T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI BAHÇECĠLĠK. COLEUS YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ

Transkript

1 T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI BAHÇECĠLĠK COLEUS YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Ankara, 2013

2 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıģ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiģtir. PARA ĠLE SATILMAZ.

3 ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... ii GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ COLEUS YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Tanımı ÇeĢitleri Üretimi... 9 UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖĞRENME FAALĠYETĠ YETĠġME ĠSTEKLERĠ Sıcaklık Orantılı Nem IĢık UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖĞRENME FAALĠYETĠ BAKIM ÖNLEMLERĠ Saksı DeğiĢtirme Gübreleme Sulama Budama Hastalık ve Zararlıları UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME CEVAP ANAHTARLARI KAYNAKÇA i

4 ALAN AÇIKLAMALAR Bahçecilik DAL/MESLEK Ġç Mekân Bitkileri MODÜLÜN ADI Coleus YetiĢtiriciliği MODÜLÜN TANIMI Gerekli ortam sağlandığında tekniğine uygun olarak coleus yetiģtiriciliğinin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir. SÜRE 40/8 ÖN KOġUL YETERLĠK MODÜLÜN AMACI EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AÇIKLAMALAR Bu modülün ön koģulu yoktur. Coleus yetiģtirmek Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında, tekniğe uygun olarak coleus yetiģtiriciliği yapabileceksiniz. Amaçlar 1. Tekniğine uygun olarak coleus fidelerinin dikimini yapabileceksiniz. 2. Tekniğine uygun olarak bitkinin optimum geliģimi için uygun ortam Ģartlarını düzenleyebileceksiniz. 3. Tekniğine uygun olarak bitkilerin sağlıklı geliģimi için gerekli kültürel bakım iģlemlerini yapabileceksiniz. Ortam: Tepegöz, yazı tahtası, İnternet ortamı, sınıf, sera, açık ortam, tradescantia fidesi, saksı, torf, değiģik harç karıģımları, gübre Donanım: Televizyon, VCD, DVD, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar, mikroskop Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğru-yanlıģ testi, boģluk doldurma, eģleģtirme vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. ii

5 GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Coleus, ana vatanı Afrika ve Asya nın tropik bölgeleri olan bir süs bitkisidir. Tabiatta yaklaģık 150 türü bulunmasına rağmen, süs bitkileri yetiģtiriciliğinde coleus blumei türü önem taģır. Güney Asya ve Güneydoğu Asya'da, bu bitkinin bazı türlerinin tarımı yapılmaktadır. Yaprak sebze ve yumrulu sebze olarak yetiģtirilmektedir. Coleusun süs bitkileri yetiģtiriciliğindeki önemi çiçeklerinden ziyade, güzel yapraklarından gelmektedir. Bundan dolayı ülkemizde yaprak güzeli olarak adlandırılmıģtır. Coleusun rengarenk yaprakları çok güzel ve dekoratiftir. Bu bitkinin yetiģtiriciliği birçok süs bitkisine göre zahmetsiz ve kolaydır. Saksı bitkileri yetiģtiriciliğinin yanı sıra, peyzajda da ayrı bir önem taģımaktadır. Peyzajda çarpıcı ve renkli gruplar hâlinde yetiģtirilerek ortama güzellik katılmaktadır. Renk, doku, yaprak Ģekillerindeki çeģitlilik ve artan formları saksı ve peyzajda ilgiyi arttırmıģtır. Bu modül ile yaģamımızın güzel bir köģesinde her zaman yer etmiģ süs bitkilerinden biri olan coleusu daha iyi tanıyacaksınız. Bununla birlikte, çeģitleri, yetiģtirilme istekleri, bakımı vb. hakkında verimli bilgiler edineceksiniz. Teknoloji çağını yaģadığımız günümüzde eğitim sistemimiz, bilgiye araģtırarak ulaģma dönemine girmiģtir. BaĢarıya ve hedeflerine ulaģman için daha fazla çalıģıp, araģtırmalar yapmalısın. ÇalıĢmalarında ilerlemeyi ve geliģmeyi hedef almanı temenni eder, derslerinizde ve mesleğinizde baģarılar dilerim. 1

