Meyve Bilimi/Fruit Science

Transkript

1

2 Meyve Bilimi/Fruit Science Yayınlayan (Publisher) Meyvecilik AraĢtırma Ġstasyonu Müdürlüğü (Fruit Research Station) Eğirdir/Isparta Sahibi (Owner) Ġsa EREN Müdür (Director) Genel Yayın Yönetmeni (Publishing Manager) Hüseyin AKGÜL BaĢ Editör (Editor in Chief) Dr. Adem ATASAY Editör Kurulu (Editorial Board) Dr. Zehra BABALIK Dr. Kadir UÇGUN Dr. Emel KAÇAL Dr. Cenk KÜÇÜKYUMUK Dr. Ersin ATAY Dr. Gökhan ÖZTÜRK Dr. Hasan Cumhur SARISU Uzman Mesut ĠġÇĠ Uzman Cemile Ebru ONURSAL Uzman Fatma Pınar ÖZTÜRK DanıĢma Kurulu (Advisory Board) Prof. Dr. Faik Ekmel TEKĠNTAġ Prof. Dr. Gürsel KARACA Prof. Dr. Hatice DUMANOĞLU Prof. Dr. Ġbrahim BOLAT Prof. Dr. Kenan PEKER Prof. Dr. Nurgül TÜREMĠġ Prof. Dr. Resul GERÇEKÇĠOĞLU Prof. Dr. Semra DEMĠR Prof. Dr. Serra HEPAKSOY Doç. Dr. Bilge YILDIRIM Doç. Dr. Kadir Uğurtan YILMAZ Doç. Dr. Mehmet ZENGĠN Yrd. Doç. Dr. Çetin PALTA Yrd. Doç. Dr. Filiz HALLAÇ TÜRK Yrd. Doç. Dr. Mustafa ÇELĠK Yrd. Doç. Dr. Müge KAMĠLOĞLU Yrd. Doç. Dr. Tuncay KAN (Ġsimler ünvanlara göre alfabetik sırayla yazılmıģtır) ĠletiĢim Bilgileri (Contact Information) Meyvecilik AraĢtırma Ġstasyonu Müdürlüğü PK.: Eğirdir / ISPARTA Tel: Faks: E-Posta: meyvebilimi@marim.gov.tr Ġnternet: Baskı (Printing) Ajans Özüm / Isparta Cilt (Volume): 1 Sayı (Issue): 1 Yıl (Year): 2013 ISSN: i

3 Ġçindekiler (Contents) Makale Ġsmi Positioning Turkey's Fruit Industry for the Future Gelecek İçin Türkiye Meyve Endüstrisinin Konumlandırılması Desmond O'ROURKE Bazı Böğürtlen ÇeĢitlerinde Budamanın Verim ve Meyve Kalite Özellikleri Üzerindeki Etkileri Effects of Pruning on Yield and Fruit Quality Characteristics of Some Blackberry Cultivars Kazım GÜNDÜZ, Emine ÖZDEMĠR, Sedat SERÇE Bazı ġelatlı Demir Gübrelerinin ġeftalide Demir Eksikliği Klorozuna Etkileri Effects of Some Chelated Iron Fertilizers on Iron Deficiency Chlorosis in Peach Hüseyin AKGÜL, Kadir UÇGUN, Mesut ALTINDAL Bazı Turunçgil Anaçlarının Valencia Late Portakalında Meyve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri Effects of Some Citrus Rootstocks on Fruit Quality Parameters of Valencia Late Orange Aydın UZUN Ubeyit SEDAY, Güçer KAFA Sayfa No Antalya Ġli Nar (Punica granatum L.) YetiĢtiriciliğinde Görülen Kök ve Kök Boğazı Çürüklük Hastalıklarının Tespiti Determination of Root and Crown Rot Diseases in Pomogranate (Punica granatum L.) Orchards in Antalya Province Esin BASIM, Hüseyin BASIM Hava Kirliliğinin Asmalar Üzerindeki Etkileri The Effects of Air Pollution on Grapevines Muhammed KUPE, Cafer KÖSE Yerli Kayısı Çeşit ve Tiplerinin Kendine Verimlilik Durumlarının Moleküler Yöntemlerle Belirlenmesi Determination of Self-(in)compatibility in Turkish Apricot Genotypes Kadir UğurtanYILMAZ, Salih KAFKAS, Sevgi PAYDAġ KARGI Hekimhan (Malatya) Yöresinde Selekte Edilen Bazı Ceviz (Juglans regia L.) Tiplerinin Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi Determination of Some Physical and Chemical Properties of Walnuts (Juglans regia L.) Selected from Hekimhan (Malatya) Region Talip YĠĞĠT, Yüksel SARITEPE, Ali Seydi ÖZER, Ahmet ASLAN, Abdullah ERDOĞAN Farklı Malç Tiplerinin Sofralık Kayısılarda Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri The Effects of Different Mulch Types on Fruit Quality for Table Apricot A.Aytekin POLAT, Burcu YAMAN ii

4 Önsöz (Foreword) Dünyada yaģanan yoğun rekabet ve bilgi toplumu olma yolunda, bilimsel araģtırmalara dayalı bilginin üretilmesi ve aktarılmasının önemi açıktır. Yapılan araģtırmalar ve yayımlanan akademik çalıģmalar, bilginin yayılması ve kullanımı açısından büyük öneme sahiptir. Bilimin geliģimi, araģtırma sayısının artmasına ve araģtırmacılara sağlanan olanaklara bağlıdır. Bilimsel dergiler aktif bilimsel yaģamın vazgeçilemez öğeleridir. Bu dergilerin içeriğini belirleyen faktörler ise ilgili bilim dallarının geliģimine yaptıkları katkı, ekonomik ve teknolojik iģe yararlılık, toplumsal fayda ve güncellik Ģeklinde sıralanabilir. Dergiler sayesinde en son geliģmeleri, araģtırmaları tek bir kaynak ile geniģ kitlelere yaymak mümkün olmuģtur. Bu nedenle bilimsel iletiģimde dergilerin özel bir yeri bulunmaktadır. Meyvecilik AraĢtırma Ġstasyonu Müdürlüğü kuruluģundan bugüne kadar, hızlı ve önemli geliģmeler sağlayarak tarımda ve özellikle de meyvecilik alanında üzerine düģen sorumluluğu ve misyonu en iyi Ģekilde yerine getirmeyi hedeflemiģtir. Bu kapsamda siz değerli araģtırmacıların çalıģmalarını meyvecilik ve bağcılık alanında çalıģan diğer araģtırıcılara ulaģtırarak, bilimin en temel özelliği olan bilgi paylaģımına katkı sağlamayı amaçlayan Meyve Bilimi dergisi ilk sayısını çıkartmanın gururunu ve sevincini yaģamaktadır. Her Ģeyin ilki gerçekten önemli bir anlam taģımakta ve geleceğe yönelik birçok umutları da beraberinde getirmektedir. Meyve Bilimi dergisi, ilgili olduğu branģta bilimsel kalitesi çok iyi olan yayınların yer aldığı, Türkiye ve dünyanın izleyebileceği ve söz edebileceği bir dergi olma amacıyla yolculuğuna baģlamaktadır. Meyve Bilimi dergisinin meyvecilik ve bağcılık alanlarında faaliyet gösteren tüm bilim insanlarına faydalı olması dileğiyle, derginin hazırlanmasında ve yayınlanmasında emeği geçen tüm arkadaģlarıma teģekkür ederim. Doç. Dr. Masum BURAK Genel Müdür iii

