UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ *

Transkript

1 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ * Dr. Arif Akgül ** Doç. Dr. Faruk Aşıcıoğlu *** Özet Erken Uyarı Sistemi ( EWS- Early Warning System) suistimal edildiği düşünülen ve yeni ortaya çıkan psikoaktif uyuşturucu maddelerin Avrupa Birliği ülkeleri içerisinde izlenmesini, elde edilecek verilerin en kısa sürede diğer ülkelerle paylaşılmasını, söz konusu maddeler ile ilgili risk değerlendirilmesini ve önleyici tedbirlerin alınabilmesini olanak sağlayan bir sistemdir. Bu makalede Erken Uyarı Sisteminin yapısı ana hatlarıyla ortaya konulmuş bulundurulması ve ticareti yasal olan uyuşturucu maddelere ilişkin internet üzerinden arama motorları kullanılarak elde edilen bilgiler nicel araştırma yöntemiyle değerlendirmeye alınmıştır. Sonuç olarak son yıllarda artış gösteren uyuşturucu kullanımındaki yeni trendlerin yakından takip edilmesi, kolluk ve önleyici birimler arasında koordinasyonun güçlendirilmesi ve yeni ortaya çıkan özellikle sentetik uyuşturucuların yasa kapsamına alınması gerektiği vurgulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Uyuşturucu, Uyuşurucu Politikası, Erken Uyarı Sistemi, EMCDDA * Bu makalenin yazım aşamasında emeği geçen Teoman Taşkesen e teşekkür ederiz. ** Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi arif.akgul@ tubim.gov.tr *** Adli Tıp Kurumu, 5. İhtisas Kurulu Başkanı, fasicioglu@hotmail.com 29

2 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER Giriş Erken uyarı sistemi ( EWS) suiistimal edildiği düşünülen yeni maddelerin Avrupa Birliği ülkeleri içerisinde izlenmesine, elde edilecek verilerin ivedilikle paylaşılmasına, söz konusu maddeler ile ilgili risk değerlendirilmesine ve kısa sürede önleyici tedbirlerin alınabilmesine olanak sağlayan bir sistemdir. EWS nin en önemli özelliği ülkeler arasındaki yoğun bilgi alışverişinin yapılması ve bu bilgilerin yardımı ile ülkelerin uyuşturucu piyasasının yakından takip edilebilmesidir. Avrupa da özellikle 1990 ların başında, birçok yeni prikoaktif madde tespit edilmiştir. Bunlar genellikle amfetamin, MDMA (Metilendeoksimetamfetamin) ve türevi psikoaktif maddelerdir. Bu tür yeni ortaya çıkan ancak yasa kapsamında değerlendirilmeyen maddelerin insan sağlığı üzerine etkileri gündeme gelmiştir. Diğer taraftan ülkelerin kolluk birimleri arasındaki koordinasyon zayıflığı da buna eklenince bu tür maddeler ile ilgili Avrupa Birliği ülkeleri arasında bilgi alışverişinin arttırılması ve risk değerlendirme prosedürü belirlenmesi ve olası kontrol mekanizmasının oluşturulmasına karar verilmiştir (King ve Sedefov, 2007) Avrupa da her geçen gün daha da büyüyen uyuşturucu sorununa karşı 1993 yılında kurulan EMCDDA (Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi) 1995 yılında Portekiz in Lizbon kentinde faaliyetlerine aktif olarak başlamıştır. Temel görevi, Avrupa daki uyuşturucuları, uyuşturucu bağımlılığını ve bunun sonuçları konusunda nesnel, güvenilir ve karşılaştırılabilir bilgileri sağlamak olan merkez sağlanan bilgiler sayesinde yaygınlaşan mevcut uyuşturucular veya ileride yaygınlaşması beklenen uyuşturucular hakkında EMCDDA ya üye ülkeleri haberdar etmekte ve bu uyuşturucu maddelerin taşıdığı risklerin değerlendirilmesine olanak sağlamaktadır. EMCDDA birçok uluslararası kurum ve kuruluşların yanında 27 Avrupa ülkesi ile birlikte, Norveç, Hırvatistan ve Türkiye ile de işbirliği içinde bulunmakta ve bu ülkelerle yeni psikoaktif maddeler hakkında bilgi alışverişinde bulunmaktadır. Türkiye 2000 yılında EMCDDA ya katılım için AB komisyonuna başvuruda bulunmuş ve EMCDDA tarafından ilk temas noktası olarak Aile Araştırma Kuru- 30

3 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ mu belirlenmiştir. Ancak, idari, teknik ve insan kaynakları açısından daha fonksiyonel olan 2002 yılında Emniyet Genel Müdürlüğünün Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı bünyesinde yer alan TADOC ( Türkiye Uluslararası Uyuşturucu ve Organize Suçlarla Mücadele Akademisi) 2002 yılında Başbakanlık Makamının yetkilendirmesi ile ulusal temas noktası olarak belirlenmiştir (Akgül ve Kaptı, 2010). Halen bu gürevi Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığına bağlı Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi ( TUBİM) yürütmektedir. TUBİM in görevlerini kısaca ulusal ve uluslararası olmak üzere iki başlık altında inceleyebiliriz. Ulusal görevleri genel olarak kurumlar arası koordinasyonu sağlamak; ülke adına uyuşturucu konusunda ulusal rapor hazırlamak; ulusal uyuşturucu stratejisi ve eylem planını hazırlamak ve değerlendirmek; uyuşturucu alanındaki bilimsel gelişmeleri takip etmek olarak sıralanabilir. Uluslararası görevleri ise kabaca EMCDDA nın ulusal temas noktası görevini yürütmek ve her yıl düzenli olarak toplanan verilerin EMCDDA ve Birleşmiş Milletler ile paylaşılmasını sağlamaktır. EMCDDA nın belirlemiş olduğu ve tüm üye ülkelerce standart olarak toplanan veriler beş anahtar gösterge çerçevesinde yerine getirilmektedir. Bu alanlar aşağıdaki gibidir. Genel Nüfusta Uyuşturucu Kullanım Yaygınlığı (GPS) Problemli Uyuşturucu Kullanımı (PDU) Uyuşturucu Bağlantılı Bulaşıcı Hastalıklar (DRID) Uyuşturucu Bağlantılı Ölümler ve Ölüm Oranları (DRD) Tedavi Talep Göstergesi (TDI) Diğer taraftan birçok üye ülke ihtiyaçları doğrultusunda başka çalışma alanları oluşturulabilmektedir. Bu çalışma alanları genel olarak kolluk verileri, talep azaltımı, EDDRA (Madde Talep Azaltımı Faaliyetleri Değişimi Bilgi Sistemi) ve EWS (Erken Uyarı Sistemi) şeklinde yapılandırılabilmektedir. Bunlar arasında EWS hemen tüm üye ülkelerde kurulan ve önemle üzerinde durulan bir çalışma alanı olarak ön plana çıkmaktadır. 31

4 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER Bu makalenin amacı Erken Uyarı Sisteminin ana hatlarıyla tanıtımını yapmak ve Türkiye nin son yıllarda aktif olarak faaliyet gösterdiği bu alandaki çalışmalarını ve sistemin etkinliğini ortaya koymaktır. Çalışmanın ilk bölümünde Avrupa Birliği ve Türkiye de EWS sistemi ve bu alandaki bilgi akışı tartışılmış, ikinci bölümde Avrupa Birliği bünyesindeki ülkelerde uyuşturucu maddeler konusundaki yeni eğilimler ve yeni maddelerin yaygınlığı konusu incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise bulundurulması ve ticareti halen yasal olan uyuşturucu maddelere ilişkin internet üzerinde google arama motoru kullanılarak araştırma yapılmış ve ilgili forumlardan elde edilen bilgiler nitel araştırma yöntemiyle değerlendirmeye alınmıştır. Sonuç bölümünde ise elde edilen bulgular neticesinde nasıl bir politika izlenmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. 1. Avrupa Birliği nde EWS EMCDDA ya 27 Avrupa Birliği Ülkesi yanında Norveç, Hırvatistan ve Türkiye ile birlikte EMEA (European Medicines Agency) ve ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control Europol) gibi AB organları sürekli bilgi sağlamakta ve bu bilgilerin birleştirilmesiyle yeni çıkan psikoaktif maddeler ile ilgili değerlendirmeler yapılmaktadır. Günümüze kadar EWS yoluyla 120 yi aşkın yeni psikoaktif madde rapor edilmiştir (Drugnet Europe, 2010). Bunların büyük bir çoğunluğunun polis ve gümrük yakalanmaları sonucunda, çok az bir kısmının da biyolojik örneklerden elde edilen verilerden tespit edildiği kayıtlara geçmiştir den beri yakalanan maddelerin büyük bir çoğunluğunu Phenethlyamine ler ve Tryptamine ler oluşturmaktadır (EMCDDA, 2007a) Ancak son yıllarda, madde yelpazesinin her geçen gün daha da arttığı ve genişlediği fark edilmeye başlanmıştır. Bu sebeple EMCDDA büyüyen madde yelpazesini önlemek için 2005 yılında yürürlüğe koyduğu Konsey Kararı (2005/387/JHA) ile ülkeler ve kurumlar arası bilgi alışverişini hızlandırmıştır. EMCDDA nın yayınlamış olduğu 2006 Uyuşturucu Raporuna göre (EMCDDA, 2006) Yeni psikoaktif maddeler hakkındaki bilgi değişimi, risk değerlendirmesi ve kontrolü konusunda 10 Mayıs 32