6 2

7 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile uygun ortam sağlandığında, tekniğine uygun olarak coleus fidesi yetiģtirebileceksiniz. ARAġTIRMA Coleus çeģitleri nelerdir?araģtırınız. Çelikle üretimde nelere dikkat edilmelidir?araģtırınız. Tohumla üretimde çimlenmenin önemini araģtırınız. AraĢtırmalarınız sonucunda edindiğiniz bilgileri sınıfta arkadaģlarınız ve 1.1. Tanımı öğretmenlerinizle paylaģınız. 1. COLEUS YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Coleus(kolyoz) ana vatanı Güneydoğu Asya olan bir bitkidir. Afrika ve Asya nın tropik bölgeleri, Avustralya, Doğu Hindistan, Malay Takımadaları, Filipinler de de doğal olarak yetiģmektedir. Tropikal bir türdür. Yunancada Koleos kılıf anlamını taģımaktadır. Coleus dünyanın bir çok ülkesinde solenostemon olarak tanımlanır. 3

8 Fotoğraf 1.1: Coleus Bir çok türü olan coleuslar nemli ve gübreli toprakta çok iyi büyürler ve genelde uzunlukları 0,5-1 m boyunda olmaktadır. Bununla birlikte bazı türler 2 metre yüksekliğe kadar uzayabilmektedirler. Sıcak hava onlara zarar vermez ama gölge olan yerlerde direkt güneģ alan yerlere göre daha iyi büyürler. Ilık bölgelerde (kıģın kar yağmayan) eğer iyi bakılırsa uzun yıllar yaģayabilir. Soğuk bölgelerde bitki mevsimlik yetiģip, dayanıklı ve yüksek boylu yetiģmez. Çok yıllık bir bitkidir. Coleus genellikle süs bitkisi olarak yetiģtirilmektedir. Genelde bitki çiçekler için değil; güzel, dekoratif ve rengarenk olan yaprakları için yetiģtirilir. Yaprakları çok gösteriģlidir. Nanegiller takımına ait birçok özellik taģır. Yaprakları yeģil, kırmızı bronz, beyaz, pembe sarı, siyah(çok koyu mor) renklerde olabilmektedirler. Renkler arasındaki tezatlık gözden kaçmamaktadır. Bitkinin çiçekleri yaprağın üst bölümünde sürgün uçlarında büyür, genelde oldukça küçük, mor veya mavi renkli olan iç mekân süs bitkilerdir. 4

9 Fotoğraf 1.2: Çiçeklerin sapları üzerindeki duruģu YetiĢtiriciliği birçok bitkiye göre kolay ve zahmetsiz olduğu için saksı bitkileri yetiģtiriciliğinde ve peyzajda çok tercih edilmektedir. Peyzajda çarpıcı ve renkli gruplar hâlinde yetiģtirilerek ortama güzellik katılmaktadır. Renk, doku, yaprak Ģekillerindeki çeģitlilik ve artan formları saksı ve peyzajda ilgiyi arttırmıģtır. Coleusun bitkiler âlemindeki yeri aģağıdaki gibidir: Âlem: Plantae Bölüm: Angiosperms Takım: Lamiales Familya : Lamiaceae Tür: Solenostemon Türkçe adı: Yaprak Güzeli,Kolyoz 1.2.ÇeĢitleri Doğal yetiģme alanlarında otsu veya ağaççık Ģeklinde geliģen formları vardır. Saksı çiçekleri yetiģtiriciliğinde önemli türü coleus blumei hibritleridir. Coleusun tabiatta 150 türü bulunur. YetiĢtiriciliği yapılan diğer çeģitleri Ģunlardır: Solenostemon scutellarioides (coleus blumei) Süs bitkileri yetiģtiriciliğinde kullanılan en önemli türdür. Yaprakları ve çiçeği çok dekoratiftir. Ama güzel yaprakları için yetiģtirilir. 5

10 Fotoğraf 1.3: Ev ortamında ve dıģarıda yetiģtirilen coleusların renkleri Coleus Blumeinin halüsinasyon ve çok hafif rahatlatıcı etkisi vardır. Fotoğraf 1.4: Sarı coleus blumei Edinilen bilgilere göre 1700 lü yıllarda coleus, Kızıderiler tarafından keģfedilmiģ ve Kızılderililer bu türü ġamanizm törenlerinde kullanılmıģtır. Solenostemon rotundifolius Solenostemon rotundifoliusun ana vatanı Batı Afrika dır. Özellikle Güney Asya ve Güneydoğu Asya'da bir yaprak sebze ve yumrulu sebze olarak yetiģtirilmektedir. Tarımı 6