5 Editörden (From Editor) Saygıdeğer AraĢtırmacılar, Bilim dünyasına faydalı olabileceği inancı ile sizlerle buluģturduğumuz dergimizin bu ilk sayısında, kurumum adına HOġGELDĠNĠZ demekten büyük bir onur ve mutluluk duyuyorum. Bilgi çağı olarak nitelendirilen günümüzde, bilginin üretimi kadar paylaģımı da büyük önem taģımaktadır. Dünyanın herhangi bir yerinde üretilen bilgi ve teknolojinin bütün ülkeleri, birimleri ve insanları etkiliyor olması bunun en belirgin kanıtıdır. Meyvecilik AraĢtırma Ġstasyonu Müdürlüğü olarak da bizler Meyve Bilimi Dergisi ile sizlerin değerli çalıģmalarını, meyvecilik ve bağcılık alanında çalıģan araģtırıcılara ulaģtırarak, bilim çağının en temel özelliği olan bilgi paylaģımına katkı sağlamayı amaçlıyoruz. Meyve Bilimi dergisinin, Türkiye de meyvecilik ve bağcılık konulu ilk hakemli dergi olma özelliği ile tarım camiasında bir farkındalık oluģturacağı ve bu alandaki boģluğu doldurmaya katkı sağlayacağı inancını taģıyoruz. Bu amaçla çıkardığımız dergide, meyve yetiģtiriciliği, ıslah, fizyoloji, hasat sonrası teknolojileri, bitki sağlığı, bitki besleme, organik tarım, tarım ekonomisi, gıda bilimi ve teknolojisi, genetik kaynaklar, tarım makinaları, tarımsal biyoteknoloji, tarımsal yapılar ve sulama gibi geniģ bir konu yelpazesinde meyvecilik ve bağcılık ile bağlantılı Türkçe/Ġngilizce özgün araģtırma makalelere ve derlemelere yer verilmektedir. Meyve Bilimi dergisine makaleleri ile katkıda bulunan yazarlar, danıģma kurulu, editör kurulu, enformasyon birimi ve emeği geçen tüm mesai arkadaģlarıma çok teģekkür ederim. Ġlk sayının mutluluğu ve heyecanı ile çıkardığımız bu derginin meyvecilik ve bağcılık alanlarında çalıģan tüm paydaģlara yararlı olmasını diler, saygılar sunarım. Dr. Adem ATASAY BaĢ Editör iv

6

7 Geliş Tarihi (date of arrival): Kabul Tarihi (date of acceptance): Positioning Turkey's Fruit Industry for the Future ISSN: Yıl /Year: 2013 Cilt(Sayı)/Vol.(Num): 1(1) Sayfa/Page: 1-6 Derleme Desmond O'ROURKE Belrose Inc., 1045 NE Creston Lane, Pullman, WA 99163, USA Abstract Review This article discusses how changes in world fruit production and in market demand have lead to major changes in the structure and operations of fruit producers in leading fruit exporting countries. Consumers are becoming more sophisticated in their demands. Large retailers are placing increasing requirements upon their suppliers. In many countries, numerous, small producers are being replaced by larger firms that can better meet consumer and retailer demands. Many of these firms are also integrated forward into fruit packing, storage and marketing activities. Firms that can gain economies of scale and rapidly introduce new products and new technologies will have a distinct advantage in the future global marketplace. The Turkish fruit industry will have to make major adaptations if it is to compete effectively in global markets. Key Words: Marketing, supply-demand, fruit, global competition Gelecek İçin Türkiye Meyve Endüstrisinin Konumlandırılması Özet Bu makalede, dünya meyve üretimi ve pazar talebindeki değişikliklerin, meyve ihracatında önde olan ülkelerdeki meyve üreticilerinin yapısı ve faaliyetlerinde ne gibi önemli değişikliklere yol açtığı ele alınmaktadır. Tüketiciler taleplerinde daha seçici hale gelmektedirler. Büyük perakendeciler tedarikçileri üzerine artan ihtiyaçlarını koymaktadırlar. Birçok ülkede çok sayıda küçük üreticinin yerine, tüketici ve perakendeci taleplerini daha iyi karşılayabilen daha büyük firmalar geçmektedir. Bu şirketlerin çoğu aynı zamanda meyve paketleme, depolama ve pazarlama faaliyetlerini kendi içinde gerçekleştirmektedir. Ekonomilerinin büyüklüğünden kazanç sağlayan, yeni ürünler ve yeni teknolojilerle hızla tanışan şirketler, gelecekte küresel pazarlarda belirgin bir avantaja sahip olacaktır. Türkiye meyve endüstrisi, küresel pazarlarda etkin rekabet etmek istiyorsa önemli uyarlamalar yapmak zorunda kalacaktır. Anahtar Kelimeler: Pazarlama, arz-talep, meyve, küresel rekabet 1. Introduction In this first issue of the Fruit Science journal, it appears appropriate to examine how the Turkish fruit industry might best position itself for future success. This article looks at how global supply and demand for three major deciduous fruits grown in Turkey, apples, pears and sweet cherries, is changing. It evaluates where the Turkish fruit industry stands relative to its global competitors. Finally, it analyzes changes that will be needed in the Turkish fruit industry if it is to remain profitable and sustainable in the next two decades. 2. World Supplies Growing World supplies of all fruit, and of apples, pears and sweet cherries have grown more rapidly than world population in the last two decades (Figure 1) (FAO, 2013). Forecasts developed by our company, Belrose Inc. (2013), indicate that Figure 1. Increase in production of apples, pears and sweet cherries, and of world population, to

8 Positioning Turkey's Fruit Industry for the Future between 2010 and 2020, world apple and pear production will grow more than twice as fast as world population (Figure 2) while that of sweet cherries is forecast to grow four times as fast (Belrose Inc., 2013 a, b, c). This will mean increased competition in these fruits, and downward pressure on prices, unless ways can be found to stimulate demand. Figure 2. Forecast increase in production of apples, pears and sweet cherries, and of world population, Shifting Structure of the Fruit Industry The major reason for the expected growth in production of these fruits is a significant shift in the structure of the fruit supply sector. The number of small, traditional fruit growers has been falling rapidly in producing countries that are open to international competition. In many countries, most fruit production is now accounted for by very large, commercial entities. Many of these have integrated fruit growing, storage, packing and marketing operations. These large commercial entities have the capital, management and skills to employ the latest fruit production techniques. They have a heavy commitment to high-density plantings with sophisticated systems for irrigation, fighting pests and diseases, reducing weather damage and getting high, early yields of the most preferred varieties, grades and sizes of fruit. In many cases, international ownership or partnerships are involved. These large entities have had a major advantage in getting access to newer, higher-priced varieties, particularly those sold under exclusive club sponsorships. They can diversify geographically to reduce risk, and have the ability to take on the increased risk involved in new varieties. The number of varieties of apples, pears and sweet cherries, has expanded rapidly over the last twenty years. As a result, there are now different categories of varieties competing for the attention of retailers and consumers. For example, in apples, there are older mainstream public varieties, like Red Delicious, Golden Delicious and Granny Smith that still account for one quarter of world supplies (Table 1). There are emerging mainstream public varieties like Gala and Fuji that are seeking to replace the old leaders. In addition, there are newer varieties that are sold under some form of managed system, where planting, production and marketing are controlled. These include international clubs like Pink Lady, Jazz and Kanzi that aim to become global varieties. They also include varieties that are limited to one large marketer per country, and varieties that are reserved exclusively for a single, major customer. Table 1. Changing roles of apple varieties Category Old mainstream New mainstream International clubs Exclusives by country Exclusives by marketer Examples 4. Retailers Driving Changes Red Delicious, Golden Delicious, Granny Smith Gala, Fuji, Honeycrisp Pink Lady (Australia), Jazz (New Zealand), Kanzi (Netherlands) Ambrosia Lady Alice One of the major forces for change in the fruit supply sector has been the growing clout of large retailers. In most major metropolitan markets in the developed world, three to four retailers control over 70 percent of total food sales, and of total fruit sales. Companies like Walmart, with over 3,000 supercenters in the U.S. alone, need suppliers that can provide a diverse array of fruit varieties twelve months a year. In order to qualify as preferred suppliers of these megaretailers, suppliers have used mergers, acquisitions and international partnerships to secure the volume of quality fruit that they need. Large retailers are not a new phenomenon. In the past, such retailers sought to use their buy- 2

