W. SULTAN MURAD'IN REV AN VE TEBRİZ SEFERİ RUZNAMESİ

Transkript

1

2 W. SULTAN MURAD'IN REV AN VE TEBRİZ SEFERİ RUZNAMESİ

3 T.C. KOLTÜR BAKANLIÖI YAYlNLARI Yayımlar Dairesi Başkanbil )() Osmanlı Eserleri Dizisi 16 IV. SULTAN MURAD'IN REV AN VE TEBRiZ SEFERİ RÜZ-NAMESİ Yunus ZEYREK III

4 T.C. KÜLTÜR BAKANLIGI ANKARA ISBN Zeyrek, YtmUS IV. SUltan Murad'ın Revan ve Tebriz -seferi nız-namesi / Yt.Jnus Zeyrek. - Ankara Kültür BakanlıOı, IX, 181, (8) s. ; 20 cm. - (Kültür BakanlıOı yayınları ; 2251 Yayımlar Dairesi BaşkanlıOı Osmanlı dizisi; 6) ISBN I. k.a. II. Seriler: Birinci Baskı, Adet BARIŞ CAN. O FS ET Demetgül Malı. 4. So k. 13/ A Demetevler - ANKARA Tel : (0312) Ol IV

5 Türkler, dünya tarihinde büyük devletler kurabilmiş birkaç milletten biridir. Osmanlı Devleti ise, bir dünya dev/etidir. Asya, Avrupa ve Afrika gibi üç kıt'aya yayılan bu büyük devletin 600 yıllık tarihi de kendisi gibi haşmetlidir. Ertuğrul Gazi'nin oğlu Osman Bey/e başlayan muhteşem bir tarihin yüzyıllarca devam eden sosyal, siyasi ve kültürel seyrini araştırmak, incelemek ve bunlardan çıkarılacak sonuçları bir yandan ilim alemine sunarken bir yandan da yeni nesillere aktarmak gerekir. Türk gençliği yarın/ara, köklü devlet geleneğine sahip bir millete mensup olmanın gururu ile bakma/ıdır. Kosova'da /. Murad {1389), Niğbolu'da Yı/d1rım Bayezid (1396), Istanbul'da Fatih Sultan Mehmed (1453), Çaldiran'da Yavuz Sultan Selim (1514), Mohaç'ta Kanuni Svltan Süleyman {1526), Revan'da (1635) ve Bağdat'ta (1638) IV. Murad... Bu isimler, tarihimizin altın sayfalarmdan birkaç1d1r. IV. Murad, disiplini ve dirayetiyle, içte ve dışta büyük gailelerle karş1 karş1ya bulunan, hatta anarşi yüzünden yiki/ma noktasına gelmiş devleti yeniden hayata kavuşturmuştur. O, seferlerde, muharebe meydanlarmda askerlerine çok merhametli davranm1ş, yaralı/arta yakından ilgilenmiş, onları gözünün önünde tedavi ettirmiş ve her birine merhem-baha ad1 ile paralar dağ1t1p şevklerini art rmaya çallşm1şt r. Ama devletin temellerini sarsmaya yönelik hareketleri en şiddetli şekilde bast1rm1ş, bu uğurda çok zalimin canına k1ym1şt r. Kendisine Ikinci Yavuz denilmesi de bundand1r. Revan ve Tebriz yollarmda geçen se- V

6 ter günlerinde bunlarla ilgili çok örnekler görecek; hakktn ve adaletin olmadiği, düzenin dirliğin bozulduğu bir ülkede hayattn ne kadar zorlaşt1ğma şahit olacaksm1z. Osman/1 Devleti'nin tarihi, sadece muharebeler tarihinden ibaret değildir. Onun kültür ve medeniyet sahastndaki eserleri günümüzde bile göz kamaşt rmaktadtr. Kültür Bakanl1ğ1 böyle bir zenginliği ihtiva eden tarih hazinelerini ilim alemine sunma gayreti içindedir. Osmanli Devleti'nin Kuruluşunun 700. Ytll münasebetiyle yap1/an çalişmalann amac1, tarihimizin önemli dönüm noktalarm1 günümüze taş1makt1r. Elinizdeki eser de bu çabanm ürünüdür. Tarih ve edebiyat araştirmalan yapan Say1n Yunus Zeyrek, Osman/1 tarihinin çok önemli bir devresine IŞik tutan böyle bir eseri gün 1ş1ğ1na ç1kard1ğ1 için kendisine teşekkür ederim. Büyük bir devletin tarihi miras1na sahip olan cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk, "Türk çocuğu, ecdadml tan1d1kça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktir." demiştir. Bu amaca hizmet edenlere ne mutlu. M.lstemihan TALA Y Kültür Bakani VI

7 İÇİNDEKİLER TAKDiM ıx GİRİŞ... ı METiN DİZİN SÖZLÜK l60 ÖZET TABLO..... l72 EK: SEFER HARiTASI VII

8

9 TAKDIM Sultan IV. Murad çağmm bu çok değerli kaynağmm ilmi olarak haztr/anmasi çok sevindiricidir. Eser, divan katiplerinden birisi taratmdan ve ayni kalemle yaz1fm1şt1r. Ad1 bilinmeyen, ancak 365 y1/ önceki sefer katibinin çağma göre sade bir Türkçe ile, hadiseleri ve menzilleri günü gününe yazd1ğ1 bu kaynak, Osmanli devlet anlaylşini ve icra gücünü de çok iyi belirtiyor. Bu hususlarm doğruluğu ve değerini sevgili okuyucu/ara btrakarak, eseri, metnin sahifelerine de işaret ederek, yeni yaz1m1za güvenilir biçimde çevirmesi, Yunus ZEYREK Beğin gerçekten bu işin ehli olduğunu gösteriyor. Eseri ilk defa -Giriş'te belirtildiği gibi- rahmetli Prof. Dr. Sühey/ ÜNVER, Türk Tarih Kurumu SELLETEN'inde (1952) yalntz menzi/ leri özet ve tarih s1rasty/a tamtm1ş, baz1 coğrafya ad/arm1 da yanllş okumuştu. Genç araştmc1 Y. Zeyrek'in, yazanm hatttyla biricik yazmayi ilim alemine sunmadaki yetenekli hizmetine şöyle işaret edebiliriz: Esas nüshadan yaz1m1za aktanlan metinle bu değerli kaynak bütünüyle gün 1ş1ğma ç1kanyor. Genç araşt1rmac1, büyük bir dikkat ve emek/e bu biricik kaynaği mükemmel olarak ilim alemine sunmuştur. Osmanli Türkçemizi böylesine başan ile okuyup yaztya geçirebilmesi, meslektaşianna iyi örnek olmasmm yanmda geleceğimiz için de bu uğurda umut ve güven vermektedir. Eser yeni yaz1m1zla haztr/am rken, her sahifenin s1rasm1 belirterek, ay ve gün ad/armm altlarm1 çizerek, yer adlarm1 koyu yazarak da okuyucuya kolayliklar sağlanm1şt1r. Metnin imla ve şivesi gözetilerek ç, k, ş, t seslerinden sonraki d'ler gereksiz yere t'ye çevri/ memiştir. Metne gerektiğinde ilave edilen aç1klamalarm, dipnot ve parantez içinde gösterilmesi de çok yerinde olmuştur. Aynca esere eklenen indeks, sözlük ve yol haritasi eseri bir kat daha ktymetlendiriyor. Bu kwmetli eseri, büyük emek/er/e, Osman/1 Devleti'nin Kuruluşunun 700. y1lmda ilim alemine sunan Yunus Zeyrek Beği tebrik eder, başanlarmm devamm1 dilerim. Prof. Dr. Ktrztoğlu M. Fahrettin IX

10

11 G i R i Ş 1299 yılında kurulan Osmanlı Devleti, güçiii padişahlar e linde günden güne büyümüş ve XVI. asırda Kanuni Sultan Süleyman zamanında üç kıfaya yayılmış, bir cihan imparatorluğu olmuştu. IV.Murad'ın hükümdarlık yapt ığı XVII. asır ise Osmanlı Devleti'nin geçmiş asırlardaki haşmet yıldızının parlaklığını kaybetmeye yüz tuttuğu bir asırdır. Zira bu devirde Avrupa, Rönesans'ı takiben yeni bir medeniyete doğru giderken. Asya. mezhep kavgaları ve buna benzer nıiizmin meselelerle uğraşıyordu. Yükselme Devri'nin son padişahı lll. Murad çağında Osmanlı Devleti, azami sın ırlarına ulaşmış, Kanuni çağmdaki topraklara Fas, Polonya ve Kafkasya da katılmıştı. Ne var ki devletin zirveye çıktığı bu devir, aynı zamanda gerileme ve çökmenin sebeplerinin de oluştuğu bir devirdir. Orduda ve ilmiye sınıfındaki bozulma bunlardandır. Duraklama Devri'nin ilk padişahı olan lll. Mehmed zamanında, Anadolu'da idari ve iktisadi düzen iyice bozulmuş. korkunç bir anarşi ortamı oluşmuştu. Tarihe Celôli isyanlari a dıyla geçen eşkıya hareketi, devleti içte ve dışta zayıflatınış, daha önce birkaç defa fethedilmiş olan Tebri z ve Revan şehirleri. İranitlar tarafından işgal edilmişti. O zamana kadar Osmanlı Devleti karşısında birer küçük devlet olan Avusturya ve i ran. büyük devlet konumuna gelmişti.

