zaman kavramının öğretmenler tarafından nasıl algılandığının saptanması; elde edilen bulgular çerçevesinde, ilkokul öğretmenlerinin zaman yönetimi konusundaki uygulama ve becerilerinin ortaya konmasıdır. Başka bir ifadeyle öğretmenlerin zamanı ne derece etkili kullandıkları ölçülmek istenmiştir. Bu araştırma, öğretmenlerin, zaman yönetimi hakkındaki görüşlerini ortaya çıkararak; bunların ışığında öğretmenleri, zamanlarını kullanma konusunda bilinçlendirmek, zamanlarını etkin yönetmeleri için yol göstermesini hedeflemektedir. Öğretmenlerin zaman yönetimi ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi, öğretmenlik mesleğinin doğası gereği önem taşımaktadır. Çünkü öğretmenlerin planlama, örgütleme, yönlendirme, koordine etme, denetleme gibi bazı fonksiyonları kendi işleri ya da içinde bulundukları eğitim örgütlerinin işleri için uygulamaları, zaman yönetimi açısından önemlidir (Aydın, 2011). Okullarda eğitim-öğretim etkinliklerini gerçekleştirmek için verilen süre sınırlıdır. Öğretmen bu sınırlı süreyi amaca uygun, etkili ve verimli kullanmak durumundadır. Bunu gerçekleştirmek için de zamanı etkili kullanabilmeli, yönetebilmelidir. Zamanın etkin kullanımı; eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleşmesini, verimliliğin artmasını sağlayacaktır. Bu araştırma, öğretmenlerin eğitim sürecinde karşılaştıkları zaman tuzaklarını tanımlayıp ortaya çıkararak, o tuzaklardan kaçabilmenin yöntemlerinin tartışılmasını sağlayacaktır.

5 Problem Cümlesi Bu araştırmada KKTC ilkokul öğretmenlerinin zaman kullanımı, zaman tuzakları ve zamanı etkili kullanma yöntemi görüşleri arasında; cinsiyet, eğitim durumu, mesleki kıdem ve branş değişkenlerine göre anlamlı bir faklılık var mıdır? Yöntem Araştırmanın Modeli KKTC, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı İlköğretim Dairesi ne bağlı, kamu ilkokullarında görev yapmakta olan ilkokul öğretmenlerinin zaman kullanımı, zaman tuzakları ve baş etme yöntemlerine ilişkin görüşlerini saptamaya yönelik yapılan bu araştırmada, betimsel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır(karasar, 2005, s.77). Evren ve Örneklem Araştırmada KKTC de yer alan toplamda 1036 ilkokul öğretmenin hepsine ulaşmak güç olacağından, evrenden örneklem seçilmiştir. Örneklem belirlenirken, % 95 güven düzeyi ve % 5 tolerans gösterilebilir hata payı hesaplanarak basit yansız örnekleme formülü ile 286 öğretmen oluşturmaktadır. Bu tür örneklemede evrendeki her birimin örnekleme seçilmede eşit ve bağımsız olma olasılığı vardır ve yansızlık kuralının uygulanabildiği bir örneklemedir (Balcı, 2010). 435 Verilerin Toplanması Bu araştırmada, KKTC, Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Dairesi ne bağlı, görev yapmakta olan ilkokul öğretmenlerinin, zaman kullanımı, zaman tuzakları ve zamanı etkili kullanma yöntemlerine ait görüşlerini saptamak amacıyla, Yenilmez (2010) tarafından İlkokul Öğretmenlerinin İşteki Zaman Tuzakları ve Baş Etme Yöntemleri adlı geliştirdiği Zaman Yönetimi ölçeği veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Yenilmez (2010) tarafından hazırlanmış bu ölçek iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öğretmenler ile ilgili kişisel bilgiler yer almaktadır. Ölçeğin ikinci bölümünde ise toplam 74 madde yer alan; likert türü ifadeden oluşan Zaman Kullanımı, Zaman Tuzakları ve Zamanı Etkili Kullanma Yöntemleri adlı üç boyut yer almaktadır. Çizelge 1. Zaman Yönetimi Ölçeğinin Cronbach Alpha Güvenilirlik Katsayıları Alt Ölçekler Cronbach Alpha Güvenilirlik Katsayıları Madde Toplam Korelasyonları (Değer Aralığı) Faktör Yük Değerleri Zaman Kullanımı Boyutu Zaman Tuzakları Boyutu Zamanı Etkili Kullanma Boyutu