9 Meyve Bilimi/Fruit Science ing clout to get improved quality product at lower prices. They also expected suppliers to contribute to retail promotional programs. However, modern mega-retailers now demand a wide array of standards and certifications that are not tied directly to any specific product. These include standards for generally agreed practices in the orchards, storage or packing houses, for food safety, worker safety, traceability, energy efficiency, waste reduction, environmental responsibility, etc. Only larger suppliers can afford the specialized employees and expertise needed to enforce retailer standards, and secure and maintain the necessary certifications. 5. Changing World Leadership The world as we know it appears to be entering a new era of divisiveness that has the potential to disrupt international business norms. For much of the period after World War II, a coalition of western powers, led by the United States, the European Union and Japan, promoted a system which favored democratic institutions, individual freedom, human rights, and free movement of goods, services, capital, people, ideas and intellectual property. Under that system, the power of government was believed to derive from the people. The people could select their governments and dismiss them when they were not satisfied with performance. National governments, in turn, were empowered to establish organizations like the United Nations and the General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) (replaced by the World Trade Organization (WTO) in 1995) to peacefully resolve global issues like freeing trade and combating climate change. That consensus is now being challenged from several sources. After three decades of spectacular growth, China has now become a leading world power in its own right. Under the current Chinese regime, all power is believed to derive from a single source, the Communist Party. While the Party's decision-making processes are obscure and its policies often opaque, its tolerance for dissent is limited. Opposing the party line is considered treasonous. Russia is moving in the same direction under President Putin. While the Communist Party is no longer a factor in Russia, a small group of insiders still decides what is best for Mother Russia, and have sought to crush all opposition. In many other countries, militant Islam has taken hold. Under that system, all power is believed to derive from Allah. The dominant religion sets the rules. Any opposition to those rules is deemed both heresy and treason. Those fundamental differences in governing philosophies mean that the current consensus on world issues could easily break down. In addition, it will make it much more difficult to forge new agreements on the big issues like human rights, free trade or climate change. This could create special problems for an industry like the Turkish fruit industry that is increasingly dependent on access to foreign markets for its continued expansion. 6. Economic Power Shifting As their influence over the global agenda is waning, the United States, the European Union and Japan also see their economic clout declining. In contrast, the economic power of the BRICs countries (Brazil, Russia, India, China and South Africa) has been rising. Many other countries like Indonesia, Mexico and Turkey are becoming more important. One example of the shift in economic clout is the trend in world merchandise trade. Between 2001 and 2011, the share of world merchandise imports fell significantly in North America, the European Union and Japan, and rose steadily in the BRICs countries (Figure 3) (WTO, 2012). Figure 3. Evidence of economic power shifts. Share of world merchandise trade, 2001 and 2011 There are a number of reasons for these shifts in economic power. The first is the dramatic slowdown in population growth in many countries in Europe and in Japan. A related factor is the slow growth in their per capita incomes 3

10 Positioning Turkey's Fruit Industry for the Future Figure 4. BRICs countries imports of fresh apples, pears and sweet cherries, 2011 compared to that of many of the BRICs and other developing countries. They have also had difficulty in escaping from the present, prolonged economic crisis. In contrast, many developing countries are enjoying rapid expansion of their middle class. They have been able to bounce back more rapidly from economic adversity. Many households and consumers for the first time can afford a wide array of imported products. Their access to those products has been facilitated by the rapid spread of modern retailing. They can now enjoy a diversity of products similar to what has been customary in the rich world. That changing economic clout is being reflected in global fruit markets. The European Union has long been the major import market for most fruits. However, EU-15 imports of most fruits peaked in 2008, as the Great Recession was hitting, and have not reached those levels since (Table 2) (Eurostat, 2013). Apples, pears and grapes have been hardest hit. The United States has been a declining market for apples, pears and stone fruit, but has been increasing its purchases of bananas, tropical and exotic fruits. Can the BRIC countries make up for those declines? The most recent data for 2011 suggest that the BRICs countries will be very unreliable markets (Figure 4) (FAO, 2013). Brazil has high barriers to fruit imports. Russia is highly dependent on strong oil revenues to fund imports. India continues to have very high tariffs. And, China has huge domestic production of most temperate fruits and places arbitrary barriers on imports. Many fruit exporting expect future growth in Asian markets to offset declines in the developed world. Indeed, there has been dramatic growth in imports of apples, pears and sweet cherries by some Asian markets. However, Asian countries vary widely in the size of their populations, level of affluence, openness to imports, and competing domestic fruit production. Each Asian market has to be approached individually. An analysis we conducted recently indicates excellent potential for increased imports of apples and pears is in South and Southeast Asia, and for sweet cherries in the more affluent countries of Northeast Asia (Table 3). (Belrose, Inc., 2013a). Table 2. EU-15. Imports of major fruit categories, 2012 versus recent peak Fruit Peak year Peak volume 2012 Volume 2012 v Peak Bananas ,479 6, % Grapes ,879 1, % Citrus ,557 5, % Apples/ pears ,889 3, % Stone fruit ,375 1, % Other ,258 5, % Total ,155 22, % Table 3. Forecast increases in Asian fruit imports between 2010 and 2020 if per capita incomes grow at the same rate as in Fruit South Asia Southeast Asia Northeast Asia 16 Asian countries Fresh apples % % % % Fresh pears % % % % Fresh sweet cherries + 0.0% % % % 4

11 Meyve Bilimi/Fruit Science 7. Where Turkey Now Stands Most readers of this journal will be more familiar with the details of the Turkish fruit industry than I am. However, what is presented here is an objective analysis of where the Turkish fruit industry now stands relative to its major competitors in the rest of the world. In apples, Turkey has consistently been among the top five producers in the world, with both area planted and production rising slowly. In pears, it has been among the top ten producers, with both area planted and production rising slowly. In sweet cherries, it has been consistently among the world's leading producers, and area planted and production have been growing rapidly. sweet cherry producing countries, Turkey is joint leader in competitiveness with the United States. (Belrose Inc., 2013d). This is reflected in Turkey's export performance in the three fruits (table 4). In the case of fresh apples, almost all of Turkey's exports in 2010 went to low-priced Middle Eastern markets. For pears, the Middle East was also the dominant market, but 12.7 percent went to higher-priced markets in Western Europe. The performance of sweet cherries was more impressive. Over 44 percent of exports went to the higher-priced markets of Western Europe. However, over 50 percent went to lower-priced markets in Eastern Europe, Russia and Central Asia. Compared to the Turkish export price, the average import Table 4. Turkish exports of fresh apples, pears and sweet cherries: Distribution, by region, and average prices, 2010 Fruit Western Europe Eastern Europe Russia +FSU Middle East Africa Other Total Distribution Apples Pears Sweet cherries Average prices Apples n.a. n.a. $665 $400 $604 $563 $407 Pears $1,240 $646 $656 $577 n.a. n.a. $667 Sweet cherries $3,277 $1,644 $1,386 $863 $6,257 n.a. $2,265 n.a.; non available In terms of trade, imports of all three products have been negligible, partly because of the exceptionally high tariffs that are still in place. Processing remains relatively unimportant. Exports have been growing, but Turkey remains a minor player in international trade except in sweet cherries. Belrose Inc., has developed an index of competitiveness for major fruit exporting countries in apples and pears. (Belrose, Inc., 2013b,c). Of 32 apple producing countries included, Turkey ranked number 18 in Of 25 pear producing countries included, Turkey ranked number 14. So, in both products, Turkey ranked in the middle of the pack in competitiveness. In contrast, in a more limited comparison of 23 major prices in Western Europe for fresh apples were 116 percent larger, for fresh pears 67 percent larger, and for fresh sweet cherries 43 percent larger. This indicates that Turkey still lacks sufficient volume of high-quality apples and pears to compete effectively on higher-priced markets. It is likely that the high level of import protection for the Turkish fruit industry may have contributed to the overall mediocre competitiveness performance of the Turkish apple and pear industries in world markets. Imports help to expose a domestic industry to innovations in variety, quality, and efficiencies in production and marketing. A high level of protection helps to keep inefficient domestic operators in business longer and perpetuates the use of outdated industry practices. On the other hand, the more 5