12 I. Ahmed'den sonra yerine oğlu Osman 'ın geçmesi gerekirken, çeşitli entrikalarla kardeşi I. Mustafa tahta oturtuldu (1617). Şuuru bozuk ve sinir hastası olan Mustafa'nm devleti yönetmesi beklenemezdi. Nitekim kısa süre sonra hal' edilmesiyle IT. Osman tahta getirildi ( 1618). Osman, memleketteki problemleri kavramış hatta hal çarelerini de düşünmüştü. İyice bozulmuş olan yeniçeri ve sipahilerden oluşan orduyu tasfiye ederek Anadolu Türklüğünden meydana gelen yeni bir ordu kurmayı tasarlıyordu. Ne yazık ki büyük yaradıhşh bu kahraman padişah, devşinnelerin fesadı ile, kendi ordusu tarafından ağır hakaretlerle şehit edildi ( 1622). Devlet idaresinde disiplin ve otoriteden artık söz edilemezdi. Tarihe Genç Osman Faciası olarak geçen bu hadisenin ardmdan tekrar I. Mustafa tahta çıkanldıysa da bu hasta padişah, kısa zaman sonra indirildi (1623). Annesi Kösem Sultan' ın saltanat na i bel i ği altında, 1623 Eylülünde henüz çocuk olan IV. Sultan Murad Han tahta oturdu. Memleketteki anarşi ortamında, ihtilaller birbirini takip ediyordu. Yeniçeri ve sipahilerin zorbalıkları almış yürüınüş, her türlü rezalet ve cinayet gözler önünde işlenir olmuştu. Orduda nizam, memlekette asayiş alt üst olmuştu. Devletin maliyesi perişan, hazine bomboştu. Bu olumsuz şartlar içinde yetişen 2

13 IV. Murad, ağabeyi ll. Sultan Osman'ın feci bir şekilde şehit e_dilmesinden başka, padişahlığınm ilk yıllarında, başta sadrazam ı Hafız Ahmed Paşa olmak üzere üst seviyeden kişilerin vahşiyane bir surette katiedilmelerine de şahit olmuştu. Çocukluk yıllarmda hiçbir şeye karışmayan Murad, 1632 yılından itibaren demir yumruğuyla kudretini hissettirdi, otoriteyi ele aldı. Bu tarihten sonra devlete tam manasıyla hakim oldu, entrikacıları hal'etti, annesinin nüfuzunu da tamamen kırdı. Çok geniş çaplı bir zorba avına başlayan genç padişah, zulme rıza gösteren veya bilfiil zulmün içinde yer alan kim olursa olsun hepsinin hakkından geldi. Bu arada birçok cinayete sebep olduktan sonra sarlarete gelen eniştesi, fesat başı Topal Recep Paşayı da idam ettirdi. Devletin bozulan düzenini yeniden rayma oturtmak için ileri gelenlerden raporlar istedi. Bunların en önemlisi Koçi Beğin hazırladığı Risale'dir. IV. Murad Han'ın faaliyetini değerlendiren tarihçiler, onun Osmanlı tarihinde ne kendinden önce ne de kendinden sonra görülmemiş bir sertlikle devleti yönettiğini ifade ederler. Zamanında çok insanın öldüğü bilinmektedir. Anarşiyi ezdiği, huzuru getirdiği fikrinde ittifak eden kaynaklar, buna paralel olarak kurunun yan ında yaşın da yandığını, şiddetten dolayı birçok masumun öldürüldüğünü kaydederler. Terörün çok vahim bir hal aldığı göz önünde tutulursa, padişahın bu uğurda 3

14 kaydığı binlerce cana kimsenin acmıadığı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte onun dahi bir padişah olarak 1640 yılında. gen yaşta (28), damla hastalığmdan ölümünün. devletim iz için büyük bir kayıp olduğu özellikle belirtilir. Birçok tarihçi, IV. Murad Han'm, Kanuni'den sonraki çağm en mühim şahsiyeti olduğunu kaydeder. iki yüz okkalık gürz kullandığı, mızrak vurarak sekiz kalkanı birden deldiği. çok iyi bir pehlivan, sporcu, usta bir at binicisi ve silah kul lanıcısı olduğuna tarih kaynaklarında sıkça işaret edilmektedir. Yine kaynaklarda geçtiği gibi devrinin ünlü şairi Nerrnin kaside ve methiye yazd ığı atlarının izleri, bu eserde de görülmektedir. Aym zamanda bir sanatkar hattat, şair ve bestekar, çok zeki ve askeri alanda bir deha olduğu zikred ilir. Onun bu tür özelliklerini elinizdeki eserde okuyacak, bizzat görür gibi olacaksmız. *** IV. Sultan Murad Han İstanbul ve Anadolu da devlet otoritesini kurduktan sonra, devletin iç karışıklıklarından istifadeyle doğuda İran işgaline uğram ış Revan, Tebriz ve Bağdat gibi şehirlerin tekrar fethine sıra gelmişti. Ama önce, ll. Sultan Osman zaman ında yapılan antlaşmaya uymayan Lehistan ın yola getirilmesi gerekiyordu Nisanmda Lehistan seferine çıktı. Ordu, Edirne'ye geldiği sırada Leh Kralmın barış talep ettiği öğrenildi. Bunun üzerine seferden vazgeçildi. Böylece 4

15 batı smırları emniyete almmıştı. Şimdi ordu. doğuda İ ran Uzerine sefere çıkabilirdi. Bayram Paşayı saltanat naibi olarak bırakan padişah, ordusuyla 28 Mart I 635 tarihinde Revan ve Tebriz' in fethi amacıyla Ü sküdar'dan hareket etti. Asrın büyük bilgini Katip Çelebi (I ) ve yaşlı Şeyhülislam Yahya Efendi 1 de sefere çıkan orduya katılmışlardı. Bu sefer sırasında Anadolu bir baştan bir başa zalimlerden. zorbalardan ve eşkıyadan temizlendi. Sefer menzillerinde. haklarında şikayet vaki olan beylerbeyi. sancakbeyi. kadı. devlet memuru. kim olursa olsun fırsat verilmeden haredildiler. Birçok kabadayıdan başka Karaman. Sivas ve Erzurum Beylerbeyileri; Manisa, Çorum. Silifke ve Beyşehir Sancakbeyleri ile Kayseri. İzmir ve Karaağaç kadıları idam edildiler. Ordu-yi hümayun 16 Temmuz'da Kars' a. 26 Temmuz 1635 tarihinde de Revan'a vasıl oldu. Şehir kuşatıldı. iranlılar Revan kalesini tahkim etmişlerdi. Günlerce topa tutulan kale tahrip edildi. Umumi hücuma gerek kalmadan Revan Valisi Emirgfıne Oğlu Tahmas Kulu Han. vire istedi. Böylece iranlıla- 1 Devrinin kudretli bir divan şairi olan Yahya Efendi ( ). IV Murad ın Revan ve Bağdat seferlerine katılmış. hükümdardan daima hürmet ve iltif lt görmüştür. Padi.şahla şiir sohbetleri yapmış. nazireler söyleşm iştir. 5

16 rm çekilip gitmesine izin verildi. Görülmemiş bir disiplinle şehre giren ordu, Revan halkından kimsenin burnunu kanatmadı. Revan'da Cuma namazını 82 yaşındaki Şeyhülislam Yahya Efendi kıldırdı. Revan Valisi Emirgfıne Oğlu, Sünni olup Osmanlı hizmetine girdi, Yusuf Paşa namını aldı, vezir rütbesi verildi ve Haleb'e beylerbeyi tayin edildi. Kendisiyle birlikte padişahın hizmetine giren kethüdası Murat Ağa/Paşaya da Trablusşam (Lübnan) beylerbeyiliği verildi. Birlikte giderlerken yolda, "Revan 'm teslimine sebep olduğu" gerekçesiyle Murat Paşayı öldüren Emirgfıne Oğlu azledildi. Nedense, sonraları padişahın gözde nedimi oldu ve onu sefahata sürükledi. Bugün İstanbul'daki Emirgan semtinin ismi de ondan hatıradır. Bu ahlaksız, IV. Murad'dan sonra tahta oturan Sultan İbrahim zamanında 1641 'de idam edildi. Revan'dan Tebriz'e doğru yola çıkan Osmanlı ordusu, Safevi ordusuyla karşılaşmak istiyordu. Fakat iranlılar planlı bir şekilde içerilere doğru çekiliyor, Osmanlı kuvvetlerinden kaçıyordu. Ordu, 11 Eylül I 635 tarihinde Tebriz'e girdi. Burada dört gün kaldıktan sonra dönüş yolculuğu başladı. Giderken Eskişehir, Konya, Kayseri, Sivas, Tercan, Erzurum ve Kars üzerinden Revan'a ulaşan Osmanlı ordusu, dönüşte başka bir güzergahı takiben, Van, Bitlis, Diyarbekir, Harput, Malatya, Sivas, Tokat, Amasya ve Tosya, Bolu üze- 6