11 yapılan bu türün yıllık ekimi yapılır ve ekimi yapıldıktan gün sonra hasata uygun hâle gelmektedir. a b Fotoğraf 1.5: Solenostemon rotundifoliusun çiçekler(a) ve patates Ģeklindeki yumruları(b) Bitki cm yüksekte olup, kümeler hâlinde kök tabanı etrafında yumrular oluģmaktadır. Yumrular küçük ve koyu kahverengidir. Yumrular patates gibi kullanılmaktadır. Hausa patates, frafra patates, Sudan patates, coleus patates, zulu patates olarakta adlandırılmaktadır. Diğer türleri Fotoğraf 1.6: Solenostemon pumilus 7

12 Fotoğraf 1.7: Solenostemon shirensis Fotoğraf 1.8: Solenostemon autranii Fotoğraf 1.9: Bir ağaç gibi yetiģtirilebilen coleus 8

13 1.3.Üretimi Coleus üretimi çok kolay olan bir bitki türüdür. Bitkisinin üretimi tohum ve çelikle yapılmaktadır. Tohum ile çoğaltma çok zor bir teknik değildir. Tohumlar ocak-mart aylarında ekilirler. Tohum kasalarının yüzey toprağına tohumlar dikkatlice serpilir ve hafifçe bastırılır. Tohumların kolay çimlenmesi için ortamın nemli tutulması gerekir. Çimlenme için uygun sıcaklık, oksijen ve ıģık ihtiyacı sağlanmalıdır. Fotoğraf 1.10: Çimlenme sonucu güveren tohumlar Tohumların verimli bir biçimde çimlenmesi için tohum kasalarının bulunduğu ortam sıcaklığı o C de olması sağlanmalıdır. Bu tohum kasaları yarı gölge ortamlarda korunurlarsa gün içerisinde çimlenme meydana gelir. Tohumlar ilk görüldüğünde yeģil renktedir; ileriki zamanlarda olan renkleri belirmeye baģlar. Ayrıca çimlenme ortamının, doğrudan güneģ ıģığı almayan yerler olması mutlaka sağlanmalıdır. 9

14 Fotoğraf 1.11: Renkleri beliren coleuslar Çelikle üretimde bitkinin dalı koparılıp tekrar toprağa gömülerek kök vermesi sağlanır. Ġstenirse küçük dallar bir su içine konularak köklendirilebilir. Bu üretim aģamasında sağlıklı bitkiler tercih edilmelidir. Çelikler çiçeklenmemiģ yan sürgün uçlarından 7,0-7,5 cm uzunluğunda ağustos-mart aylarında alınır. Alınan çelikler 7 kısım tınlı toprak, 3 kısım turba yosunu ve 2 kısım kum hacimce karıģtırılarak har karıģımın metreküpüne 500 g öğütülmüģ kireç taģı ile 2,850 g özel John Innes karıģımı yani 2 kısım parçacık büyüklüğü 3 mm olacak Ģekilde öğütülmüģ boynuz ve tırnak unu (%13 N), 2 kısım kalsiyum fosfat, 1 kısım potasyum sülfat katılarak dikilir. Ortam sıcaklığı o C dolayında tutulmalıdır. Böylece çelikler 1 2 hafta içinde köklenirler. 10

15 Fotoğraf 1.12:Su içinde köklendirilen coleuslar 11

16 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Coleus bitkisini çelikle çoğaltma yöntemi ile üretim için aģağıda verilen iģlem basamaklarını uygulayınız. ĠĢlem Basamakları Üretim yapacağınız türe karar veriniz. Yeni saksıları hazırlayınız. Saksı harcını hazırlayınız. Harcı saksılara doldurunuz. Anaç bitkiyi temin ediniz. Sürgün uçlarından 7-7,5 cm uzunluğunda çelikler temin ediniz. Çelikleri saksılara dikkatlice dikiniz. Can suyu veriniz. Ortamın sıcaklığını ayarlayınız. Dikim yapılan saksıları gölge bir yere koyunuz. Öneriler Anaç bitkinin genç, sağlıklı ve çeģit özelliği taģımasına özen gösteriniz. Alınan çeliklerin çiçeklenmiģ olmamasına dikkat ediniz. Anaç bitkiye zarar vermeyiniz. Çelik dikim derinliğine dikkat ediniz. Zamanında ve yeteri kadar sulama yapmaya özen gösteriniz. Çoğaltma iģlemini ağustos-mart ayları arasında yapmaya özen gösteriniz. Can suyu vermeyi unutmayınız. Bitkiler için uygun sıcaklığın oluģmasını sağlayınız. ĠĢiniz bittikten sonra ellerinizi yıkayınız. Titiz ve dikkatli çalıģınız. 12