12 Positioning Turkey's Fruit Industry for the Future an industry engages in international trade, the more incentive it has to change its products and practices in order to stay competitive. Finally, in most trade negotiations, for a country to gain increased access to foreign markets, it has to be willing to grant greater access to its markets, so high rates of domestic protection can end up reducing export opportunities. 8. Dealing with the Challenges Ahead For the Turkish apple, pear and sweet cherry industries to have a vibrant future, they will have to make substantial changes in order to become more globally competitive. Some of the realities they face have been discussed above. World supplies of all fruit, and of apples, pears and sweet cherries, are likely to grow faster than world population for the next few years. Little growth in demand can be expected in traditional markets, but consumers are becoming more sophisticated in their needs. This means that there will be downward pressure on market prices. There will be increased political pressure on countries like Turkey to open up their markets to foreign competition. And, there will be increased efforts to expand sales in nontraditional markets, such as those in Asia and Africa. Those markets will become increasingly diverse in their product and variety preferences. They will also differ in how lucrative they are for different suppliers. It will become even more important to make sales in the more lucrative markets. The trend in retailing towards consolidation of greater buying power in fewer hands will continue. In addition to having more leverage on price and quality, these larger retailers will be able to require suppliers to meet ever higher standards in terms of food safety, traceability, worker rights, environmental impact, etc. Large fruit suppliers will gain increased advantages over smaller suppliers in scale, adoption of new technologies, sophisticated management systems, and innovations in production, packing, storage, merchandising and promotion. How can Turkey meet these challenges? Clearly, to compete with the best in the world on quality and price, individual growers will have to become larger, or groups of smaller growers will have to collaborate more closely, to gain economies of scale. They will have to introduce new varieties that match the changing demands of potential markets. They will have to introduce sophisticated storage and packing systems that can meet the diverse demands of global retailers. To gain access to the best plant materials and marketing clout, they will have to establish cross-border alliances with firms in other countries. Only the most competitive firms will be welcomed into such alliances. To generate the increased revenue needed to accomplish all this, the Turkish industry will need to sell an increasing share of its production in higher-priced markets. This short article can only hint at some of the changes that the Turkish fruit industry will need to consider in preparing itself to be more globally competitive. It still needs a more comprehensive assessment of its strengths and weaknesses, of the challenges it faces and of the opportunities that it can exploit in building up its global competitiveness. The Turkish sweet cherry industry has already shown what can be achieved. It can be an example for the apple and the pear industries as they gear up for the future. References Belrose Inc., 2013a. World Apple Review, Belrose Inc., 2013b. World Pear Review, Belrose Inc., 2013c. World Sweet Cherry Review, Belrose, Inc., 2013d. Asian Import Demand for Apples, Pears, Sweet Cherries and Kiwifruit. Potential to Eurostat, Comext, epp.eurostatec.europa.eu/newxtweb/ Accessed August FAO, Statistical database. faostat.fao.org/faostat.gateway/go/to/download/ Accessed, September WTO, World Trade Organization, Accessed, August

13 Geliş Tarihi (date of arrival): Kabul Tarihi (date of acceptance): ISSN: Yıl /Year: 2013 Cilt(Sayı)/Vol.(Num): 1(1) Sayfa/Page: 7-11 Araştırma Makalesi Bazı Böğürtlen ÇeĢitlerinde Budamanın Verim ve Meyve Kalite Özellikleri Üzerindeki Etkileri Kazım GÜNDÜZ1, Emine ÖZDEMĠR1, Sedat SERÇE2 1Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Antakya/Hatay, (Sorumlu Yazar) 2Niğde Üniversitesi, Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi, Tarımsal Genetik Mühendisliği Bölümü, 51240, Niğde Research Article Özet Çalışmada 'Bursa 4' ve 'Jumbo' böğürtlen çeşitlerinin yan sürgünlerde farklı budama uzunluklarının (25, 50 ve 75 cm) verim ve meyve kalitesi üzerine etkileri araştırılmıştır. Budama uzunluklarının 'Bursa 4' ve 'Jumbo' böğürtlen çeşitlerinin meyve kalite özellikleri üzerinde herhangi bir etkisi görülmemiştir. Bununla birlikte, farklı budama mesafelerinin verim üzerinde etkili olduğu belirlenmiş, en yüksek verimlerin 50 cm ve 75 cm kesim mesafelerinden alındığı saptanmıştır. 'Bursa 4' çeşidinin 'Jumbo'ya göre uygulamalardan daha fazla etkilendiği belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Böğürtlen, budama, verim, meyve kalitesi Effects of Pruning on Yield and Fruit Quality Characteristics of Some Blackberry Cultivars Abstract In this study, the effect of different lateral length treatments (25, 50 and 75 cm) on yield and fruit quality characteristics for 'Bursa 4' and 'Jumbo' blackberry cultivars were investigated. No significant effects of lateral length treatments for fruit quality characteristics were detected. However, lateral length treatments were found to be significant for yield. The highest yields were recovered from the 50 and 75 cm lateral length treatments. The treatments affected 'Bursa 4' to higher extend than 'Jumbo'. Key Words: Blackberry, pruning, yield, fruit quality 1.GiriĢ Böğürtlen, ülkemiz için önemini artırmakta olan bir üzümsü meyve türüdür. Böğürtlen ıslahı 150 yıl önce ve 1909 yılında, ilk olarak Teksas ta böğürtlen ıslah programında baģlamıģtır (Moore, 1984) yılında Arkansas Üniversitesi böğürtlen ıslah programında 10 u patentli olmak üzere 13 çeģit yayılım göstermiģtir. Bu ıslah programının amaçlarından bazıları dikensizlik, meyve kalite özellikleri ve primocane meyve veren çeģitleri geliģtirmek olmuģtur (Clark, 1999). Ticari böğürtlen çeģitleri (Rubus sp. L.) Kuzey Amerika da Rubus türlerinden geliģtirilmiģtir. Çok farklı özelliklere sahip (dikenli, dikensiz, sürünen, dik ve yarı dik) böğürtlen çeģitleri mevcuttur (Poling, 1997). Ülkemizde böğürtlenlerin adaptasyon çalıģmaları diğer üzümsü meyvelerde olduğu gibi 1967 yılında Yalova Atatürk Merkez AraĢtırma Enstitüsüne yurt dıģından getirilen çeģitlerin adaptasyon çalıģmalarıyla baģlamıģtır (Onur, 1977). Bu açıdan mevcut durumun iyileģtirilmesi amacıyla üstün meyve özelliklerine sahip, bölgelere uygun çeģitlerin belirlenmesine yönelik baģlatılan ülkesel proje üzümsü meyve türlerinin geliģtirilmesi açısından önemli bir adım olmuģtur (Onur vd., 1999). Gerçekçioğlu (1999) tarafından Tokat yöresinde yürütülen seleksiyon çalıģmasında 57 tip üzerinde durulmuģ ve bu tiplerin meyve ağırlıkları g, SÇKM içerikleri % arasında değiģim göstermiģtir. Yapılan adaptasyon çalıģmalarından örnek vermek gerekirse; Giresun yöresinde 'Araphao' ve 'Waldo' 7