17 rinden İzmit' e, oradan da İstanbul'a döndü. Revan ve Tebriz'in fethi İstanbul'da büyük şenliklerle kutlandı. IV Murad Han 1638 yılında da Bağdat'ı fethedecekti. 1639' da imzalanan Kasr-ı Şirin Antiaşması'yla Türk-İran savaşlarına son verilerek Revan ve Azerbaycan İran 'a bırakılacak, Bağdat Osmanlı Devleti'nde kalacaktı. Bugünkü Türkiye İran sınırıyla İran-Irak sınırı da o zamandan kalmadır. *** Dokuz buçuk ay süren bu ihtişamlı sefer sırasında günlük şeklinde kaleme alman bu kronolojik ve askeri Ruzname'den, önce Prof. A.Süheyl Ünver, Türk Tarih Kurumu Selleten'inde bahsetmiştir ( 1952). 20.5x27 cm ebadında 120 büyük sayfadan meydana gelen Ruzname'nin her sayfasmda satır bulunmaktadır. Sefere çıkan ordunun geçtiği yollar ve yerler, çekilen sıkıntılar özellikle belirtilmiştir. Revan'a giderken ve dönüşte ayrı yollar takip ed ilmiş, böylece Anadolu'daki asayiş de kontrol altına alınmıştır. Yollarda halkın şikayetleri dinlenmiş, yalan ise iftiracı lar, doğru ise suçlular cezalandınlmıştır. Ruzname, çeşitli yönlerden incelenebilir. Mesela, seferden önceki hazırlıklar, takip edilen güzergah, konulan yerler (menziller ve oturak yerleri), yolculuk esnasında çekilen sıkıntılar, sefer boyunca yapılan işler, av ve cirit oyunları, padişahın bu 7

18 sefer boyunca sıhhi dununu ve diğer hal ve hareketleri. halka eziyet edenlerin yargiianmalan ve cezalandırılınaları, geçilen yerlerdeki halkın ve ileri gelenlerin padişahı karşılamaları. ordudaki disiplin, menzillerde kalına ve yolculuk süreleri gibi konular ayn ayrı ele alınabilir. Ayrıca bu sefer hakkında yazılan menzil defterleri, tesellüm tezkereleri ve diğer kaynaklada karşılaştırılabi lir. Prof. Ünver, yukarıda bahsi geçen değerlendirmesinde bu e serin, "Kanuni'nin Bağdat Seferi'nden bah.\ eden eserden sonra. türünün ikinci örneği" olduğunu beliı1miş; eserde de görüleceği gibi bu seferin bir salı günü başlayıp yine bir salı günü bittiğine dikkat çekmiştir. Eser hazırlanırken mümkün olduğu kadar kendi iınlasına u yulınaya çalışıldı. Arapça ve Farsça asıllı kelimeler aslına uygun bir sadelikle verilmekle beraber, eserin kolayca okunabilmesi için transkripsiyon kalabalığından sarfınazar edildi. Bazı yer adları, teriın ve sözlerin açıklamaları parantez içinde italik olarak verilirken bazı ek bilgiler de dipnotlarda verildi. Eserin sonuna da yer ve şahıs isimleri indeksi, sözlük ve seferi baştan sona kadar gözden geçirip üzerinde düşünnıede kolaylık olması için tarih, gün, menzil, saatler ve menzillerde geçen çok önemli olaylara işaret eden bir tablo ilave edildi. incelendiğinde tarih, dil, folklor, etnografya ve etnoloji için mühiın şeylerin çıkarılacağı aşikardır. 8

19 Aslı İstanbul-Topkapı Sarayı Müzesi Bağdat Köşki.i Kütüphanesinde. 405 numaralı yazma kitabın oı1asında ( 124a-/84a) bulunan Rfızname'nin faksimilesi. Prof. Kırzıoğlu tarafından alınarak tetkik edilmiştir. Eser üzerinde çalışmamıza kendileri delalet etmişlerdir. Hazırladığımız müsvedde de karşılıklı o kuma suretiyle aslından kontrol edilmiştir. Rahatsız olduğu halde bu kadar meşakkate katlandı: bir de takdim yazma lütfunda bulundular. Burada Aziz Hacama sıhhat ve afiyet dileklerimle şükranlarımı arz ediyorum. Ankara. 20 Mart /999 Yunus ZEYREK 9

20 IV. SULTAN MURAD'IN REV AN ve TEBRİZ SEFERİ RUZ-NAMESİ (H /28 Mart- 27 Aralık 1635) Not: Yevmü '1-ahad, yevmü '1-isneyn, yevmii 's-sültısa, yevmü 'l-ham fs, yevmü'l-cum 'a, yevmii 's-sebt gibi Arapça gün adları, bugünkü Türkçe karşılığı ile yazıldı. (1 a.) (GAZEL) Hızır ştihım keman ebrima kurban ey/ere m etin ı Keremdir lütf-i ihstindır kabul ey/erseniz anr Cihtinı gark-ı hün etmek mukarrerdür benim aynı m Tarahhum ey/e akmasun demtidem çeşmimin kanr Ola/dan hasta-i aşkın hemdn bir kı/ca kaldı etin Tabihim haslana Hızr ol yetiş gel ey/e dermtinı Eşiğin illeriyle hem-sifal olsam benim körpem Mukarrer bil olurdum ktiinatın ştih-i sultanı Efendi derd-i mihnet çekmeden kaddim keman oldu Meded kıl cdna dermdn ey/e gönder tir-i müjgtinı lo

21 SAFAYi hayliden bekler kapunu bir nazar eyle Kulundur eskiden ol derd-mende ey/e ihstinl KJT'A Gül ruyunu görmeyi arz u eder avare/er Meydana çıkup görünmez n 'işlesün biçtireler Öt bülbül derytiya karşu azm-i safd eyytimrd1r Nev-ciwinsrn pek yaraşur gey efendim heireler Temmet Bu şiir, muhtemelen 1533 'te istanbul 'da ölen Sinoplu denizci ve Mevlevi şair Safayi 'ni ndir. ı ı

22 (1 b.) Fi şehr-i sevval-i ınükerrem, sene bin kırk döı1. bu a yın gurresi (biri) Salı: Oturak der- Ü sküdar. Bugün, Rumeli Beğlerbeğisi Canpoladoğlu Mustafa Paşa. Rumeli askeri ile Üsküdar('a) geçüp, ordu-yi hümayfina dahil oldu. Sevval 2 Carsanba: Oturak der- Ü sküdar. Bugün Segbanbaşı Keınankeş Mustafa Ağaya, yeniçeri ağalığı "inayet ve ihsan olundu. Sevval 3 Persenbe: Oturak der- Ü sküdar. Sevval4 Cuın'a: Oturak der-üsküdar- 9 Sevvale kadar oturak der-üsküdar. Sevviil 10 Persenbe: Bugün Üsküdar'dan, sa'adetle kalkınup, Pendik nam mahalle nüzfil olundu. Yolda gelürken. sekiz keklik şikar olundu, bir slinğliin dahi (Pôdişdh) mübarek eliyle öldürdüler. Konağa gelindikden sonra, gerü şikara gidilüp ve bu menzile, altı sa'atde gelindi. Sevval 11 Cuın 'a: Bugün Gegübüze (Gebze) nam mahalle niizfıl olundu. Ve yolda gelürken, sa 'adetlü Padişahımız kendi (2 a.) mübarek elile on adet keklik öldürdüler. Ve yevm-i mezbfırda, otak-ı hümayfın önünde, iki kafirün başları kesildi. Ve bu menzile, beş buçuk sa'atde gelindi. 12

23 Sevval 12 Cum'a(ertesi): Bugün Hereke nam mahalle nüzfil olundu. Ve bu menzile gelürken, yolda 'azim yağmur yağup, balçıkdan ziyade 'usret çekildi. Ve bu menzile geldükden sonra, gecesi dahi 'ale't-tevali sabaha dek yağmur yağup, 'azim balçık oldu. Ve yolda gelürken, (Padişah) mübarek elile bir çaylak öldürdü. Ve bu menzile, dört buçuk sa'atde gelindi. Sevval I 3 Pazar: Bugün İznikmid ( İznıit) önünde, Topyeri nam mahalle ni.izül olundu. Ve sa'adetlü Padişahnnız kendi mübarek eli le, bir sünğlün ve birkaç keklik öldürdü; ve 'azamet ile menzil-i mezbfıra gelince, seyl-i 'azim ve balçık ile ki, atm kanımı döğerdi. Hatta, mi.ibarek etekleri. balçağa batmış idi. Ve andan, konağa gelindi.ikde, çadırlan sel basmak ile, Sitara Köprüsü'nün beri tarafma konulmuş idi. Ve andan konağa gelindükde suyun ziyade tuğyam olnıağla, bizzat kendiileri ve paşalar ve yeniçeri ağası tebdil-i süret olup. bir miinasib mahalle tahmin eylerliklerinden sonra, bir gecenin içinde otak-ı hümayfın, zikrolunan mahalle kurulması emrolundu. Ve hazine dahi, İznikmid'de olan saray-i hümayfmlarma vaz'olunmasm, emreylediler. Ve otakçılar otağı, na-mahal yerde kurdukları çün, (onlara) degeleng (değnek vurulma.h) emrolundu. Ve bu mahalde, Kaim-makam Murtaza Paşaya, kendü ellerile degenek vurdular, otağt na-mahal bir yere kondurduğu-çün. Ve bu menzilde, üç gün oturak olundu. Ve Derbend'i geçmekde sıkjet olanamak içün iki gün mukaddem Rumeli 13

