KAN TESTLERİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Transkript

1 Yayın Türü Bu bülten üç ayda bir yayınlanır. ÜCRETSİZDİR Yayın Sahibi Doç. Dr. Ergun Çetinkaya Temmuz Ağustos Eylül 2013 Sayı 13 Tasarım-Baskı Atalay Matbaacılık Tel: Bu bülten hekimlere yönelik hazırlanmıştır. Merhaba, Endomer in kuruluşunun üzerinden 5 yıl geçti. Bu süre zarfında ilk günkü heyecanımızı hep sürdürerek, hedeflerimizi en iyi şekilde yerine getirmeye çalıştık. Çocuk endokrinoloji alanında ihtiyaç duyulan hizmeti dürüstlük, şeffaflık ve hasta memnuniyetini ön planda tutan politikalarımızla vermeye çalıştık. Her ne kadar bu konuda başarılı olduğumuzu düşünüyorsak da daha da iyi olabilmek adına çalışmalarımızı sürdürmekteyiz. Umarız önümüzdeki yıllarda Endomer i hep birlikte daha da ilerilere taşıyabiliriz. Bu sayımızda hekimlik hayatımızda oldukça önemli bir yer tutan ve teşhis koyarken bizlere çok yardımcı olan laboratuar hizmetlerinde bizlere düşen görevleri hatırlatmayı amaçladık. Laboratuar sonuçlarını değerlendirirken ortaya çıkabilecek olası hataların çok büyük bir kısmının pre-analiz dönemine ait olduğu bilinmektedir. Uygun zamanda, uygun şartlarda numune almak, numune alırken kullanılan tüplerin ve enjeksiyon sistemlerinin özellikleri, numunenin transferi esnasında dikkat edilmesi gerekli hususları aktarmaya çalışacağız. Umarız tüm hekim meslekdaşlarımız ve ekipleri için faydalı bir aktarım olur. Sağlıcakla kalınız Doç.Dr.Ergun Çetinkaya KAN TESTLERİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR? Kan testleri, hastaların tüm tedavi süreçlerini etkilemektedir. Bu sebeple sonuçlarının doğruluğu büyük önem taşımaktadır. Test sonuçlarının güvenilirliğini ve doğruluğunu etkileyen pek çok faktör bulunmaktadır. Bu faktörleri; preanalitik, analitik ve post analitik aşamalar olarak üç başlık altında toplamak mümkündür 1. Kan testi sonuçlarını etkileyen hataların %68 i preanalitik (analiz öncesi) aşamada yapılan işlemlerden kaynaklanmaktadır 4. Bu yazıdaki odak noktamız,doğru teşhis ve tedavi açısından oldukça önemli olduğu için vekan örneklerinin kalitesini etkilediği için preanalitik aşama olacaktır. Hasta Kimlik Doğrulaması: Kan örneği alırken yapılan en önemli işlemlerden birisi hasta kimliğinin doğrulanmasıdır. Hastadan kan örneği alan kişi, hastanın ad, soyad, doğum tarihi, baba adı, hasta numarası gibi bilgilerinin, tüp barkotları ile uyumlu olduğunu kontrol etmelidir. Hastanın Açlık Durumu: Kan örnekleri alınırken bazı değişkenlerin dikkate alınması gerekmektedir. Test sonuçlarının doğruluğu için, hastanın açlık durumunun kontrolü gereklidir. Kolesterol, trigliserit, glukoz, demir vb analitlerin doğru değerlendirilebilmesi için 12 saatlik açlık uygundur. Bununla birlikte diürnal varyasyon (sabah en yüksek olan, akşama doğru değeri düşen) gösteren testler (kortizol, ACTH, demir, demir bağlama, aminoasitler vb.) için kan alma saatinede dikkat edilmelidir. 4.Cadde (Rabindranath Tagore) NO: 15 /B Yıldız/ Çankaya / ANKARA Tel: Fax:

2 Tüplerin Etiketlenmesi: İstenilen tesler için uygun tüpler seçilmelidir. Herhangi bir tanımlama karışıklığının önüne geçmek için tüpler kan toplandıktan hemen sonra etiketlenmelidir. Ayrıca, yanlış hizalanmış etiketler otomatik sistemlerde sorunlar yaratmaktadır.barkotların okunamaması nedeniyle, müdahale gerekmekte, tüplerin yeniden etiketlenmesine ve numunelerin işlemlerinin gereksiz uzamasına yol açmaktadır. Hasta Pozisyonu Standardizasyonu:Hasta pozisyonunun standardizasyonu, kandaki hemodilüsyon ve hemokonsantrasyon açısından önemli olduğu gibi ayrıca sonuçların karşılaştırılabilir olması açısından da önem taşımaktadır. Kan alınacak kişi rahat bir pozisyonda oturmalı veya yatar pozisyonda olmalıdır. İdeal olan için, hasta eğer bu pozisyonlarda değil ise oturtulmalı veya yatar pozisyona getirilmelidir.postürel değişikliklerin en aza indirilmesi için ayaktan hastaların kan almadan önce 15 dk oturarak beklemesi önerilmelidir. Kan Alma Bölgesinin Hazırlanması: Kan alacak kişi mutlaka eldiven kullanmalıdır. Kan alma bölgesi olarak seçilen bölge işlem öncesi mutlaka palpe edilmelidir. Parmak ucuyla palpasyon damarın ebatı, derinliği, uzanış yönü hakkında bilgi verir. Kan alınacak bölge, palpasyondan sonra alkol ile temizlenmelidir. Temizleme işlemi, dairesel hareket şeklinde içeriden dışarıya doğru olmalıdır. Daha sonrasında tekrar palpe edilmemelidir. Hemolize sebep olmamak, antisepsi sağlamak ve hastanın canının acımaması için alkolün mutlaka kuruması beklenmelidir. Potasyum, laktat gibi değerlerde yanlış sonuçvermesine neden olabildiği için, hemoliz istenmeyen bir durumdur. Turnike Uygulaması ve Zamanı: Turnike uygulaması kan alınacak bölgenin 7,5-10 cm üzerinden yapılmalıdır. Turnike, 1 dk dan fazla kalmamalıdır çünkü 1 dk dan uzun kalması alınacak örneği etkilemeye başlar. Bununla birlikte, kan ilk tüpe akmaya başladığı zaman, turnike açılmalıdır. Turnikenin daha uzun kalması çeşitli analitlerde yalancı artışa neden olabilir. Örnek Alımında Tüp Sırası: Kullandığımız kan alma tüplerinin içerisinde katkı maddeleri bulunmaktadır (Kırmızı kapaklı, plastik serum tüpleri dahil). Tüplerin içindeki bu katkı maddelerinin birbirlerine bulaşarak sonuçları etkilememesi için belirli bir sırada alınmaları gerekmektedir. CLSI (Klinik ve Laboratuvar Standartları Enstitüsü) ın tavsiye ettiği sıralama yandaki tabloda görülmektedir. Kan alma işlemine varsa, kankültürü şişelerinden başlanmalıdır. Daha sonra sırasıyla, sitratlı tüp (mavi, siyah), serum tüpü (kırmızı), jelli serum tüpü (sarı), heparinli tüp (yeşil), EDTA lı tüp (mor), glukoz tüpü (gri) ve eser element tüpü (lacivert) şeklinde olmalıdır. Doğru Dolum Hacmi: Tüm kan tüplerinin doğru hacimde doldurulması önemlidir. Tüplerin içine alacağı kan miktarı ve tüpün içindeki kan/katkı maddesi oranları standart olarak belirlenmiştir. Eğer tüpler, vakumu bitene yani kendiliğinden kan alımı durana kadar doldurulmazsa, kan/katkı maddesi oranı yanlış olacaktır. Ayrıca, tüplerin kapakları açılarak, tüpten tüpe kan aktarımı yapılmamalıdır Cadde (Rabindranath Tagore) NO: 15 /B Yıldız/ Çankaya / ANKARA Tel: Fax:

3 Tüplerin Karıştırılması (Alt-Üst): Vakumlu tüpler günümüzde artık rutin olarak kullanılmaktadır. Tüp sıralamasında bahsettiğimiz gibi, kullanmakta olduğumuz plastik tüpler katkı maddeleri içermektedir. Dolayısıyla, bütün tüplerin içindeki katkı maddeleri ile kanın eşit karışabilmesi için, nazikçe alt üst edilmesi gereklidir. Tüplere kan alma işleminden sonra, tüpler dik şekilde stoklanmalıdır, yatay olarak asla bırakılmamalıdır. Tüplerin Uygun Koşullarda Saklanması: Aşırı düşük veya yüksek sıcaklık tüplerin verimliliğini azaltabilir ve yanlış sonuçlara neden olabilir. Ambalaj üzerinde aksi belirtilmedikçe, tüm tüpler C de saklanmalıdır. Doğrudan güneş ışığı altında veya ısıtma sistemlerinin yakınında bırakılmamalıdır. Miyad takibi için stok rotasyonuna dikkat edilmelidir. Hemoliz ve Hemolizi Önlemek İçin Alternatif Araçlar ve İpuçları: Preanalitik hatalar arasında hemoliz en yaygınlarından biridir. Hemoliz sonucunda, kırmızı kan hücreleri içerisinde bulunan (özellikle potasyum ve laktat dehidrogenaz) bileşenler serum veya plazmaya karışırlar. Bu durum serum veya plazmada ki değerlerde sapmalara yol açar. sisteme kıyasla daha hijyenik ve hemoliz riski daha düşüktür.tüpler sterildir ve içlerindeki vakum miktarından dolayı, kan dolumu kontrollüdür. Yani katkı maddelerinin kana oranı kontrollüdür.vacutainer sistemler, örneklerin emniyetli ve hızlı bir şekilde alınabilmesini sağlar. Mecburi durumlar dışında enjektörle kan alınmamalıdır. Kan alma sırasında vakumlu, kapalı sistemler kullanılmalıdır. Vacutainer sistemler, kapalısistem olup açık bir Kan alma için genellikle 21G iğneler tercih edilir. Ancak damar yapısına göre 20, 21, 22 G iğne kalınlıkları arasında seçim yapılabilir. Bunlara alternatif olarak, elin üst tarafı gibi girilmesi güç damarlardan kan alımasına yönelik steril kapalı sistemler, kelebek setler kullananılabilir. 4.Cadde (Rabindranath Tagore) NO: 15 /B Yıldız/ Çankaya / ANKARA Tel: Fax:

4 Luer-Lok adaptörler, damar yolu açılmış hastalarda (acil ünitesi, servisler, yoğun bakım), özellikli IV line veya dişi bir luer bağlantı noktasına vidalanarak takılır ve vakumlu, kapalı sistemolarak kan alınabilir. Kapiller kan örneği almak için çeşitli lansetler bulunmaktadır. İğne ucuyla kapiller kan alınmamalıdır. Kapiller kan örnekleri topuk ve parmağın yan kısımlarından alınmalıdır. Prematüre ve matüre yenidoğanların topuğundan kapiller kan almak için özel topuk lansetleri mevcuttur. Kapiller kan numunelerini toplamak için vakumsuz, küçük pediatrik tüpler kullanılabilir. Özet İpuçları: Hastaya, kendinizi isminizle tanıtın, yapacağınız prosedürü anlatmak hastanın rahatlamasını sağlar. Kan alınacak bölgeyi, alkolle sildikten sonra tekrar palpeetmeyin, alkolün mutlaka kurumasını bekleyin. Kan ilk tüpe akmaya başladığı zaman, turnikeyi açın.tüp sıralamasına dikkat edin. Tüpleri dolum hacimlerine uygun doldurun. Tüp kapaklarını açmayın vetüpten tüpe kan aktarımı yapmayın.kapiller kanı, topuk ve parmağın tam ortasından almamaya dikkat edin. Kolay kan alabilmek için bölgeyi ısıtabilirsiniz fakat sıkarak kan çıkarmayın. 