14 Bazı Böğürtlen Çeşitlerinde Budamanın Verim ve Meyve Kalite Özellikleri çeģitleri (Kaplan vd.,1999); Adana koģullarında 'Jumbo', 'Chester' ve 'Navaho' çeģitleri (TüremiĢ vd., 2003); Hatay koģullarında 'Bursa 2', 'Chester' ve 'Jumbo' çeģitleri (Özdemir vd., 2005); Tokat koģullarında 'Bursa 1' ve 'Jumbo' çeģitleri ile birlikte Ness ve Bursa 3, Samsun ilinde ise 'Ness', 'Chester', 'Bursa 1', 'Jumbo' ve 'Bursa 2' çeģitleri (Demirsoy vd., 2006) ön plana çıkmıģtır. Böğürtlen yetiģtiriciliğinde budama oldukça önemlidir. Ancak bu konuda yapılmıģ çalıģmalar yetersizdir. Busby ve Himelrick (1998), Alabama da, dikenli ve dik büyüyen böğürtlen çeģitlerinde el ve mekanik budama yöntemleriyle yaptıkları çalıģmada, a) el ile yaz aylarında meyveler derildikten sonra iki yıllık sürgünler çıkarılmıģ ve tek yıllıkların tepesi 120 cm den kesilmiģ, durgun dönemde yan sürgünler 45 cm den kesilmiģ; b) el ile ölü iki yıllık sürgünler durgun dönemde çıkarılmıģ, tek yıllıklar yaz aylarında 120 cm den kesilmiģ, yan sürgünler durgun dönemde 45 cm den kesilmiģ; c) mekanik olarak ölü iki yıllık sürgünler ve tek yıllık sürgünler yaz aylarında derimlerden sonra 30 cm den kesilmiģ, d) mekanik olarak ölü iki yıllık sürgünler ve tek yıllıklar yaz aylarında derimlerden sonra 15 cm den kesilmiģtir. En yüksek verimler yaz aylarında ve durgun dönemde el ile yapılan budamalardan alınmıģtır. En düģük verimler ise 15 cm den kesilen biçme yönteminden alınmıģtır. Budama metotlarıyla meyve kalite özelliklerinin değiģmediği bildirilmiģtir. Ayrıca araģtırıcılar ölü iki yıllık sürgünlerin durgun dönemde de alınabileceğini bildirmiģlerdir. Ülkemizde de böğürtlenlerde budama konusunda yapılmıģ sınırlı sayıda çalıģma mevcuttur. Gerçekçioğlu vd (2007) Tokat koģullarında 10 böğürtlen çeģidinin göz verimlilikleri üzerine yapmıģ oldukları çalıģmada, meyve gözü bulunduran en kısa sürgüne (30 cm) sahip çeģit 'Navaho' olurken, bunu 'Bursa 1', 'Bursa 2', 'Bursa 3' ve 'Cheroke' çeģitlerinde cm'ye kadar izlemiģtir. En uzun meyve gözü bulunduran çeģitler ise 'Arapaho' (140 cm) ve 'Jumbo' (220 cm) çeģitleri olmuģtur. Ayrıca ülkemizde üreticiler iki yıllık sürgünleri almakta ve tek yıllıkların tepesini kesmektedirler. Ġki yıllık sürgünler üzerinde oluģan yan sürgünlerin kesilip kesilmeyeceği veya kesilecekse kesim mesafelerinin ne olacağı konusunda bilgi yoktur. Bu çalıģmada böğürtlenlerde iki yıllık sürgünler üzerinde oluģan yan dalların kesim mesafelerinin verim ve meyve kalite özellikleri üzerinde etkileri belirlenmiģtir. 2. Materyal ve Metot ÇalıĢma Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ), Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümüne ait Üzümsü Meyveler AraĢtırma ve Uygulama Seralarında bulunan ve 2009 yılında 1.5 x 2.0 m sıra üzeri ve sıra arası aralık ve mesafede dikilen böğürtlen parselinde ve bölüm laboratuarlarında yürütülmüģtür. ÇalıĢmada 'Jumbo' ve 'Bursa 4' böğürtlen çeģitleri kullanılmıģtır. Deneme bitkilerinde yaz aylarında meyveler toplandıktan sonra iki yıllık sürgünler toprak seviyesinden kesilmiģtir. OluĢan tek yıllık sürgünlerde kültürel iģlemlere devam edilmiģ ve sonbahar aylarında sürgün uçları 2 m yükseklikten kesilmiģtir. AraĢtırmada incelenen uygulamalar için kesimler dinlenme döneminde gerçekleģtirilmiģtir. Deneme kapsamında aģağıda belirtilen uygulamalar yapılmıģtır. Tanık: Bu uygulamada iki yıllık sürgünler üzerinde oluģan yan sürgünlere herhangi bir uygulama yapılmamıģtır. Uygulama 1: Bu uygulamada iki yıllık sürgünler üzerinde oluģan sürgünler 25 cm den geriye doğru kesilmiģtir. Uygulama 2: Bu uygulamada iki yıllık sürgünler üzerinde oluģan sürgünler 50 cm den geriye doğru kesilmiģtir. Uygulama 3: Bu uygulamada iki yıllık sürgünler üzerinde oluģan sürgünler 75 cm den geriye doğru kesilmiģtir. Deneme alanında gerekli kültürel iģlemler yürütülmüģtür. Sıra aralarına yabancı ot kontrolü için malç örtüsü çekilmiģ olup sulamalar damla sulama Ģeklinde yapılmıģtır. Gübreleme sonbahar aylarında toprak yüzeyine çiftlik gübresi olarak, vegatasyon dönemi içerisinde ise aylık olarak 20 : 20 : 20 + FE NPK gübresi damlama sulama ile birlikte verilmiģtir. AraĢtırmada incelenen konular aģağıda verilmiģtir. Ġlk çiçeklenme tarihleri: Ġlk çiçeklenme tarihleri parsellerde ayrı ayrı saptandıktan sonra çeģit ve uygulamalara göre düzenlenmiģtir. Bitki baģına toplam verimler (g/bitki): Derim 8