24 askerine ve sipahiye ve yeniçeriye ve sair 'asker halkma, ilerü gitrneğe ferman olunup; ancak, sa'adetlü Padişahımız ile vüzera ve müfti ve kadi' askerler ve mi ri' alem ve t.uğlar ve sancaklar ve H ırka-i Şerif (2 b.) ve iç halkı ( enderun) kullarıyla salt kal up; Kazıklıbeli'ni geçüp, Derbend'i dahi geçince, balçıkdan ve su geçidierinden ve ba'zı sengistan yerlerden, kemal mertebe 'usret çekildi. Sevval 14 Pazarertesi; 15 Salı. 16 Carsanba (günleri) oturak olundu. Sevval I 7 Persenbe: Bugün Kazıklı'ya nüzfil olundu. Ve yolda, Köprübaşı'nda, bir sarik, kazığa kuruldu. Ve bu menzi Ie, dört sa'atde varıldı. Sevval 18 Cum'a: Bugün Kazıklı-Derbendi aşılup, Dikilitaş nam mahalle yedi buçuk sa'atde nüzih olundu. Ve bu menzilde, solakbaşılardan biri, cürmile katiolundu ve üç nefer yeniçeri dahi, ol gece katlolundu. Sevval 19 Cum'aertesi: Bugün İznik Salırası'na nüzfil o lundu. Ve bu menzilde sa'adetlü Padişahımız, şikara gidüp, kendi mübarek elile, bir balıkçıl (kuşu) öldürdü; ve cürümlerile otak-ı hümayfin önünde, iki ademin başlan kesildi. Ve bu menzile, iki buçuk sa'atde gidildi. 14

25 (3 a.) Sevval 20 Pazar: Bugün (Bursa 'nrn) Yenişehir Sahrası 'na nüzfıl olundu. Yolları yüksek sengistan olmağla, bir mikdar 'usret çekildi; dört buçuk sa'atde gelindi. Ve bu menzilde, bir gün oturak oldu. 21 Sevval Pazarertesi. Sevval 22 Salı: Bugün, Akbıyık nam mahalle nüzfil olundu. Yolları daraşlık ve taşlu ve ağaçlu yerler olmağla, dört sa'atde gelindi. Ve bu menzilde, dergah-i ali kapucıbaşılarından Çavuş Ahmed Ağayı, bir hidmet ile (Macaristan merkezi) Budun tarafına gönderdiler. Sevval 23 Carsanba: Bugün, Bazarcık nam mahalle nüzfil olundu. 'Azim ağaçlu dağlar; beş sa'atde gelindi. Ve bu menzilde, sa'adetlü Padişahımız, tebdil (kıytifet) ile şikara gidüp, mübarek elite bir balıkçıl öldürdüler ve birkaç keklik öldürdüler. Ve bugün, otak-ı hümayfın önünde bir şaki yeniçerinin, başı kesildi. Sevval 24 Persenbe: Bugün Bozöyük nam mahalle nüzfil olundu. Ağaç lu ve taş lu dağlardır, daraştı k yollardur; üç buçuk sa'atde gelindi. Ve yolda gelürken, pervazi doğanlar ile şikarlar olundu. Ve bu menzilde, bir yeniçeri katlolundu. (3 b.) Sevval 25 Cum'a: Bugün, İnönü nam mahalle nüzfil olundu; bir sa'atl ık bir yoldur. Yörüdükden sonra, cümle Rumeli askeri ve sair beğlerbeğiler ve mevcfıd bulunan sipah tai- 15

26 fesi, sa'adetlii Padişahımıza selamlığa durup, seliimladıkdan sonra; cümle 'asker halkının önlerinde, eski zorbalardan olup, Karayılan Oğlu Sefer demekle meşhur bir vacibiyi, yol üzerinde huzur-i hümayunlarına getürdüklerinde, aman ve zaman vermeyüp, çökdüriip, başın kesdiler. Andan sonra, sa'adetlü Hiin karıınız, iç halkı (enderiin) kulları ile bir tarafa durup, dış halkı dahi bir tarafa ta konağa varınca, cırıd oynadılar. iç halkı, Hünkarımız ile, ba-husus, sa'adetlü Hünkarımız Hazretleri, paşaları ve beğleri atlarından (attığı) cırıd ile yıkup niçesi, cırıd darbından bi-hfış olup. atlarından akdarılmışdır. Sa 'adetlii Hiinkarıınız Hazretleri, her cırıd atdıkça, salavat getiirenün ve hu diyenlin nihayeti yoğ idi. Ol gün, ta konağa gelince, guya ki cümle 'asker halkına, id-i ekber olmuş idi. Sa'adetlii Hünkarımız, bu ınertebe dilir ve merdanelığın gören gaaziler, hayran kal up, el kaldurup, du ' a etdüklerinde, dua-yi hayrleri, eve-i asiimana çıkmış idi. Sevval 26 Cum'aeı1esi: Bugün, Eskişehir nam mahalle nüzul olundu. Ve bu menzile gelindikden sonra, Eğrigözü ve Bardaklı nahiyelerinin re'ayası (köyliileri), sürsat (4 a.) bedeli cem'inden ötürü, kadisinden şikayete geliip, izhar-i tazallum eylediklerinde; re'ayanın (gördiikii) zulümleri dinledikden sonra; Eğrigözü kadfsi getürdülüp, otak-ı hiimôyun önünde katiolunacak mahalde (sırada), sa 'adet/ii Pddişiihunı=. 16

27 ci.irıni.ini.i 'afv ediip; iki yüz yetmiş dokuz değenek urdurup. azfid eylediler. Ve zikrolunan nfihiyelerin sürsat bedelin cem' etmek içi.in. ınukaddema A sitane'den (İstanbul'dan) enır-ı şerif ile, Ü skiidari bir kapucı gönderilmiş idi. Ol kapucı. zikrolunan karyelerden, sursat bedelinden yetmiş bin akça cem 'edi.ip. ba'dehu gayib olup: sa'adetlü Hünkarımız. re ayaya zulm olduğun reva görmeyüp. hazine-i 'amirelerinden. zikrolunan yetmiş bin akçayı, re'ayaya ihsan edüp; ol fırar eden Ü ski.idari ka pucının evi flirfıht ve ol yetmiş bin akçayı tahsil olunması ferman olundu. Ve bu menzile, yedi sa'atde gelinüp, bir gün oturak oldu. Sevval 27 Pazar: B ir gün oturak oldu. Sevval 28 Pazarertesi: Bugün, Akçaviran nam mahalle nüziil olundu. Ve bu menzilde, Karaman'dan ma'ziil Tutçu Hasan Paşanın. otak-ı hüınayfın önünde, başı kesildi. Ve bu ınenzile, beş sa'atde gelindi. Konağa gelince, kuru sovuklar oldu. Konakda dahi. kar yağdı. (4 b.) Sevval 29 Salı: Dört sfi'atde gelindi. Bugün Seyyidgazi nam mahalle nüziil olundu. Ve bu menzilde, sfibıka İlyas Paşanın adeınierinden olup, halen Kastamonu Paşasının yanında Kara Halil nam kimesne, zalim olup, fukaraya zulın etmekle, otak-ı hi.iınayfın önünde başı kesildi. Ve bugün, ( Kaim-makam) M urtaza Paşa adeınierinden bir mukdiın (yarar) 17

28 ademisi, Kangırı (Çankırı) 'dan ma'zfil (Sancakbeği) 'Ali Beği, ahz eyleye gönderildi. Fi Şehri Zi' l-ka'detü's-serife Sene I 044 Gurre/l.gün Carsanba: Bugün Bardakçı nam mahalle nüzfil olundu Yolları taşlık, çamlu ve meşelü dağlardır. Dört buçuk sa'atde konağa gelindi. Ve konağa gelindikden sonra, bütün gün 'azim nisan yağmurları yağdı. Ve bugün Türkman Boyları 'ndan Kocar'm karmdaşı Minnet Beği, ahzolunmağa ferman olundu. Zi'l-ka'de 2 Persenbe: Bugün Çifterlü (Çifte ler) demekle ma'rcıf Hüsrev Paşa Hanı nam mahalle nüzcıl olundu. Çamlu ve meşelü dağlardır. Ve bu dağlardan mürcır otunurken 'azim dumantar olup, bataklu balçıklardan kemal mertebe, 'usret çekildi. Ve bu menzile, beş sa'atde gelindi. Ve eski zorbalardan Karayılan Oğlu demekle (5 a.) ma'rcıf Hamza nam şaki, ehl-i fesad olmağla otak-ı hümaycın önünde, başı kesildi. Ve Ahmed Çavuş nammda bir herif, sebb-i Nebi eylemişdir (Peygamberimize sövmüştür) deyü, bir şeyh şehadet edüp, tecessüs olundukda, şeyhün da'vası lağv ve bühtan olmağla, şeyh-i mezbcıra. yetmiş dokuz değnek urulup; andan sonra, kürege konulmağa. ferman olundu. Zi' l-ka'de 3 Cu m'a: Bugün Bayat (Afyon-Bayat) nam mahalle, nüzfıl olundu. Yolları, çamlu dağlardır; kuru _ sovukdan, J8