5 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ 2005 tarihinde yayınlanan (2005/387/JHA) konsey kararına göre: 1 EMCDDA ve Europol a yeni psikoaktif maddeleri tespit etmek ve bildirmekte merkezi bir rol verilmiştir. Bu görevi, EMCDDA Ulusal Temas Noktaları ve Europol Ulusal Birimlerinin yakın işbirliği içerisinde yerine getirmeleri gerektiği vurgulanmıştır. Bu karar, aynı zamanda EWS nin üç adım yaklaşımına (bilgi alışverişi/erken uyarı, risk değerlendirme ve karar alma) vurgu yapmaktadır. EMCDDA ya üye ülkelerde yeni bir psikoaktif madde tespit edildiğinde öncelikle bu maddenin ülkede daha önce yakalanıp yakalanmadığı araştırılmaktadır.eğer daha önce bu madde ile yakalanma var ise rapor formu doldurulmakta ve bu rapor EMCDDA ve EUROPOL tarafından incelemeye alınmaktadır.. Eğer daha önce bu madde ile ilgili hiçbir yakalama olmamışsa, yine bir rapor formu doldurularak EMCDDA ya bilgi verilmektedir bildirilir. EMCDDA ve EUROPOL ortak bir çalışma ile diğer üye ülkelerde bu madde ile ilgili önceki yıllarda bir yakalama gerçekleşip gerçekleşmediğini sorgulamaktadır. Eğer gerçekleşmemişse, bu madde EMCDDA veri tabanına dahil edilmekte ve bu madde ile ilgili bilgiler EMCDDA yıllık raporunda yayınlanmaktadır. Ayrıca EMCDDA ve EUROPOL ün gerekli bulması halinde, bu kurumlar tarafından ortak bir rapor hazırlanmaktadır EMCDDA ya üye ülkelerin tamamına bu madde hakkında bilgi sorulmakta ayrıca EMEA nın (European Medicians Agency-Avrupa Sağlık Ajansı) konuyla ilgili bilgisine başvurulmaktadır. Üye ülkeler 6 hafta içinde EMCDDA ya topladıkları mevcut bilgileri iletmekte vebu bilgiler ışığında, EMCDDA ve EUROPOL ortak bir rapor hazırlayarak kurula ve komisyona sunmaktadırlar Son olarak kurul, bu yeni psikoaktif maddenin risk değerlendirmesine alınıp alınmaması yönünde bir karar çıkarmaktadır. Bu süreç ve bilgi akışı EK-1 de detaylı olarak gösterilmektedir. Genel olarak, yeni ortaya çıkan psikoaktif bir maddeyle ilgili olarak EWS yapılanması içinde üç aşamalı sistem şu şekilde işlemektedir. 1 Yeni psikoaktif maddelerin bilgi değişimi, risk değerlendirmesi ve kontrolü hakkında 2005/387/JHA sayılı Konsey Kararı, 20 Mayıs 2005 tarihinde Avrupa Birliği Resmi Gazetesi nde yayımlanmış olup 21 Mayıs 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Karar, 1961 ve 1971 BM uyuşturucu kontrolü sözleşmelerinde yer almayan maddeler için geçerlidir. 33

6 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER Bilgi Değişimi/Erken Uyarı Sistemi: Yeni ortaya çıkan psikoaktif bir madde tespit edildiğinde, bu psikoaktif maddenin üretimi, ticareti ve kullanımı hakkında EMCDDA Ulusal Temas Noktaları, EMCDDA ve Europol a bilgi sağlamaktadır. Bu bilgiler aynı zamanda Avrupa Komisyonu na da (The European Commission) sunulmaktadır.son aşamada, EMCDDA ve Europol bu yeni psikoaktif maddenin aktif bir takibinin gerekli olduğu değerlendirmesini yapıyorsa bu maddeyle ilgili ortak hazırlanan raporu (joint report) Konseye, Komisyona ve EMEA ya sunmaktadır. Bu doğrultuda, risk değerlendirme prosedürünün başlatılması veya başlatılmaması konusunda bir karara varılmaktadır. Risk Değerlendirmesi AB ye üye ülkelerin dörtte biri veya Avrupa Komisyonu alınan sözkonusu karardan taraf olduklarını belirtmeleri halinde, Konsey risk değerlendirme adımının başlaması için kararı alabilmektedir. Bu çerçevede, EMCDDA nın bilim kurulu, Avrupa Komisyonu, Europol ve EMEA yeni tanımlanan maddenin muhtemel sağlık ve sosyal risklerini ve maddenin kontrol altına alınıp alınmayacağı hususunu değerlendirmektedir. Hazırlanan Risk Değerlendirme Raporu Avrupa Konseyine, Avrupa Komisyonuna ve EMEA ya sunulmaktadır. Karar Verme Risk Değerlendirme Raporu doğrultusunda Konsey psikoaktif maddenin kontrol kapsamına alınmasına karar verebilmektedir. Alınan yaptırımlar ve cezai uygulamalar ulusal kanunlar ve Birleşmiş Milletler Sözleşmelerine uygun bir şekilde yerine getirilmesi gerekmektedir. Her hangi bir psikoaktif madde ile ilgili Avrupa Birliğinin tüm ülkelerinde yasaklanma kararı alındığında, üye ülkeler arasında işbirliği mekanizmaları kuşkusuz artmaya başlamaktadır. 2. Türkiye de EWS ve Uygulamaları Türkiye deki EWS kapsamındaki kurumlar ( Sağlık Bakanlığı, Adalet Bakanlığı-Adli Tıp Kurumu Başkanlığı, Emniyet Genel 34

7 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Gümrük Müsteşarlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Türkiye Doping Kontrol Merkezi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı) ülkemizde yeni bir madde ile karşılaştıklarında Yeni Psikoaktif Maddeler İçin Rapor Formu nu doldurarak TUBİM e göndermektedirler. TUBİM de söz konusu formu EMCDDA ile paylaşmakta ve EMCDDA kanalıyla diğer ülkelere iletimini sağlamaktadır. Ülkemizde EWS kapsamında erken uyarı sistemi değerlendirme çalışmaları ilk olarak 2006 yılında AB projelerinin (Eşleştirme ve IPA) bir çıktısı olarak faaliyetine başlamıştır. Bu kapsamda Erken Uyarı Sistemi Çalışma Grubu kurulmuş olup her yıl iki kez düzenli toplantılar ile faaliyetlerini yürütmektedir. Grup iletişimi e-posta aracılığı ile gerçekleşmekte olup EWS sistemi ile yapılan yeni bir bildirim tüm grup üyeleri ile paylaşılmaktadır. Çalışma grubu, söz konusu maddenin laboratuarda tetkiki ve kimyasal formülasyonunun saptanması; tedavide ve sanayide de kullanılma potansiyeli olan bazı psiko-aktif maddelerin yasal kontrol altına alınma kararı için maddenin sağlık açısından taşıdığı riskin oranı, kullanıcı açısından taşıdığı sosyal riskler yanında toplumda yaratacağı huzursuzluğu ve şiddet ile ilişkisini değerlendirmektedir. TUBİM, çalışma grubu tarafından alınan kararları ilgili kurumlara tavsiye niteliğinde bildirmektedir. Ayrıca gerektiğinde grup kararları TUBİM tarafından EMCDDA a ile paylaşmaktadır.. Şimdiye kadar ülkemiz tarafından, 13 Ekim 2009 tarihinde tablet formunda yakalanan 2 C-B maddesi ile 16.Nisan 2010 tarihinde 0,6 gram ağırlığında 1-naphthalenyl (1-pentyl-1H-indol-3-yl) methanone ve (1-pentyl-3-(1-naphthoyl)indole-JWH-018) maddesi EWS sistemi aracılığı ile rapor edilmiştir. Son olarak 2 C-B ile ilgili dört farklı yakalama 13 Temmuz 2010 tarihinde EMCDDA ya bildirilmiştir. Ayrıca yasadışı tabletlerin içerisinde Carbaryl maddesinin saptandığı yine EMCDDA ya rapor edilmiş olup bu tespite ilişkin analitik veriler ve GC-MS sonuçları EMCDDA web sayfasında EDND analitik veriler sekmesinde yer almaktadır (Aşicıoğlu, 2010). Diğer taraftan, başka ülkelerde yakalanan maddelerin erken uyarı sistemine rapor edilmesi sonrasında, bu maddelerin ülkemizde 35

