International Academic Conference Istanbul, October Dijital İletişim Etkisi Digital Communication Impact Bildiriler Proceedings

Transkript

1

2 International Academic Conference Istanbul, October 2014 Dijital İletişim Etkisi Digital Communication Impact Bildiriler Proceedings 2

3 Dijital İletişim Etkisi Uluslararası Akademik Konferansı Bildiri Kitabı Digital Communication Impact International Academic Conference İskenderiye Kitap: 24 Konferans: 1 Kitap: Dijital İletişim Etkisi Uluslararası Akademik Konferans Bildiri Kitabı Genel Yayın Yönetmeni: Can Bilgili Editör: Can Bilgili Editör Yardımcıları: Sena Aydın Kapak Tasarım: Can Bilgili İç Tasarım: Can Bilgili Baskı-Cilt: Sinerji A.Ş. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sertifika No: ISBN: Basım: Ekim 2014 Can Bilgili İskenderiye Kitap Bu kitabın her türlü basım hakları İskenderiye Kitap a aittir. Editör ün ve yayınevinin ortak yazılı ve resmî izni olmadan basılamaz, yayınlanamaz, kopyalanamaz. Dijital olarak yalnızca editörün izniyle, online akademik dergilerde yayınlanabilir. Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu, bölüm başında açık kimliği verilen yazar (lar)a aittir. Ancak kaynak gösterilerek kısa alıntı yapılabilir. İSKENDERİYE KİTAP Adres: Ambarlı Mah. Harmanyeri Cad. Harmanyeri Sok. D Blok No: 9/3 Avcılar İstanbul Telefon: Web: E-posta: iskenderiyekitap@gmail.com 3

4 Organizers of DCI October 2014, İstanbul Executive Board Prof. Dr. Can Bilgili (The head of Organization Committee) Assoc. Prof. R.Gülay Öztürk Asst. Prof. Engin Çağlak Asst. Prof: Gülüm Şener Assoc. Prof. Mehmet Özçağlayan Asst. Prof. Perrin Öğün Ph.D. Burak Yenituna Res. Asst. Sena Aydın Res. Asst. Ayşegül Elif Karagülle Res. Asst. Berk Çaycı Res. Asst. Mehmet Gülnar Scientific Board Ala Sivas Gülçur- İstanbul Ticaret Üniversitesi Andre Mondoux- Université du Québec à Montréal CANADA Aytekin İşman Sakarya Üniversitesi Banu Baybars Hawks- Kadir Has Üniversitesi Berrin Yanıkkaya- Yeditepe Üniversitesi Briankle Chang University of Massachusetts Amherst USA Burçe Çelik Bahçeşehir Üniversitesi Can Bilgili- İstanbul Ticaret Üniversitesi Caroline Patsias- Quebec Üniversitesi Celalettin Aktaş- İstanbul Ticaret Üniversitesi Cem Sütçü Marmara Üniversitesi Ciro Marcondes Filho University of São Paulo BRAZIL Darin Barney- McGill University CANADA David Gunkel- Northern Illinois University USA Derya Tellan Erzurum Atatürk Üniversitesi Elif Asude Tunca Levent Group & Cyprus International University Emet Gürel- Ege Üniversitesi Erhan Akyazı- Marmara Üniversitesi Ersin Erkan Gelişim Üniversitesi F. Neşe Kaplan- Marmara Üniversitesi Gary Mersham- Communication at Open Polytechnic of NEW ZEALAND Georgeta Drula Bucharest University ROMANIA Gustavo Fortes Said-Universidade Federal do Piauí (UFPI) BRAZIL Işık Özkan Yaşar Üniversitesi İzzet Bozkurt- Üsküdar Üniversitesi Levent Eldeniz- Marmara Üniversitesi Marc Raboy- McGill University CANADA Meltem Erinçmen Kanoğlu Yeditepe Üniversitesi Mete Çamdereli İstanbul Ticaret Üniversitesi N. Aysun Akıncı Yüksel Anadolu Üniversitesi Nesrin Tan Akbulut- Galatasaray Üniversitesi Nezih Orhon- Anadolu Üniversitesi Nilüfer Narlı- Bahçeşehir Üniversitesi Nurdan Taşkıran Kocaeli Üniversitesi Paul Booth Depaul University USA Peter Krapp University of California USA Rıdvan Şentürk İstanbul Ticaret Üniversitesi Rob Brookey Ball State University USA Semra Atılgan- Marmara Üniversitesi Serdar Pirtini- Marmara Üniversitesi Sedat Şimşek Selçuk Üniversitesi Sevda Alankuş- Kadir Has Üniversitesi Suat Anar- Yeditepe Üniversitesi Suat Gezgin- Istanbul Üniversitesi Şengül Özerkan Marmara Üniversitesi Oya Şaki Aydın İstanbul Ticaret Üniversitesi Ömer Cüneyt Binatlı İstanbul Ticaret Üniversitesi Ted Gournelos Rollins College USA Yasemin Giritli İnceoğlu Galatasaray Üniversitesi Yves Theoret Quebec University, Montreal Zeliha Hepkon İstanbul Ticaret Üniversitesi 4

5 International Academic Conference Istanbul, October 2014 İçindekiler table of contents 5

6 1.Gün Day 1 16 Kasım October 2014 Oturum 1 / Session 1 11 Dışsallaştırma kavramı ve dijital medya: Soma örneği The concept of externalization and digital media; example of Soma Birgül Taşdelen Ferihan Özmen 22 Dijital Efendiler mi yoksa Köleler miyiz? Sosyal Medyada Gözetimin Panoptic ve Synoptic Etkilerinin Eleştirisel bir Değerlendirmesi Are we digital masters or captives? A critical evaluation of panoptic versus synoptic effects of surveillance in social media Erdem Öngün Aşkın Demirağ 33 Dijital avatarlar için semiyotik bir okuma ve avatarların dijital iletişimde belirsizlik azaltma roller A semiotic reading of digital avatars and their role of uncertainty reduction in digital communication Sercan Şengün Oturum 2 / Session 2 45 Televizyon ve sosyal medya: Televizyon dizilerinde Twitter kullanımı Medcezir örneği Television and social media: Twitter usage in TV series Medcezir example Mihalis Kuyucu 69 Gençlerin yeni iletişim ortamlarında radyo dinleme deneyimleri üzerine bir araştırma A research on young people s experiences in listening to the radio on new communication spaces Sedat Özel 88 Dijital iletişimin sinemadaki etkisi: Yeni bir film dili The effects of digital communication in cinema: A new film language Hale Kunuçen Oturum 3 / Session 3 98 Politik iletişim aracı olarak sosyal medya: Üniversite öğrencileri üzerine ampirik bir araştırma Social media as a tool of political communication: An empirical research on university students Aybike Pelenk Özel 6