17 KONTROL LĠSTESĠ Bu faaliyet kapsamında aģağıda listelenen davranıģlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadıklarınız için Hayır kutucuklarına ( X ) iģareti koyarak öğrendiklerinizi kontrol ediniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Anaç bitkiyi aldınız mı? 2. Dikim yapacağınız saksıları temin ettiniz mi? 3. Çelikleri dikkatlice aldınız mı? 4. Saksılara diktiniz mi? 5. Dikim derinliğine dikkat ettiniz mi? 6. Can suyu verdiniz mi? 7. Uygun sıcaklık ve nemli ortama aldınız mı? 8. Titiz ve dikkatli çalıģtınız mı? DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda Hayır Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz. 13

18 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümleleri dikkatlice okuyarak boģ bırakılan yerlere doğru sözcüğü yazınız. 1. Coleus ana vatanı.olan bir bitkidir. 2. Coleus dünyanın bir çok ülkesinde olarak tanımlanır. 3. Coleus takımına ait birçok özellik taģır. 4. Saksı çiçekleri yetiģtiriciliğinde önemli türü.hibritleridir. 5. Coleus Blumeinin ve..etkisi vardır. 6..türü, Güney Asya ve Güneydoğu Asya'da bir yaprak sebze ve yumrulu sebze olarak yetiģtirilmektedir. 7. Bitkisinin üretimi.ve.yapılmaktadır. 8. Coleus yetiģtiriciliğinde tohumlar..-.aylarında ekilirler. 9. Tohumların verimli bir biçimde çimlenmesi için tohum kasalarının bulunduğu ortamın sıcaklığı o C de olması gerekir. 10. Tohum kasaları uygun ortamlarda olursa.gün içerisinde çimlenme meydana gelir. 11. Çelikler çiçeklenmemiģ yan sürgün uçlarından cm uzunluğunda ağustos-mart aylarında alınır. 12. Ortam sıcaklığı. o C dolayında tutulursa; çelikler 1 2 hafta içinde köklenirler. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 14

19 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile uygun ortam sağlandığında, zamanında ve tekniğine uygun olarak bitkinin optimum geliģimi için uygun ortam Ģartlarını düzenleyebileceksiniz. ARAġTIRMA Coleus yetiģtiriciliğinde sıcaklığın önemini araģtırınız. Coleus yetiģtiriciliğinde yapraklara ıģığın etkisi nedir?araģtırınız. AraĢtırmalarınız sonunda edindiğiniz bilgileri öğretmenlerinizle ve arkadaģlarınızla paylaģınız. 2.YETĠġME ĠSTEKLERĠ Ana vatanlarından getirilerek çoğaltımı yapılan coleuslar oradaki iklim ve toprak Ģartlarına ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle coleus yetiģtiriciliğinde sıcaklık, toprak-atmosfer nemi ve ıģık istekleri dikkat edilmesi gereken önemli unsurlardır. Bitkinin iyi geliģip büyümesi için bu istekler en iyi Ģekilde yerine getirilmelidir. 2.1.Sıcaklık GeliĢme döneminde o C sıcaklık ister. KıĢın 13 o C ye ihtiyaç gösterir. Normal oda sıcaklığı yeterlidir. Çok fazla soğuk ve sıcak havada bırakma, çiçeğin yapraklarına zarar verebilir. Yazın öğle sıcağından korunmalıdır. 15

20 Fotoğraf 2.1: DıĢarıda yetiģtirilen caleuslar Sıcaklığın 7 o C nin altına düģmemesi gerekir. Tropikal bir tür olduğundan coleuslar aģırı soğuklardan korunmalıdır. Sıcak bölgelerde gölgede bitkinin rengi direk güneģ alan bölgelere göre daha yoğundur ve daha az suya ihtiyaç duyar. 2.2.Orantılı Nem Coleus nemli yerleri severler. Coleus bitkilerinin istediği orantılı nem miktarı %60 70 dir. Yazın ara sıra yapraklarına su püskürtülebilir. Çünkü optimum nem miktarının düģük olduğu yerlerde bitki yapraklarını döker. Bununla birlikte, uzun süre devam eden çok yüksek orantılı nem bitkinin hastalanmasına neden olur. Optimum nem oranına sürekli dikkat edilmelidir. 16

