Plastiklerin Kullanımı ve Etkileri

Transkript

1 Plastiklerin Kullanımı ve Etkileri Plastik sözcüğü, "biçimlendirme" anlamındaki Yunanca plastikos sözcüğünden gelmektedir. Plastik, karbonun (C) hidrojen (H), oksijen (O),azot (N) ve diğer organik ya da inorganik elementler ile oluşturduğu monomer adı verilen, basit yapıdaki moleküllü gruplardaki bağın koparılarak, polimer adı verilen uzun ve zincirli bir yapıya dönüştürülmesi ile elde edilen malzemelere verilen genel bir isimdir. Örneğin; Etilen bir monomerdir. En çok kullanılan plastiklerin başında gelir. Tanımdan anlaşılacağı üzere plastikler doğada hazır bulunmaz, doğadaki elementlere insan tarafından belli bir sıcaklık ve basınç altında, katalizör kullanılarak monomerlerin reaksiyona sokulması ile elde edilir. Plastikler petrol rafinerilerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde edilir. Yapılan araştırmalara göre dünyadaki petrolün sadece % 4 lük bir kısmı plastik üretimi için kullanılmaktadır. Bazen kauçuk ve benzeri öbür doğal ürünler plastik tanımına sokulmakla birlikte, modern tanımlama da plastiklerin dışında tutulur. Reçineler ile plastikler arasındaki ayrımı yapmak da zordur. Yapay malzemelerin çoğu hem reçine, hem de plastik olarak adlandırılabilir. Plastik maddeler hafif, ucuz, kolay işlenebilir ve çok farklı kullanım alanına sahip olmaları nedeniyle günümüzde en önemli ticarî malzemeler olmuşlardır. Günlük hayatta çok büyük miktarlarda plâstik madde kullanılmaktadır. Kullanılan bu maddelerin çoğunun bir defa kullanılıp atılması ve hacimce çok yer kaplamaları çevre kirliliğini de beraberinde getirmiştir. Bu sorunu çözmek için son yıllarda önemli çalışmalar yapılmaktadır. Bu sorunun bir çözümü, plâstik atıkların geri kazanımıdır. Plâstik maddeler, polimerler (makromoleküller) olarak da bilinen ve ısısal işlemle eritilerek, basınçla şekillendirilebilen maddelerdir. Bu tür maddelerin tekrar işlenebilmeleri onların geri kazanımını önemli kılmıştır. Geri kazanım olayı hem çevre kirliliğini önlemede hem de atık maddelerin değerlendirilmesi sonucu ekonomiye büyük katkılar sağlar. Geri kazanım sırasında karşılaşılan en önemli sorunlar plâstiklerin tanımlanması ve ayrılması aşamasında ortaya çıkmaktadır. Plastiklerin Dönüştürülmesi Özellikle atık plastikler toplanarak geri dönüşüm tesislerinde dönüştürülmektedir. Atık plastik maddeden üretilen siyah torbalar, insan sağlığını tehdit etmektedir. Genellikle seyyar satıcı ve pazar esnafının kullandığı bu poşetler, pet şişe, kova ve tıbbi atık gibi maddelerin toplanarak tekrar işlenmesiyle üretilmektedir. Artık maddelerin dönüştürülmesi sırasında şeffaflaştırma mümkün olmadığı için koyu tonlarda renklendirme yapılarak yeniden kullanım için dönüştürülmektedir Türk Gıda Kodeksi'ne göre, gıda maddelerinin hijyenik olmadan dönüştürülen koyu renkli torbalarda taşınması ve muhafaza edilmesi yasak. Siyah renkli naylon torbaların içinde barındırdığı mikroorganizmalar insan sağlığı açısından ciddi bir tehdit. Ancak şeffaf poşetlere göre daha ucuz olduğu için esnaf tarafında yoğunlukla bunlar tercih edilmektedir. Ülkemizde Poşet Kullanılması ve Yasal Mevzuat Türkiye'de siyah plastik torbayla mücadelede ilk adım İstanbul Büyükçekmece Belediyesi'nce atılmıştır. Daha sonra Akçay, Bartın, Kocaeli, Kilis, Karasu, Samsun, Edirne belediyeleri de bu poşetlerin kullanılmasını yasaklamıştır. Yasaklamalara rağmen halen bakkallarda ve pazarlarda siyah naylon torba kullanımı devam etmektedir. Tüketici dernekleri, yerel yönetimlerin pazar yerlerini denetleyip tüketiciyi kesekâğıdı kullanımına yönlendirmesinin gerekliliğini savunmaktadır. Bir plastik torbanın kaliteli olup olmadığını kokusundan ve dokunulduğunda çıkardığı sesten anlamak mümkündür. Kaliteli poşet kırıştırırken ses çıkarıyor. Kalitesiz poşetlerde katlandığında bu sesi duymak mümkün değil. Ayrıca kaliteli poşet kokusuz oluyor, kalitesizler ise kötü kokular açığa çıkmaktadır. Plastik poşetlerin kullanılmaması için özellikle tüketici dernekleri tarafından gerekli çalışmaların başlatılması ve büyük marketlerin örnek çalışmalar başlatarak plastik poşet kullandırmamaları ülkemiz ve doğamız açısından büyük önem arz etmektedir. Özellikle kullanılmış poşetlerin geri dönüşümü ile yalnız siyah poşet yapılabilmektedir. Bu poşetler ise diğerlerine göre çevre ve insan sağlığına daha çok zararlı olabilmektedir. Bu sebeple Türk Gıda Kodeksi 19. maddesinin d bendinde kesinlikle gıda ambalajında