6 Ölçeğin geçerlik güvenirlik çalışmasında ilk aşamada uzman kişilerin görüşleri alınmıştır. İkinci aşamada ise, Cronbach Alpha Güvenirlik Katsayıları, Madde Toplam Korelâsyonları ve Faktör Yük Değerleri hesaplanmıştır. Geçerlik Güvenirlik çalışması sırasında Zaman Yönetimi ölçeğinin Zaman Kullanımı, Zaman Tuzakları ve Zamanı Etkili Kullanma Yöntemleri boyutlarına ilişkin hesaplanan Cronbach Alpha Güvenirlik Katsayıları, Madde Toplam Korelâsyonları ve Faktör Yük Değerleri en yüksek ve en düşük değer itibariyle Çizelge 1 de verilmiştir. Verilerin Analizi Araştırmada toplanan verilerin çözümlenmesinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama gibi betimsel istatistiklerden yararlanılmıştır. Araştırmanın alt amaçlarına ilişkin istatistiklerde, ilkokul öğretmenlerinin cinsiyet, eğitim durumu, kıdem ve branşlarına ilişkin analizlerde Bağımsız t-testi kullanılmıştır. Yukarıda adı geçen değişikliklerin tümünün iki düzeyi bulunduğundan, karşılaştırmalarda bu teknik kullanılmıştır (Balcı, 2010). İlkokul öğretmenlerinin kıdeme göre zaman kullanımı, zaman tuzakları ve zamanı etkili kullanma yöntemleri boyutlarına ilişkin analizlerde Tek Yönlü Varyans Analizi ANOVA (F) testi kullanılmıştır. Bu teknik ikiden fazla gruba ait puan ortalamalarını karşılaştırmaya yarayan parametrik bir tekniktir (Büyüköztürk, 2010). Bu çalışmada üç farklı düzey olduğundan, karşılaştırmalarda ANOVA kullanılmıştır. Anlamlı farklılık çıkması durumunda farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit etmek amacıyla Scheffe testi uygulanmıştır. Bulgular İlkokul Öğretmenlerinin Zaman Kullanım Boyutuna İlişkin Bulgular Tablo 2. İlkokul Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Zaman Kullanımına İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları Cinsiyet n x ss sd t p Kadın 154 4,27 0, ,563 0,01* Erkek 132 4,12 0,42 Tablo 2 de ilkokularda görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman kullanımı boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir [t (286)= 2,563, p<05]. Kamu ilkokullarında görev yapmakta olan kadın öğretmenlerin zaman kullanımı boyutunu benimseme düzeyi (=4,27), erkek öğretmenlerin benimseme düzeyine (=4,12) göre anlamlı olarak daha yüksektir. Başka bir ifadeyle kamu ilkokullarında görev yapmakta olan kadın öğretmenleri erkek öğretmenlere göre zamanı daha iyi kullandıklarını söylenebilir. Tablo 3. İlkokul Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenine Göre Zaman Kullanımına İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları Eğitim Durumu n x ss sd t p Lisans 154 4,20 0, ,066 0,01* Yüksek Lisans 132 4,21 0,45

7 Tablo 3 de ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman kullanımı boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir [t (286)= -0,066, p<05]. Kamu ilkokullarında görevli lisans mezunu öğretmenlerin zaman kullanımı boyutunu benimseme düzeyi ( =4,20), yüksek lisans mezunu olan öğretmenlerin benimseme düzeyine (=4,21) göre anlamlı olarak daha yüksektir. Başka bir ifadeyle, öğretmenlerin eğitim düzeyi arttıkça, zaman kullanımı konusunda daha bilinçli davrandıklarını ifade edilebilir. Tablo 4. İlkokul Öğretmenlerinin Branş Değişkenine Göre Zaman Kullanımına İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları Branş n x ss sd t p Sınıf Öğretmenliği 190 4,23 0, ,248 0,213 Branş Öğretmenliği 96 4,25 0,46 Tablo 4 de ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin branş değişkeni açısından zaman kullanımı boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı farklılık bulunamamıştır [t (286)= 0,213, p>05]. Kamu ilkokullarında görevli sınıf öğretmenlerinin (=4,23) ve branşöğretmenlerinin (=4,15) zaman kullanımı boyutuna uyma düzeyine ilişkin görüşleri göreceli olarak benzerdir. Tablo 