29 bir mikdar elem çekildi. Ve bu menzile, dört buçuk sa'atde gelindi. Ve bugün, (İstanbul'daki) sadr-ı a'zamdan mektfiblar geldi. Ve lşıkh kadisi, re'ayaya zulmedüp, bila-sebeb iki yüz guruşlarm alup; re'aya dahi kadiden şikayete geldiklerinde, hakkından gelinmek esnasında iken kadi-i mezbfır, re'ayadan alduğu iki yüz guruşu gerü sahibierine reddeylemekle, cürmü 'afvolunup, ıtlak olundu. Zi' l-ka'de 4 Cum'aertesi: Bugün Potavadin (Afyon Bolvadin) sahrasma nüzfıl olundu. Ve bu menzilde, kuru sovukdan ve bataklu balçıkdan 'usret çekilüp, sekiz sa'atde konağa gelindi. Ve Anadolu (Kütahya) Beğlerbeğisi (5 b.) bugün yolda, sa'adetlü Padişahımızı selamlayup, e yaleti 'askerile ordii-yi hümayiina dahil oldu. Ve bu menzilde, Nogay' m Oğlu Arsla(n) Beğ katiolunacak ınahalde(sırada), silahdar, sa'adetlü Padişalumızdan dilek edüp, cürınü 'afvolundu. Zi'l-ka'de (5) Pazar: Bugün, İshaklu nam mahalle nüzul olundu. Ve bu menzile, dört buçuk sa'atde gelindi. Ve İzmir kadisi, kuttau't-tarik olanlara mu'in olmağla, bu menzilde, boğulması içün, emir gitmişdir. Ve Yalvaç kadisinin dahi, 19

30 otak-a hümaycm önünde başı kesildi. Ve gecesi dahi. bir şaki yeniçeri, katlolundu. Zi'l-ka'de 6 Pazarertesi: Bugün, Akşehir mim ıııenzile. beş sa'atde nüzc.i olundu. Hoca Nasareddin, bunda ıııedffındur. Zi'l-ka'de 7 Salı: Bugün, Arkın nam mahalle nüzul olundu. Ve bu menzile, beş sa'atde gelindi. Ve Karaman Beğlerbeğisi Burnaz 'Ali Paşa, bu gece orduya gel üp, dersa 'at ahzolunup ve zalim olmağla, aman verilmeyi.ip, beyne'l-ışa (akşam/aya/si arast) otak-ı hümayfm önünde, meş'aleler yakılup başı kesildi. Ve Karaman eyaleti ol gece Bolu Beği olan Kör Hazinedar İ brahim Beğe verildi. Ve Bolu Sancağı, Abaza Mehmed Paşanın adeınlerinden, Serhoş Mehnıed Ağaya ihsfın oldu. (6 a.) Zi'l-ka'de 8 Carsanba: Bugün Ilgun ( Konya-IIRlll) Sahrası'na, üç sa'atde gelindi. 9 Persenbe: Üç sa'atlık yoldur. Buoün Cisr-i 'atik e (Eskiköprü) nam menzile, nüzul olundu. Ve bugün (Rumeli'deki) Niğbolu Sancağı. Merdan Beğe ihsfin olundu. Ve Alacahisar Sancağı, yerliiden Karaşahin Mustafa Beğe ihsan olundu. Ve Vidin Sancağı. ma'zfıllardan Arnavud Hasan Beğe ihsan olundu. Ve Deli Beğin Sancağı. hihasıl (geliri az.) olmağla, Çirmen Sancağı. Köstendil'e zaııını olup, Deli Beğe ihsan olundu. Ve Kırkkilisa (şimdiki Kirklareli) Beği Mehmed Beğin kapusu (halki) mükemmel olmağla. 20

31 ana dahi Vize Sancağı ihsan olundu. Ve bu gece. bir yeniçeri kati olundu. Zi'I-ka'de 10 Cum'a: Bugün, Suluzengi nam menzile. beş sii'atde gelindi. Ve bu gece dahi, bir yeniçeri katlolundu. Ve sabıka Van Beğlerbeğisi hala Kangırı (Çanku l) 'dan ma'zı11 Ali Paşanm şikayetçiteri gelmekle ahzolunup. ordii-yi hümayiina geti.iriildükde, zulmü tefahhus olundu: suçu olnıamağm (6 b.) ıtlak olunup. onbeşbin guruşu alındı. Zi'I-ka'de ll Cum'aertesi: Bugün, Kilin11ic nam menzile i ki buçuk sii'atde gelindi. Zi'l-ka'de 12 Pazar: Bugün, Kahas nam mahalle iki buçuk sa'atde gelindi. Bu menzilde konulmayup, Konya'ya varmak mümkin idi. Lakin alay düzrnek (tören lucu lti!j) içün. bunda konuldu. Sa'adetlii Padişahmıız, konağa geldikten sonra. yiğinııi beş "aded cırdanlı (uzun mrzrak!t) has odalı kulları ile ılgar ediip, altı sa'atlık yolu bir sa'atde alup, Konya şehrine vardılar. Hazreti Mevlana'yı (tiirbesini) ziyaret etdikden sonra, Konya 'da sakin eski zorbalardan 'Araboğlu Halil nam şakinin ve bir elıl-i fesad zalim yeniçerinin başlarilli kes(tir)üp, gerü fi'lhal avdet buyunıp. otak-ı hiimaycına geldiler. Zilka'de 13 Pazarertesi: Bugün, Konya Salırası'na nüzul olundu. Konya'ya girilince, Rumeli ve Anadolu askerinin 21

32 kesreti ve yeniçerinin çokluğu, (hiç) bir tarihde, bir seferde görülmemişdir. 'Azim alaylar ile, Konya şehri içinden geçilüp, (doğudaki) sahraya konuldu. Ve eski zorbalardan Na'alca m1m şakinin ve merhum (ll.) Sultan 'Osman'ı, Yedikule'ye (7 a.) getürdüklerinde, bilece 'arabaya girüp Yedikule'ye getüren 'Osman nam şakilerin, otak-ı hümayfm önünde, başları kesildi. Ve bugün orduda, bir sağanak şedid rfızigar peyda oldu ki, az görülmüşdür. Orduda, niçe kirnesnenin çadırlarm yere indürüp ve niçesinin dahi muşarnması havaya uçup; insan avazesi ve tokmak-kazak ( çakma) şamatast, afaka çı kup, gfıya ki kıyamet 'alametlerinden bir gün idi. Hele (ki) çokluk karar eylemeyüp (çok sürmeyip) def' oldu. Zi'l-ka'de 14 Salı: Bugün, oturak oldu. Bugün, tertib üzere otak-ı hümayfında divan (ayak dfwinı) olup, Karaman Beğlerbeğisi İ brahim Paşaya ve birkaç beğlere ınansıb inayet olmağın, el öpdüler. Ve eski zorbalardan, Niğdeli Hasan demekle ma'rfıf nam şakinin ve eşkıyadan bir sipahinin, başlan kesildi. Zi'l-ka'de 15 Carsanba: Bugün, oturak oldu. Yevm-i mezbfırda, sa'adetlü Padişahımız Hazretleri, Hazreti Mevlana'nın (türbesi) ziyaretine varup; (postnişin) şeyhini, 22

33 kaaideleri üzere mukalıele etdürüp (karş1lıkb zikir söyletip), sema' etdiler. Ve semadan sonra şeyhine bir kürk, fukarasına iki kise (2x500=1000) akça ihsan edüp; andan sonra, Hazreti Mevlana'nın tekyesine, (Ptidiştih1n yüzbin akçadan yukan geliri olan) has'dan yüzellibin akça ta'yin (her yil ödenecek gelir) ve İhsan buyurdular. Ve andan (Konya 'daki otak-1 hümtiyuna) 'avdet edüp, Gediz kethüdayerinin (kap1kulu süwirisi kethüda vekili) başını kesdiler. (7 b.) Rfız-i Hızır. Zi' l-ka'de 16 Persenbe: Oturak oldu. Bugün, 'Arahacıoğlu demekle ma 'rfıf eski zorbalardan 'Ali nam şakinin başı kesildi. Ve bir gün ta ahşama değin, 'azim fu rtunalar olup, karlar ve yağmurlar yağdı. Ve ahşamdan sabaha değin 'azim kar ve yağmur (yağm1ş) ve şedid rfızgarlar esmişdir, ki ruz-i hızırda (3 May1s 'ta), böyle kar yağdığın ı ve böyle tufan olduğunu, kimse görmemişdir. Zi' l-ka'de 17 Cum'a: Bugün, oturak oldu. Zi' 1-ka'de 18 Cum'aertesi: Bugün, oturak oldu. Bugün, Zile voyvodası (a 'ştir vergisini illizama alan kişi) Arnavut Kasım' ın, (suçlu görülüp) otak-ı hümayfın önünde, başı kesildi. Zi'l-ka'de 19 Pazar: Bugün Pınaroğlu nam menzile altı sa'atde gelindi. Ve bu menzilde, Vezir-i a'zam tarafından mektfıblar gelüp, beş 'aded Kızılbaş dili (İran cdsusu) giriftar olduğu, haberi geldi. 23