7 117 Türkiye de 30 mart yerel seçimleri öncesi siyasi partilerin sosyal medya afiş uygulamalarının retoriksel açıdan incelenmesi AKP-CHP örneği A rhetorical analysis of social media banners of political parties before Turkish local elections of March 30: The case study of AKP-CHP Yasin Söğüt 130 Türkiye de seçim kampanyaları ve sosyal medya: 2014 yerel seçimlerinde CHP İstanbul Büyükşehir Belediye başkan adayı Mustafa Sarıgül ün sosyal medya kampanyasının analizi Turkey's election campaigns and social media: The analysis of Mustafa Sarıgül s social media campaigns, the Istanbul Metropolitan Municipality mayor candidate of CHP during 2014 local elections Rafet Aykut Akay Oturum 4 / Session Yayınlanan ve yorumlanan arasında korelasyon kurmak: ElPais.com ve Telegraph.co.uk okurlarının okuma ve yorumlama alışkanlıkları üzerine bir saha çalışması Establishing correlations between what is published and what is commented on: a case study of audience reading and commenting habits in Elpais.com and Telegraph.co.uk Diana Rivero Irati Agirreazkuenaga Koldo Meso Ainara Larrondo 176 Sosyal medyada benlik inşası, sunumu ve tüketimi Construction, presentation and consumption of individualism in social media Gülsüm Çalışır 186 Sosyal medyada kendini ifade, teşhir ve gözetim (Gözetimin sayısal bilgiyle dönüşümü üzerine nitel bir çalışma) Self-expression, exposure and surveillance in social media (A qualitative study on the transformation of surveillance through the digital information) Mehmet Özçağlayan Ramazan Çelik Oturum 5 / Session Kurumsal sosyal sorumluluğun sözcüsü olarak liderler: Liderler sosyal medyada sorumluluklarını nasıl anlatıyor? Leaders as social responsability spokesperson of companies: How do leaders explain their social responsibilities in corporate websites? Burcu Öksüz Müjde Ker-Dinçer 223 Diyalojik ilişki çerçevesinde internetin kamu diplomasisi amacıyla kullanımı: AB ülkeleri ve Türkiye örneği Use of the internet on the purpose of public diplomacy within the frame of dialogic relationship: EU countries and Turkey sample Eyyüp Akbulut Meryem Okumuş 7

8 236 Günümüz kitap yayıncılığı ve yayıncılık politikalarının dönüşümü Today s book publishing and the transformation of publishing policies Işıl Çobanlı Erdönmez Oturum 6 / Session Dijital iletişim döneminde sanal ortam ile sanat ortamı ilişkisi The relation between the virtual sphere and the virtual sphere of arts in the digital communication era Bahar Soğukkuyu Dinçakman 267 Toplumsal olayların ardından sosyal medya başta olmak üzere özellikle dijital ortamda kendiliğinden gelişen mizahın izahı Explanation of the humor which spontaneously occurs after social events especially in the digital ambient Hicabi Arslan 277 Sanal dünyada yaşam pratikleri Life practices of virtual world Sema Doğru Yusuf Bahadır Doğru Oturum 7 / Session Yeni medyada sanat haberciliğinin değişen yüzü Changing view of arts journalism in new media Serra Orkan 297 Seçim kampanyalarının yürütülmesi sürecinde sosyal medyanın kullanımı ve 28 Temmuz 2013 KKTC genel seçimlerine bir bakış Usage of social media in the process of election campaigns and a view to Turkish Republic of Northern Cyprus general elections 28 July 2013 Simge Kurban 307 Arama motorlarında ve yazılı basındaki güvenli internet hizmeti tartışmalarının incelenmesi The examination of security issues on the internet services in search engines and printed media Nurhan Kavaklı 8

9 2.Gün Day 2 17 Kasım October 2014 Oturum 8 / Session Yeni medya ve yeni ajans anlayışı: Sosyal medya ajansı New media and new perception of agency: Social media agency Engin Çağlak 334 Dijital aracılar ve kültür endüstrileri: Dağıtım platformlarının artan etkisi Digital intermediaries and cultural industries : the developing influence of distribution platforms Thomas Guignard 346 Sosyal medyanın TV dizilerinin içeriğine etkisi: Seksenler dizisi Appearance of TV series on social media and social media's impact on the content of TV series: Seksenler Zehra Uzuner Mehpare Yağlıcı Oturum 9 / Session Özel alışveriş sitelerinin kompulsif satın alma davranışına yansımaları The effect of private shopping websites on compulsive comsumption Merve Çerçi Betül Özkaya 376 Üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanımlarını etkileyen motivasyon faktörleri Motivation factors that affect usage of social media of university students Mehmet Safa Çam Veysel Çakmak Ercan Aktan 388 Teknolojinin tüketici davranışı üzerindeki etkisi: Forum donanım haber örneği The impact of the technology on the consumer behavior: Forum hardware case Elif Şevik Ufuk İnal İlayda Yılgın Oturum 10 / Session Çocukları hedef alan reklamlarda kullanılan dijital kahramanlar: Türk televizyon kanallarında yayınlanan reklamlar üzerine bir araştırma The digital heroes of the advertisements aiming at children: A research on the advertisements broadcasted on Turkish TV channels Sedat Şimşek 9

10 421 Sosyal medya reklamları ve tüketici tutumları: Bir reklam mecrası olarak Facebook Social media advertising and consumer attitudes: Facebook as an advertising area Hasret Aktaş Ercan Aktan 434 Sosyal medyadaki karşılaştırmalı reklamlar üzerine bir inceleme: Türkiye ve Polonya örneği A study on comparative advertising in social media: Example of Turkey and Poland İhsan Eken Oturum 11 / Session Üniversitelerde teknolojiye bağlı örgütsel stres: Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi üzerine bir inceleme Depending on the technology of organizational stress in universities: A research on Kocaeli University Faculty of Communication Tülay Yazıcı Sevim Koçer 471 İletişim teknolojilerindeki gelişmeler ve iş yerlerinde çalışan mahremiyeti Developments in communication technologies and employee privacy in the workplace Tüba Karahisar 486 Sosyal ağ sitelerinde izlenim yönetimi ve işe alım Impression management in social networking sites and recruitment Burcu Öksüz Oturum 12 / Session Dijital ortamda tüketicilerin alışveriş davranışları: Faydacı ve deneyimsel tüketici tutumları üzerine bir araştırma Consumer shopping behavior in the digital environment: A research on utilitarian and experiential consumer attitudes Selda Ene 520 Yeni dijital pazarlama aktörleri: Özel alışveriş kulüpleri ve reklam uygulamaları New digital marketing actors: private shopping clubs and their advertising practices Nazlım Tüzel Uraltaş 533 İletişim şirketleri ile sanal mağazalar ya da online alışveriş siteleri arasındaki işbirliğine yönelik bir araştırma A research on the cooperation between communication companies and virtual stores or online shopping websites Emine Sayılgan 10