5. İlkokul Öğretmenlerinin Kıdem Değişkenine Göre Zaman Kullanımına İlişkin Görüşlerinin ANOVA Sonuçları 437 Kıdem n x ss sd t p 10 yıl ve altı 80 4,22 0, ,187 0, yıl 108 4,19 0,43 21 yıl ve üzeri 98 4,22 0,37 Tablo 5 de kıdem değişkeni açısından kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman kullanımı boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı farklılık bulunamamıştır [F (284)=0,187, p>05]. Başka bir ifadeyle kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman kullanımı boyutuna ilişkin görüşleri kıdem değişkeni açısından anlamlı bir şekilde değişmemektedir. 2. İlkokul Öğretmenlerinin Zaman Tuzakları Boyutuna İlişkin Bulgular Tablo 6. İlkokul Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Zaman Kullanımına İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları Cinsiyet n x ss sd t p Kadın , ,645 0,00* Erkek ,89 Tablo 6 ya göre Çizelge 19 a göre, cinsiyet değişkeni açısından kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman tuzakları boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı bir farklılık bulunmuştur [t (184)= 4,645, p<05]. Kamu ilkokullarında görev yapmakta olan kadın öğretmenlerin zaman tuzakları boyutunu benimseme düzeyi (=3,70), erkek öğretmenlerin benimseme düzeyine (=3,07) göre anlamlı olarak daha yüksektir. Başka bir

8 ifadeyle kamu ilkokullarında görev yapmakta olan kadın öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre zaman tuzaklarından daha çok etkilendikleri söylenebilir. Tablo 7. İlkokul Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenine Göre Zaman Tuzaklarına İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları Eğitim Durumu n x ss sd t p Lisans 154 3,35 0, ,092 0,03* Yüksek Lisans 132 3,72 0,83 Çizelge 20 e göre, eğitim durumu değişkeni açısından kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman tuzakları boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir [t (184)= -2,092, p<05]. Kamu ilkokullarında görevli yüksek lisans mezunu öğretmenlerin (=3,72) zaman tuzakları boyutunu benimseme düzeyi, lisans mezunu olan öğretmenlerin benimseme düzeyine (=3,35) göre anlamlı olarak daha yüksektir. Başka bir ifadeyle, yüksek lisans eğitimi tamamlamış olan öğretmenlerin, lisans eğitimi almış öğretmenlere göre zaman tuzakları oluşturan maddelere katılma düzeyleri anlamlı olarak daha yüksek olduğu söylenebilir. Tablo 8. İlkokul Öğretmenlerinin Branş Değişkenine Göre Zaman Tuzaklarına İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları Branş n x ss sd t p Sınıf Öğretmenliği 190 3,54 0, ,01* Branş Öğretmenliği 96 3,18 0, Tablo 8 e göre; branş değişkeni açısından Kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman tuzakları boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir [t (286)= 2,45, p<05]. Kamu ilkokullarında görevli sınıf öğretmenlerinin zaman tuzakları boyutuna uyma düzeyi (=3,54), branş öğretmenlerine (=3,18) göre daha yüksektir. Buradan hareketle sınıf öğretmenlerinin branş öğretmenlerine göre zaman tuzaklarından daha çok etkilendikleri sonucuna varılabilir. Tablo 9. İlkokul Öğretmenlerinin Kıdem Değişkenine Göre Zaman Tuzaklarına İlişkin Görüşlerinin Anova Sonuçları Kıdem n x ss sd t p 10 yıl ve altı , yıl yıl ve üzeri Tablo 9 a göre; kıdem değişkeni açısından kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman tuzakları boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı farklılık bulunamamıştır [F(284)=2,169, p>05]. Kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman tuzakları boyutuna ilişkin görüşleri göreceli olarak, yıl kıdem aralığında (=3,27) en düşük düzeyde, 10 yıl ve altı kıdem aralığında (=3,47) orta düzeyde ve 21 yıl ve üzeri kıdem aralığında (=3,60) en yüksek düzeydedir.