2 kullanılmasına izin verilmeyen çöplerden toplanan eski poşet ve naylon parçaları siyah poşet yapılmaktadır. Bu şekilde imal edilen siyah poşetlerde aflatoksin gibi son derece zararlı mikrotoksinler bulunmaktadır. Esasen 16 Kasım 1997 tarihli sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Türk Gıda Kodeksinin 24. maddesinde gıda ile temasta kullanılan plastiklerin yüksek molekül ağırlıklı polimerlerden olması gerektiği yer almaktadır. Çevre Açısından Değerlendirme Çukurova Üniversitesi Çevre Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi'nin yaptığı araştırmaya göre kanserojen madde içeren siyah poşetlerin, doğada çözülmesi 1000 yıldan fazla zaman almaktadır. Ülkemizde plastik poşetlerin kullanılması çok yaygındır. Rastgele çevreye atılan poşetler rüzgarın etkisi ile kolayca doğaya yayılmaktadır. Bu durum hem doğada kötü görünüm oluşturmakta hemde doğaya dağılan bu plastiklerin çözülmesi uzun sürerek kirliliklere neden olmaktadır. Diğer yandan nehirlerimizde, göllerde ve denizlerde poşetlerin kirliliği gözlenmektedir. Ülkemizde halen plastik poşetlerin sadece yüzde 1'i geri dönüştürülmekte olup, % 99'u yüzlerce yıl doğaya terk edilmektedir. Diğer ülkelerde yapılan çalışmalar; Birçok dünya ülkesi naylon torbaların kullanılmasıyla ilgili olarak çeşitli çalışmalar başlatmışlardır. Avustralya'da, süpermarketlerde naylon torba kullanımına son verilmiş, Çin'de 1 Haziran 2008 tarihi itibarıyla çok ince plastik torba üretilmeyecek ve bu torbaların süpermarket ve dükkânlarda kullanılması yasaklanmıştır. Bir plastik torbanın et kalınlığı, milimetreden az olamayacak. Yetkililer ayrıca halkın satın aldığı ürünleri bez çantalar ya da sepetlerle taşımasını teşvik edecek. ABD'nin New York kentinde de Şehir Konseyi 5 bin ve daha fazla metrekareden büyük ya da beşten fazla şubesi olan mağazalar için plastik torba geri dönüşüm kutusu yerleştirme zorunluluğu getirdi. Ayrıca tüm şehirde geri dönüşümü olmayan plastik poşet kullanımını yasakladı. Poşetlerin yanına, 'Lütfen geri dönüşüm sistemine katılmak için bu torbayı geri getirin' yazmak zorunlu kılındı. Fransa: Paris'te naylon torba kullanımı 2010 itibarıyla tüm ülkede yasaklanmış. Hindistan: Yeni Delhi ve Bombay başta olmak üzere, dört bölgede naylon torba kullanımı yasaktır. Tayvan: Naylon torbanın yanı sıra plastik çatal-bıçak kullanımı da yasaktır. İrlanda: Naylon torba kullanmak isteyen, 20 cent vergi ödüyor. Kenya: 2008 itibarıyla tüm ülkede naylon torba yasaklandı. Güney Afrika: İnce torba yasak, geri dönüşümlü olanlar serbest. Uganda: İnce torba kullanımı yasak, kalınlarda vergi var. Ruanda: İki yıldır naylon torba kullanmı yasak. Plastiklerin İnsan ve Çevre Sağlığı Açısından Tehlikesi Prof. David Melzer tarafından yürütülen araştırmada, plastik kaplarda bulunan Bisfenol A BPA adlı maddenin kalp hastalıklarını arttırdığı ortaya çıkarılmıştır. Plastik kaplarda bulunan (BPA) maddesine maruz kalmanın kalp hastalıklarına yol açtığına dair önceki bulguları doğrulayan bilim insanları, bu maddenin şişelerde ve yiyecek paketlerinde kullanımının yasaklanması gerektiği savunulmaktadır. Amerikalı ve İngiliz bilim insanları, 2006 yılında Amerikan hükümetinin yaptığı ulusal beslenme araştırmasında elde eden bulgulardan yararlanarak yaptıkları araştırmada, idrarda yüksek oranda bulunan BPA nın kalp kriziyle ilişkili olduğu ortaya konulmuştur. Ülkemizde: Prof. Dr. Selma Metintaş tarafından yapılan açıklamada; plastik ve köpükten imal edilen bardaklardan uzun süre sıcak sıvı içenler kanser tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir denilmektedir. Kanserle Savaş Dairesi Başkanı Prof. Dr. Murat Tuncer tarafından yapılan açıklamada; Olasılık nedeniyle çok sıcak ve gazlı içeceklerin bu bardaklarda sunulması sakıncalıdır uyarısı yapılmaktadır. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı Başkanı Selçuk Aksoy ise usulüne uygun olarak üretilmiş ve gerekli denetimleri yapılmış plastik bardaklar gönül rahatlığıyla kullanılabilir denilmektedir.

3 Plastiklerin Katı Atıklardan, Plastik Malzeme Olarak Geri Kazanılması Geri kazanım uygulamasına en yatkın plastikler PVC, PE, PET, PP ve PS dir. Plastiklerin katı atıklardan plastik malzeme olarak geri kazanılmasının belli aşamaları şunlardır; Plastiklerin katı atıklardan toplanması Gerekiyor ise toplanan atıkların sıkıştırılıp yoğunlaştırılması Yoğunlaştırılan atık plastiklerin sınıflandırılarak işlenmeleri Plastiklerin katı atıklardan sağlıklı bir şekilde toplanması, plastiklerin malzeme olarak geri kazanımının temelini oluşturmaktadır. Plastiklerin katı atıklardan elle toplanması geri kazanılmış plastiğin maliyetini arttırmaktadır, bu nedenle de bazı hallerde zorunlu ve ekonomik hayatı etkileyen uygulamalara gidilmektedir. Her iki durumda da iyi bir toplama sisteminin geliştirilmesi esastır. Plastiklerin hacim/ağırlık oranlarının yüksek oluşu bu atıkların etkin bir şekilde ve ekonomik olarak toplanarak değerlendirilmesinde ciddi bir problem oluşturmaktadır. Bunun giderilmesi için kamyon üzerine yerleştirilmiş plastik sıkıştırma makineleri ile veya belli noktalara konulmuş sabit makinelerle plastiklerin sıkıştırılarak toplanması sistemi batı ülkelerinde giderek yaygınlaşmaktadır. Katı atıklardan toplanan plastiklerin sınıflandırılmasındaki temel amaç geri kazanılan plastiğin mümkün olabildiğince saf olarak elde edilebilmesidir. Toplanan plastik atıkların elle tasnif edilmesinin başlıca dezavantajları şu şekilde sıralanabilir Elle tasnif oldukça pahalıdır. Elle tasnif esnasında işçiler istenmeyen kimyasallara maruz kalabilirler. Bu nedenle işçi sağlığı ve güvenliği açısından bazı ilave önlemlerin alınması gerekir. Birbirine çok benzeyen PVC ve PET gibi malzemeler elle tasnif esnasında hatalara sebebiyet verebilir. Otomatik tasnifte önce bir ultrasonik sensör plastiğin bant üzerindeki konumunu belirler, bir IR sistem plastik türünü saptar, bir otomatik kamera ile renk belirlenir ve bilgisayar yardımı ile bu veriler birleştirilir. Son yıllarda PVC ve PET malzemelerin de ayrımı için X-ışımlı sistemler uygulanmaya başlamıştır. Şekil 2 de atık PVC için uygulanan yeniden kullanım sistematiği gösterilmiştir. Ülkemizde ambalaj uygulamaları için en yaygın olarak kullanılan plastikler PS, AYPE, YYPE, PVC, PET dir ve bu plastikler geri toplanmaları ve yeniden kullanımları mümkün olan plastiklerdir. PET Ve AYPE şişelerinin geri toplanıp yeniden kullanılmasında Türkiye Avrupa ülkelerinden çok daha başarılıdır. Ayrıca diğer plastiklerin geri toplanıp kullanılmalarında da %30-35 batı ülkelerinden daha iyi durumdadır. Katı atıklar tarafından çevrenin kirletilmesini önlemek ve atık malzemeyi geri toplayarak yeniden kullanmayı teşvik etmek ve destek olmak üzere gerekli mevzuat ülkemizde mevcuttur. Geri kazanılmış plastikler tıp ve gıda sektöründe asla kullanılmazlar. Türkiye de Atık Plastiklerin Geri Kazanımı Bugün ülkemizin pek çok yerinde gerek modern teknolojiyi kullanan gerekse eski sistemle çalışıp hurda plastikleri yeniden değerlendiren sanayii grubu ve bu gruba hurda toplayan ekipler oluşmuştur. Rekabet ortamı çok sayıda plastik imalatçısının granül olarak isimlendirdiği hurda plastik kullanarak maliyetleri düşürmeye yöneltmiştir. Bu nedenle her kademede hurda plastiklerin toplanarak değerlendirilmesi giderek yaygınlaşmaktadır. Sera örtüleri, gübre torbaları dışında işyeri ve ailelerin diğer bir deyişle küçük kesimin çöpe attıkları hurdaların yaklaşık %60 ı toplanmakta ve plastik hurdacılarına satılmaktadır. Geri kalan kısmının ise ilgililerce değerlendirildiği tahmin edilmektedir. Atık plastikler durumunda tek fark, hurda plastiğin toplanması, sınıflandırılması ve temizlenmesidir. Bu hurdalar toplayıcı tarafından bir ön tasnife, daha sonra hurda işleyiciler tarafından ikinci bir tasnif