21 Fotoğraf 2.2:Orantılı nemi uygun coleus serası 2.3.IĢık GösteriĢli yaprakları için yetiģtirilen coleuslar tropik kökenli olduğundan, ıģık ihtiyaçları dikkatli bir Ģekilde takip edilmelidir. Fotoğraf 2.3:Uygun ıģıkta renklerinin canlılığını gösteren coleuslar Coleus yetiģtiriciliğinde kuvvetli güneģ ıģıklarına karģı yazın seralarda mutlaka gölgelendirme yapılmalıdır. Aydınlık ve güneģli yerlerden hoģlanır. Yaprakların güzel rengi bol ıģıklı bir yerde ortaya çıkar. IĢığın, yaprakların renklenmesi üzerinde etkisi vardır. Bu nedenle tam ve doğrudan ıģık alan yerleri tercih eder. KıĢın renkler canlılığını yitirir. 17

22 Yoğun gölge yerlerde bulundurulduğunda yapraklarda yeģil renk oranının arttığı görülmektedir. Aydınlık yerleri seven coleus yazın, yakıcı güneģ ıģığını doğrudan almayan yerlerde bulundurulmalıdırlar. Doğrudan güneģ ıģığı istemeyen bu bitki dolaylı ıģıklardan da yararlanabilir. Fotoğraf 2.4: YeĢil renk oranı artmıģ coleus 18

23 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Coleus serasında ekolojik istekleri ayarlamak için aģağıda verilen iģlem basamaklarını uygulayınız. ĠĢlem Basamakları Termometre ve nemölçer temin ediniz. Coleus serasına gidiniz. Sera sıcaklığını ölçünüz. Ortamın sıcaklığını bitki isteğine göre ayarlayınız. IĢık Ģiddetini ayarlayınız. Havanın nemini ölçünüz. Sıcaklık yüksek ise, havalandırma yapınız. Ortamı bitkiye uygun hâle getiriniz. Öneriler Dereceyi dikkatli okuyunuz. Çok sıcak ve soğuk hava bitkinin yapraklarına zarar verdiğini unutmayınız. Nemölçeri dikkatli okuyunuz. Orantılı nem miktarının %60 70 olmasına dikkat ediniz. Coleusu direkt güneģ altında bulundurmayınız. Orantılı nemi düģük yerlerde su püskürtme iģlemi uygulayınız. Ortamın uygun hâle getirildiğinden emin olunuz. Titiz ve dikkatli çalıģınız. 19

24 KONTROL LĠSTESĠ Bu faaliyet kapsamında aģağıda listelenen davranıģlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadıklarınız için Hayır kutucuklarına ( X ) iģareti koyarak öğrendiklerinizi kontrol ediniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Seraya gittiniz mi? 2. Ortamın sıcaklığını ölçtünüz mü? 3. Ortamın sıcaklığını bitkinin isteğine göre ayarladınız mı? 4. Ortamın nemini ölçtünüz mü? 5. Sera içindeki sıcaklık ve nemi istenen seviyeye getirdiniz mi? 6. IĢık ihtiyacını gerekli biçimde sağladınız mı? 7. Gerekiyorsa havalandırma yaptınız mı? 8. Bitkiniz sağlıklı geliģiyor mu? 9. Titiz ve dikkatli çalıģtınız mı? DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda Hayır Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz. 20

25 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümleleri dikkatlice okuyarak boģ bırakılan yerlere doğru sözcüğü yazınız. 1. Coleuslar geliģme döneminde. o C sıcaklık ister. 2. Coleus yetiģtiriciliğinde sıcaklığın.. o C nin altına düģmemesi gerekir. 3. Coleus bitkilerinin istediği orantılı nem miktarı dir. 4. Coleus yetiģtiriciliğinde kuvvetli güneģ ıģıklarına karģı yazın seralarda mutlaka yapılmalıdır. 5. Yoğun gölge yerlerde bulundurulduğunda yapraklarda yeģil renk oranının..görülmektedir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 21

26 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3 Bu öğrenme faaliyeti ile uygun ortam sağlandığında, tekniğine uygun olarak bitkilerin sağlıklı geliģimi için gerekli kültürel bakım iģlemlerini yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Coleus yetiģtiriciliğinde sulamanın önemi nedir?araģtırınız. Coleus yetiģtiriciliğinde hastalıklara ve zararlılara karģı alınması gereken tedbirler nelerdir?araģtırınız. AraĢtırmalarınız sonunda edindiğiniz bilgileri öğretmenlerinizle ve arkadaģlarınızla paylaģınız. 3.BAKIM ÖNLEMLERĠ Coleus yetiģtiriciliğinde kültürel ortamların, bitkinin doğal ortamlarına benzemesi önemlidir. Coleusların güzel bir Ģekilde yetiģtirilmesi için bakımının en iyi Ģekilde ve zamanında yapılması Ģarttır. 3.1.Saksı DeğiĢtirme Bitkinin daha sağlıklı büyüyüp geliģmesi için gerektiğinde uygun toprak hazırlanarak saksısı bir numara büyüğü ile değiģtirilmelidir. 22