11 Oturum 13 / Session Dijital sosyalleşme: Çevrimiçi sosyalleşmenin sosyal bağlılık, kaygı, depresyon ve mutluluk üzerine etkileri Digital socialization: Online socialization effects on social connectedness, anxiety, depression and happiness Engin Çelebi 555 Sosyallikte yeni trend: Sosyal güncelleme A new trend in being sociable: Social uptading Ilgar Seyidov 566 Eğitim bağlamında sosyal medya, Facebook kullanımı Social media through educational context or facebook in use Olena Goroshko Oturum 14 / Session Sosyal ağların pazarlama disiplinleri içinde kullanımı: Instagram üzerine bir inceleme Using social networking as a marketing discipline: A study on instagram Aysel Çetinkaya Zafer Özdemir 598 Dijital yaşamda mobil sağlık uygulamaları Mobile health applications in digital life Deniz Sezgin 610 QR kod ile dijital pazarlama Digital marketing with QR code Zeliha İnci Karabacak 618 Twitter ve Youtube a erişim yasağının ülke itibarı açısından değerlendirilmesi (Fransız basınında çıkan haberler üzerine bir inceleme) Evaluation of blocking access to twitter and youtube with regard to the country s reputation (an analysis based on the news in the French press) Meltem Bostancı 634 Konferans Program / Conference Programme 11

12 Hasret Aktaş Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü, Ercan Aktan Aksaray Üniversitesi Aksaray Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Halkla İlişkiler ve Tanıtım Programı, E mail: ercan_aktan@hotmail.com Sosyal medya reklamları ve tüketici tutumları: Bir reklam mecrası olarak Facebook Özet Web tabanlı teknolojilerin günümüzdeki en öne çıkan kısmı web 2.0 dır. Web 2.0 sayesinde online reklam ortamları ve biçimlerinde de bazı farklılaşmalar yaşanmıştır. Web 2.0 temelli, etkileşimli reklam ortamları sayesinde tüketicilerin reklamı yapılan tüketim nesnesine karşı ilgileri de artış gösterebilmektedir. Sosyal medya ortamlarından olan Facebook da bir reklam mecrası olarak geniş bir tüketici kitlesine hitap etmektedir. Bu çalışmada üniversite öğrencilerinin facebook reklamlarına yönelik tutumları, yapılan yüzyüze anket çalışmasıyla ölçülmeye çalışılacaktır. Katılımcılar aktif facebook kullanıcısı olan kişilerden seçilecektir. Yapılan araştırmada katılımcıların facebook sayfalarında gördükleri ürün ya da hizmet reklamları hakkında görüşlerinin nasıl olduğu ölçülmeye çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Web 2.0, Sosyal Medya, Facebook Reklamları. Social media advertising and consumer attitudes: Facebook as an advertising area Abstract Nowadays, the most prominent part of web-based technology is Web 2.0. There has been some differences in the online advertising areas and forms by means of Web 2.0. Thanks to Web 2.0-based that has interactive advertising media consumers' interest can also increase towards advertised consumption objects. As a social media Facebook is an advertising area for a wide range of costumers. In this study, the attitudes of university students againts facebook ads will try to be measured by the help of face to face questionarie. Participants will be selected from 422

13 active facebook users.in the survey, participants' opinions about ads on products or ads on services in facebook page will try to be measured. Key words: Web 2.0, Social Media, Facebook advertisements Giriş Sosyal medya web 2.0 teknolojisi üzerine inşa edilmiş, internet tabanlı uygulamaların bir grup insan tarafından içerik üretilip dağıtılmasıyla oluşan yeni iletişim biçimi (Kaplan ve Haenlein, 2010: 61) olarak tarif edilmektedir. Sosyal medyanın ortaya çıkışı pazarlama anlayışında da birtakım değişikliklere yol açmıştır. Geleneksel köklü pazarlama anlayışları artık eskiden olduğu kadar etkili değildir. Sosyal medya bu değişimde önemli etkenlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır (Fournier ve Avery, 2011: 15; Hennig-Thurau ve diğ., 2013: 56). Bu gelişme sosyal medyanın internet erişimi olan bir aygıttan, herkesin erişimine oldukça kolay biçimde açık olması dolayısıyla artarak devam etmektedir. Sosyal medya hedef kitle iletişimini artırmak ve marka bilinirliğini artırma konusunda da oldukça önemli bir mecra olarak karşımıza çıkmaktadır. Facebook, bloglar vb. sosyal medya platformları vasıtasıyla hızlı ve güçlü pazarlama sisteminin gerçekleşmesi sağlanabilir. Sosyal medya etkinlikleri genelde dikkat çekici içerikler oluşturma ve bu sayede kullanıcıları oluşturulan içerikleri takip etme ve paylaşma noktasında teşvik etme, böylece genele yayılma amacını taşımaktadır. Bu sayede ağızdan ağıza iletişim, ağızdan ağıza pazarlama etkinliklerinin gerçekleştirilmesi ve başarıya ulaşması amaçlanmaktadır (Rawat ve Divekar, 2014: 627). Bu çalışmada bir sosyal medya aracı olan facebookun reklam mecrası olarak değerlendirilmesi ve facebook kullanıcılarının, facebook reklamlarına karşı tutumları ölçülmeye çalışılmıştır. Anket yöntemi ile elde edilen veriler SPSS paket programına kaydedildikten sonra analize tabi tutulmuş ve veriler üzerinden değerlendirmeler gerçekleştirilmiştir. Web 2.0 ve sosyal medya Web 2.0 kavramının O Reilly Media tarafından 2004 yılında dile getirildiği görülmektedir (Alikılıç ve Onat, 2007: 902). Günümüze göre çok ilkel kalan Web 1.0 (Güçdemir, 2012: 29) internet altyapısına göre oldukça ileri düzeyde bulunan Web 2.0 teknolojisi kullanıcıyı aktif hale getiren bir web yapısı sunmaktadır. Web 2.0, ikinci nesil internet tabanlı web servislerinden toplumsal ağ sitelerini (sosyal networkler), web tabanlı özgür ansiklopedileri, forumları, podcastleri ve diğer çevrimiçi birliktelik ve paylaşıma olanak sağlayan ortamları ifade etmektedir. Bu ortamlar kimilerine göre yeni bir teknoloji, kimilerine göre yeni bir çağ olarak isimlendirilmektedir. Web 2.0 ın en büyük getirisi içeriğin 423