15 Uygulama Meyve Bilimi/Fruit Science döneminde haftada bir kez olmak üzere her parselden toplanan meyveler 0.01 g a duyarlı bir terazide tartılarak değerler parseldeki bitki sayısına bölünerek ortalama bitki baģına toplam verimler hesaplanmıģtır. Çizelge 2. Farklı budama uzunluklarının böğürtlen çeşitlerinde meyve kalite özellikleri üzerine etkileri Table 2. The effects of pruning on the fruit quality properties of blackberries cultivars Meyve Kalite Özellikleri Meyve ağırlığı (g): Her derimdeki toplam meyve ağırlıklarının meyve sayısına bölünmesi ile hesaplanmıģtır. Suda çözünebilir kuru madde miktarı (% SÇKM): Meyve derimlerin yoğun olduğu dönemlerde her yinelemeden alınan yeteri kadar meyveden elde olunan meyve sularının el refraktometresinde okunması yoluyla belirlenmiģtir. ph: Meyve derimlerinin yoğun olduğu dönemde ph içerikleri ph metre ile belirlenmiģtir. Titre edilebilir asitlik (%): Meyve derimlerinin yoğun olduğu dönemde asit içerikleri sitrik asit cinsinden ph'metrik yöntem ile belirlenmiģtir. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre üç yinelemeli olarak kurulmuģ olup, her yinelemede 2 bitki kullanılmıģtır. Varyans analizleri SAS programında (SAS, 2005) LSD testine göre yapılmıģtır. 3. Bulgular ve TartıĢma Çizelge yılı budama uygulamalarının böğürtlen çeşitlerinde ilk çiçeklenme tarihleri üzerine etkileri Table 1. The effects of pruning on the first flowering of blackberries cultivars in 2013 ÇeĢit Uygulama Ġlk Çiçeklenme Tarihleri Jumbo Tanık 20.Nis Jumbo Uygulama 1 10.Nis Jumbo Uygulama 2 18.Nis Jumbo Uygulama 3 18.Nis Bursa 4 Tanık 28.Nis Bursa 4 Uygulama 1 22.Nis Bursa 4 Uygulama 2 24.Nis Bursa 4 Uygulama 3 24.Nis ÇeĢit SÇKM (%) ph Titre ed. asit içeriği (%) Meyve Ağırlığı (g) Bursa 4 Tanık Bursa 4 25 cm Bursa 4 50 cm Bursa 4 75 cm Ortalama LSD(% 5) ns ns ns ns Jumbo Tanık Jumbo 25 cm Jumbo 50 cm Jumbo 75 cm Ortalama LSD(%5) ns ns ns ns Çizelge 3. Farklı budama uzunluklarının böğürtlen çeşitlerinde bitki başına verim üzerine etkileri Table 3. The effects of pruning on the yield per plant of blackberries cultivars ÇeĢit Uygulama Bitki BaĢına Verim (g/bitki) Bursa 4 Tanık b Bursa 4 Bursa 4 Bursa 4 25 cm b 50 cm a 75 cm ab LSD (% 5) Jumbo Tanık ab Jumbo 25 cm b Jumbo 50 cm a Jumbo 75 cm a LSD (% 5) Deneme kapsamında ilk çiçeklenme tarihleri, bitki baģına toplam verimler (g/bitki), meyve ağırlığı, suda çözünebilir kuru madde miktarı (% SÇKM), titre edilebilir asitlik (%) değerleri alınmıģ ve Çizelge 1, 2, 3'de sunulmuģtur. Ġlk çiçekler nisan ayının ikinci haftasından itibaren görülmüģ ve çeģitler ve uygulamalara göre nisan ayının son haftasına kadar devam etmiģtir. ÇeĢitlerden 'Jumbo'nun, 'Bursa 4' çeģidinden daha erken çiçeklendiği görülmüģtür. Uygulamalardan ise kesim yapılan bitkilerin tanık bitkilerinden bir miktar daha erken çiçeklendiği belirlenmiģtir (Çizelge 1). Farklı budama uzunluklarının 'Bursa 4' ve 'Jumbo' böğürtlen çeģitlerinde meyve kalite özellikleri üzerinde yapılan istatistiksel değerlendirme sonucunda önemli bir etki oluģturmadığı görülmüģtür. Suda çözünebilir kuru madde bakı- 9

16 Bazı Böğürtlen Çeşitlerinde Budamanın Verim ve Meyve Kalite Özellikleri mından çeģitlerden 'Bursa 4' ortalama % 10.1 kuru madde içeriğine sahip olurken 'Jumbo' çeģidinde bu değer ortalama % 13.0 olarak belirlenmiģtir. ph içerikleri çeģitler arasında benzer bulunmuģtur. Titre edilebilir asit içerikleri bakımından da istatistiksel olarak önemli bir farklılık belirlenmemiģ olup titre edilebilir asit içerikleri çeģit ve uygulamalara göre arasında değiģim göstermiģtir. Meyve ağırlıkları üzerinde çeģitler ve budama uygulamalarının istatistiksel olarak etkisi görülmemiģtir. Ancak 'Bursa 4' çe- Ģidinin meyvesi 'Jumbo' çeģidine göre bir miktar daha ağır bulunmuģtur (Çizelge 2). Farklı budama uzunluklarının 'Bursa 4' ve 'Jumbo' böğürtlen çeģitlerinin bitki baģına verimleri üzerine etkisi Çizelge 3'de verilmiģtir. Yapılan istatistiksel değerlendirmede bitki baģına verimler üzerinde kesim mesafelerinin önemli farklılık oluģturduğu belirlenmiģtir. 'Bursa 4' çe- Ģidinde en yüksek bitki baģına verim yan sürgünlerin 50 cm mesafede kesilmesinden elde edilirken ( g/bitki) bunu 75 cm kesim ( g/bitki) izlemiģtir. En düģük verimler ise 25 cm kesim ve tanık uygulamalarından elde edilmiģtir. 'Jumbo' çeģidinde de en yüksek verimler 75 cm ve 50 cm kesimlerinden (sırasıyla, g/bitki ve g/bitki) elde edilmiģtir. Bunu tanık uygulaması izlemiģtir. En düģük verim ise 25 cm kesim mesafesinden elde edilmiģtir. ÇeĢitlerden 'Bursa 4' verim bakımından 'Jumbo' çeģidinden verimli bulunmuģtur. 'Bursa 4' çeģidinden bitki baģına verim g/bitki olarak belirlenmiģtir. 'Jumbo' çeģidinde ise bu değer g/bitki olarak saptanmıģtır (Çizelge 4). Çizelge 4.Böğürtlen çeşitlerinde ortalama bitki başına verim durumları Table 4.The average yield per plant of blackberries cultivars Bursa 4 Jumbo ÇeĢit Bitki BaĢına Verim (g/bitki) a b LSD (% 5) Farklı budama uzunluklarının 'Bursa 4' ve 'Jumbo' böğürtlen çeģitlerinin meyve kalite özellikleri üzerinde herhangi bir etkisi görülmemiģtir. Busby ve Himelrick (1998), Alabama da, dikenli ve dik büyüyen böğürtlen çeģitlerinde el ve mekanik budama yöntemleriyle yaptıkları çalıģmada, budama metotlarının meyve kalite özellikleri üzerinde etkili olmadığını bildirmiģtir. ÇalıĢmamızda farklı budama mesafelerinin verim üzerinde etkili olduğu belirlenmiģtir. En yüksek verimlerin 50 cm ve 75 cm kesim mesafelerinden alındığı saptanmıģtır. En düģük verimler ise 25 cm'lik kısa kesim mesafesinden elde edilmiģtir. Busby ve Himelrick (1998), Alabama da, dikenli ve dik büyüyen böğürtlen çeģitlerinde el ve mekanik budama yöntemleriyle yaptıkları çalıģmada, en düģük verimler ise 15 cm den kesilen biçme yönteminden alınmıģtır. Bitki baģına verimler bakımından 'Bursa 4' çeģidinin ön plana çıktığı görülmüģtür. Ülkemizde 'Bursa 4' çeģidiyle yapılan herhangi bir çalıģamaya rastlanılmamıģtır. 'Jumbo' çeģidide verim ve kalite bakımından bu bölgede yapılan çalıģmalarda önerilen çeģitler arasındadır (TüremiĢ vd.,2003; Özdemir vd., 2005). Sonuç olarak Böğürtlenlerde ana sürgünlerin 2 m uzunlukta tepe budaması yapılması uygun olurken, Gerçekçioğlu vd., (2007) böğürtlenlerde çeģitler arasında göz verimlilik mesafelerinin farklılık gösterdiğini bildirmiģtir. Dolayısı ile çalıģmamızda kullanmıģ olduğumuz böğürtlen çeģitlerinde ('Bursa 4' ve 'Jumbo' dinlenme döneminde yan sürgünlerin cm mesafeden kesilmelerinin verim üzerinde olumlu etki gösterdiği vediğer çeģitlerde ise kesim uzunluklarının araģtırılması gerektiği kanısındayız. TeĢekkür Bu araģtırmayı destekleyen Mustafa Kemal Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Komisyonuna teģekkür ederiz. (Proje No:83) Kaynaklar Busby AL, Himelrick DG, Handand Mechanical Pruning of Thorny, Erect-Type Blackberries in Alabama. Journal of the American Pomological Society 52: Clark JR, The Blackberry Breeding Program at theuniversity of Arkansas: Thirty-Plus years of Progress and Developments fort the Future. ActaHorticulture 505: Demirsoy L, Demirsoy H, Bilgener ġ, Öztürk A, Ersoy B, Çelikel G, Balcı G, Samsunda 10