27 Fotoğraf 3.1: Büyük saksılara alınacak coleuslar Saksı değiģtirme iģlemi 2 3 yılda bir yapılabilir. Coleus yetiģtiriciliğinde en uygun saksı değiģtirme zamanı mart ayıdır. Turba ilave edilmiģ normal bahçe toprağı uygundur. Boynuz ve tırnak unu ile kalsiyum fosfat ve potasyum sülfat oranları üç kat artırılırsa bu karıģım bitkiye verilmesi için uygun hâlde bir toprak karıģımı olur. Saksı değiģtirirken bitkiye zarar vermemeye dikkat edilmelidir. Fotoğraf 3.2: Saksısı küçük gelen coleus 23

28 3.2.Gübreleme Her yıl Ģubat-mart ayları arasında haftada bir kez 1 g/l kompoze gübre verilmelidir. 3.3.Sulama Fotoğraf 3.3:Zamanında sulanmayan bitkinin önceki ve sonraki hâli Yazın bol su verilmelidir. Sıcak ve kurak havalarda yapraklara sık sık püskürtme yapılmalıdır. Gerekli sulama zamanında yapılmazsa bitki solar ve yapraklar güzelliğini kaybeder. KıĢın bitkiye verilen su miktarı azaltılmakla birlikte, saksı toprağının kurumamasına özen gösterilmelidir. 3.4.Budama Ġki yaģındaki bitkiler 2/3 oranında kısaltılmalıdır. geliģiyle yapılabilir. Budama ilkbahar mevsiminin Gerektiğinde bitkinin çürüyen ve kuruyan yaprakları dikkatlice çıkartılabilir. 3.5.Hastalık ve Zararlıları Önemli hastalıkları kök çürüklüğü, kurģuni küf ve yaprak lekesi dir. Zararlıları ise, nematod, beyazsinek ve unlu bitler dir. KurĢuni küf: 24

29 Yaprak, gövde ve çiçeklerde etkilidir. Fazla nemli ortamlarda bu bitki kısımlarının üstlerini gri küf tabakası kaplar. BulaĢmalar çiçeklerde küçük koyu renkli lekeler hâlinde görülür. Uzun süre devam eden %85 in üzerindeki orantılı nem ve özellikle o C sıcaklıklarda hastalığın yayılması için en uygun ortamdır. Mücadelesi ve alınacak önlemler için; Yayılma koģulları olan sıcaklık ve nem oranları uygun düzeyde tutulmalı, Hastalık parazit olduğu için bitkiyi yaralayan ve zarar veren her türlü faktörden kaçınılmalı, Captan 50, su ile karıģabilen toz hâlindeki ilaç yani formülasyonu w.p. olarak, 10 litreye 1litre suya doz uygulanarak 15 g uygulanmalıdır. Dichlofluanid 50, w.p. 10/1 dozda 20 g preparat uygulanmalıdır. Vinclozolin 50, w.p. 10/1 dozda 7,5 g preparat uygulanmalıdır. Yaprak lekesi: Genellikle yaģlı yapraklarda görülür. Lekelerin üzeri duman rengi, fungal rengi örtü ile kaplıdır. Mücadelesi; Hastalıklı bitkiler ortadan kaldırılmalı; sıcak hava, fazla nem ve aģırı sulamadan kaçınılmalıdır. Captain 50 (W.P.) 25 g (10/1 suya) ve Maneb 80 (W.P.) 17,5g (10/1 suya) preparatlar uygulanabilir. Kök ur nematodları: Süs bitkilerinin köklerinde diģisi armut Ģeklinde, erkeğinde ince uzun iplik Ģeklindedir. Toprak altında bitkinin kökleri içinde beslenirler. Bitkiyi emer ve emme sonucu geliģerek irili ufaklı urlar oluģturur. Bitkinin su ve besin maddesini engeller. Bundan dolayı bitkide bodurlaģma, sararma ve geliģmede gerilemeler görülür. Mücadelesi; Nematodlara karģı kullanılan ilaçlar bitkiye zarar verdiği için, bitkinin ekim ve dikiminden önce Dichloropropene ile plastik örtü altında fümigasyonu yapılmalıdır. Buharlı toprak sterilizasyonunda nematodlar ortalama 15 dk 55 o C de yapılan ilaçlı mücadelede 1m 3 harca 3 g katılmak suretiyle Aldicarb 15 kullanılmaktadır. Hastalık parazit olduğu için bitkiyi yaralayan ve zarar veren her türlü faktörden kaçınılmalıdır. Captan 50, su ile karıģabilen toz hâlindeki ilaç yani formülasyonu w.p. olarak, 10 litre ye 1litre suya doz uygulanarak 15 g uygulanmaktadır. Dichlofluanid 50, w.p. 10/1 dozda 20 g preparat uygulanır. Vinclozolin 50, w.p. 10/1 dozda 7,5 g preparat uygulanır. 25