4 işlemine tabi tutulurlar. Ayırma işlemleri ülkemizde genellikle el ve gözle yapılmakta olup zaman içinde otomatik makinelerin kullanımı da yaygınlaşmaya başlamıştır. Plastik hurdaların büyük kısmı sera filmi ve gübre/kimyasal madde torbalanması gibi kısa ömürlü uygulamalarda tüketilen alçak yoğunluklu poli etilen (AYPE) olup geri kazanım oranı yüksektir. Geri kazanılan AYPE nin bir kısmı çöp torbası, poşet, levha ve plakalar gibi ikincil uygulamalarda kullanılır. Boru ve fittings gibi çok daha uzun ömürlü uygulamalarda kullanılan polivinil klorür (PVC) için geri kazanım oranı daha düşüktür. Ancak PVC şişelerin kullanımdan sonra yeniden granül veya toz haline getirilerek şişe dışı uygulamalarda kullanımı ülkemizde başarıyla uygulanmaktadır. Ülkemizde plastik şişelerin geri dönüştürülmesi için ilk fabrika Sabancı A.Ş. Tarafından kurulmuştur. Daha sonra yüksek yoğunluklu poli etilen den (YYPE) imal edilmiş şişe ve kap atıklarını geri dönüştürerek yeniden şişe, kap, plastik eşya, telefon kablosu, su kanalizasyon, yağmurlama borusu, katlanabilir hortum, poşet ve endüstriyel varil vb. üretiminde kullanılabilecek hammadde haline getirmmek için Yeşil Plastik adı verilen bir fabrika kurulmuştur. Yeşil plastik fabrikasının saatteki kapasitesi 900kg, yıllık kapasitesi 5000tondur (1997 verilerine göre). Fabrika, kullandığı suyu arıtmakata ve arıttığı suyun %75 ini tekrar kullanmakta, üretim atıklarının %90 nını kullanılabilecek hale getirerek satmakta ve çöpü en aza indirmektedir. YYPE den yapılan kasalar ve büyük bidonlar ve polipropilen (PP) atıklarında özellikle şeffaf PP atıkların geri dönüşümünü yapmaktadır. Şekil.1. PVC için uygulanan yeniden kullanım sistematiği Geri Kazanım Yöntemleri Kimyasal Geri Kazanım (Chemical Recycling) Bu konuda kullanılan en yaygın yöntem, atık polimerin atık polimerin depolimerize edilerek tekrar monomerleri veya petrokimyasal diğer hammaddeleri/sıvı yakıtı elde etmek olarak özetlenebilir. Bu yöntemle elde edilecek ürünler ve uygulanacak teknikle polimerin türüne göre farklı olmaktadır. Örneğin poliesterler (PET), poliamidler ve poliüretanların hepsi tersinir kabul edilen kondensasyon tepkimeleri ile elde edilirler. Bu polimerlerin monomere dönüştürülmesi ve elde edilen monomerlerden polimerin yeniden üretimi söz konusu olabilmektedir. Buna karşın YYPE, AYPE, PP, PVC gibi polimerlerden monomer yerine diğer petrokimyasallar veya yakıt değeri olan sıvı ürünler elde edilmektedir. Şekil 2 de depolimerizasyonda izlenen yollar şematik olarak sunulmuştur.

5 Şekilde, A yolu izlendiğinde kimyasal ve ısı depolimerizasyonu, B yolu izlendiğinde ise sıvılaştırma ve gazlaştırma teknikleri kullanılmaktadır. Çizelge1. Katı atıklardaki plastiğin kaynağı ve geri kazanılan plastiğin potansiyel kullanım alanları

6 Çizelge2. Türkiye de ambalaj malzemesi olarak üretilen plastiklerin toplam tüketim içindeki payı Şekil.2. Plastiklerin depolimerizasyonunda izlenen yollar Biyolojik olarak güneş ışınları ile veya kimyasal yöntemler ile parçalanabilen plastiklerdir. 1. Güneş Işınları ile Parçalanabilen Plastikler o Karbonil veya hidroperoksit grupları içeren polimer maddeler UV ışımasına uğradıklarından fotokimyasal tepkimelerle parçalanabilmektedirler. Bu nedenle en sık uygulanan tekniklerden birisi poliolefin türünden polimerlere katalizör ve/veya peroksit katarak polimer zincirinde karbonil veya hidroperoksit gruplarının oluşumunun hızlandırılmasıdır.

7 Şekilde ifade edilen Norrish 1 ve 2 şeklindeki tepkime gruplarından ilkinin sonucunda karbonil grubu genellikle karbon monoksit kaybetmekte ve polimer zinciri aktif karbon atomları ile sonlanmış iki parçaya bölünmektedir. Oluşan lüçük zincirler aktif karbon atomu nedeni ile foto oksitlenerek yeni karbonil gruplarının oluşmasına ve daha ileri giden zincir parçalanmalarına yol açmaktadır. Norrish 2 ise karbonil grubu ve çift bağ içeren daha kısa zincirlere yol açmaktadır. Heriki kısa zincir de karbonil grubu ve çifte bağ nedeni ile süratle foto oksitlenip parçalanmayı hızlandırarak sürdürmektedir. UVışıması halinde ise karbonil grupları içeren polietilen parçalanmaktadır. Nişasta Katkılı Termoplastikler Nişasta tabiatta özellikle toprakta bulunan mikro organizmalar tarafından yenmekte ve polimer matrisinin parçalanması sonucunda da plastiğin parçalanma süreci kısaltılmaktadır. Şekil.3. Nişasta katkılı polimerler Doğal Olarak Parçalanabilen Biyo Polimerler İnsanlar tarafından ilk kullanılan polimerik malzemeler doğal polimerlerdir. Bunlar doğada biyodegregasyon ile parçalanabilirler. Bu polimerlerin hemen hepsi yenilenebilir doğal kaynaklardan elde edilebilmektedir. Doğal polimerlerin yerini günümüzde sentetik polimerler almıştır. Geridönüşüm en ilginç yöntem olmasına karşın özellikle gıda ve tıp alanlarında kullanılamaz olması alternatif çözümlerin bulunmasını gerektirir. Bu çözümlerden özellikle son yıllarda önem kazananı doğada parçalanabilen polimerlerin kullanımıdır. Doğada parçalanabilen polimerler kullanımları sonunda atık durumuna geldiklerinde doğada parçalanarak düşük molekül ağırlığında bileşiklere (monomerler) ve ardından da CO 2, H 2 O ve CH 4 e dönüşürler. Doğada parçalanabilen sentetik polimerlere örnek olarak polialkin esterler, polihidroksi asitler, poliamid esterler, polivinil esterler, polivinil alkol, polanhidritler, polifosfazonlar, poliaspartik asit, polietilen süksinat (PESU) ve polibutil süksinat (PBSU) gösterilebilir. PESU ve PBSU nun seçilen özellikleri D-AYPE (doğrusal alçak yoğunluklu polietilen) ile beraber Çizelge 4 ve Çizelge5 de gösterilmiştir.