8 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER de suistimalinin tespiti üzerine Türkiye de 3 yeni psikoaktif madde yasaklanmıştır. Bu maddelerden ilki opiat grubundan olan oripavine ( Tetradehydro-4.5a-epoxy-6-methoxs-17-methylmorphinan-3-olyada 3-O-demethyl-thebaine) olup 11/4/2008 tarihinde, 08/13538 sayılı Bakanlar Kurulu kararınca yasaklanmıştır. Yasaklanan bir diğer madde ise BZP dir (1-benzyl piperazine). Bu madde 08/7/2008 tarihinde, 08/13921 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca yasaklanmıştır. BZP, uyarıcı özelliği olan bir piperazine türevidir. EWS kapsamında ülkemizde yasaklanan üçüncü madde ise m-cpp (meta-chlorophenylpiperazine) dir. m-cpp 17/4/2009 tarihinde, 09/14965 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca yasaklanan sentetik maddelerin arasına alınmıştır. m-cpp de BZP gibi bir piperazine türevi olup, onun gibi uyarıcı özelliğe sahiptir. Bu madde 2008 yılından itibaren ülkemizde çok ciddi bir pazar payı bulmuş ve ekstazi sokak ismi ile piyasada satılan birçok tabletin içerisinde MDMA yerine mcpp yer almaya başlamıştır. Bu madde Avrupa nın birçok ülkesinde yasa kapsamına alınmıştır. Yasaklama sonrasında maddenin bulunurluğu önemli oranda azalmıştır. 3. Yeni Trend Uyuşturucular ve Yaygınlığı Yeni psikoaktif maddelerin üretilmesi ve piyasa sürülmesinin tespiti oldukça önemlidir. Yeni psikoaktif maddelerin içerikleri, piyasaya sürülme yerleri, hangi formda pazarlandıkları, beraberinde hangi maddelerle birlikte tüketildikleri, kullanım sıklığı, kullanıcılar üzerinde oluşturdukları psikolojik ve fiziksel etkileri, bağımlılık ve toleransın gelişip gelişmediği, bu maddelerin kullanımına bağlı ölüm olayları gibi bilgilerin önceden tespit edilmesi bu maddelerin yaygınlaşmasının önlenmesinde büyük öneme sahiptir. Bu çerçevede, EMC- DDA topladığı bilgiler ile yeni piyasaya sürülen maddelerin erken tespiti konusunda önemli çalışmalar yapmaktadır. Aşağıda tanımlanan maddeler yılları arasında EMC- DDA yıllık raporlarında yayınlanmış ve bu maddelerin yaygınlığı artmadan önce üye ülkeler ve uluslararası kuruluşlar tarafından bir takım 36

9 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ çalışmalar yapılmıştır. Çalışmanın bu kısmında uyuşturucu piyasasındaki yeni trendleri ve maddeleri kısaca açıklamaya çalışacağız. 4. Yeni Psikoaktif Maddeler Piperazinler: Piperazin, antiparaziter bir ilaç olarak tanınmakla birlikte, piperazin grubunu içeren çeşitli moleküllerin psikoaktif etki doğurduğu yıllardır bilinmektedir. Bu etkileri nedeni ile piperazinden türetilen bazı moleküller depresyon ve psikoz tedavisinde kullanılmaktadır. Öte yandan, çeşitli piperazin türevleri dünyada plastik, reçine, pestisid, fren sıvısı vb. gibi endüstriyel maddelerin üretiminde yaygın olarak kullanılan maddelerdir. Piperazin türevleri arasında santral sinir sistemini uyararak amfetamin benzeri etki oluşturanlar da bulunmaktadır. Bunlar tedavide kullanılan moleküller değildir ve son yıllarda yaygın bir şekilde kötüye kullanılmışlardır. Piperazin türevlerinin insandaki farmakokinetik özellikleri hakkında bilgi azdır. Gastrointestinal sistemden hızla emildiklerinden dolayı oral kullanımları yaygındır. Amfetamin benzeri etki göstermektedirler. Kısaca enerji vermekte, öfori oluşturmakta ve sosyalleşmeyi uyarmaktadırlar. Söz konusu uyarıcı etki güçleri amfetaminden az olduğundan yinelenen dozlarda alınmaktadırlar. Piperazin türevlerine karşı fiziksel bağımlılık gelişimi hakkında bir kanıt yoktur. Ancak bu maddelere tolerans gelişebileceği ve psikolojik bağımlılık oluşturabilecekleri düşünülmektedir. BZP in insanlardaki toksik etkileri hafiften orta dereceye değişmekte olup; bunlar arasında uykusuzluk, endişe hali, bulantı, kusma, çarpıntı, distoni ve idrar retansiyonu bulunmaktadır. BZP in kötüye kullanımı ilk kez Amerika Birleşik Devletleri nde 1996 yılında tanımlanmış, takiben İsveç te 1998 yılında yakalama bildirilmiştir. Legal E, Legal X, XTC, A2, piperazine, herbal party pills, party pills gibi sokak isimleri ile anılmaktadırlar. Tablet, kapsül, toz ve hatta sıvı formda bulunmaktadırlar. BZP dışında 1-(3-trifluoromethylphenyl)- piperazine (TFMPP), 1-(4-methoxyphenyl)-piperazine (MeOPP) and m-chlorophenylpiperazine (mcpp) psiko-aktif etki gösterdiği 37

10 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER bildirilen diğer piperazin türevleridir. Gerek BZP gerekse mcpp nin kontrol altına alınması ile ilgili AB Konsey kararı bulunmaktadır. Bu iki madde sırası ile 8/7/2008 tarih, 2008/13921 sayılı ve 17/04/2009 tarih, 2009/14965 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları ile 2313 Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun Hükümlerine tabi olmuştur (Çelik, Aşıcıoğlu ve Belce, 2007; Lin ve ark, 2009). GHB ve GBL Anestezik bir madde olup 1990 yılının ortalarından itibaren illegal kullanımı rapor edilmeye başlanmıştır. Hipnotik ve depresan etki doğurmaktadır. lcover (İtalya), Gamma OH (Fransa), Somsanit (Almanya), Xyrem ( ABD, Kanada) adları ile farmakolojik preparatları bulunmaktadır. Bilinen sokak adları ise liquid ecstasy, liquid E, GBH, easy lay, scoop, liquid X, fantasy, cherry meth, liquid loving, gamma-oh, somatomax, happiness drops, Gina olarak sıralanabilir. GHB, sanayide yaygın olarak kullanılan ve ticari olarak satılan çözücüler olan, öncülleri gamma-butirolakton (GBL) ve 1,4-butanedioldan (1,4-BD) kolayca imal edilmektedir. GBL ye sıvı sodyum ilacesi GHB elde etmek içen yeterli olmakta hiçbir özel cihaz gerekmemektedir. İllegal amaçlı kullanımında sıvı, toz, tablet ve kapsül formunda bulunabilmektedir. Ağızdan alımdan dakika sonra etkisi başlayıp 7 saate kadar sürmektedir (Wood ve ark, 2009; Bell ve Collins, 2011) Bu madde Mart 2001 de Psikotropik Maddeler hakkında BM Sözleşmesi nin IV nolu listesine eklendiğinden beri kullanımı sınırlandırılmıştır, dolayısıyla, tüm AB ülkelerinin bu maddeyi psikotropik maddelere ilişkin mevzuatları kapsamında kontrol etmesi zorunludur (EMEA, 2005; EMCDDA Yıllık Raporu, 2009).2007 yılında gerçekleştirilen ESPAD okul anketleri Avrupa çapında 15 ila 16 yaşındaki öğrenciler arasında GHB kullanımına ilişkin en yeni verileri sunmaktadır (Hibell ve ark, 2009). 26 AB ülkesinin yanı sıra Norveç ve Hırvatistan da araştırılan öğrenciler arasında, GHB kullanımına ilişkin yaşam boyu yaygınlık oranları sıfır ile %3 arasında değişmekle beraber, çoğu ülke %1 veya daha altında bir düzeyde rapor etmiştir (EMCDDA Yıllık Raporu, 2009). 38