14 mikro boyutlara indirgenmesi, dolayısıyla farklı kaynaklardan çok sayıda yararlı ve kullanılabilir bilgiyi ek bir site altında toplayarak kullanıma sunmasıdır (Alikılıç, 2011: 2). Gelişen bu Web 2.0 teknolojisi sayesinde geleneksel medyadan bir hayli farklılıkları bulunan sosyal medya kavramı ortaya çıkmıştır (Gencer, 2013: 1839). Sosyal medyayı tanımlayan sözcükler üzerinden konuya bakıldığında sosyal sözcüğünün toplum, toplumla ilgili, medya sözcüğünün ise iletişim ortamı, iletişim araçları na karşılık geldiği görülmektedir (Akyazı ve Kara, 2013: 1890). Ancak günümüzde, sosyal medya kavramının kendisini oluşturan sözcüklerin çağrıştırdığı anlamdan başka, daha ileri düzey içeriğe sahip olduğu görülmektedir. Bu bakış açısıyla sosyal medya, çevrimiçi yeni iletişim ortamlarını temsil eden şemsiye bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Sosyal medya katılım, açıklık, diyalog, topluluk ve bağlılık kavramlarıyla karakterize edilebilir. İsteyen ve teknik alt yapıya sahip olan herkesin katılımına ve görüş bildirmesine açık olan bu platform sanal topluluklar oluşmasına da imkan tanımaktadır (Akyazı ve Kara, 2013: 1891). Diğer bir söyleyişle sosyal medya, kullanıcılarına kendi içeriklerini oluşturabilmelerini, fikirlerini hızlı biçimde yazıya döküp bir web sitesinde yayınlayabilmelerini, çevrimiçi sohbetlerle deneyimlerini tüm dünya ile paylaşabilmelerini sağlayan (Alikılıç, 2011: 12) sosyal amaçlı siteleri ifade etmektedir. Benzer bir tanıma göre ise sosyal medya bloglar, mikrobloglar ve forumlar üzerindeki yazılar, fotoğraflar, ses kayıtları, videolar, linkler, sosyal paylaşım sitelerindeki profil sayfaları ve daha çok sayıda sosyal ağları oluşturan tüm farklı içerikleri tanımlayan geniş yelpazeye sahip bir kavramdır (Eley ve Tilley 2009: 78). Genel olarak altı farklı sosyal medya ortamından söz edilebilmektedir (Akyazı ve Kara, 2013: 1891): -Sosyal Ağlar: Kullanıcılarına kişisel sayfa hazırlama ve arkadaşlarıyla içerik paylaşımı, iletişim kurma imkanı sunmaktadır. -Bloglar: En fazla bilinen sosyal medya türü olan bloglar, aslında birer çevrimiçi gazetedir. -Wikiler: Kullanıcıların giriş yapmalarına veya var olan içerikler üzerinde değişiklikler yapmalarına izin veren ortamlardır. -Podcastler: Üyelik yolu ile ses ve video dosyalarının paylaşıldığı sosyal medya türüdür. -Forumlar: Spesifik ilgi alanları ve konular çerçevesinde görüşlerin belirtildiği ortamlardır. -İçerik Toplulukları: Belirli türdeki içeriklerin organize edildiği ve paylaşıldığı sosyal ortamlardır. 424

15 -Mikrobloglar: Sınırlı miktarda veri girişi ile bağlantı kurmaya yarayan sosyal ağlardır Bütün bunlardan yola çıkarak sosyal medya, sosyal ağlar, bloglar, forumhaber ve tartışma grupları, medya paylaşım siteleri, çevrimiçi oyunlar, wikiler vb. olarak sıralanabilmektedir (Çakmak vd., 2013: 1372; Yağmurlu, 2013: 96). Bir reklam mecrası olarak Facebook İkinci nesil internet hizmetleri olarak adlandırılan Web 2.0 ın altyapısının da hazırlanmasıyla birlikte çok yönlü interaktif web siteleri oluşturulmaya başlandı. Yukarıda da değinildiği gibi web 2.0 teknolojisinin sağladığı bu internet alt yapısına sosyal medya adı da verilmektedir. Sosyal medya reklamcılık açısından değerlendirildiğinde; ulaşılan hedef kitlenin sınırsızlığı sayesinde web siteleri kişi ve kurumlar için neredeyse bir reklam deryası olarak görülebilmektedir. Günümüzde POPup, Viral, Banner, AdverGaming gibi sınırları alt üst eden pek çok reklam uygulaması ortaya çıkmış ve bunun sonrasında da insanoğlunun yaratıcılığı ile doğru orantılı olarak ve hedef kitlenin TV den internet ortamına yönelmesiyle birlikte VideoAd Video Reklamcılığı adında yeni bir boyut kazanmaya başlamıştır. Bu yön değiştirmede bireylerin tercih haklarını kendi istekleri doğrultusunda gerçekleştirebilme şansını internet ve web 2.0 teknolojisinin kendisine sunması da yatmaktadır (Şahin, 2012). Bu açıdan sosyal medya ağları arasında olan facebook, web 2.0 teknolojisinin sağladığı imkanlar dolayısıyla reklam mesajlarını üreten çevre ile hedef kitlelerin buluşmalarına imkan tanıyacak olan yüksek etkileşimli bir ortam sunmaktadır. Bu yönüyle reklam mecrası olarak facebookun günümüzde yoğun kullanım ortamına sahip olduğu gözlenmektedir. Facebook un dünya genelinde 1.2 milyar insandan fazla kullanıcısının bulunduğu ve şaşırtıcı bir şekilde büyümeye devam ettiği gözlenmektedir. Hem tüketicilerin hem de işletmelerin ihtiyaçlarına uygun bir sosyal ağ platformu olması bunun en önemli sebeplerinden biridir. Tüketiciler, facebooku arkadaşları ile bağlantı kurmak, video paylaşmak, yakın çevresiyle bir araya gelmek için, ayrıca satın almayı düşündükleri ürün, marka veya hizmet hakkında diğer kullanıcılardan faydalı tavsiyeler almak için kullanmaktadırlar. İşletmeler ve markalar ise kendi facebook sayfalarında işletme veya marka hakkında faydalı ve olumlu içerik yayınlamak, kendi web sitelerini daha sosyal hale getirmek için facebookun eklentilerini kullanarak potansiyel ve mevcut müşterilere ulaşmak maksadıyla facebooku kullanmaktadırlar. Facebook tüketiciler ve işletmeler için çok kullanışlı özellikler sağlamaktadır. Hemen hemen tüm sektörlerdeki işletmeler ve markalar açısından çok özel iş hedeflerine ulaşmak için cazip bir sosyal ağ platformu haline gelmiştir (Haydon, 2013: 9). Facebook ve benzeri sosyal ağ sitelerine üye olan, sayfaları bulunan kuruluşlar, gerçek zamanlı iletişime ve karşılıklı etkileşime dayalı, daha bütünleşik 425