8 Çizelge.4. PESU ve PBSU nun bazı özellikleri. Çizelge.5. PESU ve PBSU ve D-AYPE filmlerin bazı özellikleri Örnekleri verilen doğada parçalanabilen polimerlerle ilgili üretici firmalar, isimleri ve yaklaşık fiyatları Çizelge 5 de gösterilmiştir. Bu polimerler özellikle tarımsal faaliyetler için örtü malzemelerinin, çöp ve alışveriş torbalarının, tek kez kullanılacak yiyecek ve içecek kaplarının, hijyenik, tıbbi, kozmetik malzemelerin üretiminde önemli bir kullanım potansiyeline sahiptirler. Ancak üretim kapasiteleri bağıl olarak çok düşük olduğundan ekonomik açıdan yeterli pazar payına ulaşamamışlardır

9 Ömrünü Tamamlamış Lastikler Lastikler araç altından söküldükten sonra "kullanılmış lastik" yada "ömrünü tamamlamış lastik" olurlar. Lastiklerin diş derinliği belirli bir milimetreye (binek araç lastikleri için 1.6 mm dir.) düştüğü zaman lastiklerin araç altında kullanımı tehlikelidir. Fakat bazı lastikler araç altından söküldükten sonra, kaplanarak yeniden araç altında kullanıma uygun hale getirilebilir. (Özellikle otobüs-kamyon lastikleri kaplanabilmektedir.) Türkiye'de Ne Kadar ÖTL Oluşmaktadır? Ülkemizde her yıl yaklaşık olarak ton lastik ömrünü tamamlamış lastik oluşmaktadır. (Kaynak: LASDER). Lastikleri Yakmanın (Lisanslı Tesis Haricinde) Zararı Nedir? Lastiklerin yanmasıyla atmosfere tonlarca zararlı bileşikler yayılmaktadır. Siyah bir bulut gibi atmosfere yayılan bu maddeler içinde; karbon siyahı, uçucu organikler, yarı-uçucu organikler, çok halkalı hidrokarbonlar, yağlar, kükürt oksitleri, azot oksitleri, nitrosaminler, karbon oksitleri, uçucu partiküller ve As, Cd, Cr, Pb, Zn, Fe vb. gibi metaller bulunabilmektedir. Yangınlar ile atmosfere yayılan bu kirleticiler yakın çevredeki toprak ve suların kirlenmesine sebep olarak insan sağlığını tehdit etmektedir. Yönetmelik Neleri Kapsar Yönetmelik, bisiklet ve dolgu lastikleri hariç, ömrünü tamamlamış diğer tüm lastikleri kapsar. ÖTL lerin diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, taşınması, geçici depolanması, geri kazanılması, bertarafı, ithalatı, ihracatı ile transit geçişi gibi hususları düzenler. Aracının Lastiğini Değiştirenler Eski Lastiğini Ne Yapmalı Yönetmeliğe göre yeni lastik satın alarak eski lastiklerini değiştirenler, eski lastiklerini (ÖTL) ücretsiz olarak satın aldığı noktaya iade etmelidir. ÖTL lerin bunun dışında bir yöntemle ortadan kaldırılmaya çalışılması yasaktır. Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Bertaraf/ Geri Kazanım/ Tekrar Kullanım Yöntemleri ÖTL lerin Tekrar Kullanımı Geri Kazanılması: Özellikle otobüs-kamyon lastikleri gibi bazı lastikler kaplanabilmekte ve böylece tekrar kullanılabilmektedir. ÖTL lerden madde geri kazanımı da mümkündür. ÖTL leri parçalayarak madde geri kazanımı yapmak için Çevre ve Orman Bakanlığı ndan Lisans alınması gerekmektedir. ÖTL Geri kazanım tesislerinde ilk önce lastiklerin kalın tel kısımları ayrılır, Kalın tel kısımları ayrılan lastikler daha sonra daha ufak parçalara ayrılırlar. Öğütme işlemleri sonucunda lastiklerin elyaf (bez) ve kalan tel kısımları ayrılır. Oluşan granül lastik parçaları da çeşitli elekler ile istenilin boyuta getirilir. Burada oluşan granül lastikler kauçuk imalatında, halı saha zeminlerinde ve lastik karo taşı üretiminde kullanılmak üzere piyasaya arz edilir. ÖTL lerden Enerji Geri Kazanımı: Yüksek kalorifik değere sahip olan kullanılmış lastikler yüksek sıcaklıklardaki fırınlarda yakılarak enerji elde edilebilir. Kullanılmış lastikleri Çimento Fabrikaları, Kireç - Alçı Fabrikaları gibi tesisler ilave yakıt olarak kullanmaktadır. Bunun için Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans alınması gerekmektedir. Türkiyede ÖTL leri yakıt olarak kullanabilecek 41 adet Çimento-Kireç Fabrikası mevcut olup bunlardan 16 tanesi Çevre ve Orman Bakanlığından ÖTL yakma lisansı almıştır. Lastik Üreticisinin Yükümlülükleri Üretimde çevre kirlenmesini ve enerji tüketimini azaltıcı önlemler almak, - EK-2 de yer alan kota müracaat formunu doldurarak, her yıl mart ayı sonuna kadar Bakanlığa kota müracaatında bulunmak, - Lastik kullanımı ve ÖTL lerin düzenli toplanması konusunda tüketicinin bilgilendirilmesi için gerekli çalışmaları yapmak, toplama faaliyetlerine kamuoyunun katılımının arttırılması için lastik tüketicilerinin yükümlülüklerini de içeren dokümanları ve uyarı işaretlerini lastik satış ve değiştirme noktalarında bulundurmak,