34 Zi'l-ka'de 20 Pazar: Bugün, Karaöyük nam menzile, altı sa'atde gelindi. Ve bugün alayda bir şaki yeniçeri turnatelleri (ni başına) takup; ahzolunmağa ferm an olundu; ve gece, katlolundu. Zi'l-ka'de 21 Salı: Bugün, Akçaşehir naın ınenzile, dokuz sa'atde gelindi. Ve bu menzilin yollai ı, gayet düz ve çölistan yerlerdir; suyu dahi, az bulunur. v bu ovanın etrafı, (8 a.) yüksek karlı dağiardır. Ceylan ve yaban keçileri, gayet çokdur. Hatta, sa'adetlü Padişahım ız, geceden altı buçuk sa'atde kal kup, menzil uzak olınağla, arabaya giriip, sabah u' 1-hayre güneş zahir oldukdan sonra. araba içinde iki tarafa nazırlar iken, hikmet-i Huda, yüksek dağlardan bir dane ceyran, ki çabük (-süvarj Hünkarımızdari gayri kimesne göremeyüp: fi'lhal, arabadan çıkut;, sih ar olup, ; L>ir gönder (nuzrak) ile ardına diişiip, aman ve zaman vermeyüp: gönder ile urup sayd eylediler. Alaylara karşu bir güzel şikar olmuşdur ki, (nazlri) görülmemişdir. Ve bu menzilde. Seviindük Paşadan mektfıblar gelüp; sabıkan eski zorbalardan olan, Adana Paşası Yeğen Hüseyin'i bir tarikle ahzedüp, kult:ye urduğu haberin yazmışlar. Manısa Serdan olan şaki yeniçeriniıı. l'vlamsa ' da ba ı kesilüp. huzur-i hümayunlarına gelmişdir Ve Yeğe ı Hüseyin'i kayd (ii) bend ile ordu-yi hümayuna gettirmek, enıı nlmuşdıır. 24

35 Zi' 1-ka' de 22 Carsanba: Bugün Gölbaşı nam men zile, yedi buçuk sa'atde gelindi. Konağa geldikden sonra, Dülbend Golarnı Mehmed kuluna, kapucıbaşılık ihsan edüp, taşra çıkardılar. Ve bu menzilde bir segban, kazığa uruldu. Zi' l-ka'de (23) Persenbe: Bugün Ereglü nam mahalle, dört sa'atde gelindi. Ve bu menzilde, Şam (8 b.) Beğlerbeğisi Küçük Ahmed Paşadan, ( zorbala rdan) Şahaoğlu'nun kellesin ve ma'an dörtyüz Dürzi'nin kellelerin, ademieri getirüp; otak-ı hümayfın önünde, huzur-i hudavendigara 'arzeylediler. Ve bu menzilde vaki' ziyaretgah-i Hazret-i Risalet-penah' ın mu'cizaat-i kesiretü'l-berekatile (Peygamberimizin sonsuz mucizeleriyle), bir ulu kaya dibinden, billur misal cereyan eden saf suyu ziyaret içün, bizzat sa'adetlü Padişahımız mahall-i mezbfıra varup; sayeban kurulup ve enva'ı ni'met bişirilüp ve ol mübarek makamda tana'um edüp ve suyundan şürbetlüp, safalandıkdan sonra; gerü (yine) cırıd oynayarak, otak-ı hümayfınlarına 'azimet buyurdular. Zi'l-ka'de 24 Cum'a: Bugün, Nakkaarezen (Narezen/ Seslikaya) nam menzile, on buçuk sa'atde gelindi. Ve bu menzilde Rumeli çavuşlarından Cevahirzade (denilen) bir tütüncü çavuş girift olunup, otak-ı hümayfın önünde başı kesildi. 25

36 Ve yevm-i mezburda, vezir-i a'zam'dan mektublar geldi., V e M urtaza Paşa tevabi' lerinden Mirza Beğ, sancaği re'ayasından, zulmen akça cem'edüp; reaya izhar-i tazallutn eylediklerinde, tefahhus olunup, reayadan ne mikdar akça almtş ise, sa'adetlü Padişahımız, mezkfırdan tahsil etdirüp; gerü re'ayaya akçayı reddetdürdüler. Eğer akça verrneğe 'inad ederse, başı kesilmek mukarrerdür deyü, emrolundu. ( 9 a.) Zi' l-ka'de 25 Cum'aertesi: Bugün, Niğde Salırast'na beş sa'atde gelindi. Ve Niğde hisarından toplar atılup ve (yollara) kumaşlar döşenüp, 'azim şenlikler oldu. Ve bugün Vezir-i a'zam'dan ulaklar gelüp, mektfiblar getürdiler. Ve sabıkan eski zorbalardan olup, Adana'dan ma'zfi.l Yeğen Hüseyin Paşa, 'askerile ahzolunup, ordcı-yi hümayfina götürdüklerinde, mezbfir Yeğen'in ve kethüdasmın ahşam namazından evvelce otak-ı hümayfin önünde, kelleleri kesildi. -Zi'l-ka'de 26 Pazar: Bugün Gölbaşı nam menzile, sekiz sa'atde nüzfıl olundu. Ve bu menzilde, üç sa'at mikdarı ra'd ü berk ınunkatı' olmayup, 'azim yağmurlar ve dolular yağdt. Zi'l-ka'de 27 Pazarertesi: Bugün, Karahisar-i Develi (Kayseri-Deve/i) nam menzile, beş sa'atde gelindi. Ve hisardan toplar atı lup, şenlikler oldu. 26

37 Ve sa'adetlü Padişahımız, bu menzile gelince Erciyes Dağı ki, depesi (3916 m.) bulutlara çıkmışdır. O dağın altmda olan sahnlda, sa'adetlü Padişahımız, iç halkı ( enderıln) kul larıyla ve taşrada Kapudan Paşa tevabi'leri ile ve Karaman Paşası kendü ademleriyle, ikisi bir canibdenta menzile gelince (ye kadar), oynayarak, bir mertebe cırıd oynamışdır ki, görülmemişdir. Sa'adetlü (9 b.) Padişahımız, bunlara asla vücfıd vermeyüp, kimini a tından ahdarup ve kimini mecrfıh edüp, göz açdırmadılar. Cırad ile safalandıkdan (sonra), menzile gelindi. Ve bu menzile gelürken, Şam Beğlerbeğisi Ahmed Paşadan mektfıb geldi. Ve Türkman boylarmdan Danişmendlü'yü ahzetmek içün, Kapudan Hüseyin Paşaya emrolundu (ki) gitmişdir. Zi' l-ka'de 28 Salı: Bugün, İncesu-Kenarı nam mahalle, altı sa'atde nüzfıl olundu. Bugün, sağanak yeller ve ra'd ü berk ve 'azim yağmurlar yağdı. Zi'l-ka'de 29 Carsanba: Bugün Kayseriyye (Kayseri) Sahrası'na, yedi sa'atde nüzul olundu. Bu menzilde kumaşlar döşenüp ve kal'adan toplar atı lup, şenlikler oldu. Ve bugün, Rodos Paşası Bekir Paşa (dan), bir büyük kafir kalyonu gark olduğu haberi geldi. Ve bu gece eşkıyadan iki nefer yeniçerinin, orduda yol üzerinde başları kesildi. 27

38 Ve Kayseriyye kadisi, sa'adetlü Padişahımızm emr-i şerifıne muhalif (tütün içme yasağına uymayıp) şürb-i rluhan eylediğinden gayri, sürsat zahiresine dahi, min-ba'd takayyüd etmeyüp; arpanın kilesi onbeş-onaltı akçaya iken, kadi-i ınezkfir, arpanın kilesin ellişer akçaya bey' etdirüp, dahi buncılaym niçe kabahati zuhur etmekle; mezkur ahzolunup, otak-ı hümayfin (10 a.) önünde, başa kesildi. Ve kadi ile müttefik olanlardan ondört kirnesne ahzolunmağa ferman olundu. Ve Kayseriyye ahalisinden yiğirmi bin guruş cerime almmağa, emrolundu. Ve katiolan kadinin yerin(e), Engürü 'de (Ankara'da) sakin 'Abdülkerlm'e, üçyüz (akça) ile Kayseri kadiliği ihsan olundu. Zi' l-ka'de 30 Persenbe: Bugün, Gömeç Çayırı nam mahalle nüzfil olundu. Ve bu menzile, beş sa'atde gelindi. Ve yağmurlar yağdı. Sabıkan Kayseriyye (Sancak) beğini katledenlerden, şehir kethüdası ve kafırlerden Yiğitbaşlan 'nı(n), otak-ı hümayun önünde başları kesildi. Ve Kapudan Hüseyin Paşadan bugün haber gelüp, Danişmendlü Türkmanları ahzi ferman olunmuş idi. Bu konakda, ondört neferin ve yüzelli devesin ve kırkbeş kısrak ve bu kadar koyun, kabza-i tasarrufa girdiği n, paye-i serir-i 'izzetmasire 'arzolundu. Ta'cil Sarıoğlan konağına gelinmesi, emrolundu. 28