16 ürün/marka ile ilgili uygulamalar tasarlayarak, hedef kitle üzerinde bağımlılık yaratıp bilinirliği artırarak, kurumsal itibara olumlu yönde katkı sağlamaktadırlar. Ayrıca bu siteler firmaların web sitelerine olan girişi artırmakta, kullanıcı analizi, ölçümleme, yeni ürün ve hizmet tanıtımı yapmalarına olanak sağlayarak veri tabanı pazarlaması uygulamasıyla reklam mesajlarını kişiselleştirmektedir (Kazançoğlu vd., 2012: 161). Diğer bir söyleyişle, bu ortamlarda var olan interaktivite büyük bir üstünlük oluşturur. Bu sayede kaynak, yolladığı mesajın biçim ve içeriğini hedefin beklentileri doğrultusunda değiştirebilme, yani hedef bazlı kontrolü elinde tutabilme imkanına sahiptir (Tosun, 2014: ). Sosyal medya araçlarından olan sosyal ağ siteleri internetin firmalara sağladığı faydalar sayesinde hedef kitlelerinin kim olduğunu ve özelliklerini daha iyi tespit edebilmektedirler. Bu açıdan facebook ve benzer sosyal ağ siteleri, işletmelerin pazarlama yöneticilerine hedef kitlelerin tercihlerini öğrenme, ilgi alanlarına, ihtiyaçlarına, hayat zevklerine yönelik etkili reklam üretebilme, olanağı sağlamaktadır. Firmalar bu ortamlarda yayınlanan reklamları sayesinde hedef kitlelerine daha kolay ulaşabilmekte, potansiyel tüketicileri ile iletişim kurabilmekte (Onat ve Alikılıç, 2008: 1124) böylece hedef kitlenin gündemine girmeyi başarabilmektedir Facebook reklam türleri Facebook reklamları resimli reklamlar, video reklamları, etkinlik davetleri, sanal hediye reklamlar, oylama reklamları ve numune dağıtım reklamları olarak sıralanabilmektedir. Bu reklam türlerinin içerikleri ise şu şekildedir: Resimli reklamlar: Facebook ana sayfasında sağ sütunda yer alan reklamlardır. Reklam resminin altından yer alan beğen (like) butonu tıklandığında, tıklayan kullanıcının ağındaki tüm kişiler de bu reklamı görebilmekte ve beğenebilmektedir. Kullanıcı reklamın içeriğine tıkladığında ya firmanın ana sayfasına ya da firmanın facebook profiline ulaşabilmektedir. Video Reklamları: İzleyen kişinin facebook video reklamı hakkında yorum yapmasına ve reklamı beğenmesine olanak vermektedir. Bu reklamlara yapılan yorumlar, kullanıcı ağındaki kişilerce de takip edilebildiğinden diğer kişilerin iletişime dahil olma ihtimalleri artmaktadır. Etkinlik Daveti Reklamları: Kurumların düzenledikleri etkinlikleri facebook üzerinden duyurarak, hedef kitlelerine davet göndermelerini kapsamaktadır. Davetlinin kendi ağındaki kişilere de davetiyeyi göndermesi, ulaşılan kişi sayısını arttırıp, reklama olan katılımı yükseltmektedir. Sanal Hediye Reklamları: İşletmelerin, sanal hediye butiğine kendi ürünlerini eklemesi ve kullanıcıların birbirlerine bu hediyeleri göndererek, markaların ve firmaların daha fazla tüketiciye ulaşmasını sağlamaktadır. 426

17 Oylama Reklamları: Firmaların ürün/marka ile ilgili iki ya da üç seçenekli bir soru sormasını takiben tüketicilerin verdikleri cevap doğrultusunda feedback almayı amaçlayan reklam türüdür. Ayrıca, tüketicinin reklamı ağındaki diğer kişilerle de paylaşması halinde, oylama oranını artırabileceğinden, marka bilinirliğini de artırmaktadır. Numune Dağıtım Reklamları: Doğrudan pazarlama yöntemidir ve kullanıcılara doğrudan, bedelsiz numunelerin gönderilmesi biçiminde gerçekleşir. Hedef kitle, numune reklamına tıkladığında bedava ürüne ulaşabilmektedir ( Araştırma Sosyal medya reklamları internet reklamcılığının yeni ve etkili bir türü olarak reklamcıların dikkatini çeken bir alan oluşturmaktadır. Bu bakımdan çalışmada facebookun bir reklam mecrası olarak tüketici tutumlarına nasıl etki ettiği ve satın alma davranışı üzerindeki fonksiyonu araştırılmıştır. Araştırma, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu bünyesinde bulunan Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı, Halkla İlişkiler ve Tanıtım, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları, Özel Güvenlik ve Koruma, Turizm ve Otel İşletmeciliği programlarında öğrenim gören öğrenciler üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma sayılan programlarda öğrenim gören birinci ve ikinci sınıf öğrencileri ile sınırlıdır. Araştırmada toplam 153 kişiye anket uygulanmış, bu anketlerden 16 sı yapılan inceleme sonucunda başarılı bulunmadığı için kapsam dışına çıkarılmış, 137 anket veri olarak kullanılmıştır. Araştırmanın ölçeği toplam 32 maddeden oluşmakla birlikte ilk 25 soru katılımcıların konu hakkındaki yargılarını, son 7 soru ise katılımcıların demografik faktörlerini ölçmeye dönüktür. Yargılar 5 li Likert Ölçeğine uygun biçimde (1=Kesinlikle Katılmıyorum-2= Katılmıyorum, 3= Kararsızım, 4= Katılıyorum, 5=Kesinlikle Katılıyorum) şeklindedir. Araştırmanın ölçeği, Kazanoğlu, Üstündağlı ve Baybars ın Tüketicilerin Sosyal Ağ Sitelerindeki Reklamlara Yönelik Tutumlarının Satın Alma Davranışları Üzerine Etkisi Facebook Örneği isimli çalışmalarından uyarlanarak oluşturulmuştur. Anket katılımcılara uygulandıktan sonra SPSS 20 paket programına veri girişi yapılmış ardından analiz kısmına geçilmiştir. Çalışmada katılımcıların sosyo demografik özelliklerini yansıtan frekans tabloları, ayrıca t testi ve korelasyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Bulgular ve yorum Tablo 1 de görüldüğü gibi ölçeğin Cronbach s Alpha değeri,9311 dir. Bu sonuca göre araştırma oldukça yüksek seviyede güvenilir bir araştırmadır. 427