11 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ Ketamin Anestezik bir maddedir. Sıklıkla veterinerlikte olmak üzere insanda da kullanımı vardır. Psikotropik etkisi nedeni ile illegal kullanımında ise K, special K, kit kat, tac et tic, cat valium, vitamin K, ket, super K gibi sokak adları ile bilinmektedir. Şimdiye kadar tablet, toz, kapsül ve sıvı formunda birçok yakalama bildirilmiştir. Tablet formunda olduğunda logolu olarak ekstazi adı altında pazarlanmakta ve birçok kez aynı form içerisinde amfetamin, MDMA, efedrin, kafein gibi ilave maddeler içermektedir. Burundan çekerek, yutularak veya enjekte edilerek kullanılabilmektedir. Tıbbi amaçla üretilen preparatları ülkemizde yeşil reçete ile satılmaktadır. Birçok AB ülkesinde ketamin kontrollü olarak satılan tıbbi preparat olarak kontrol altında tutulmakta iken diğer bazı ülkelerde uyuşturucu maddeler kapsamında listelenmektedir. Stimülan etkisi bildirilmekle birlikte bu etkinin sıklıkla birlikte bulunan kafein vb. maddelerden kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Halüsinojenik etkisi olmamakla birlikte kullanıcılar maddenin kullanımı sonrasında çevreden koptuklarını, ağrı hissinin azaldığını, katalepsi haline (kaslarda kasılma, tam bir hareketsizlik) girdiklerini ifade etmektedirler. Aşırı doza bağlı sağlık sorunları nadir olmakla birlikte kullanıma bağlı ıolarak taşikardi, hipertansiyon, kusma, geçici bilinç kaybı gibi belirtiler görülebilmektedir (Kim ve ark, 2006). 5. Psikoaktif Bitkiler Yapılan araştırmalara göre, madde kullanımı amaçlı psikoaktif bitkilerin tercih edilmesinde son yıllarda büyük bir atış yaşanmaktadır. Genellikle gençlerin parti ortamlarında tercih ettiği bu bitkiler, internet üzerinden kolaylıkla sipariş edilebilmektedir.. Son yıllarda beş psikoaktif bitki ürünü rapor edilmiştir. Erken uyarı sistemi tarafından saptanan türler uluslararası (BM listelerinde) kontrol altında bulunmamakla birlikte AB Üye Devletleri tarafından kontrol edilebilmektedir ( EMCDDA Annual Report, 2009). 39

12 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER Kava (Piper methysticum), Güney Pasifik Adaları nda yüzyıllar boyunca törensel amaçlarla kullanılmış bir tür bodur ağaçtır. Bu bitkinin büyük kalp şeklindeki yaprakları ezilmek sureti ile soğuk sıvı maddelere karıştırılarak tüketilebilmektedir. Bitkinin köklerinden demlenen çayın rahatlatıcı etkileri nedeni ile Güney Pasifik Adalarındaki halk tarafından içildiği bilinmektedir. Ancak kavanın uzun süreli kullanımının karaciğerde hasara yol açabileceğine dair endişeler artmaktadır. Finlandiya da kapsül, Birleşik Krallıkta ise kahverengi eroini andıran toz formunda yakalama bildirilmiştir. Bu nedenle eroin kullanıcıları tarafından enjeksiyon sureti ile kullanımının olabileceği ileri sürülmektedir. Kaffa kaffa, Kawa, Awa, Waka, Lawena, Sakau, Yaqona gibi adlarla bilinmektedir (Teschke ve ark, 2009; Sheree ve ark, 2003; Xuan ve ark, 2008). Polonya tarafından yasak maddeler kapsamına alınmıştır. Khat, Doğu Afrika ve Arap Yarımadası nda ekilen bir bodur ağaç türü olan Catha Edulis in taze filizleri ve yapraklarından oluşmaktadır. Taze yeşil kısmını çiğnemek suretiyle veya sigara dumanı içerisinde solunum yolu ile vücuda alınmasıyla amfetamine benzeri, psikostimülan ve bağımlılık yapıcı etkiler göstermektedir. Yapraklarının içerisinde bulunan cathinone maddesi Birleşmiş Milletler 1971 Psikotropik Maddeler Sözleşmesi nin eki Liste-1 de ve cathine maddesi ise Liste-3 de yer almaktadır. Bu maddelerden psikoaktif özelliği daha etkin olan katinon bitkinin yeşil yapraklarının solması ile birlikte katine dönüşmektedir. Katinon (Cathinone) etken maddesinin amfetaminin beta-keto derivativi olduğu, yapısal, kimyasal ve farmakolojik olarak amfetamine benzer olduğu bilinmektedir. Bitkinin kısa sürede solarak aktif maddesinin kaybolması nedeni ile yaygın ticaretinin yapılamayacağı savunulmakta ise de ülkemizde 2010 yılının ikinci yarısında iki yakalama bildirilmiş olması bu görüşü destekler nitelikte değildir. Bitkinin Yemen, Somali, Kenya gibi ülkelerde üretiminin, bu ve bazı ülkelerde ise kullanımı serbesttir. Ancak, uyarıcı etkisi nedeniyle suistimal edildiği saptanan birçok Avrupa ülkesinde (Belçika, Danimarka, Almanya, Fransa, İrlanda, İtalya, Litvanya, Slovenya, Finlandiya, İsveç, 40

13 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ Norveç, Letonya, Yunanistan, Polonya,) ise uyuşturucu kapsamında değerlendirilmektedir. Ülkemizde gerek bitkinin kendisi gerekse içerisinde bulunan aktif etken maddeler (Cathine ve Cathinone) tarih, sayılı resmi gazetede yayınlanarak uyuşturucu ve uyarıcı maddeler listesine sokulmuştur. Kratom (Mitragyna speciosa) güney doğu Asya da bulunan 3-5 metre yüksekliğe ulaşabilen yerli bir ağaç türüdür. Yaprakları çiğnenebilir, içilebilir veya demlenerek çay yapılabilir. Düşük dozlarda alındığında, uyarıcı etkisi vardır. Yüksek dozlarda ise, kratom opioid benzeri etkiler gösterir ve geleneksel tıpta ağrıyı ve opioid yoksunluğunu tedavi etmek için kullanılmıştır. Kratomun başlıca aktif maddeleri mitraginin, mitrafilin ve 7-hidroksimitraginin olmakla ve başlangıçta aktif opioid etkinin mitragininden kaynaklandığı düşünülse de artık kratomun analjezik etkisinden ve opioid yoksunluğu semptomlarının hafifletilmesinden 7-hidroksimitraginin sorumlu tutulmaktadur. Danimarka da kratom bitkisi, mitraginin ve 7-hidroksimitraginin kontrol altında bulunurken, Litvanya bitkiyi ve mitraginini kontrol etmektedir. Latvia, Romanya ve Polonya da ise hem bitki hem de içerdiği aktif etken maddeler uyuşturucu ve uyarıcı maddeler kapsamında kontrol altına alınmıştır (Boyer ve ark, 2008; Takayama, 2004). Salvia divinorum, halüsinojenik özelliklerinden dolayı geleneksel olarak törensel amaçlarla kullanıldığı Meksikanın güneyine özgü yeşil yapraklı çok yıllık bir bitkidir. Bitki beklenen psiko-aktif etkisini güçlü psikotropik etkili Salvinorin A ve daha az psikotropik etkili Salvinorin B vasıtası ile oluşturmaktadır. Salvinorin-A, güçlü bir kappa opioid reseptör agonistidir. Madde La pastora, Yerbia Maria, The Shepherdess, Diviner s mint, Diviner s Sage vb. isimlerle bilinmektedir. Yapraklarını çiğnemek veya kurutulmuş yapraklarını içmek (dumanının çekilmesi) sureti ile kullanılmaktadır. Özellikle iyi işlenmiş yapraklarının ve ekstraktının kullanılması halinde halüsünasyonlar, zaman mevhumunun ortadan kalkması, başka mekanlara seyahat etme, başkalarının dünyasında yaşama hissi gibi etkilere yol açabilmektedir. İlk olarak 2001 yılında İsveç tarafından yakalandığı 41