10 - Geri kazanılması mümkün olmayan ÖTL leri bertaraf ettirmek, Kaplamacıların Yükümlülükleri Kaplamacılar, lastiklerin can ve mal güvenliği açısından üretim ve kullanımında gerekli standardizasyonun sağlanması için ticari taşıtların ve römorkların havalı lastiklerinin kaplanmasında 1/2/2006 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Motorlu Araçlar ve Römorkları İçin Kaplanmış Havalı (Pnömatik) Lastiklerin İmalatının Onayı ile İlgili Teknik Düzenlemeye (R-108) İlişkin Tebliğ (No: SGM-2006/7) de belirtilen kurallara ve buna ilişkin diğer teknik düzenlemelere uymakla yükümlüdürler. Teknik açıdan kaplamaya uygun bulunmayan lastik karkasları, yetkili taşıyıcılar dışında hiçbir kişi veya kuruluşa, hiçbir amaçla verilemez. Kaplama faaliyeti esnasında ortaya çıkan atıklar türlerine uygun olarak bertaraf ettirilmesi kaplamacıların yükümlülüğündedir. Kaplamacılar, kaplanan ve/veya kaplanamayacak durumda olan lastik miktarlarıyla ilgili kayıtları tutar. Bu kayıtlar EK-3 te yer alan kaplamacı müracaat formu ile her yıl şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa bildirilir. Bunun için yapılacak harcamalar, ilgili firma tarafından karşılanır. Tutulan kayıtlar gerektiğinde ibraz edilmek üzere üç yıl boyunca muhafaza edilir. Geri Kazanım Tesislerini İşletenlerin Yükümlülükleri Mekanik kırmayla granül kauçuk, çelik ve tekstilin ayrıştırıldığı tesisler, proliz ve diğer yöntemlerle karbon siyahı ve aromatik yağlar elde eden tesisler, rejenere kauçuk tesisleri ile benzeri tesislerin çevre lisansı alması zorunludur. Çevre lisansı alınması işlemlerinde Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır. Söz konusu Yönetmeliğin Ek-3 C sinde yer alan Teknik Uygunluk Raporunun içeriği, bu Yönetmelik kapsamında Bakanlıkça yapılacak çalışmalarla belirlenir. ÖTL ler bütün, kesilmiş, dilimlenmiş veya sıkıştırılmış olarak, ses ve darbe absorbe etme özelliği nedeniyle otoyollarda çarpma bariyeri veya ses absorbisyon duvarı, limanlarda iskele takozu ve ayakkabı tabanı gibi işlemelerinde kullanılabilir. Bu gibi işlemler için geri kazanım konulu çevre lisansı alma şartı aranmaz. Bakanlıktan ÖTL geri kazanım lisansı almak Yetkili taşıyıcılar ve ulusal atık taşıma formuyla getirilmeyen ÖTL leri tesise kabul etmemek, Tesiste giriş bölümü, kabul ünitesi, depolama alanı bulundurmak, Tesis içi depolama alanlarında belirtilen şartları sağlamak, Oluşacak gürültü ve tozla ilgili gerekli önlemleri almak, Geri kazanım veya bertarafı sağlanan ÖTL miktarları için kayıt tutmak, aylık faaliyet raporunu Bakanlığa göndermek, Yetkili Taşıyıcı Yükümlülükleri Ömrünü tamamlamış lastikleri taşıyan gerçek ve tüzel kişiler; Kota kapsamında üretici adına lastik taşımak için üreticilerle sözleşme yapmakla, Araçlarda bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde belirtilen teknik özellikleri sağlamakla, Taşıma işlemlerinde ulusal atık taşıma formu kullanmakla yükümlüdür. Geçici Depo İşletenlerin Yükümlülükleri Yönetmeliğin 15 inci ve 16 ncı maddelerine uygun olarak geçici depolama alanlarını kurmak ve işletmek, Yönetmeliğin 21 inci maddesine göre geçici depolama alanı için il çevre ve orman müdürlüğünden izin almak, ÖTL lerin yetkili taşıyıcılar ile taşınmasını sağlamak, ÖTL lerin, lisanslı geri kazanım veya lisanslı bertaraf tesislerine gönderilmesini sağlamak, Toplanan, geri kazanıma ve bertarafa gönderilen ÖTL miktarları için kayıt tutmak, bunları her ay il çevre ve orman müdürlüğüne rapor et Geçici Depolama Alanlarının Yer Seçimi Geçici depolama alanları için yer seçimi yapılırken bu alanların,

11 Taşkın riskinin yüksek olduğu bölgeler, heyelan, deprem, çığ ve erozyon bölgeleri, yangın riski taşıyan alanlar ile tarım ve orman arazileri, meskun mahaller gibi yerler olmaması ve, Lastik yığınlarının yüksek gerilim hatları altında bulunmamasına dikkat edilir Geçici Depolama Alanlarının Teknik Özellikleri ve İşletme Koşulları Geçici depolama alanlarında aşağıdaki teknik özellikler ve işletme koşulları sağlanır: Bu alanların zemini, beton, sıkıştırılmış kil veya yangına meydan vermeyen buna benzer maddelerle kaplanarak sızdırmazlık koşulları sağlanır. Bu alanlarda yağmur suyu birikintilerinin oluşmasını önleyecek şekilde zemine şekil verilir ve depo çevresinde yağmur suyu drenaj kanalları bulundurulur. Sahada yangına karşı gerekli tedbirler alınır. Depolanan lastiklerin toplam hacmi 2000 m3 ü geçecek ise dakikada 2500 litre suyu 6 saat boyunca sağlayabilecek bir su kaynağı hazırda bulundurulur. Lastiklerin istiflenmesi ve depolanmasında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün ilgili hükümleri doğrultusunda uygulama yapılır. Lastik yığınları ile depolama sahası sınırı arasında koruma hattı ve lastik yığınları arasında iç yangın yolları bırakılır. İlgili belediyenin itfaiye müdürlüğünden yangın tedbirlerinin yeterli olduğuna dair belgenin alınması zorunludur. Sahanın etrafı en az 1,5 metre yüksekliğinde yapı malzemesi ile çevrilir. Elektrik, aydınlatma direkleri tesisatı ve teçhizatı ile topraklama ilgili mevzuata göre yapılır. Yıldırım tehlikesine karşı paratoner sistemi kurulur. İdari binalar, araç park alanı, yanıcı malzemeler dahil her türlü yangına açık maddeler, lastik yığınlarından en az 60 metre uzaklıkta olmalıdır. Sahada çalışan bütün motorlu araçlarda yangın söndürme cihazı bulunmalıdır. Tesise kabul edilen ve çıkışı yapılan ÖTL miktarlarının tespiti için kantar bulundurulması, kayıtların tutulması ve kayıt tutulmasından sorumlu en az bir teknik personelin tesiste bulundurulması gereklidir. Lastik yığınlarının üzeri ve çevresi, sivrisinek, fare gibi zararlıların ürememesi için düzenli olarak ilaçlanır. Lastiklerin kapladığı alanın en aza indirilmesi ve taşıma kolaylığının sağlanması amacıyla bu alanlarda çevre kirliliği yaratmayacak şekilde lastik kırma ve parçalama üniteleri kurulabilir. Lastik yığınlarının 300 metreden daha yakınında açık alanda ateş yakılmasına ve 60 metreden daha yakınında ise kaynak veya başka ısı üreten cihazların çalıştırılmasına izin verilmez. Kota Uygulaması ve Sorumluluklar ÖTL lerin çevre ile uyumlu yönetiminin sağlanması amacıyla üretici sorumluluğu kapsamında kota uygulaması zorunludur. Bu kapsamda üreticiler, her yıl bir önceki yıl iç piyasaya sürülen lastik tonajını hesaba alarak Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği ilk yıl %30, ikinci yıl %35, üçüncü yıl %40, dördüncü yıl %45 ve beşinci yıl %50 devamı yıllarda ise Bakanlığın ortalama lastik aşınma oranını dikkate alarak belirleyeceği oranlarda ÖTL leri toplamak/toplatmak, toplanan miktarın geri kazanımını veya bertarafını sağlatmak ve bu işlemleri Bakanlığa belgelemekle yükümlüdürler. Bu amaçla, Yönetmeliğin 18 inci maddesine göre Bakanlığa başvuru yapılması zorunludur. Lastik üreticisi, ÖTL lerini alıcı ortama olan etkilerini asgariye indirebilmek amacıyla, taşınması, geçici depolanması, geri kazanımı ve bertaraf edilmelerine dair yükümlülüklerini yerine getirmesi ve bunlara yönelik gerekli harcamaların karşılanması, eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için, Bakanlığın koordinasyonunda bir araya gelerek kâr amacı taşımayan tüzel kişiliğe haiz bir yapı oluşturabilirler. Bu yapıya karşı yükümlülüklerini yerine getiren ve harcamalara katılan kuruluşlar taşıma, geçici depolama, geri kazanım ve bertaraf yükümlülüklerini bu kuruluşa devredebilirler. Bu yapıya dahil olanlar kotanın tutturulmasından sorumludurlar. Geçici depolama izni Geçici depolama tesisi işletecek gerçek veya tüzel kişiler, il çevre ve orman müdürlüğünden izin almak zorundadır. Lastik tamirhaneleri, kaplamacılar, perakende satış noktaları, oto sanayi ve benzeri işletmelerin ÖTL biriktirme yerleri için il çevre ve orman müdürlüğünden izin alma zorunluluğu bulunmamaktadır.