18 Tablo 1. Güvenirlik Analizi Cronbach s Alpha N of Items, Katılımcıların sosyo demografik özellikleri Katılımcıların demografik özelliklerini belirlemek amacıyla sorulan sorular anketin son bölümünde yer almaktadır. Anketi yanıtlayan katılımcıların demografik özelliklerinin frekans ve yüzde dağılımları Tablo 2 de gösterilmiştir. Tablo 2. Katılımcıların Sosyo Demografik Özellikleri Cinsiyet N % Facebook a Girme Sıklığı N % Erkek 60 43,8 Ayda Bir 10 7,3 Kız 77 56,2 15 günde bir 3 2,2 Toplam Haftada bir 21 15,3 Okuduğu Sınıf N % Her Gün ,2 Birinci Sınıf Diğer İkinci Sınıf Toplam Toplam Facebook ta Geçirilen Süre N % (saat) Okuduğu Program N % 0-1 saat 88 64,2 Büro Yön. ve Yön ,7 2-3 saat 35 25,5 Asistanlığı Halkla ve Tanıtım 45 32,8 4-5 saat 4 2,9 Muhasebe ve Vergi 24 17,5 6 saat ve üzeri 10 7,3 Uygulamaları Özel Güvenlik ve 11 8,0 Toplam Koruma Turizm ve Otel 30 21,9 Hane Halkı Geliri N % İşletmeciliği Toplam TL ve Altı 33 24,1 Facebook a 751 TL-1500 TL 49 35,8 Bağlanılan Araç Akıllı Telefon 68 49, TL-3000 TL 34 24,8 Bilgisayar 68 49, TL ve Üstü 21 15,3 Toplam ,3 Toplam Tablo 2 ye göre katılımcıların % 43,8 i erkek, % 56,2 si ise kızdır. Katılımcılardan % 19 u birinci sınıf, % 81 i de ikinci sınıf öğrencisidir. Ayrıca % 19,7 si Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı, % 32,8 i Halkla İlişkiler ve Tanıtım, % 17,5 i Muhasebe ve Vergi Uygulamaları, % 8 i Özel Güvenlik ve Koruma, % 21,9 u da Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı öğrencisidir. Katılımcıların hane halkı gelirlerine bakıldığında ise % 35,8 ile TL arası aile 428

19 gelirine sahip oldukları görülmektedir. Bununla birlikte katılımcıların yarısı facebook uygulamasına bilgisayar, diğer yarısı da akıllı telefon vasıtasıyla bağlandıklarını belirtmişlerdir. Katılımcıların Facebook a girme sıklıklarının da % 75 gibi yüksek bir oranla her gün olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Katılımcıların % 65 lik büyük bir çoğunluğunun da Facebook ta geçirdikleri sürenin 0-1 saat arası olduğu sonucuna erişilmiştir Facebook reklamlarına yönelik katılımcı tutumları Facebook reklamlarına yönelik genel katılımcı tutumları tek örneklem t testi ile ölçülerek Tablo 2 de gösterilmiştir. T testi sonuçlarına göre katılımcılar facebookta yayınlanan reklamlarda kendi bilgilerinin kullanıldığı ve kendi kişisel bilgilerine göre reklamların kendi profillerinde yayınlandığı ya da buna dikkat edilmeden yayınlandığı konusunda kararsız kaldıkları görülmektedir. Aynı zamanda katılımcıların facebooktaki resimli, videolu veya etkinlik reklamlarını beğenme konusunda olumsuz tavır takındıkları sonucu elde dilmiştir. Benzer şekilde katılımcıların facebookta reklamını gördükleri ürün ve hizmetleri satın alma konusunda olumsuz tavır takındıkları tablo 3 te görülmektedir. Katılımcıların facebook reklamları hakkında düşük düzeyde merak duygusuna sahip oldukları, reklamları ilgi çekici ve bilgilendirici bulmadıkları da anlaşılmaktadır. Tablo 3 e göre katılımcıların facebookta gördükleri resimli, videolu reklamlar ve etkinlik davetlerine bakma konusunda yeterince ilgili olmadıkları ve facebook reklamlarına karşı olumsuz tavır takındıkları, reklamlar neticesinde satın alma davranışına yönlenmedikleri sonucuna ulaşılmıştır. Ancak, katılımcıların en çok Facebook sayfamda sosyal içerikli (LÖSEV vb.) reklamlar daha çok dikkatimi çeker ifadesine olumlu görüş bildirdikleri görülmektedir. Bu durum da sosyal amaçlı kurum ve kuruluşların facebooku bir reklam mecrası olarak daha çok kullanabileceklerini göstermektedir. Tablo 3. Tek Örneklem T Testi Bulguları T Testi Sonuçları Facebook sayfamda reklamları gördüğümde kişisel bilgilerimin kullanıldığını düşünürüm. Facebook reklamlarının benim profil bilgilerime göre sayfamda göründüğünü Sig. (2- Mean Difference T df Mean tailed) 3,558 35, ,000 3,5588 3,459 35, ,000 3,