1. LabNotes, Volume 15, No 1, 2005, 2. LabNotes, Volume 16, No 3, 2006, 3. LabNotes, Volume 17, No 1, 2007, 4. M Plebani and P Carraro. Mistakes in a stat laboratory: types and frequency. 5. Clinical Chemistry 43: (1997) 6. Becan-Mcbride K. Laboratuar Örneği Alınması, işlem sonucunu etkiler mi?, Journal of Intravenous Nursing, Mayıs-Haziran; Cilt 22, Sayı 3, 7. CLSI Guidelines H3 A6 Vol.27 No.26 Uzm. Bio Onur ATLI Cadde (Rabindranath Tagore) NO: 15 /B Yıldız/ Çankaya / ANKARA Tel: Fax:

5 Beraber Büyüyelim Kullanım kolaylığı 1 Uygunluk 1 Onaylı uzun dönem etkinlik 1 Kanıtlanmış güvenilirlik 1 Kullanıma hazır sıvı formülasyon 1 Yılların biyoteknoloji deneyimi 2 Referans: 1. Hormone research 2009; 72: , 2. Data on file, 2008; Sandoz Int (handling survey), 3. data on file, 2008; Sandoz Int (history of company) OMNİTROPE 5 mg (15 IU)/1.5 ml ve 10 mg (30 IU)/1.5 ml SC enjeksiyon için çözelti içeren kartuş Etkin madde: OMNİTROPE 5 mg kartuş 5 mg Somatropin e eşdeğer (15 IU) 1.5 ml, OMNİTROPE 10 mg kartuş, 10 mg Somatropin e eşdeğer (30 IU) 1.5 ml çözelti içerir. Somatropin rekombinant DNA teknolojisi ile Escherichia coli den üretilmiştir. Terapötik endikasyonlar: İnfantlar, çocuklar ve adolesanlar: Büyüme hormonunun (GH) yetersiz salınımından kaynaklanan büyüme bozuklukları, Turner sendromu ile ilişkili büyüme bozuklukları, kronik böbrek yetmezliği ile ilişkili büyüme bozuklukları, -2 standart sapma (SD) altındaki doğum ağırlığı ve/veya doğum boyu olan 4 yaşında veya daha sonraki yaşlarda büyümede geri kaldığı gösterilen (son yıl süresince uzama hızı (HV) SDS < 0), gestasyonel yaşa göre (SGA) küçük doğmuş kısa boylu çocuklardaki (mevcut uzunluk standart sapma oranı (SDS) < -2.5 ve parental ayarlanmış SDS < -1) büyüme bozuklukları, Prader-Willi sendromunda (PWS), büyüme ve vücut kompozisyonunun düzeltilmesi için. Yetişkinler: Belirgin bir büyüme hormonu yetmezliği olan yetişkinlerde replasman tedavisi için. Pozoloji: Çocuklarda büyüme hormonunu salgılama yetersizliğine bağlı büyüme bozukluğu: Genel olarak günlük mg/kg (günlük mg/m2) tavsiye edilmektedir. Daha yüksek dozlar da kullanılmıştır. Prader-Willi Sendromu olan çocuklarda büyüme ve vücut kompozisyonunun düzeltilmesi için: Genel olarak günlük mg/kg (günlük 1.0 mg/m2) tavsiye edilmektedir. Günlük doz 2.7 mg ı aşmamalıdır. Turner sendromuna bağlı büyüme bozukluğu: Günlük mg/kg (günlük 1.4 mg/m2) tavsiye edilmektedir. Kronik böbrek yetmezliğine bağlı büyüme bozukluğu: Günlük mg/kg (1.4 mg/m2) doz tavsiye edilmektedir. Gestasyonel yaşa göre küçük doğmuş (SGA) çocuklarda / adolesanlarda büyüme bozukluğu: Genellikle en son uzunluğa ulaşılıncaya kadar günlük mg/kg (günlük 1 mg/m2) tavsiye