30 Beyazsinek: Fotoğraf 3.4: Sağlıklı olan gösteriģli coleuslar Kanatlıdır ve vücudu beyaz mumsu bir toz tabakasıyla örtülü olduğundan beyaz renkte görünür. Ergin oluncaya kadar hareketsiz kalır. Larva döneminde hortumu ile bitkiyi sokması sonucu bitki yaprakları sararır ve kurur. Bitki, tatlı, yapıģkan bir sıvı ile kaplanır. Mücadelesi,aĢağıdaki ilaçlar su ile karıģtırılarak uygun bir pülverizatörle bitkiye püskürtülmelidir: Primiphos-methyl 50 E.C. ( sıvı görünümünde % arasında etkili madde içeren) 20 cc lik 10/1 suya preparat veya Formothion 33 E.C. ( sıvı görünümünde % arasında etkili madde içeren) 15 cc lik 10/1 suya preparat olarak kullanılabilir. Unlu bitler: Kabuklu bitlerle akraba olmalarına rağmen süs bitkilerindeki önemleri dolayısıyla farklılık göstermektedir. Sarımsı renkte olan vücudun üzeri una benzer mumlu maddelerden oluģmuģ bir örtü tabakasıyla kaplı olduğundan beyaz renkte görünür. Kabuklu bitlerle bitkilerde benzer zararlar göstermeleriyle birlikte ilaçlarla mücadelesi Ģu Ģekilde yapılmaktadır; 26

31 Azinphos-methyl 35, E.C. (Sıvı görünümünde, genellikle % arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 10 cc preparat, Dichlorvos 50, E.C. (sıvı görünümünde, genellikle % arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 20 cc preparat, Diazinon 20, E.C. (sıvı görünümünde, genellikle % arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 20 cc preparat, Malathion 50, E.C. (sıvı görünümünde, genellikle % arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 20 cc preparat seklinde hazırlanıp bitkiye verilir. Fotoğraf 3.5: SatıĢa sunulan coleuslar 27

32 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Coleus serasında kültürel bakım iģlemlerini yapmak için aģağıda verilen iģlem basamaklarını uygulayınız. ĠĢlem Basamakları Seraya giderek coleus bitkisinin su ihtiyacını belirleyiniz. Sulama yapınız. Bitkilerin ihtiyacı varsa gübreleme yapınız. Bitkiyi inceleyerek hastalık veya zararlıları tespit ediniz. Budama yapınız. Hastalık veya zararlı varsa en uygun ilacı kullanınız. Öneriler Sulama zamanına dikkat ediniz. AĢırı sulamadan kaçınınız. Uygun suyu(kireçsiz..vb) kullanınız. Bitkinin hangi gübreye ihtiyaç duyduğunu belirlemeden gübreleme yapmayınız. Zengin kompoze gübre kullanınız. Bitkinin kuruyan, çürüyen yaprak ve çiçeklerini uzaklaģtırınız. Dallanmayı teģvik etmek amacıyla uç alma iģlemini yapınız. Hastalık ve zararlı gördüğünüzde uygun yolla mücadele ediniz. Titiz ve dikkatli çalıģınız. ĠĢinizi zamanında yapınız. 28

33 KONTROL LĠSTESĠ Bu faaliyet kapsamında aģağıda listelenen davranıģlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadıklarınız için Hayır kutucuklarına (X) iģareti koyarak kontrol ediniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Seraya gittiniz mi? 2. Su ihtiyacı olup olmadığını tespit ettiniz mi? 3. Sulama yaptınız mı? 4. Gübre ihtiyacını tespit ettiniz mi? 5. Gübre ihtiyacı varsa gübreleme yaptınız mı? 6. Uygun gübreyi kullandınız mı? 7. Budama yaptınız mı? 8. Bitkiyi inceleyerek hastalık veya zararlı tespit ettiniz mi? 9. Hastalık veya zararlı varsa mücadelesini yaptınız mı? 10. Titiz ve dikkatli çalıģtınız mı? DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda Hayır Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz. 29