20 düşünürüm. Facebook reklamlarının benim profil bilgilerim göz önünde bulundurulmadan rastgele göründüğünü düşünürüm. Facebook sayfamda yayınlanan firmaların fotoğraflı reklamları ilgimi çeker. Facebook sayfamda yayınlanan firmaların videolu reklamları ilgimi çeker. Facebook sayfamda yayınlanan firmaların etkinlik daveti ilgimi çeker. Facebook sayfamda yayınlanan reklamlar ilgi alanım/alanlarımla ilgilidir. Firmaların video reklamlarında yer alan beğen (like) butonunu tıklarım. Firmaların yaptığı etkinlik davetindeki beğen (like) butonunu tıklarım. Firmaların yaptığı resimli reklamlarındaki beğen (like) butonunu tıklarım. Facebookta gördüğüm video reklamlarının içeriğine bakarım. Firmaların yaptığı etkinlik davetinin içeriğine bakarım. Firmaların resimli reklamlarının içeriğine bakarım. 3,375 33, ,000 3,3750 3,455 33, ,000 3,4559 3,185 28, ,000 3,1852 2,912 26, ,000 2,9124 3,037 28, ,000 3,0373 2,772 22, ,000 2,7721 2,585 23, ,000 2,5852 2,684 23, ,000 2,6842 3,029 27, ,000 3,0296 3,110 27, ,000 3,1103 3,240 28, ,000 3,2406 Facebookta reklamlarını 2,470 25, ,000 2,

21 gördüğüm ürün veya hizmetleri satın almak isterim. Facebookta reklamlarını gördüğüm ürün veya hizmetleri satın alırım. Facebookta reklamlarını gördüğüm ürün veya hizmetleri arkadaşlarıma öneririm. Facebook sayfamda sosyal içerikli (LÖSEV, TOGEV vb.) reklamlar daha çok dikkatimi çeker. Facebookta gördüğüm reklamlar akılda kalıcıdır. Facebookta reklamı yapılan ürün/hizmetlerin kalitesi hakkında olumlu düşünürüm. Facebookta yayınlanan reklamlar bende merak uyandırır. Facebookta yayınlanan reklamlar beni bilgilendirir. Facebook sayfamda yayınlanan reklamlar beni rahatsız etmez. Facebook sayfamda yayınlanan reklamların içeriği ilgimi çeker. Facebookta yayınlanan reklamlar görüntü kirliliği yaratmamaktadır. Facebookta yayınlanan reklamlara güven duyarım. 2,296 22, ,000 2,2963 2,485 22, ,000 2,4853 3,569 33, ,000 3,5693 3,320 32, ,000 3,3206 2,789 25, ,000 2,7895 2,933 27, ,000 2,9333 2,941 28, ,000 2,9412 2,911 26, ,000 2,9111 2,970 27, ,000 2,9708 2,862 26, ,000 2,8626 2,477 24, ,000 2,

22 3.4. Değişkenlerarası korelasyon analizi sonuçları Katılımcıların verdiği yanıtlar arasındaki ilişki, korelasyon analiziyle incelenmiştir. Buna göre facebook reklamlarının ilgi çekici olması ile facebookta görülen ürün veya hizmetlerin satın alınması yargısı arasında (r=,464; p=,000) ve facebookta reklamı görülen ürün ve hizmetleri arkadaşlarıma öneririm yargısı arasında (r=,312; p=,000) pozitif ve anlamlı bir ilişki vardır. Bu doğrultuda, facebook reklamlarının ilgi çekici olması, reklamların facebook kullanıcılarının ilgi alanına hitap etme durumu arttıkça reklamı görülen ürün ve hizmetlerin satın alınma ihtimali ve diğerlerine tavsiye edilme oranının artacağı söylenebilir. Aynı zamanda facebook reklamlarına yönelik tüketici güveni ile satın almayı isteme (r=.464; p=,000) ve satın alma davranışı arasında (r=,315, p:,000) pozitif ve anlamlı bir ilişki vardır. Bu sonuca göre facebook reklamlarına güven arttıkça satın almayı isteme ve satın alma davranışı da olumlu yönde gelişme göstermektedir. Facebook kullanım süresi ile yargılar arasındaki ilişkilere baktığımızda, kullanıcının saat olarak facebookta geçirdiği süre arttığında facebook reklamlarına karşı dikkatinin de arttığı gözlenmektedir (r=,233; p:,042). Aynı zamanda facebookta geçirilen süre ile facebook reklamlarında görülen ürün ve hizmetlerin satışına yönelik katılımcı tutumları arasında (r=,170, p=,048) ve satın almaya dönük davranış arasında (r=,220, p,010) pozitif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar da kullanıcıların facebookta geçirdikleri sürenin artmasının reklam amaçlarını başarma ihtimalinin artmasını da beraberinde getireceği düşüncesini desteklemektedir. Sonuç Web 2.0 teknolojisinin bireylere sunduğu interaktiflik, bilgiye istediği anda ve kendi istediği biçimde ulaşma, bununla yetinmeyip kendisine içerik oluşturup yayma imkanı vermesi, internetin ve internet vasıtasıyla verilecek olan mesajların içerik ve biçimini değiştirdiği gözlenmektedir. Ancak buna rağmen bu araştırmada sosyal ağ sitesi kullanıcılarının bir sosyal ağ sitesi olan ve dünya üzerinde en fazla kullanıcıya sahip olan facebook reklamlarına karşı çok duyarlı ve benimseyici olmadıkları gözlenmektedir. Araştırma sonuçlarına göre facebook kullanıcıları, yayınlanan reklamların dikkat çekici olma, ilgi çekici olma konusunda kararsız tutum gösterdikleri anlaşılmaktadır. Bu nedenle katılımcıların facebook reklamlarını beğen (like) yapmadıkları sonucuna erişilmiştir. Bununla birlikte facebookta gördüğüm ürün veya hizmetleri arkadaşlarıma öneririm yargısına katılımcıların olumsuz tutum takındıkları gözlemlenmiştir. Bu durum da facebookta reklamı yapılan ürün ve hizmetlerin diğer kişilere yayılması ve diğerlerinin beğeni ve dikkatini çekme konusunda yetersizlikler bulunduğuna işaret etmektedir. Katılımcıların facebook reklamlarına karşı duydukları güvenin de oldukça düşük olduğu yapılan araştırmadan elde edilen veriler arasındadır. Bu da tüketi- 432