14 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER rapor edilmiş olup o tarihten şimdiye kadar Fransa, İtalya, Yunanistan, İngiltere, Finlandiya, Litvanya, Letonya, Almanya, Slovakya tarafından birçok kez, sıklıkla kurutulmuş bitkisel forumda yakalamalar bildirilmiştir. Söz konusu bitki ve içerdiği aktif madde (Salvinorin A) ilk olarak 2002 yılında Avusturya tarafından yasaklanmış olup söz konusu bitki ve aktif madde halen Japonya, İsveç, Romanya, Polonya, Litvanya, Letonya, İtalya, Almanya, Danimarka, Hırvatistan, ve Belçika tarafından kontrol altına alınmıştır. Adı geçen bitki Estonya, Finlandiya ve Norveç tarafından ise hekim reçetesine bağlı kılınmıştır. (J.E. Lange et al., 2008; Richardson, Slone ve Michels, 2007; Babu et al, 2008). Sentetik Kannabinoidler (SPICE), EMCDDA raporlarına göre internet üzerinden ve bazı smart shop, head shop adı verilen özel dükkanlarda spice- baharat karışımı adı altında pazarlanan bu ürünlerin 2006 yılından bu yana bulunduğu ifade edilmektedir (EMC- DDA Yıllık Raporu, 2009). Spice adı verilen bu bitki karışımları 2008 yılının ikinci yarısından itibaren legal esrar adı altında öncelikle Almanya da olmak üzere internet ve smart shop lar aracılığı ile yoğun olarak pazarlanmaya başlanmış tır. Satışa parlak jelatin ambalajlarda sunulmakta ve bu paketlerin üzerinde sıklıkla tütsü, bitki besleyici, banyo tuzu vb. açıklamalar bulunmaktadır. Paketlerinin üzerinde İnsan kullanımı için değildir. Araştırma içindir vb uyarılara da rastlanabilmektedir. Bonzai, Jamaican Silver, Spice Gold, Spice Silver, Spice Diamond, Yucatan Fire, Sence, Chill X, Smoke, Genie, Algerian Blend ve daha birçok farklı adla piyasada şatışı yapılmaktadır. Bu karışımlar sıklıkla sigara şeklinde içilmekte ve içildiği zaman esrarınkilere benzer etkiye yol açmaktadır. Hatta bazılarında bu etki çok daha güçlü olmaktadır. Legal esrar adı altında pazarlanan bu maddelerin yakalanması durumunda cezai yaptırımın olmaması kullanıcı bazında etkili olmakta ve özellikle uyuşturucu madde kullanımı nedeni ile evvelce yasal işlem gören bireyler başlarının derde girmemesi için bu maddeleri tercih etmektedirler. Bu karışımların bitkisel kökenli maddeler ba- 42

15 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ harat karışımı adı altında pazarlanması zararlı etkilerinin olmadığı intibaı yaratmaktadır. Oysa bu karışımların içerisinde sentetik kannabinoidlerden sıklıkla JWH-018, JWH-073, CP47,497 (C6/ C7/C8/C9 homolog) ve HU- 210 saptanmıştır. AB üyesi ülkeler tarafından, spice ürünlerinin psikoaktif içerik maddelerini saptamak amacıyla, kapsamlı bilimsel incelemeler yapılmaya başlanmıştır. Aralık 2008 de, Almanya ve Avusturya sentetik kanabinoid JWH-018 i saptamıştır. JWH-018 in kimyasal yapısı, tüm kenevir ürünlerinin ana aktif maddesi olan tetrahidrokanabinolünkinden (THC) önemli oranda farklıdır. Deney hayvanlarında, JWH-018 THC yle aynı etkileri göstermektedir ve etki gücünün daha yüksek olduğu rapor edilmiştir un başlarında, Avrupa da spice örneklerinde ikinci bir sentetik kanabinoid, CP 47,497 ve homologlarından üçü saptanmıştır. Sentetik kannabinoidleri içerdikleri çeşitli çalışmalarla saptanan bu bitkisel karışımların esrar maddesinin içerisindeki aktif madde olan THC gibi CB1 ve CB2 reseptörlerine bağlanarak etkilerini gösterdikleri saptanmıştır. Bu maddeler sıklıkla sigara içerisinde içilerek kullanılmakta olup esrar etken maddesi THC nin yarattığına benzer psiko-aktif etki göstermektedirler. Bazı kannabinoidlerin bu açıdan THC den daha etkili oldukları da gösterilmiştir. THC benzeri psikoaktif etki yanında kırmızı konjunktiva, pupilla da dilatasyon, bozulmuş motor ve kognitif aktivite, hafif taşikardi ve tansiyon artışı gibi kardiovasküler semptomlarda oluşturabilmektedirler. Yoksunluk belirtilerine yol açtığı ve kronik kullanıcılarda bağımlılık yaptığına ilişkin ilk veriler alınmıştır (Hammersley, 2010; Uchiyama ve ark, 2009; Uchiyama ve ark, 2010). Uyuşturucu piyasasında en sık kullanımına rastlanan sentetik kannabinoidlerin JWH-018, JWH-073, HU-210, and CP 47,497 olduğu saptanmış olup söz konusu maddelerin tamamı veya bir kısmı ülkeden ülkeye değişmekle birlikte Avrupa Birliği ülkelerinden Danimarka, Almanya, Estonya, Fransa, İrlanda, Italya, Litvanya, Letonya, Lüksemburg, Avustuya, Polanya, Romanya, İsveç ve İngiltere de, ayrıca Brezilya, Şili, Arjantin, Belarus, Güney Kore de yasaklanmıştır. Ülkemizde de tarih, sayılı resmi gazetede yayınlanan 43

16 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER tarih, 1310 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile uyuşturucu ve uyarıcı maddeler listesine sokulmuştur. Mephedrone (4-methylmethcathinone), sentetik halka yapılı bir katinon olup fenetilamin grubuna yakın, stimulan etkili bir maddedir. 4-MMC, Subcoca-1, Meow meow, M-Cat vb. adlar altında bulunmaktadır. Özellikle son iki üç yıl içerisinde Avrupa Birliğine üye ülkeler tarafından çok fazla sayı ve miktarda bu maddeye ait yakalama olduğu bildirilmiştir. Söz konusu madde sıklıkla toz olarak bazen ise tablet veya kapsül formunda yakalanmaktadır. Kullanım yolu burundan çekmek veya yutmak sureti iledir. Suda çözünebildiğinden enjekte edilerek dahi kullanımı olasıdır. Etkisinin başlaması alım yoluna bağlı olarak değişmekte olup burundan çekmek sureti ile alındığında birkaç dakikada başlayıp 30 dakikadan daha az sürede zirveye ulaşmaktadır. Logolu tabletler halinde Ekstazi adı altında ya da amfetamin ve kokainin yasal alternatifi denilerek yasa dışı ticaretinin yapılmakta olduğu bildirilmektedir Toz formunda ve paketler halinde pazarlandığında ise Banyo tuzu, bitki besleyici, araştırma amaçlı kimyasal gibi adlar altında özellikle internet üzerinden pazarlanmaktadır. Maddenin kullanımı ile mental ve fiziksel stimülasyon, uyanıklık artışı, öfori, heyecan hali, sosyalleşme artışı, iştah azalması görülmekte olup bu etkileri nedeni ile olsa gerek 2009 yılında yapılan bir araştırmada diskotek vb. ortamlarda alkol, sigara, esrar, ekstazi ve kokainden sonra en fazla kullanılan madde olduğu bildirilmektedir. Maddenin kullanımına bağlı olarak nazal irritasyon (burun yolu ile), pupil dilatasyonu, taşikardi, kan basıncında artış, uykusuzluk, trismus, kısa süreli hafıza bozukluğu gibi advers etkiler görülebilmektedir. Madde kullanımına bağlı ölümlerde bildirilmiştir (Winstock ve ark, 2010; Dickson ve ark, 2010). Maddenin suistimalinin bu derece yoğun olması nedeni ile Avrupa Birliği Konseyi 2005/387/JHA sayılı kararına dayanarak risk değerlendirme raporu hazırlamak üzere EMCDDA in (Avrupa Birliği Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi) genişletilmiş bilimsel kurulunu toplantıya çağırmış ve 3 Ağustos 2010 tarihinde kurulun bu konudaki raporu yayınlanmıştır. Bu rapor üzerine Avrupa Birliği Konseyi 30 Kasım 2010 tarih sayılı konsey kararı ile (2 44