9 3. İlkokul Öğretmenlerinin Zamanı Etkili Kullanma Yöntemleri Boyutuna İlişkin Bulgular Tablo 10. İlkokul Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Zamanı Etkili Kullanma Yöntemlerine İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları Cinsiyet n x ss sd t p Kadın , ,413 0,01* Erkek ,52 Tablo 10 a göre; cinsiyet değişkeni açısından kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zamanı etkili kullanma boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir [t (286)= 3,413, p<05]. Kamu ilkokullarında görev yapmakta olan kadın öğretmenlerin zamanı etkili kullanma boyutunu benimseme düzeyi (=4,05), erkek öğretmenlerin benimseme düzeyine (=3,83) göre anlamlı olarak daha yüksektir. Başka bir ifadeyle kamu ilkokullarında görev yapmakta olan kadın öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre zamanı daha etkili kullandıklarını söylenebilir. Tablo 11. İlkokul Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenine Göre Zamanı Etkili Kullanma Yöntemlerine İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları 439 Eğitim Durumu n x ss sd t p Lisans 154 3,93 0, ,399 0,163 Yüksek Lisans ,48 Tablo 11 e göre; eğitim durumu değişkeni açısından kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zamanı etkili kullanma boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır [t (286)= -1,399, p>05]. Kamu ilkokullarında görevli lisans mezunu öğretmenlerin (=3,93) zamanı etkili kullanma yöntemler boyutunu benimseme düzeyi, yüksek lisans mezunu olan öğretmenlerin benimseme düzeyine (=4,05) göre anlamlı olarak daha düşüktür. Tablo 12. İlkokul Öğretmenlerinin Branş Değişkenine Göre Zamanı Etkili Kullanma Yöntemlerine İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları Branş n x ss sd t p Sınıf Öğretmenliği , ,112 Branş Öğretmenliği 96 3,87 0,58 Tablo 12 ye göre, branş değişkeni açısından kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zaman kullanımı boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı farklılık bulunamamıştır [t (286)= 1,603, p>05]. Kamu ilkokullarında görevli sınıf öğretmenlerinin (=4,00) ve branş öğretmenlerinin (=3,87) zamanı etkili kullanma yöntemleri boyutuna uyma düzeyine ilişkin görüşleri göreceli olarak benzerdir.