17 Meyve Bilimi/Fruit Science Yapılan Böğürtlen ÇeĢit Adaptasyon ÇalıĢmaları, II. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu: , Eylül, Tokat. Gerçekçioğlu R, Tokat Yöresinde Doğal Olarak YetiĢen Böğürtlenlerin (Rubusfructicosus L.) Seleksiyonu Üzerinde Bir AraĢtırma. Turkish Journal of Agriculture&Forestry, Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 23: , TÜ- BĠTAK Gerçekçioğlu R, Esmek I, Comparison of Different Blackberry (Rubusfructicosus L.) Cultivars in Tokat, Turkey.Journal of Applied Sciences.5: Gerçekçioğlu R, Öz Ö, Aydemir M, Bazı Böğürtlen ÇeĢitlerinin Göz Verimlilikleri. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Eylül Cilt 1, Meyvecilik. Sayfa: Kaplan N, Onur C, Demirsoy L, Demirsoy H, Karadeniz Bölgesinde Frenküzümü, Ahududu ve Böğürtlen YetiĢtiriciliğinin Önemi ve Geleceği. Karadeniz Bölgesinde Tarımsal Üretim ve Pazarlama Sempozyumu, Ekim, Samsun. Moore JN, Blackberry Breeding. HortScience 19: Onur C, Ahududu ve Böğürtlen ÇeĢitlerinin Ġntrodüksiyonu. Bahçe 8: Onur C, TüremiĢ N, Derin K, 1999 Bazı Frenk üzümü, Ahududu ve Böğürtlen ÇeĢitlerinin Evaluasyonu. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, , Ankara. Özdemir E, Ayanoğlu H, Gündüz K, Bayazit S, Determination of Vegatative and Fruit Characteristics of some Thornless Blackberry Genotypes in Hatay (Turkey). International Journal of FruitScience, 5: Poling EB, Blackberries. Journal of Small Fruit &Viticulture, 4: TüremiĢ N, Kafkas S, Kafkas E, Onur C, Fruit Characteristics of Nine Thornless Blackberry Genotypes. Journal American Pomological Society, 57:

18 Geliş Tarihi (date of arrival): Kabul Tarihi (date of acceptance): ISSN: Yıl /Year: 2013 Cilt(Sayı)/Vol.(Num): 1(1) Sayfa/Page: Araştırma Makalesi Research Article Bazı ġelatlı Demir Gübrelerinin ġeftalide Demir Eksikliği Klorozuna Etkileri Hüseyin AKGÜL, Kadir UÇGUN, Mesut ALTINDAL Meyvecilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Eğirdir/Isparta (Sorumlu Yazar) Özet Şeftali, demir eksikliğine en hassas meyve türlerinden biridir. Özellikle toprakta ph ve kirecin yüksek olduğu şartlarda demir eksikliği oluşmaktadır. Demir eksikliğinde önemli miktarlarda verim ve kalitede düşüşler olduğu gibi ciddi boyutta ağaç ölümleri de görülebilir. Şelatlı demir gübreleri demir eksikliği klorozunu önlemede yaygın olarak kullanılmaktadır. Fakat her şelatlı gübre her toprak koşulunda aynı şekilde etkili olmamaktadır. Bu çalışmada şeftali ağaçlarında EDDHA o-o:3.6, EDDHA o-o:4.8, EDDHSA-HS, EDDHSA-SG şelatlı demir gübrelerinin etkinliği araştırılmıştır. Sonuç olarak; EDDHA şelatlı gübrelerin orto-orto izomer oranları arttıkça yaprak aktif demir içeriklerinin arttığı belirlenmiştir. EDDHSA-HS ve EDDHA o-o:4.8 en etkili gübreler olurken bunu sırasıyla EDDHSA-SG ve EDDHA o-o:3.6 izlemiştir. Çalışmada ayrıca yaprakların aktif demir içeriği ile diğer elementler arasındaki ilişkiler belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Demir, Kloroz, Şeftali, Şelat Effects of Some Chelated Iron Fertilizers on Iron Deficiency Chlorosis in Peach Abstract The peach trees are one of the most sensitive fruit species to iron deficiency. In particular, when the soil has highly ph value and lime content, iron deficiency consists. Iron deficiency causes significantly to loss of yield and quality it also leads seriously death of the tree. Chelated iron fertilizers are used widely to prevent iron deficiency chlorosis. However they don t indicate the same effect in the same all soil conditions. In this study, the efficiency of EDDHA o-o:3.6, ED- DHA o-o:4.8, EDDHSA-HS and EDDHSA-SG which include chelated iron was examined on peach trees. As a result, the rate of ortho-ortho isomer of EDDHA chelated fertilizers directly affected content active iron of leaves. While EDDHSA-HS and EDDHA o-o:4.8 were the most effective fertilizers, EDDHSA-SG and EDDHA o-o:3.6 followed respectively them. The relations between active iron content of leaves and with other elements were also determined. Key Words: Chelate, Chlorosis, Iron, Peach 1. GiriĢ Türkiye topraklarının büyük bölümünün ph'sı 7'nin üzerinde olup kireç içerikleri de yüksektir (Güçdemir, 2006). Bu durum özellikle demir eksikliğine hassas türlerde demir eksikliği klorozunun meydana gelmesine neden olmakta ve her yıl düzenli olarak demir gübrelemesini zorunluluk haline getirmektedir. Ilıman iklim meyve türleri içinde Ģeftali, demir eksikliğine en hassas meyve türlerinden birisidir (Tagliavini ve Rombola, 2001). Demir bitki bünyesine Fe +2, Fe +3 ve bir takım organik maddelerle kompleks oluģturarak (Ģelat) alınabilir. Bitki bünyesine hangi formda alınırsa alınsın bitkinin kullanabilmesi için Fe +2 formuna dönüģmesi gerekir. ġelatlı demirin alınması diğer formlara göre daha kolaydır. Ancak Ģelat stabilitesi ortam koģullarına göre değiģmektedir. Özellikle toprak ph'sı bu maddelerin Fe ile oluģturduğu Ģelatların stabilitesi üzerinde büyük etkiye sahiptir. Örneğin DTPA ve EDTA düģük ph'larda etkili olurken, EDDHA yüksek ph'larda da etkili olmaktadır. EDDHA orto-orto, ortopara ve para-para olmak üzere 3 farklı izomere sahiptir. O-o izomerler yüksek ph ve kireç ko- Ģullarında stabil Ģelatlar oluģtururken diğerlerinin stabilitesi daha düģüktür (Anonymous, 2008). Bu konuda yapılan çalıģmalar devam etmekte ve gün geçtikçe yeni Ģelatlar elde edilmektedir. Bu çalıģmada kullanılan EDDHSA Ģelatı da bunlardan biridir. Senirkent (Isparta) yöresinde ekstrem toprak koģullarına sahip bir Ģeftali bahçesinde yürütü- 12