12 GERİ KAZANIM Yeniden değerlendirilme imkanı olan atıkların çeşitli fiziksel ve/veya kimyasal işlemlerden geçirilerek ikincil bir ham maddeye dönüştürülerek tekrar üretim sürecine dahil edilmesine geri dönüşüm yada geri kazanım adı verilmektedir Diğer bir tanımlamayla; herhangi bir şekilde kullanılarak kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile hammadde olarak tekrar imalat ve üretim süreçlerine kazandırılması olarak da adlandırılabilir. Doğal kaynakların sınırsız olmadığı, dikkatlice kullanılmadığı takdirde bir gün bu kaynakların tükeneceği unutulmamalaıdır. Her geçen doağl ürünlerde sıkıntılar yaşanmaktadır. Dünyada nufüsün hızla artışı, artan bu kişi sayısının her türlü ihtiyacının karşılanması için doğal kaynaklardan yararlanılması gerekmektedir. Bu kaynaklarında sınırsız olmadığı düşünüldüğünde geri kazanımın ne kadar önemli olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Bir kere kullanıldıktan sonra herhangi bir şekilde bertaraf edilemeyen malzemeler değişik bir dolaşım yolu ile yeniden geri kazanılarak kullanılma imkanına sahiptir. Geri dönüşüm veya geri kazanım biri birine girmiş iki kavramdır. Kimi tanımlamayla geri dönüşüm kimi tanımlamayla geri kazanım olarak adlandırılmaktadır. Belki her iki sistemde uygulanan geri elde basamaklarında farklılıklar bulunabilir. Sonuçta kullanım dışı kaldığı farzedilen ürünlerin yeniden değerlendirilmesi geleçeğimiz açısından çok önemlidir. Kâğıdın yeniden değerlendirilmesi geri dönüşüm olarak tanımlanabilir. Kağıt, kağıt hammaddesi olarak kalmıştır. Oysa röntgen suyundan gümüş elde edilmesi geri kazanım olarak tanımlanması gerekmektedir. Yeni bir ürün veya yeni bir hammadde elde edilmiştir. Geri kazanım ile gerek çevremiz, öncelikle insan sağlığı olmak üzere, gerekse tüm canlılar için sayılamayacak kadar çok yararlar söz konusudur. Geri Kazanımın Faydaları Doğal kaynaklarımız korunur Enerji tasarrufu sağlanır Ekonomiye katkı sağlanır Atık miktarı azalır Gelecek için yatırımdır Atık yönetiminde atık miktarının kryıt altına alınmasını sağlar Geri kazanım ile yeni bir ürün elde edilmesi için harcanacak olan enerji harcanmamış ve kullanılmamış olacaktır. Bu enerjinin farklı alanlarda değerlendirilmesi sağlanmış olacaktır. Enerji maliyetlerinin giderek artacağı tartışma götürmez bir gerçek. Dünyadaki petrol stoklarının da giderek azaldığı, gelecekte petrolün daha da kıt bir kaynak haline geleceği aşikardır. Ülkemizinde enerjide dışa bağımlı olduğu düşünüldüğünde geri kazanıma daha çok önem verilmesi gerekmektedir. Geri kazanımın nasıl yapılacağı, kalitesi, kullanılması gereken teknolojiler büyük önem arz etmektedir. Geri kazanılan ürünler gerekli faydayı sağlamak zorundadır. Uygun koşullarda geri kazanımı yapılmayan bu malzemeler fayda yerine daha büyük zararların oluşmasına neden olabilir. Ülkemizde birçok malzeme farklı yollarla sistemli veya sistemsiz olarak geri kazanılmaktadır. Cam ürünler, kâğıt ürünler, plastik ürünler, her türlü ambalaj ürünleri, alüminyum ürünler, atık pil ve aküler, motor yağı ve diğer yağlar, beton ürünleri, organik atıklar ve elektronik atıklar geri kazanım yolu ile değerlendirilmektedir. Ülkemizde yerel yönetimler tarafında atık yönetim planlarının oluşturulamamış olması, değerlendirilebilir atıkların kaynağında toplanmamasına neden olmaktadır. Kaynağında ayrı toplanıp alınmayan geri kazanım ürünleri, sokaklarda sokak toplayıcıları tarafından sistemsiz bir şekilde toplanmaktadır. Bu durum cadde ve sokaklarda kötü görüntülerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Diğer yandan hiç bir önlem almadan yeterli bilgiye sahip olmadan bu toplama faaliyeti içinde yer alan kişiler sağlıksız bir çalışma şekliyle atıkların geri kazanımı içinde yer almaktadırlar. Ülkemizde son yıllarda yüksek teknolojiler sahip geri kazanım alanları oluşturulmuştur. Fakat bunlar yeterli sayıda değildir. Atık yönetim planların sistemli bir şekilde uygulanması ve geri kazanılacak ürünlerin bu sistem içinde toplanması daha faydalı olacaktır. Geri kazanım ile aynı zamanda atık miktarlarının kayıt altına alınması sağlanmış olacaktır.

13 ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLER Atık Pil Ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı resmi Gazete de yayımlanmış ve tarihinde yürürlüğe girmiştir. PİLLER Pil in tanımı : Şarj edilmeyen primer hücrelerde kimyasal reaksiyon sonucu oluşan kimyasal enerjinin doğrudan dönüşümü ile üretilen elektrik enerjisi kaynağına pil denir. Pilin kullanım Alanları: Günümüzde piller evlerde, işyerlerinde, sanayide önemli miktarda kullanılmaktadır. elektronik cihazlarda, motorlarda, saatlerde, kameralarda, hesap makinelerinde, işitme aletlerinde, kablosuz telefonlarda, oyuncaklarda ve daha bir çok alanda piller karşımıza çıkmaktadır. Ülkemizde çoğunlukla alkali piller ve karbon-çinko piller kullanılmaktadır. Pillerin Özellikleri Piller, kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürürler. Pil hücresinde, metal anot (negatif elektrot), metal oksit katyon (pozitif elektrot) ile iki elektrot arasında kimyasal reaksiyonu sağlayan elektrolitten ibarettir. Anot, elektrolizde aşınırken katotta iyonik değişim reaksiyonu sonucu elektrik akımı meydana gelir. Bu reaksiyon sonucu oluşan elektrik enerjisi çeşitli aletlerde kullanılır. Her bir hücre genel olarak 1.5 volttur. Hücreler birbirine seri bağlanarak daha yüksek voltaj üretebilir. Örneğin, 9 volt pil, 6 adet 1.5 v hücrenin seri halde bağlanması sonucu elde edilir. Elektro kimyasal sisteme bağlı olarak hücre voltajı 1.2 v ile 4 v arasında değişir. Piller, ıslak veya kuru olarak ikiye ayrılır. Islak hücreli pillerde, elektrolit sıvıdır. Kuru hücreli pillerde elektrolit, pasta, jel veya diğer matrix halde bulunur. Primer pillerde, reaksiyon hücre içinde gerçekleşir ve reaksiyon tersinmezdir. Primer piller şarj edilemez. Seconder pillerde kimyasal reaksiyonlar tersinirdir. Dıştan bir enerji ile reaksiyon başa döndürülür. Güç, sekonder kaynaktan pile yüklenebilir. Pil Çeşitleri Islak Hücreli Piller Kurşun-Asit Piller (Aküler) Kuru Piller 1. Alkali Piller 2. Çinko Karbon Piller 3.Çinko Hava Pilleri 4.Gümüş Oksit Piller 5. Cıva Oksit Piller 6.Lityum Piller Şarj Edilebilir Piller 1. Nikel Kadmiyum Piller 2.Nikel Metal Hidrid (Ni-MH veya NiMH) 3.Lityum İyon Pilleri (Li-Ion) Yasaklar Alkali-manganlı düğme hücreler ve düğme hücre içeren piller hariç yönetmelikte tanımlanan zararlı madde içeren pillerin ithalatı ve üretimleri, Ağırlıkça yüzde iki den fazla cıva oksit içeren pillerin ithalatı, Atık pil ve akümülatörlerin evsel ve diğer atıklarla birlikte depolanması, alıcı ortama verilmesi ve yakılması yasaktır. Piller Kim Tarafından Toplanır