17 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ Aralık 2010 tarih, 2010/759 sayılı AB resmi gazetesi) birlik ülkelerini Mephedrone hakkında gerekli ceza ve kontrol önlemleri alma konusunda ulusal yasalarında düzenleme yapmaya evvelce BZP konusunda olduğu gibi çağırmıştır (1-Dargan, P.I., Albert, S., Wood, D.M., Mephedrone use and associated adverse effects in school and college/ university students before the UK legislation change, Q J Med 2010; 103: ) (2- Winstock A, Mitcheson L, Marsden J (2010) Mephedrone: still available and twice the price. The Lancet, Volume 376, Issue 9752, Page 1537, 6 November 2010) (3- Dickson, A.J., Vorce, S. P., Levine, B., Past, M. R. (2010) Multiple Drug Toxicity Caused by the Coadministraton of 4-Methylmethcathinone (Mephedrone) and Heroin, Journal of Analytical Toxicology 34 (3), , April İnternette Uyuşturucu Satışı Son yıllarda iletişim ve teknolojinin gelişmesiyle internet birçok üründe olduğu gibi yeni ortaya çıkan psikoaktif maddeler ve bitkiler için de yeni bir pazar haline gelmiştir. Değişik forum siteleri ve sohbet odalarının dışında web sitelerinden yeni psikoaktif maddeler satışa sunulabilmektedir. Madde kullanıcıları kendi ülkelerinde yasaklı olmayan maddeleri bu siteler vasıtasıyla sipariş edebilmektedirler. Dolayısıyla yeni psikoaktif maddeler konusundaki yeni trendlerin takibi ile satışlarının internet üzerinden (özellikle forum sitelerinin takip edilmesi) oldukça önemlidir. Nitekim EMCDDA nın yapmış olduğu bir çalışmada (EMCDDA Yıllık Rapor, 2009) 2008 yılında 25, 2009 yılında ise 115 yeni sitenin bu tür ürünleri sattığını ortaya koymuştur. Bu çalışmanın bir benzerini Türkçe sitelerde yapmak (replikasyonu) için google arama motorunda genel bir tarama yapılmış ve ortaya çıkan hususlar değerlendirmeye alınmıştır İnternet Üzerinden Araştırma Çalışması Internet üzerindeki yaygınlığı görmek ve keşfetmek amacıyla (exploratory research), Temmuz 2010 da çok dilli anahtar kelimeler ve Google arama motoru kullanılmak suretiyle, internette ara- 45

18 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER malar gerçekleştirilmiştir. Google arama motoruna yazılan salvia divinorum, hawaiian baby woodrose ve salvia divinorum 5x anahtar kelimelerini Türkçe yazılmış sayfalar gelişmiş arama seçeneği ile arama yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar nitel araştırma yöntemi kullanılarak kodlanmıştır. Çeşitli türlerde yasal madde satan, kullanan kişilere yönelik bir site tespit edilmiş ve yapılan yorumlar değerlendirmeye alınmıştır. Türkiye de madde kullanıcılarının da internet üzerinden yasal bazı psikoaktif bitkileri sipariş ettiği görülmüştür. Yaptığımız araştırmaya göre, Elephantos Amsterdam adlı siteden farklı ürünlerin Türkiye ye sipariş edilebildiği anlaşılmıştır. Ayrıca madde kullanıcıları bu siteye, satın aldıkları psikoaktif bitki tohumları veya maddeleri hakkında çeşitli yorumlarda bulunmuştur. Araştırmada, forumlarda yapılan yorumlar aynen alınmıştır; gramer hataları ve argo ifadelerde herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Söz konusu yorumlar içerik analizi yöntemiyle kodlanmış ve ortaya çıkan anlam(lar) kategorize edilmiştir. Son kısımda ise çıkan sonuçlar neticesinde ceza adalet sistemi için politika analizi yapılmış ve yeni trend uyuşturucular ve elde edilebilirlikleri konusunda ne tür çalışmalar yapılabileceği tartışılmıştır Bulgular [ Hawaiian baby woodrose seeds ] arkadaşlar bu üründen sipariş verdim elime on gün içinde ulaştı problemsiz fena bir kafası var yani müzik ve sağlam bir arkadaş grubu ile 6 7 tanesi insanı 6-8 saat arası delirtiyor şiddetle tavsiye ediyorum ama halüsinasyon olayı yok sadece kıpır kıpır oluyorsun extacy hesabı umarım anladınız (Rumuz : Mustafa, 16 Nisan 2010) [ Hawaiian baby woodrose seeds ] mantar kadar görsellik yok çok fazla birşey beklemeyin ama gerçekten çok sağlam bir ürün.. müzik + visualazition şekli ;) ye 5 tane takıl saat (Rumuz : Selçuk, 21 Kasım 2008) [ Hawaiian baby woodrose seeds ] arkadaşlar Türkiye için şu an problem var mı yok mu bilmek istiyorum (Rumuz : Ekim, 7 Mart 2010) 46

19 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ [ Hawaiian baby woodrose seeds ] ilk kullananlar için 2-4 adet yenilmesi gereken zımbırtıdan 5 tane yedik hiç birşey yok 10 üzerinden kocaman bir 0 (Rumuz : Ziya, 11 Kasım 2006) [ Hawaiian baby woodrose seeds ] dikkatli olun dozajı bizim gibi kaçırıp ölüm tribine girmeyin asgarisi 3-4 asit tribi fena bir şey... çok tribe giren insanlar yaşamasın çünkü aklındakine (artık ne varsa) takılıp kalıyorsun... 8 saat devamlı yükselen bir kafası var.evin yanındaki havuza baktığımda yükselen sudan kaçıyordum.sonrada yanına gidip baktığımda havuzun bir uçurum olduğunu gördüm.tribe bak aslında havuz 1.5 metre boş bir havuz evden su almaya çıktığımızda geri dönemeyecek kadar olduk çünkü yürüdükçe yükseliyorduk ve taksi saolsun adresi tarif edince gidiyor :)..Bodruma selamlar.. (Rumuz : Resul,1 Kasım 2006) [ Salvia sage extract ] bu üründen aldım 12. gün sonunda geldi siparişim elime kargonun gelmesinde hiç bir problem yok garantili bir şekilde geliyor kesinlikle rahat olun.. Ama bu Salvia Sage ne olduğu belirsiz, kafası neye benziyor belli olmayan bok bir madde..ürün tanıtımında yazmış 2boyutlu halüsinasyon.yok obje olma yok şöyle yok böyle..allah sizi inandırsın kafa ağrısından ve ayakta duramamaktan başka baş dönmesinden başka yaptığı hiçbir şey yok..sakın sakın sakın ama sakın bu ürünü almayınız.sonunuz benim gibi hüsran olur saygılar (Rumuz : Gürhan,10 Mart 2010) [ Salvia sage extract ] hawaiin lar şahane şiddetle tavsiye ediyorum bide bende o kadar eğlence çok biraz da psikedelik bi şeyler lazım doğanın şifrelerini çözmek isteyenler için half hawain half mexicanı tavsiye ediyorum çok bombastik oluyor hayatınızı şaşıracağınıza dair garanti ederim tabi onu deneyebileceğiniz cesaretiniz varsa (Rumuz: Elif, 12 Haziran 2007) [ Salvia strawberry 5x extact ] kargo 7. gün geldi allah razı olsun. güzel ya hiç fena değil baya bir delirtti bizi... (Rumuz : Kemal, 17 Ekim 2008) [ Atlantis yer mantarı ] O kadar gezdik gördük yedik içtik kullanmadık bir şey görülmedik bir ortam bırakmadık fakat bunu yedikten sonra altına yapan bir insanoğlu ilk defa gördük, wc de sanıyor kendini... (Rumuz: Özgür,16 Temmuz 2010) 47