10 Tablo 13. İlkokul Öğretmenlerinin Kıdem Değişkenine Göre Zamanı Etkili Kullanma Yöntemlerine İlişkin Görüşlerinin t-testi Sonuçları Kıdem n x ss sd t p 10 yıl ve altı , yıl yıl ve üzeri Tablo 13 e göre, kıdem değişkeni açısından kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zamanı etkili kullanma yöntemleri boyutuna ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında anlamlı farklılık bulunamamıştır [F (286)=0,088, p>05]. Başka bir ifadeyle kamu ilkokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin zamanı etkili kullanma yöntemleri boyutuna ilişkin görüşleri kıdem değişkeni açısından anlamlı bir şekilde değişmemektedir. Sonuç Araştırmada KKTC kamu ilkokullarında görev yapmakta olan ilkokul öğretmenleri Zaman Kullanımı boyutunda ifade edilen davranışları ortalama olarak her zaman benimsediklerini belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin Derse zamanında girerim, Okula zamanında giderim, İşlerimi önceliklere göre sırasına göre yaparım en çok benimsedikleri, Zamanımı nasıl kullandığıma belirten çizelge hazırlarım ise en az benimsenen maddeler olmuştur. Zaman kullanımı boyutuna ilişkin branş ve kıdem değişkenine göre öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı bir farlılık bulunmaz iken, cinsiyet ve eğitim durumu değişkenlerine göre, öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Cinsiyet değişkenine göre; kadın öğretmenler, erkek öğretmenlere göre zaman kullanımı konusunda anlamlı olarak daha dikkatli davrandıklarını belirtmişlerdir. Eğitim durumu değişkenine göre; yüksek lisans eğitimi almış olan öğretmenlerin lisans eğitimi almış öğretmenlere göre zamanı anlamlı olarak daha iyi kullandıklarını ifade ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. 440 Araştırmada KKTC deki ilkokul öğretmenlerinin zaman tuzakları alt boyutuna ilişkin ifade edilen tuzakları ortalama olarak büyük ölçüde benimsediklerini belirtmişlerdir. Öğretmenlerin Öğrenci seviyelerinin farklılığı, Öğrencilerin ders araç gereçlerini zamanında getirmemesi en çok benimsedikleri, Yönetimin öğretmenlere destek vermemesi ve Okul yönetimi ile ilgili sorunların ders saatine yansıması ise en az benimsedikleri maddelerdir. Zaman tuzakları alt boyutuna ilişkin kıdem değişkenine göre ilkokul öğretmenlerinin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir. Cinsiyet, eğitim durumu ve branş değişkenine göre ise, öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Cinsiyet değişkenine göre; kadın öğretmenlerin, erkek öğretmenlere göre zaman tuzakları ifade eden maddelere anlamlı olarak daha yüksek düzeyde katıldıklarını belirtmişlerdir. Eğitim durumu değişkenine göre; yüksek lisans eğitimi tamamlamış olan öğretmenlerin, lisans eğitimi almış öğretmenlere göre zaman tuzakları oluşturan maddelere katılma düzeyleri anlamlı olarak daha yüksektir. Branş değişkenine göre; sınıf öğretmenleri, branş öğretmenlere göre zaman tuzakları boyutunda yer alan ifadelere anlamlı olarak daha yüksek düzeyde katıldıklarını sonucuna ulaşılmıştır.

11 Araştırmada KKTC kamu ilkokullarında görev yapmakta olan ilkokul öğretmenleri Zamanı Etkili Kullanma Yöntemleri boyutunda ifade edilen yöntemleri ortalama olarak büyük ölçüde benimsediklerini belirtmişlerdir. Derse zamanında başlarım, zamanında bitiririm, Derslerde kazandırmak istediğim davranışları net olarak belirlerim, İşlerimi önem sırasına göre yaparım araştırmaya katılan öğretmenler tarafından en çok benimsenen, Geç kalan öğrencilerimi sınıfıma almam ve Derse giriş ve çıkış saatleri konusunda okul yönetiminin uyarılarını beklerim ise en az benimsenen maddeler olmuştur. Zamanı etkili kullanma yöntemleri boyutuna ilişkin eğitim durumu, branş ve kıdem değişkenine göre öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmaz iken, cinsiyet değişkenine göre öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Cinsiyet değişkenine göre; kadın öğretmenler, erkek öğretmenlere göre zamanı etkili kullanma yöntemlerine anlamlı olarak daha yüksek düzeyde katıldıkları sonucuna ulaşılmıştır. Öneriler Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerin branş öğretmenlerine göre zaman tuzakları anlamlı olarak daha iyi tespit ettikleri ortaya çıkmıştır. Oysa branş öğretmenlerinin de zaman tuzakları konusunda duyarlı olmaları beklenir. Dolaysıyla öğretmen yetiştiren lisans programlarında sınıf ve branş öğretmenleri ayrımı yapılmaksızın zamanın etkili yönetimi ve zaman tuzaklarından kaçınma konusunda ilgili ders içeriklerinde aynı ağırlıkta yer verilmelidir. Araştırmaya katılan yüksek lisans mezun öğretmenlerin lisans mezunu öğretmenlerine göre zamanı anlamlı olarak daha iyi kullandıklarını belirtmeleri beklenen sonuç olmakla birlikte, lisans mezunu öğretmenlerin de zamanın iyi kullanmaları beklenilmektedir. Dolaysıyla öğretmen yetiştiren lisans programlarında zamanın etkili yönetimi ve zaman tuzaklarından kaçınma konusunda ilgili ders içeriklerinde daha fazla yer ayrılmalıdır. Öğretmenler ders sırasında veli görüşmelerin yapılmasının zaman tuzağı olarak belirtmişlerdir. Veli kaynaklı olarak yaşanan bu zaman tuzaklarını ortadan kaldırmak için okul yönetimi tarafından veli görüşmeleri randevu sistemi uygulamasına geçilebilir. 441 KAYNAKLAR Alay, S. ve Koçak, S. (2003). Üniversite Öğrencilerinin Zaman Yönetimleri ile Akademik Başarıları Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (35) Akatay, A.(2003). Örgütlerde Zaman Yönetimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,10. ( ). Akatay, A. ve Yelkikalan, N. (2008). Zaman Yönetimi ve Yönetsel Zamanın Etkin Kullanılması. Yönetim Bilimleri Dergisi. 6(1), (15-24) tarihinde Aydın, A. (2011). Zaman Yönetimi. Ankara: PegemA Yayıncılık Balcı, A. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: PegamA Yayıncılık Bird, P. (2011). Herkes İçin Zaman Yönetimi. (İ. Şener. Çev.). İstanbul: Optimist Yayınları. Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Verilerin Analizi El Kitabı. Ankara: PegemA Yayıncılık. Cüceloğlu, D. (1999). İyi Düşün Doğru Karar Ver. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Demirtaş, H, ve Özer, N. (2007). Öğretmen Adaylarının Zaman Yönetimi Becerileri ile Akademik Başarıları Arasındaki İlişki (İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Örneği). Eğitimde Politika Analizleri ve Stratejik Araştırmalar Dergisi.

12 Durukan, H. (2011). Sınıfta Disiplin Kuralları ve Zaman Yönetimi. İ. Günbayı. (Ed.), Sınıf Yönetimi. (81-110). İstanbul: Lisans Yayıncılık. Erdul, G. (2005). Üniversite Öğrencilerinin Zaman Yönetimi Becerileri İle Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişki. (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Bursa. Erkılıç, A.T. (2009). Zaman Yönetimi. H.Kıran. (Ed.), Etkili Sınıf Yönetimi. ( ). Ankara: Anı Yayıncılık. Emmett, R. (2009). Stresinizi Azaltmak İçin Zaman Yönetimi. (T. Ş. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Kariyer Yayıncılık Gözel, E. (2009). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Zaman Yönetimi Hakkındaki Görüşleri (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi. Afyon Koca Tepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Kıral, E. (2007). İlköğretim Okul Yöneticilerinin Tanımlanmış Görevleri İçin Zaman Kulllanma Biçemleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale. Küçük, M. (2010). Zaman Yönetimi. İstanbul: Kum Saati Yayınları Karagöz, Y. ve diğer., (2010). Zamanın Etkin Kullanımını Sağlayan Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (23). Mackenzie, A. (1989). Zaman Tuzağı. ( Y. Güneri, Çev.). İstanbul: İlgi Yayıncılık Mentor, P. (2006). Zaman Yönetimi. (A. Kardam, Çev.). İstanbul: Optimist Yayınları. Roesch, R. (2007). Yoğun İnsanlar İçin Zaman Yönetimi. (S. Yeniçeri. Çev.).İstanbul: Beyaz Yayınları. Scoot, M. (1995). Zaman Yönetimi. Ankara: Rota Yayınları. Sabuncuoğlu, Z. ve Paşa, M. (2002). Zaman Yönetimi. Bursa: Ezgi Kitapevi. Yenilmez, S. (2010). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İşteki Zaman Tuzakları ve Baş Etme Yöntemleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erdem, R., A. (2014). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Motivasyon Düzeyleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1),