14 Ülkemizde piller ağırlıklı olarak ithal edilmektedir. Yönetmelikteki yükümlülüklerin yerine getirilmesi için pil ithalatçıları tarafından TAP Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği kurulmuştur. Ayrıca ülkemizdeki birçok Belediye tarafından da büyük çoğunluğu tap derneği ile işbirliği yapılarak atık piller toplanmaktadır. Okullar, alışveriş merkezleri ve işyerleri gibi noktalarda atık pil toplama noktaları oluşturulmuş olup buralarda biriktirilen piller toplanmaktadır. Ülkemizde toplanan bu piller çoğunlukla D5 yöntemi olarak tanımlanan özel sahalarda beton bloklar içerisine gömülerek bertaraf edilmektedir. Ayrıca ülkemizde pillerin geri kazanımı çalışmaları da planlanmaktadır Tüketicilerin Yükümlülükleri Pil tüketicileri Atık pilleri evsel atıklardan ayrı toplamakla, pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalarına atık pilleri teslim etmekle yükümlüdür. Pil Ürünlerinin Dağıtımını ve Satışını Yapan İşletmelerin Yükümlülükleri Pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmeler; Pil üreticilerinin kuracakları sisteme uygun olarak tüketiciler tarafından getirilen atık pilleri ücretsiz olarak almakla, Atık pil toplama sistemi olmayan markaların pillerini satmamakla, Tüketicilerin getirdiği atık pilleri, üreticinin öngördüğü şekilde üreticiye veya üreticinin yetkilendirdiği bir kuruluşa gönderilmesini sağlamakla, İşyerlerinde tüketicilerin kolayca görebilecekleri yerlerde (EK-4 A) da yer alan uyarı ve bilgiler ile atık pillerin toplanma şekli ve yerleri hakkındaki bilgileri sunmakla, Üreticilerin veya yetkilendirdiği kuruluşların temin edecekleri, atık pil konteynerlerini bulundurmakla yükümlüdür. Atık Piller ve Akülerle İlgili Belediyelerin Görev ve Yetkileri Belediyeler, Büyükşehir statüsündeki yerlerde Büyükşehir Belediyeleri; - Atık pil ve akümülatörlerin katı atık düzenli depolama alanlarında evsel atıklarla birlikte bertarafına izin vermemekle, - Kuruluş ve işletme giderleri pil üreticileri tarafından karşılanacak geçirimsizlik koşulları sağlanmış, nemden ari ve meteorolojik şartlardan korunmuş atık pil depolama alanlarının kurulması için katı atık düzenli depolama alanlarında ücretsiz olarak yer tahsis etmekle, - Üreticilerin şehrin muhtelif yerlerinde yapacakları atık pil ve akümülatör toplama işlemlerine yardımcı olmak ve işbirliği yapmakla, - Okullar, halk eğitim merkezleri, mahalle muhtarlıkları, eğlence yerleri ve halka açık merkezlerde pilleri ayrı toplama ile ilgili üreticilerin sorumluluğu ve programı dahilinde gerektiğinde üretici ile işbirliği yaparak pilleri ücretsiz olarak ayrı toplamakla, halkı bilgilendirmekle, eğitim programları düzenlemekle, - Belediye sınırları içinde bulunan atık pil ve akümülatör bertaraf tesislerini ve taşıma firmalarını denetlemekle, görevli ve yetkilidir. Pillerin Taşınması Atık pil taşıyacak araç ve firmalar için lisans alma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, atık pillerin kapalı kasalı kamyonetlere yerleştirilmiş asgari 210 litrelik HDPE fıçılarda taşınması zorunludur. Atık pil taşıyacak araçların renginin kırmızı olması, araçların üzerinde atık pillerin toplandığına dair 20 metre uzaktan görülebilecek şekilde bu Yönetmeliğin1 No lu ekinde yer alan amblemin bulunması, ayrıca araç kasalarının her iki yüzüne de Atık Pil Taşıma Aracı yazılması zorunludur. Atık Pillerin Geçici Depolanması Atık pillerin geçici depolanmasında iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı konteynerler kullanılması, bu konteynerlerin kolay taşınabilir ve hacmi asgari 4 m 3 veya daha fazla olması, sızdırmazlık özelliği taşıması gereken konteynerlerin kırmızı renge boyanarak her iki yüzeyine Atık Pil