20 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER [ Atlantis yer mantarı ] en son yorum yapan vatandaş türkiye ye geliyor mu bilgi verebilir misin (Rumuz : Yasin,14 Nisan 2010) [ Atlantis yer mantarı ] 1 poşet 1 kişiye yeter... 1 poşet barış çay ı... peace-tea! (Rumuz : Mert, 02 Nisan 2010) [ Philosopher s Stones ] ilginç bir etkisi var ama tam olarak çözemedim. çünkü biz bunu mexican magic mushroom un üzerine yedik. ikisi birden birleşince resmen ağzımıza yaptı. yani türklük yapmayın adam gibi tek çeşit mantar yiyin. normal bir mantardan beklediğiniz ışık renk oyunları, nesnelerin şekil değiştirmesini falan bundan beklemeyin.bunun yerine acayip bir düşünme gücü neden-niçin sorgulaması sağlıyor.mesela paketten bir sigara alırken acaba neden bir sigara alıyorum da iki sigara almıyorum? diye oturup yarım saat arkadaşınızla bunun felsefe diyaloğuna girebilirsiniz ya da hayattaki her şeyi sorgulayıp sonra neden her şeyi sorguluyorum ben?diye kendini sorgulamaya başlayabilirsiniz.sorgula olayı çok kötü çünkü düşünceleriniz durmuyor.etkisi çok uzun sürüyor ayılmak için kişi başı 3 er Santoz C vitamin içtik.yine de adam akıllı ayılamadık.açık alanda yiyin çünkü kapalı alanda bunalıma sokuyor. (Rumuz : Evren, 31 Ağustos 2010) [ Philosopher s Stones ] Siparişimi verdim yalnız kafama takılan bir kaç soru var, magic mushroomlar yasaklandı fakat bu urun hala nasıl satılıyor? Bu ürünü kullanan arkadaşlardan ricam lütfen etkilerini yazsınlar (Rumuz : Serkan, 12 Ocak 2009) [ Philosopher s Stones ] Kişi başı 2gr yedik 4 kişi Amsterdam da... Gülmekten otele zor attık kendimizi 10 dakikalık yolu 1 saatte gitmişiz O kadar çok güldük ki bir süre sonra canımız yanmaya başladı Tek kötü özelliği o. Çok uzun sürüyor, 5-6 saat. Bir de biz artık geçsin diye çikolata yedik. Meğer etkisini arttırırmış portakal suyu içmek veya şeker yemek lazımmış. (Rumuz : Kamer,01 Mart 2009) [ Space-e ] fena bir hap...orjinal hapları özlemişik burada 8 i 9 u görüyon banamısın demiyor at 3 tane bundan da gör tavsiye ederim... (Rumuz : Abdurrahim, 15 Ekim 2006) [ Space-e ] valla 2 tane aynı anda attım algım yavaşladı kalbim çarptı o kadar kafa falan yok yattım uyudum yani hesap edin :) kesin- 48

21 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ likle almayın tavsiyem Mantar alın fena! (Rumuz : Sabri, 01 Eylül 2008) [ Space-e ] ne speed var ne kafası var sadece adamı mal ediyor o kadar. Yerli hapın kafasını arayanlar uzak dursun derim (Rumuz : Kemal, 01 Eylül 2008) [ Space-e ] beyler harbiden bana da geldi 30unda sipariş verdim 8inde evime kadar getirdiler ama üç tane attım ben sadece biraz geldi kafası türk malı yurdum malı en iyisi aslında ya =) (Rumuz: Umut,09 Ağustos 2008) [ Space-e ] bence tırt bir hap... 3 tane salladım hiç birşey yok çok ince bir kafası var normal exle alakası falan yok ona yakın bir kafada yok burada yorum yazan arkadaş fena hap diyen arkadaş farklı birşey yuttu galiba... tavsiye etmem... (Rumuz: Selçuk, 22 Kasım 2008) [ Mister-e ] arkadaşlar bunlardan almak isteyen varsa sakın almasın altısını birden attım hiç bişi yok alayı fıs :D (Rumuz: Musa, 18 Ağustos 2008) [ Mister-e ] gelmesi yeterliydi... türkiyenin neresesinde olursanız olun tamamen güvenli bir şekilde geldiğini belirteyim...henüz içmedim...ama tamamen güvenli...tamamen...içinizde en ufak bir şüphe olmasın (Rumuz: Fatih, 12 Temmuz 2007) [ Cubensis mushroom growkit ] arkadaşlar growkit geldi 20 gün geçti 5-6 cm oldu resimdeki gibi kafaları kocaman değil verilen bilgide ilk mahsülü 7-10 günde alır diyor ama nerdeyse 1 ay olacak bunu büyüten arkadaşlardan bilgi bekliyorum triplenmeye başladım her şey kuralına göre yaptım iyi günler (Rumuz: Burhaneddin,28 Ocak 2009) [ Cubensis mushroom growkit ] mahsül süper, trip süper, pişman olmadım aldığıma, sadece ilk partiden 5 ağır triplik çıktı, karlı bir alışveriş oldu:) (Rumuz: Cem,19 Aralık 2008) [ Cubensis mushroom growkit ] selam arkadaşlar size bilgi vereyim yolama yöntemleri çok başarılı hiç bir şekilde yakalanmışsınız. fakat şöyle bir durum var bir arkadaş kit söylemiş ve 11 gün oldu gelmedi demiş kendi sayfasından geçmiş siparişlerden ne olduğunu takip edebilir. fakat avrupada geçtiğimiz haftada mushroom yasak- 49

22 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER landı hiçbir şekilde hazır kit gönderemezler fark ettiyseniz fiyat 0 euro sadece spor print ve malzemelerini ısmarlaya bilirsiniz onu yetiştirmekte becerinize kalmış (Rumuz: Musa, 09 Aralık 2008) [ Cubensis mushroom growkit ] kit söylediğimizde gelirken problem olmuyor mu. Yani türkiyede yasak değil mi yani kısaca başım belaya girer mi:).lütfen bir cevap verirseniz sevinirim (Rumuz: Eymen,27 Kasım 2008) [ Cubensis mushroom growkit ] çok hizli bir şekilde ulaştı, teşekkürler..umarım mahsul iyi olur :) (Rumuz: Gökalp, 4 Eylül 2008) [ Cubensis mushroom growkit ] malzeme elime sorunsuz ulaştı türkiye den arkadaşlar kesinlikle bir sıkıntımız yok gönül rahatlığı ile sipariş verebilir mahsule gelince bekliyorum hala daha 6 gün oldu trip ve kafa hakkındaki bilgileri de paylaşacağım teşekkürler (Rumuz: Mustafa, 16 Nisan 2010) [ Big bud esrar tohumları ] Türkiye den sipariş veren var mı? Türkiye ye siparişte sorun yaşanıyor mu? Alıpta sorun yaşamayanlar rahatlatıcı yorum yaparsa sevinirim.. Ben bunlardan sipariş vermek istiyorum... (Rumuz: Kaan,22 Kasım 2009) [ Big bud esrar tohumları ] mantar olayını nasıl çözeceğiz.. şuan ki haberleri okuduk tekrar yasallaştırmışlar fakat fiyatları bulamadık.. (Rumuz: Aras, 04 Mart 2009) [ Psilocybe cubensis mazatapec spores print ] gelmesi gereken zamanda elime ulaştı, sipariş vermek için tereddütte kalan varsa boşa zaman kaybetmeyin paketleme ve gizlilik mükemmel! (Rumuz: Koray,28 Temmuz 2010) [ Panaeuolus-cyanescens spores print ] ürünü aldım.biraz geç oldu ama geldi sonuçlarını yazarım. yalanı dolanı yok bu sitenin ürünlerini yolluyorlar.teşekkürler (Rumuz: Salih,28 Mayıs 2010) [ Northern lights Dişileştirilmiş kenevir tohumu ] yok mu bu zırıltıdan içen kafası nasılmış merak ettim :) (Rumuz Ali,18 Nisan 2010) 50