19 Meyve Bilimi/Fruit Science len bir çalıģmada 5 farklı demir gübresinin (FeSO 4, FeEDTA, FeDTPA, FeEDDHA o-o=3.6 ve FeEDDHA o-o=4.8) etkinliği araģtırılmıģtır. Gübreler vejetasyon baģlangıcında taç iz düģümüne bant Ģeklinde topraktan uygulanmıģtır. Standart yaprak alma döneminde yaprak örnekleri alınmıģ ve aktif demir (Fe +2 ) ile diğer element analizleri yapılmıģtır. Yapılan analizler sonucunda en yüksek aktif demir içeriği FeEDDHA o-o:4.8 gübresinden elde edilirken, FeEDDHA o-o:3.6 gübresi ikinci sırada yer almıģtır. FeDTPA ve Kontrol uygulaması en dü- Ģük değerleri vermiģlerdir. Yaprak aktif demir içeriği ile özellikle katyonlar arasında zıt iliģki belirlenirken, toplam demir ile aktif demir arasında doğrusal pozitif iliģki tespit edilmiģtir (Akgül ve Uçgun, 2010). o:4.8, EDDHSA-HS ve EDDHSA-SG Ģelatlı demir gübrelerinin etkinliği belirlenmiģtir. 2. Materyal ve Metot Bu çalıģma Isparta Ġli Büyük Gökçeli Köyü nde belirlenen bir Ģeftali bahçesinde yürütülmüģtür. Deneme bahçesinin toprakları kaba bünyeli, alkalin özellikte, toplam kireç içeriği %8.82, aktif kireç içeriği ise %2.31 olarak belirlenmiģtir. Magnezyum ve K içeriğinin çok yüksek olduğu dikkati çekmektedir (Çizelge 1). Toprak demir içeriği yüksek olmakla birlikte bunun bitkiler tarafından alınamadığı bitkilerde ortaya çıkan demir eksikliği klorozuna bakılarak söylenebilir (ġekil 1). Denemede bitki materyali olarak çöğür anacına aģılı J.H. Hale Ģeftali çeģidi kullanılmıģtır. Çizelge 1. Deneme parselinin toprak analiz sonuçları Table 1. Soil analysis results of trial area Saturas. Tuzluluk (ms/cm) ph Kireç (%) Aktif kireç (%) Organik mad.(%) P (ppm) K (ppm) Ca (ppm) Mg (ppm) Fe (ppm) Cu (ppm) Mn (ppm) Zn (ppm) Akgül ve Uçgun (2011) elma, kiraz ve Ģeftali türlerinde yaprakların kloroz derecesiyle aktif demir arasındaki iliģkiyi belirlemek için yaptıkları çalıģmada tam çiçeklenmeden 10 hafta sonra farklı seviyelerde demir eksikliği görülen yapraklardan örnekler almıģlardır. ÇalıĢma sonunda aktif demir sonuçlarıyla görsel eksiklik Ģiddetleri arasında iliģki kurulmuģ ve 4 farklı eksiklik düzeyi için sınır değerler belirlenmiģtir. Sınıflandırmada 1. düzeydeki örnekler en fazla demir eksikliği klorozu gösterirken 4. düzeyde hiç demir eksikliği klorozuna rastlanmamıģtır. Buna göre aktif demir oranları; elmada, 1. düzeyde 4 ppm den az, 2. düzeyde ppm arası, 3. düzeyde ppm arası ve 4. düzeyde ise 8.5 ppm den fazla olarak; kirazda, 1. düzeyde 4.5 ppm den az, 2 düzeyde ppm arası, 3. düzeyde ppm arası ve 4. düzeyde 13 ppm den fazla olara; Ģeftalide ise 1. düzeyde 6.5 ppm den az, 2. düzeyde ppm arası, 3. düzeyde ppm arası ve 4. düzeyde ise 18 ppm den fazla olarak sınıflandırılmıģtır. Bu çalıģmayla ekstrem toprak koģullarına sahip Isparta'nın Büyük Gökçeli yöresi topraklarındaki Ģeftali bahçelerinde EDDHA o-o:3.6, EDDHA o- Şekil 1. Deneme öncesi parseldeki şeftali yapraklarının görünümü Figure 1. Appearance of peach leaves before trial Tesadüf blokları deneme desenine göre kurulan denemede 4 tekerrürlü, her tekerrürde 2 ağaç olacak Ģekilde 6 farklı uygulama (Kontrol, EDDHA o-o:3.6, EDDHA o-o:4.8 (2 farklı ürün), EDDHSA-HS, EDDHSA-SG) yapılmıģtır. Demir gübreleri ağaç baģı 9 g saf demir olacak Ģekilde çiçek taç yaprakları döküldükten 10 gün sonra, taç izdüģümüne bant Ģeklinde açılarak uygulanmıģ ve üzeri toprakla kapatılmıģtır (ġekil 2). 13

20 Bazı Şelatlı Demir Gübrelerinin Şeftalide Demir Eksikliği Klorozuna Etkileri uygulanmıģtır. Bu metotta yapraklar sadece çeģme suyu ve saf su ile yıkanmıģ, peçete ile kuruması sağlanarak rondo ile küçük parçalara ayrılmıģ, 16 saat karanlık bir yerde o-fenentrolin ile muamele edilmiģ ve elde edilen süzükler ICPAES (Perkin Elmer Optima 2100 DV) cihazında okunmuģtur. Aynı zamanda yaprakların rutubet değerleri belirlenerek sonuçlar kuru madde üzerinden hesaplanmıģtır. Diğer analizler için yaprak örnekleri önce çeģme suyunda, sonra 0.1 N HCl de ve daha sonra saf suda yıkanarak 65oC de sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulmuģ ve 0.5 mm elek çapına sahip değirmende öğütülmüģtür. N analizi için Kjeldahl (Gerhardt Vapodest 40) yaģ yakma metodu, P, K, Ca, Mg, Mn, Zn ve B analizi için kuru yakma uygulanmıģ (Ryan vd., 2001) ve okuma ICP-AES cihazı ile yapılmıģtır (Kacar ve Ġnal, 2008). Elde edilen sonuçlar JMP istatistik paket programında Tukey testine gore analiz edilmiģtir. Şekil 2. Gübrelerin uygulanması Figure 2. Application of fertilizers Tam çiçeklenmeden 10 hafta sonra deneme parselinden yaprak örnekleri alınmıģtır (ġekil 3). Aktif demir analizlerinde o-fenentrolin metodu 3. Bulgular ve TartıĢma Aktif Demir: Aktif demir içerikleri bakımından uygulanan demir gübreleri arasındaki fark önemli bulunmuģtur. FeEDDHA (o-o=4.8) olan 2 farklı ürün ilk sırada yer alırken (24.37 ppm ve ppm), bunu FeEDDHSA-HS (o-o=3.6) ve FeEDDHSA-SG (o-o=1.2) Ģelatlı gübreleri takip etmiģtir (23.31 ppm). Kontrol uygulaması ppm ile en düģük aktif demir değerini vermiģtir (Çizelge 2). Kontrol dıģında elde edilen aktif demir değerleri eksiklik sınırının (18 ppm) üzerinde olmuģtur (Akgül ve Uçgun, 2011). EDDHA Ģelatlı demir gübrelerinin o-o izomer oranı arttıkça etkinliği de artmaktadır (Anonim, Şekil 3. Vejetasyon ortasında şeftali ağaçlarının görünümü Figure 3. Appearance of peach trees in middle of vegetation Çizelge 2. Uygulanan demir gübrelerine göre yapraklardaki besin elementi seviyeleri Table 2. Nutrients levels in leaf according to application Uygulama Kontrol FeEDDHA (o-o=3.6) FeEDDHA (o-o=4.8) (1. Ürün) FeEDDHA (o-o=4.8) (2. Ürün) FeEDDHSA HS (o-o=3.8) FeEDDHSA SG (o-o=1.2) P (%) K (%) Ca(%) Mg (%) d 3.07 a a 2.30 a 0.92 a c 6.44 b ab a cd 2.64 b b 1.90 b 0.74 b a 6.32 bc b b Mn (ppm) Zn B(ppm) (ppm) a 2.98 ab b 1.90 b 0.74 b a 6.56 b b b a 2.94 ab b 1.89 b 0.78 ab a 6.88 ab b b ab 2.96 ab b 1.86 b 0.74 b a 7.61 a a b bc 2.95 ab ab 1.68 b 0.76 b b 5.56 c ab 9.58 ** 14 Toplam Cu Fe (ppm) (ppm) Aktif Fe N (%) (ppm) * ÖD ** ** * ** ** ** ÖD b **