15 Geçici Deposu ibaresi yazılması zorunludur. Konteynerlerın nakliye kolaylığı olan yerlerde zemini beton ve üstü kapalı alanlarda bulundurulması gerekli olup, bu alanlarda yangına karşı her türlü tedbir alınması zorunludur. Piller Ve Kota - Atık pillerin toplanması ise kota sistemi ile yapılacaktır. - I. grup piller tarihi takip eden ilk yıl % 15, ikinci yıl % 25, üçüncü yıl % 30, dördüncü yıl % 35, beşinci yıl % 40 ve devamı yıllarda ise Bakanlığın belirleyeceği oranlarda Atık haline gelen II. grup piller (Ni-Cd piller) için kota oranları ilk yıl % 25, ikinci yıl % 35, üçüncü yıl % 50, dördüncü yıl % 65, beşinci yıl % 80 ve devamı yıllarda ise Bakanlığın belirleyeceği oranlarda uygulanır Atık Pillerin Bertarafı Atık piller düzenli depolama alanlarında, bu işlem için diğer ayrılmış bölgelerde beton havuzlar içerisinde üzeri kapatılarak bertaraf edilebilir. AKÜLER Akümülatör Tanımı: Endüstride ve araçlarda otomatik marş, aydınlatma veya ateşleme gücü için kullanılan, şarj edilebilir sekonder hücrelerde kurşunla sülfürik asit arasındaki kimyasal reaksiyon sonucu kimyasal enerjinin doğrudan dönüşümü ile üretilen elektrik enerjisi kaynağıdır. Bir başka deyişle: enerji depolayan ve gerektiğinde bu kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çeviren cihazlara Akü denir. Tüketicilerin Yükümlülükleri Akü Tüketicileri - Aracının akümülatörünü değiştirirken eskisini, akümülatör ürünlerinin dağıtım ve satışını yapan işletmeler ve araç bakım-onarım yerlerini işletenlerin oluşturduğu geçici depolama yerlerine ücretsiz teslim etmekle, eskilerini teslim etmeden yeni akümülatör alınması halinde depozito ödemekle, Tüketici olan sanayi kuruluşlarının üretim süreçleri sırasında kullanılan tezgah, tesis, forklift, çekici ve diğer taşıt araçları ile güç kaynakları ve trafolarda kullanılan akümülatörlerin, atık haline geldikten sonra üreticisine teslim edilene kadar fabrika sahası içinde sızdırmaz bir zeminde doksan günden fazla bekletmemekle yükümlüdür. Akümülatör Ürünlerinin Dağıtımını ve Satışını Yapan İşletmeler ve Araç Bakım-Onarım Yerlerini İşletenlerin Yükümlülükleri Akümülatör ürünlerinin dağıtım ve satışını yapan işletmeler ve araç bakım-onarım yerlerini işletenler; - Tüketiciler tarafından getirilen atık akümülatörleri almakla, akümülatör üreticilerinin kuracakları sisteme katılmakla ve getirilen atık akümülatörlerin yenisinin alınmaması halinde depozito bedelini tüketiciye ödemekle, Tüketicilerin getirdiği atık akümülatörleri, üreticinin öngördüğü şekilde üreticiye veya üreticinin yetkilendirdiği bir kuruluşa dönmesini sağlamakla, - İşyerlerinde tüketicilerin kolayca görebilecekleri yerlerde (EK-4 A) da yer alan uyarı ve bilgiler ile depozito uygulaması, atıkların toplama şekli ve yerleri hakkındaki bilgileri sunmakla, - Atık akümülatörler için geçici depolama alanı oluşturmakla, atık akümülatörleri bu alanda doksan günden fazla tutmamakla, depolama zemininin sızdırmazlığı için depolama yerinin zeminini beton veya asfalttan oluşturarak aside karşı dayanıklı olmasını sağlamakla, duvarlarının aside karşı dayanıklı boya ile boyanmasını sağlamakla, sızdırma ve akıntı yapmayan akümülatörlerin beş adedinden fazlasını üst üste koymamakla, sızdıran akümülatörleri tek tek onsekiz litrelik sızdırmaz polipropilen kaplarda bulundurmakla, - Toplanan atık akümülatörlerin kayıtlarını tutmak, bu kayıtları üreticiye bildirmek ve geçici depolama veya lisanslı taşıyıcılara veya lisanslı geri kazanım tesislerine belgeli olarak teslim etmekle yükümlüdür.

16 Akümülatör Üreticilerinin Yükümlülüğü - Akümülatör ürünlerini Yönetmelikte belirtilen şekilde etiketlemek ve işaretlemekle, - Yönetmeliğin 3 No lu Ekinde yer alan depozito uygulaması müracaat formunu doldurarak her yıl Bakanlığa başvurmakla, - Atık akümülatörlerin belirtilen hedefler doğrultusunda toplanmasını, geri kazanımını ve bertarafını sağlamak veya sağlatmakla, - Atık akümülatör ihracatında Bakanlıktan onay almakla, - Ürettikleri veya ithal ettikleri akümülatörlerde zararlı madde miktarlarını en aza indirecek tedbirleri almakla, - Atık akümülatör atıklarının zararları ve toplanmaları konusunda tüketicilerin katılım ve katkılarını sağlamak amacıyla eğitimlerini, bilgilendirilmelerini sağlamakla, - Atık akümülatör taşımacılığında tehlikeli atık taşınımı ile ilgili hususlara uymakla, - Genel bir toplama ve geri dönüşüm sistemi geliştirerek veya belli bir sisteme katılarak atık akümülatörlerin toplanmasını, geri kazanımını veya bertarafını sağlamakla yükümlüdür. Atık Akümülatörlerin Taşınması Atık akümülatörlerin toplandıkları yerden geçici depolama veya bertaraf tesislerine karayolu ile taşınması, Valilikten taşıma lisansı almış gerçek ve tüzel kişilerce, atık türüne göre uygun araçla yapılır. Atık akümülatör taşıyacak araçların renginin kırmızı olması, araçların üzerinde atık akümülatörlerin toplandığına dair 20 metre uzaktan görülebilecek şekilde Yönetmeliğin 1 No lu ekinde yer alan amblemin bulunması, ayrıca araç kasalarının her iki yüzüne de Atık Akümülatör Taşıma Aracı yazılması zorunludur. Ayrıca: Atık pil ve akümülatörlerin taşınması sırasında araçlarda ulusal atık taşıma formu bulundurulması zorunludur. Yönetmeliğin 17. maddesine göre de Atık Akümülatör Taşıyıcılarının Lisans Alma Zorunluluğu bulunmaktadır. Akü Taşıma Lisansı Alma İşlemleri Atık Akümülatör Geçici Depolama Alanlarının Kurulması Geri kazanım tesisleri ve akümülatör ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmeler ve araç bakım-onarım yerleri dışındaki atık akümülatör geçici depolama alanları, akümülatör üreticileri veya akümülatör üreticilerinin yetkilendireceği kişi veya kuruluşlar tarafından kurulabilir. Bu alanlar için ilgili Valilikten geçici depolama izni alınması zorunludur. Geçici depolama alanlarında atık akümülatörler 90 günden fazla tutulamaz Atık Akümülatör Geri Kazanım ve Geçici Depolama Alanlarının Özellikleri Atık akümülatör geri kazanım ve geçici depolama tesisleri için aşağıdaki şartlara uyulur: -Tesiste giriş bölümü, atık akümülatör kabul ünitesi, atık akümülatör proses sahası ve diğer çalışma bölümleri bulunması, -Tesisin atık akümülatör nakliye araçlarının giriş çıkışına uygun olması, -Tesisin çevresinin koruma altına alınması, giriş ve çıkışın denetlendiği bir çit veya duvar olması, alana personelden başkasının izinsiz girmesinin yasaklanması, -Tesis alanının atık akümülatörle temasta olan kısımlarında zemin geçirimsizliğinin sağlanması, bu amaçla, kalınlığı en az 25 cm olan betonarme veya asfalt zeminin yapılması ve duvarların aside karşı dayanıklı malzeme ile kaplanması, -Sızdırma ve akıntı yapmayan atık akümülatörlerin en fazla beş adedi üst üste konulması, sızdıran akümülatörler in sızdırmaz polipropilen kaplarda muhafaza edilmesi, - Atık akümülatörlerin içinde bulunan asitler için asit nötralizasyon ünitesi veya gerekli arıtma üniteleri bulunması, - Atık kabul alanı ve işletme alanının yağmura karşı korunması, -Tesis içinde meydana gelebilecek döküntü ve sızıntıları önlemek amacıyla gerekli tertibat ve emici malzemelerin bulundurulması ve bu malzemelerin tesis içinde kolay şekilde kullanılabilmesini sağlayacak uygun noktalarda depolanması, zorunludur.

17 29/04/2009 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik(ÇKAGİLHY) kapsamında 01/04/2010 tarihinden itibaren olumsuz çevresel etkileri olan faaliyet ve işletmeler için, bütüncül yaklaşım çerçevesinde kirliliğin önlenmesi, azaltılması ve kontrolü için tek bir çevre izni/çevre izin ve lisansı verilmesi uygulaması başlatılmıştır. Yönetmelik kapsamında çevre izin/lisans başvuruları tarihi itibariyle tüm illerde elektronik olarak uygulanmaya ve çevre izni/çevre izin ve lisansı verilmeye başlanmıştır.