23 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ [ Kanna ] kokain kafası yaşamak isteyenlere tavsiye edilir number one. yaşanması gereken bir kafa.. (Rumuz: Serdar, 04 Ağustos 2007) 7. Bulguların Değerlendirilmesi Yorumlar üzerinde içerik analizi yapıldığında internet üzerinden uyuşturucu kullanıcılarının genel olarak (5) hususu paylaştıkları görülmüştür. Bunlar; Psikoaktif Maddenin Verdiği Etkiler ve Hissedilenler: Kullanıcılar madde kullanımı neticesinde hissettiklerini paylaşma eğilimindedirler. Her ne kadar, psikoaktif madde kullanımı neticesindeki his ve duygular bireyden bireye farklılık gösterse de, kullanıcılara fikir vermesi ve maddenin daha fazla birey tarafından kullanımına sebebiyet vermesi açısından üzerinde durulması gereken bir konudur. Maddenin Fiyatı: Kullanıcılar açısından psikoaktif uyuşturucuların perakende satış fiyatı, internetteki fiyatı, kargo ücreti paylaşılan bir diğer konudur. Bu durum ürünlerin bulunabilirliği ve yaygınlığı açısından da değerlendirilmesi gerekn önemli bir konudur. Fiyat psikoaktif maddelerin arz talep dengesini de belirleyen önemli bir değişkendir. Gizlilik & Güven: En sık üzerinde durulan konulardan bir tanesi de internet üzerindeki firmaların güvenilirliği ve kargo şirketlerinin ürünü zamanında ve sorunsuz olarak teslim edebilmesidir. Özellikle postalama süresi ve kargo şirketlerinin gizliliğe göstermiş oldukları ehemniyet kullanıcılar açısından dile getirilen bir konu olarak karşımıza çıkmıştır. Pazarlama & Firma ve Kargo Yöntemleri: Psikoaktif maddenin internet üzerinden siparişi, kargoda ortaya çıkan sorunlar, ürünün nereden ve nasıl sipariş verildiği, yaşanan olumlu ve olumsuz tecrübeler kullanıcılar tarafından paylaşılmış ve konuyla ilgili sorulara detaylı cevaplar yine diğer kullanıcılar tarafından verilmiştir. Maddenin Hukuki Durumu: Özellikle maddeyi internetten sipariş verecekler için söz konusu maddelerin Türkiye deki hukuki durumu, 51

24 ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER yakalanma riski, psikoaktif maddenin Avrupa daki hukuki durumu ve yasaklı olup olmadığı, kullanıcılar tarafından paylaşılan bir diğer konu olarak karşımıza çıkmıştır. 8. Önleme Amaçlı Politikalar Yeni bir psikoaktif maddenin yaygınlaşmasının önlemesinde ki en önemli aşamalardan birisi maddenin erken tespitidir. Maddenin erken tespiti sadece yaygınlaşmasının önlenmesinde değil, aynı zamanda kullanıcılar üzerinde yaratacağı etkiler ve tedavilerin geliştirilmesinde de çok önemli bir rol oynamaktadır. Bu açıdan internetin uyuşturucu trendlerini ve yaygınlığını takip etmek açısından önümüzdeki yıllarda oldukça önemli bir platform olacağı değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, internet sitelerinin ve forumların uzman kişiler tarafından sıklıkla kontrol edilmesi bu alandaki trendlerin takibini kolaylaştıracağı gibi uyuşturucu trafiğini izleyebilmek açısından da oldukça masrafsız ve önemli bir bilgi kaynağı olduğu değerlnedirilmektedir. Erken uyarı sisteminde bilgi paylaşımının önemini yazımızda bir çok defa vurguladık. Ancak bilginin kullanılabilirliği için doğru, güvenilir ve ispatlanmış olması şarttır. Bu üç kritere uygun bilgiler, kurumlar arası hassas çalışma sayesinde çok yararlı hale dönüştürülebilir. Kurumların bu hususta çok dikkatli olması gerekir. Bilgilerin kesin ve ispatlanmış olmaması geçmiş yıllarda birçok tartışmaya sebebiyet verebilmektedir. Kurumların ayrıca yeni ortaya çıkan bu madderin tespiti ve önlenmesi amacıyla birbirileriyle yapacağı bilgi alışverişi çok hızlı olmalıdır. Bu kapsamda, ortak bir network ağının kurulması bilgi alışverişini hızlandıracaktır. Bu network ağı üzerinde bir kurum diğer bir kurumun bir madde üzerine kat ettiği gelişmeleri görebilecek ve bu doğrultuda kendi çalışmalarını da bu yöne kaydırabilecektir. Böyle bir çalışma sayesinde, yeni psikoaktif maddeler üzerine birçok bilgi toplanılacak ve yaygınlaşmasının önüne geçilebilecektir. Erken tespit aşamasında bir çok kaynaktan ve özellikle internet üzerinden toplanan bilgiler konusunda hata yapılmaması çok önemlidir. Bu noktada yapılabilecek küçük bir hata, yanlış bir maddenin 52

25 UYUŞTURUCU MADDELERDE YENİ TRENDLER VE ERKEN UYARI SİSTEMİ kontrol altında tutulması veya yasaklaması gibi sonuçlar doğurabilir. Bunu önlemek için atılabilecek en önemli adım, maddelerin tespiti aşamasında standart laboratuar tekniklerinin kullanılmasıdır. Standart tekniklerin kullanılması, madde hakkında kesin bir tanımlama yapılmasını sağlayacaktır. Alınabilecek önlemlerden bir diğeri ise kolluk gücünün piyasaya sürülen yeni maddeler hakkında bilgilendirilmesidir. Kolluk gücünün, yeni psikoaktif maddeler hakkında önceden ayrıntılı bilgilere sahip olması, bu maddelerin yakalanmasında kolaylık sağlayacaktır. Yeni bir maddenin hangi fiziksel hallerde bulunduğu, kullanıcılar üzerinde ne gibi etkiler yarattığı, nerelerde kullanıldığı, nerelerde satıldığı ve piyasadaki satış fiyatları hakkında edinilecek bilgiler, kolluk gücünün her zaman bir adım daha önde olmasını sağlayacak ve satıcıların işini oldukça zorlaştıracaktır. Sonuç 2009 yılı içerisinde 24 adet yeni bir psikoaktif maddenin EMCDDA ya bildirimi yapılmış ve bu sayıyla 2009 yılı şimdiye kadarki en fazla bildirimin yapıldığı yıl olmuştur. Bu durum yeni psikoaktif maddler konusunda sorunun her geçen gün büyüdüğünü göstermesi bakımından oldukça anlamlıdır. EWS uyuşturucu sorunu ile mücadelede işlevsel ve çok önemli bir araçtır. Ülkemizde halen faaliyet alanı nedeni ile uyuşturucuya ilişkin eylem planlarında yer alması gereken birçok kurumdan seçilmiş bir ekip bu sistem içerisinde yer almaktadır. Bu oluşumun koordinatör kuruluşu olan TUBİM gerek dijital iletişim gerekse düzenli toplantılarla ulusal temas noktası olarak önemli bir görevi yerine getirmektedir. Diğer ülkelerde yakalanan yeni maddelerden haberdar olmak ülkemize de aynı maddenin kısa bir süre sonra gelebilmesi açısından önemli olup, bu konuda çalışan kolluk ve laboratuar ve birimlerini haberdar etmeyi gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada, uyuşturucu konusundaki erken uyarı sisteminin yapısı ve işleyişi ile son yıllarda tespit edilen yasal psikoaktif maddeler ve yeni trendleri ortaya koymaya çalıştık. Çalışmada ayrıca, Türkiye de bulundurulması ve ticareti yasal olan uyuşturucu madde- 53