39 Zi'l-hicce I Cum'a Sene Bin Kırk Dört (]8 Mayıs 1635): Bugün, Sarıoğlan nam menzile, beş buçuk sa'atde nüzül olundu. Ve bu menzile gelürken, sa'adetlü ve şeca'atlü Padişahımız, Zağanozkırı nam esbine süvar olup, sağ tarafda Anadolu 'askeri ve sol tarafda Rumeli 'askeri, tertib üzere selama durup, selamladıklarından sonra, heybetlü Padişahımız, (10 b.) bu menzilde olan sahrada, Rumeli 'askerini durgurup, Anadolu 'askerini dahi sağ tarafda tertib üzere durgurup, Karaman Beğlerbeğisi Kör İbrahim Paşa kulları dahi bir tarafda kendi eyaleti 'askeriyle, Anadolu kolunda bir canibe bir küme oldukdan sonra; bizzat sa' adetlü ve mehabetlü Padişalumız, has odah kullarıyla Karaman 'askeri tarafına sa'adetle varup, mübarek eline bir mızrak alup, savaş tarzında Karaman 'askerine başbuğ olup, Anadolu 'askerine dahi savaş ve ceng suretlerini bizzat kendileri ta' lim eyledikden sonra, Karaman 'askerini iki(ye) bölüp; bir bölüğünü kafadar ediip, bir bölüğünü dahi bir küme edüp, bir uğurdan Anadolu 'askerinin ü.zerine hulayup; Anadolu 'askerinin bir tarafını söküp, gerü yan verüp Anadolu 'askeri dahi hulayup sa'adetlü Padişahımızın dahi gerüde duran kafadarları hulayup gerü Anadolu 'askerini tiiskürüp mızrak pareleri ve canibeynden atılan tiifenklerin sadası, afakı dutup, bütiin salırayı barut dütünü tutmuş idi. 29

40 Ve ma-beynde, birkaç gaazinin atları, tüfenkden helak olup; birkaç adem dahi, aralıkda mecruh oldu. Ba'dehu, ayrılışdılar. Sa'adetlü Padişahımız, Rumeli 'askeri kullarma dahi nazar buyurup; anların dahi beğlerini, kollu kollu, başka başka ayırup; anlara dahi, murad-ı şerifleri üzere, balada zikrolunan vecih üzere, cenk suretlerini ta'lim huyurdukdan sonra, bizzat sa'adetlü Padişahımız kendi tevabi'i ile Rumeli 'askerinin bir kümesine hulayup ve alaylarm söküp, yan verüp; gerü Hünkarımızm katadarları (ll a.) hulayup ve alaylarm söküp; Rumeli 'askerini tüskürüp, cenk suretierin gösterdiklerinden sonra, Rumeli 'askerini bu tarz üzerine, biribirine hulatdurup; sağlı ve sollu cenk etdirüp; ve Gülhang-i Muhammedi getürülüp ve üç kerre Allah Allah çağrışup, kırılan kastanca şamatası ve malımuz şakırdısı, afakı tutup; bir mertebe 'ali cenk olmuşdur ki, elli-altmış sefer görenler:"böyle yahşı savaş görmek, nasib olmadı!" deyü nakleylediler. Ve sa'adetlü Padişahımızm bu (genç) sinn ü salinde, bu kadar cenk ahvalin bilmek, keramet mertebesinde olduğundan şübhe yokdur, dediler. Ve ol salırada olan cümle 'asker halkı, sa'adetlü Padişahımızm böyle dilir ve babadır olduğuna, hayran kalup: "Cümlemiz, yoluna feda olalım!" deyü, elierin dergih-i Hakk'a rer-edüp, hayır-du'alar etmişlerdir. Ba'dehu, üçer kerre tüfenklerin boşaldup, şenlik ederek or- 30

41 duya teveccüh ve sa'adetlü Padişah1m1z, otak-1 hümayfınlarma 'azimet buyurdular. Zi' l-hicce 2 Cum'aertesi: Bugün, Gemerek nam mahalle, dört sa'atde gelindi. Ve bu menzilde, eski şitkilerden bir yeniçeri, katlolundu. Ve Kapudan Hüseyin Paşa, ferman-1 hudavendigar ile, (eşkıyôlık eden) Danişmendlü Türkmanları üzerine varup, bir mahalde bunlan basup; iki yüz mikdar deveterin ve kırkbeş kısraklarm getürüp, ve on 'aded kuttau't-tarik Türkmanları getürdi. Zi' 1-hicce 3 Pazar: Bugün, Şarkışla nam mahalle, beş sa'atde nüzfil olundu. Ve balada (ll b.) zikr olan on 'aded Türkmanm kelleleri, menzile gelindiği gibi, otak-ı hümayün (önünde) başları kesildi. Ve bugün, Kayseriyye eşkıyasından beş kirnesnenin başları (da), kesildi. Zi' l-hicce 4 Pazarertesi: Bugün, Apardı Özü (Çayı) nam mahalle, sekiz sa'atde nüzül olundu. Gayet mel'ün balçıklu menzildir. Kırk-elli yerde köprüler ve iri bataklu balçıklar geçilüp, 'azim 'usret çekildi. Ve bu menzilde, Sivas Beğlerbeğisi Bosnah 'Ali Paşa, sa'adetlü Padişahımızı selamlayup, (eya/eti askeriyle birlikte) ordu-yi hümayfina dahil oldu. Ve bu menzilde ra'd ü berk ve 31

42 'azim yağmurlar yağmışdır. Ve bir şaki, ordu-yi hümayfında kazağa urulmuşdur. Zi' l-hicce 5 Salı: Bugün, Sahra-yi Sivas'a sekiz sa'atde nüzfıl olundu. Ve bu menzilin yolları, gayet bataklu ve balçıklu yollardır. Ve Sivas'a gelince, 'azim zahmetler çekildi. Yük getüren hayvanatdan, balçıkda kalanın hesabı yokdur. Ve köprüden geçen insan ve hayvanat, birbirini itişerek, çok insan ve hayvanat köprüden, Kızılırmak dedikleri suya düşüp garkolmuşdur. Ve köprüden geçerken, iki 'aded Rumeli ademisi, (ambalaj işini gören) sepetleri yarup, esbab oğurtarken dutulup, Hünkarımız huzurunda, Köprübaşı'nda, başları kesildi. Ve andan sonra (şehre yaklaşılınca) kumaşlar döşenüp ve hisarından toplar atı lup, şenlikler oldu. Ve menzile gelindikden sonra, fukaraya zulm ü taaddisi ve teadisi olan Çorum (12 a.) (Sancak) Be ği Keskin 'Ali Paşanın, otak-ı hümayfin önünde başı kesildi. Ve bugün, Vezir-i a'zam'dan mektfiblar (geldi) ve Kızılbaş (İran)dan (cas us luk eden) beş dil dutulup, huzur-i hümayfına geldikde, söyledilüp, ba'dehu dördünün başları kesildi ve birisi (İran hududuna girilince, kılavuz olur diye) hıfzolundu. Zi'l-hicce 6 Carsanba: Bugün, Silahdar Beğ Mustafa Ağaya, sa'adetlü ve şevketlü Padişahımız, Şam eyaleti 32

43 (Beğlerbeğiliği) 'ni, ikinci vezaretle 'inayet huyurdukdan sonra; otuzbin guruş dahi, bediy-i harçhk, mezid 'imlyetlerinden, ihsan buyurdular. Ve Erzurum Beğlerbeğisi Halil Paşanm hakkmdan gelinmek içün, bu gece kapucılar-kethüdası Şahin Ağaya fe rman olunup, hatt-ı şerif ile irsal olunmuşdur. Ve Şam Beğlerbeğisi Küçük Ahmed Paşaya, Erzurum eyaleti 'inayet olundu. Zi'l-hicce 7 Persenbe: Oturak-şüd der-sahra-yi Sivas. Bugün, ki mübarek gündür, sa'adetlü Padişahımız, Silahdar Beğ Mustata Ağaya ikinci vezaretle Şam eyaletin ihsan buyurup; vüzera ve müfti ve kadi'askerler ve yeniçeri ağası ve ocak a ğalan ve kapuctbaşılar ve ehl-i divandan (12 b.) çavuşlar ve müteferrikalar, umfımen otak-ı hümayfın önüne gelüp, Silahdar Ağayı enva'-i ta'zimle alup, otağma götürdüklerinde; (Ştim Beğlerbeğiliğine ta 'yi n ile terfi ' ey/eyen) Silahdar Ağa dahi, her birine enva'-i ri'ayetler edüp, cümlesine kaftan lar giydirdiler. Zi' 1-hicce 8 Cu m' a: Oturak-şiid der-sahra-yi Sivas. Bugün bir (tiryaki) tütüncü (yasağa uymadığından) Anadolu kulunda köprübaşmda ahzolunup, otak-ı hümayfın önüne getürülüp, sa'adetlü Padişahımızm huzur-i şeriflerinde, arkasmdan (s ırtm- 33