34 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümleleri dikkatlice okuyarak boģ bırakılan yerlere doğru sözcüğü yazınız. 1. Saksı değiģtirme iģlemi her yılda bir yapılabilir. 2. Coleus yetiģtiriciliğinde en uygun saksı değiģtirme zamanı..ayıdır. 3. Her yıl.- ayları arasında haftada bir kez 1 g/l kompoze gübre verilmelidir. 4. Coleuslara yazın..su verilmelidir. 5. Bitkinin daha iyi geliģmesi için, iki yaģındaki bitkiler oranında kısaltılmalıdır. 6. Coleus yetiģtiriciliğindeki önemli hastalıklar..,..ve dir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise Modül Değerlendirme ye geçiniz. 30

35 MODÜL DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerin baģında boģ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlıģ ise Y yazınız. 1. ( ) Coleus; Afrika ve Asya nın tropik bölgeleri, Avustralya, Doğu Hindistan, Malay Takımadaları, Filipinler de de doğal olarak yetiģmektedir. 2. ( ) Coleus tropikal bir türdür. 3. ( ) Tek yıllık bir bitkidir. MODÜL DEĞERLENDĠRME 4. ( ) Coleus güzel ve kokulu çiçekleri için yetiģtirilir. 5. ( ) Bitkinin çiçekleri yaprağın üst bölümünde sürgün uçlarında büyür. 6. ( ) Solenostemon rotundifolius türünün tarımı yapılır ve sebze olarak kullanılır. 7. ( ) Solenostemon blumei; hausa patates, frafra patates, sudan patates, coleus patates, zulu patates olarak da adlandırılmaktadır. 8. ( ) Coleus tohumlarının kolay çimlenmesi için ortamın ılık ve kuru tutulması gerekir. 9. ( ) KıĢın 13 o C ye ihtiyaç gösterir. Normal oda sıcaklığı yeterlidir. 10. ( ) Çok fazla soğuk ve sıcak havada bırakma çiçeğin yapraklarına zarar verebilir. 11. ( )Sıcak bölgelerde, gölgede bitkinin rengi direk güneģ alan bölgelere göre daha yoğundur ve daha fazla suya ihtiyaç duyar. 12. ( )Coleus kuru ve sıcak yerleri sever. 13. ( ) Coleus aydınlık ve güneģli yerlerden hoģlanır. 14. ( ) IĢığın yaprakların renklenmesi üzerinde etkisi vardır. Bu nedenle tam ve doğrudan ıģık alan yerleri tercih eder, kıģın renkler canlılığını arttırır. 15. ( )Aydınlık yerleri seven coleus, yazın yakıcı güneģ ıģığını doğrudan almayan yerlerde bulundurulmalıdırlar. 16. ( ) KıĢın bitkiye verilen su miktarı azaltılmakla birlikte saksı toprağının kuru olmasına özen gösterilmelidir. 31

36 DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baģvurunuz. 32

37 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ -1 ĠN CEVAP ANAHTARI 1 Güneydoğu Asya 2 solenostemon 3 nanegiller 4 Coleus blumei 5 halüsinasyon- çok hafif rahatlatıcı 6 Solenostemon rotundifolius 7 tohum- çelikle 8 ocak-mart ,0-7, ÖĞRENME FAALĠYETĠ -2 NĠN CEVAP ANAHTARI % gölgelendirme 5 arttığı ÖĞRENME FAALĠYETĠ -3 ÜN CEVAP ANAHTARI mart 3 Ģubat-mart 4 bol 5 2/3 6 kök çürüklüğü, kurģuni küfyaprak lekesi 33

38 MODÜL DEĞERLENDĠRME NĠN CEVAP ANAHTARI 1 Doğru 2 Doğru 3 YanlıĢ 4 YanlıĢ 5 Doğru 6 Doğru 7 YanlıĢ 8 YanlıĢ 9 Doğru 10 Doğru 11 YanlıĢ 12 YanlıĢ 13 Doğru 14 YanlıĢ 15 Doğru 16 YanlıĢ 34

39 KAYNAKÇA KAYNAKÇA KORKUT A., Ġ. H. ĠNAN, Saksılı Süs Bitkileri, Hasad Yayıncılık, ( :30) coleusyaprak-guzeli.html ( :00) 35