23 cilerin facebookta yer alan reklamlara karşı olumsuz bir tutum sergiledikleri anlamına gelmektedir. Ayrıca, katılımcıların facebook reklamlarına güven duymadıklarının belirlenmesi, katılımcıların bu reklamlara veya içeriklerine daha az dikkat etmelerine neden olmaktadır. Bu durum, gelecekte bu sitelerin etkili bir medya aracı olabilmesini zora sokmakta ve reklam harcamalarının boşa gitmesine neden olmaktadır. Katılımcı reklam mesajının içeriğine yeteri kadar güvenmediği için şüphe ile yaklaşmakta ve bu durum reklamın tıklanmasına engel oluşturmaktadır. Bu bağlamda, reklam ajansları reklam algısını iyileştirmek için mesajın kalitesini iyileştirmelidirler (Kazançoğlu vd., 2012: 177). Aynı zamanda araştırma neticesinde katılımcıların facebookta reklamı yayınlanan ürün ve hizmetlere karşı satın almayı isteme ve satın alma konusunda olumsuz tutuma sahip oldukları bilgisi de elde edilmiştir. Bu durum da göstermektedir ki facebookta yayınlanan reklamlar tüketicileri satın alma fikrine yöneltmemekte ve neticede satın alma davranışı gerçekleşmemektedir. Araştırma neticesi elde edilen verilere göre facebook reklamlarına karşı tüketici tutumlarının pozitif olmadığı, reklamların tüketicileri satın almaya yöneltme konusunda yetersiz kaldığı, reklamların dikkat ve ilgi çekici olma noktasında yetersizliklere sahip olduğu, akılda kalıcılığının düşük olduğu gözlenmektedir. Bu durumda web 2.0 teknolojisinin imkanlarından daha çok faydalanılarak, tüketiciye ulaşma ve satın alma konusunda harekete geçirme maksadıyla birtakım yeniliklerin ve hedef kitlenin yapısına uygun değişikliklerin gerçekleştirilmesi, facebook reklamlarının diğer sosyal ağ siteleri reklamları ile de desteklenmesi tüketicilerin satın almaya ikna edilmesi noktasında faydalı olabilecektir. Araştırma sonuçlarına göre katılımcıların sosyal amaçlı facebook reklamları hakkında daha olumlu düşündükleri ve bu tür reklamların ilgilerini daha çok çektiği görülmektedir. Bu durum da ticari reklama karşı olan genel tüketici ilgisizliği algısını desteklemektedir. Bu nedenle sosyal sorumluluk vb. amaçlı uygulamaların reklamlarının facebook ortamında hedef kitlelere ulaştırılmaya devam etmesi doğru bir davranış olacaktır. Özetle denilebilir ki, web 2.0 teknolojisinin kullanılması ile birlikte artık hedef kitle televizyon, gazete veya radyodan kurumların mesaj yolladığı homojen, aynı özelliklere sahip insan topluluğu olmak yerine aldığı mesajları seçen hatta içerik üreten, kendi kanallarında istediği bireylere ulaştıran-yayınlayan, farklı ilgi alanları olan ve farklı gruplara dahil hetorojen insan topluluklarından oluşmaktadır. Günümüzde internetin yoğun biçimde kullanılması nedeniyle reklam eylemlerinde de hedef kişilere ulaşılabilecek her türlü kanalın etkinliği değerlendirilmelidir. Sosyal ağlar da ister online olsun ister offline olsun reklam uygulamalarının etkin bir şekilde yayılabileceği iletişim kanalları olarak değerlendirilmeli ve bu kanallardan mümkün olduğunca faydalanılmalıdır (Onat ve Alikılıç, 2008: ). Ancak bu esnada hedef kitlenin dikkatini çekecek türden reklam uygulamalarına yer verilmeli, web 2.0 teknolojisinin mantığına 433

24 uygun biçimde etkileşim ortamlarının oluşturulması ve bunu destekleyecek şekilde reklam türlerinin geliştirilmesi yerinde olacaktır. Kaynakça Akyazı, E. ve Kara, T. (2013), Üniversitelerin Bir İletişim Kanalı Olarak Sosyal Medyayı Kullanımı Türkiye deki Yükseköğretim Kurumları Üzerine Bir Araştırma II. International Symposium On Language And Communication Exploring Novelties Book Of Proceedings, Volume: 4, pp Alikılıç, Ö. A. (2011), Halkla İlişkiler 2.0-Sosyal Medyada Yeni Paydaşlar Yeni Teknikler, Efil Yayınevi, Ankara. Alikılıç, Ö. ve Onat, F. (2007), Bir Halkla İlişkiler Aracı Olarak Kurumsal Bloglar, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 8, ss Onat, F. ve Alikılıç Ö. A. (2008), Sosyal Ağ Sitelerinin Reklam ve Halkla İlişkiler Ortamı Olarak Değerlendirilmesi, Journal Of Yasar University, Cilt: 3, Sayı: 9, ss Çakmak, V., Aktan, E. ve Bal, M. (2013), Yeni İletişim Aracı Olarak Web 2.0 ve Sanal İletişim Facebook Örneği, II. International Symposium On Language And Communication Exploring Novelties Book Of Proceedings, Volume: 4, pp Eley, B. ve Tilley, S. (2009). Online Marketing Inside Out (First Edition). Victoria, Australia: Sitepoint Pty. Ltd. Collingwood. Fournier, S. ve Avery, J. (2011), The Uninvited Brand, Business Horizons, Vol: 54 (3), pp Gencer, Z. T. (2013), Gelişmiş Bir İletişim Aracı Olarak Dilin Sosyal Medyada Kullanımı, II. International Symposium On Language And Communication Exploring Novelties Book Of Proceedings, Volume: 4, pp Güçdemir, Y. (2012), Sanal Ortamda İletişim Bir Halkla İlişkiler Perspektifi, Derin Yayınları, 2. Basım, İstanbul. Haydon, J. (2013). Facebook Marketing for Dummies (4th Edition). New Jersey: John Wiley&Sons, Inc. Hennig-Thurau, T., Hofacker C. F. and Bloching, B. (2013), Marketing The Pinball Way: Understanding How Social Media Change The Generation Of Value For Consumers and Companies, Journal Of İnteractive Marketing, Vol: 27 (4), pp Kaplan A. M. ve Haenlein M. (2010), Users of The World, Unite! The Challenges and Opportunities of Social Media, Business Horizons, vol: 53, pp Kazançoğlu, İ., Üstündağlı, E. ve Baybars, M. (2012), Tüketicilerin Sosyal Ağ Sitelerindeki Reklamlara Yönelik Tutumlarının Satın Alma Davranışları Üzerine Etkisi: Facebook Örneği, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, sayı: 8, ss: Rawat, S. ve Divekar, R. (2014), Developing a Social Media Presenge Strategy For an E- Commerce Business, Symbiosis Institute of Management Studies Annual Research Conference (SIMSARC13), pp Şahin, H. (2012), Web Sitelerinde Video Reklamcılığı Pre-Roll Reklam ve Ülkemizdeki Yansımaları, Tosun, N. B. (2014), Marka Yönetimi, Beta Yayınları, İstanbul. Yağmurlu, A. (2013), Diyalojik İletişim Çerçevesinden Ankara Büyükşehir Belediyesi Sosyal Medya Uygulamaları, Selçuk İletişim Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, ss