44 dan derisi soyularak) kayaşlar çakarılup, 'ibret-i 'alem içün, ordu-yi hümayiinda gezdirilüp; ba'dehu katlolundu. Ve bugün, Mir-ahur-i Kebir Nasuh Paşazade Hüseyin kullarına (Macaristan merkezi) Budun eyaleti, 'inayet olundu. Zi'l-hicce 9 Cum'aertesi: Oturak-şüd der-sahra-yi Sivas. Bugün sa'adetlü Padişahuntz, (Sivas Beğlerbeğisi) Bosnah 'Ali Paşaya huzur-i şeritlerine getürdüp; Samsun' da olan badaloşka kal'a-kub topları ve yuvatakların ve alat-i cenk ve sair mühimmat-i sefer ne ise, Samsun iskelesinden 'acilen kaldurup, (Turabozan iskelesi 'ne, oradan kara yoluyla getirerek) sa'adetlü Padişahımız Erzurum'a vannazdan mukaddem, Erzurum' a nakleyliyeler deyü, Bosnah'ya bil-müşafehe sipariş edüp, muhkem te'kid buyurmuşlardır. Şöyle ki, 'izzetlü Hünkarımtz Erzurum' a vannazdan mukaddem, zikrolunan sefer mühimmatı Erzurum 'a erişmiye, Bosnah'nın başı gitmesi mukarrerdir deyü, tenbih-i hümayunlan olmuşdur. Zi ' l-hicce 10 Pazar: I d-i adha (Kurban Bayramı) : Oturakşüd der-sahra-yi Sivas. Bugün, id-i şerif olup, otak-ı hümayfın önünde taht-a şerif kurulup, (13 a.) Saray tarzı el öpüldü. Ve ahşam namazından sonra, Rumeli 'askeri bir yere gelüp, ne denlü tüfenkleri var ise, cümle bir uğurdan atup, üç-dört 34

45 sa'at dek şenlikler edüp ve hisardan, toplar atılup; ve cümle çadırlar sahib-i kudretlerine göre, her birisi mum donanınası ed üp, 'azim şenlikler olmuşdur ki, bir tarihde olmamışdır. Zi' 1-hicce ll Pazarertesi: Oturak-şüd der-sahra-yi Sivas: Bugün, Zile ve İçel re'ayası gelüp, izhar-i tazallum eylediklerinden; da'vaları dinğnenüp, da'valarmm aslı olmayup, kazib olmalarıyla, zikrolunan re'ayaya, yedişeryüz değenek urulmak, ferman olundu. Ve bu gece, id-i şeritin ikinci gecesidir. Cümle çadırlarda, 'azim mum-donanmaları olup; ve cümle yeniçeri ve Anadolu ve Rumeli 'askeri, beş-altı defa tüfenklerin boşaldırup, üç sa'at mikdan şenlikler edüp; hisardan dahi, toplar atılup, bir mertebe şenlikler olmuşdur ki, bir tarihde olmuş değildir. Ve bu gece, iki şaki yeniçeri, katlolundu. Zi' l-hicce 12 Salı: Oturak(-şüd) der-sahrii-yi Sivas. Bugün, Vezir-i a'zam'dan mektfıblar ve bir Kızılbaş dili (İranlt) gelüp, otak-ı hümayfın önünde başı kesildi. Ve bugün şedid rüzgarlar esüp ve 'azim yağmurlar yağup, dört-beş sa'at mikdan ra'd ü berk vaki' olup, ziyade yağmurlar yağmağla, (13 b.) yer yumuşayup ve kazık tutmayup; der'akab şedid rüzgar dahi esmekle, cümle has odalı ve zülüflü teberdarlar ve mehterler, otak-ı hümayfınun tmablarma (kazık-iplerine) 35

46 yapışup; iki-üç sa'at mikdarı rüzgar ve yağmur sakin olunca (ya kadar) tınabiarı dutup ve gerüp, fenger-verdiler (yerinden oynatamadılar). Gecesi dahi, beş sa'at mikdarı böyle şedid rüzgar esüp, yağmurlar yağmışdır ki, ta'bir olunur değildir. Ve bugün orduda, oniki hırsız katlolundu. Zi' l-hicce 13 Carsanba: Oturak-şüd der-sahni-yi Sivas. Bugün Vezir-i a'zam'a ve Mısır Beğlerbeğisi'ne mektgblar gönderilmişdir. Ve ahşamdan sonra bir şaki yeniçeri, katlolundu. Zi'l-hicce 14 Persenbe: Oturak-şüd, der-sahra-yi Sivas. Bugün dahi, balada zikrolunduğu vecih üzere, şedid rüzgarlar esdi. Ve bugün Ken'an Paşa, 'asker sürmeğe gönderildi. Ve bu gece, bir şaki yeniçeri katlolundu. Zi' l-hicce 15 Cum'a: Bugün oturak oldu, der-sahra-yi Sivas. Bugün iki (tiryaki) dütüncü sipahi ahzolunup, ordu-yi hümaygnda kazığa urulması ferman olundu. Ve bu gece, şedid rüzgarlar ile iri-dolu yağup, bir kütürdü kopmuşdur ki, ta'bir olunur değildir. Zi' 1-hicce 16 Cu m' aertesi: Oturak-şüd der-sahra-yi-sivas. Bugün bir şaki siyahi (Zenci) ve bir şaki oğlan (köle), efendisinden firar etmekle, ikisi dahi 36

47 (14 a.) ordu-yi hümayunda kazığa urulmak ferman olundu. Ve bir yankesici sipahi dahi, ahzolunup, katlolundu. Ve gecesi dahi, bir şaki yen içeri, katlolundu. Zi '1-hicce ı 7 Pazar: Oturak-şüd der-sahra-yi-sivas. Öte yakada (İstanbul tarafında) Bostancı namıyla bir haramzade peyda olup, ke-enne (sanki) sa'adetlü Padişah tarafmdan hasbağçeden hamfeci ve koztekçi namile gönderilmişdir deyü, tel bi s (sahte) emirler ve mektfiblar pey da ed üp; Anadolu' da, tütün (içme yasağı) teftişçiliğin edüp ve beğlerbeğileri haklayup gezerken, sa'adetlü Padişahımız vakıf olmağın, Başbaltacı Dıramalı 'yı mezburun ahzi içün gönderüp Şam-i Şerif'e karib (bir yerde) mezbfir haramzade ele girüp, kayd ü bend ile getürdüklerinde, otak-ı hümayun önünde söyledüp, ıkrar etmekle; ferman-i hudavendigar ile, huzur-i şeriflerinde, arkasından kayışlar çıkarılup ve elleri kırılup, ba'dehu başı kesildi. Ve bugün, bir şaki yeniçeri dahi, katlolundu. Ve eski zorbalardan Ebu Cüneys nam şaki ahzolunup, otak-ı hümayun önünde, başı kesildi. Zi' 1-hicce ı 8 Pazare rtesi: Oturak-şüd der-sahra-yi Sivas. Bıyıklı Mustafa Paşa bugün, (Anadolu/Kütahya eyafetine bağlı sancak olan) Kastamonu'dan 'azlolup, yeri Eş Mehmed Paşaya ihsan olundu. Mezkur Mustata Paşa, sefere giderken, Hünkarımızdan 37

48 (14 b.) bağça rica eylemeğin; Hünkanmız dahi: "Seferde, bağçe mahalli midir?" deyü tehevvüre geldi; mezburu 'azieyledi. Zi' l-hicce 19 Sah: Oturak-şüd der-salıra-yi Sivas. Zi'l:..hicce 20 Carsanba: Ber-vech-i arpalık, Silifke (Sancak) Beği olan Mustala Paşa, eski zorbalardan yedi nefer sipahinin başlarını kesüp, mektubu ile bu menzilde gelüp, huzur-i hudavendigara 'arzolundu. Ve eski şakilerden Kukaoğlu'nun ve Rumeli ( 'askeri)nden iki sarik tütüncülerin, otak-i hümayun önünde başlan kesildi. Zi'l-hicce 21 Persenbe: Bugün Kızılırmak (Geçidi) nam mahalle, beş sa'atde gelindi. Zi' l-hicce 22 Cum'a: Bugün, Koçhisar (Haflk) nam mahalle, üç buçuk sa'atde nüzul olundu. Bugün, yeniçeri ocağında eski şakilerden iki çorbacı, ahz olunup, katlolundu. Mah-i zi' l-hiccenin onbeşinci günü ki, mübarek cum'a günüdür. (Padişahın) Şahin Ağa kullan Vezir-i a'zam'a varup (Erzurum yakm.mda) Nehr-i Fırat' ı geçerken mülakaat olup; fennan olunan hidmet içün, Vezir-i a'zam bizzat kendüleri (gemi ile Turabozan 'a çıkıp, oradan Bayburt yoluyla) üçdörtyüz salt at lu ile Erzurum' a (15 a.) ılgar edüp mektubu ile bildürdüğü ahvaldir. 38