edilmektedir. Yetişkinlerde büyüme hormonu yetersizliği: Günlük mg gibi düşük bir dozla tedaviye başlanmalıdır. Doz, IGF-I konsantrasyonuna göre belirlenen bireysel hasta gereksinimlerine göre aşamalı olarak artırılmalıdır. Uygulama sıklığı ve süresi: OMNİTROPE günde bir defa, akşamları uygulanır. Büyüme hormonu eksikliği tedavisi normal olarak, uzun sureli tedavi gerektirir. Dozaj ve tedavi süresi hastanın tedaviye vereceği yanıta göre bireyselleştirilmelidir. Uygulama şekli: Subkutan enjeksiyon şeklinde uygulanır. Yalnızca OMNİTROPE 5 mg (15 IU)/1.5 ml ile kullanım için özel olarak geliştirilmiş bir enjeksiyon aracı (enjeksiyon kalemi) olan OMNİTROPE Pen 5 ya da Yalnızca OMNİTROPE 10 mg (30 IU)/1.5 ml ile kullanım için özel olarak geliştirilmiş bir enjeksiyon aracı (enjeksiyon kalemi) olan OMNİTROPE Pen 10 ile uygulanmalıdır. Özel popülasyonlara ilişkin ek bilgiler: Böbrek yetmezliği: Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda somatropin klerensinde azalma olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur. Bu hastalar için özel bir doz önerisi bulunmamaktadır. Karaciğer yetmezliği: Karaciğer fonksiyon bozukluğu olan hastalarda somatropin klerensinde azalma görülebilmektedir, ancak bu durumun klinik önemi bilinmemektedir. Pediyatrik popülasyon: Somatropin dozu ve uygulama takvimi her hastaya göre bireysel olarak ayarlanmalıdır. Epifiz füzyonu oluşmuşsa tedaviye devam edilmemelidir. Büyüme hormonu tedavisine yanıt zamanla azalma eğilimi gösterir. Kontrendikasyonlar: Somatropin veya herhangi bir yardımcı maddeye karşı aşırı duyarlılık Somatropin; tümör aktivitesine dair herhangi bir bulgu olduğu zaman kullanılmamalıdır ve tedaviye başlamadan önce anti-tümör tedavisi tamamlanmış olmalıdır. Somatropin epifizleri kapanmış çocuklarda büyümenin uyarılması için kullanılmamalıdır. Somatropin, PWS (Prader Willi Sendromu) ile birlikte ciddi bir solunum rahatsızlığı olan veya ciddi obezite problemi olan çocuklarda kullanılmamalıdır. Açık kalp ameliyatı, abdominal cerrahi, multiple kaza travması, akut solunum yetmezliği veya benzer durumlar gibi akut kritik hastalığı olanlarda somatropin ile tedavi uygulanmamalıdır. Bu tıbbi ürün her ml de 9 mg benzil alkol içerir. Benzil alkol varlığından dolayı prematüre bebekler ve yeni doğanlara uygulanmamalıdır. Gebelik ve laktasyon-genel tavsiye Gebelik kategorisi: C Gebelik dönemi OMNİTROPE gerekli olmadıkça gebelik döneminde kullanılmamalıdır. Farmakokinetik özellikler Genel özellikler Emilim:Sağlıklı gönüllülerde ve büyüme hormonu yetersizliği olan çocuklarda subkutan olarak uygulanan somatropinin biyoyararlılığı yaklaşık %80 dir. Subkutan enjeksiyondan sonra ortalama terminal yarılanma ömrü, intravenöz uygulamaya göre belirgin oranda uzundur (2.1 ± 0.43 saate 19.5 ± 3.1 dk). Dağılım: Hayvan çalışmalarının sonuçlarına göre büyüme hormonu, kanlanmanın fazla olduğu organlara, özellikle karaciğer ve böbreğe dağılır. Sağlıklı erkek gönüllülerde kararlı durumda dağılım hacmi 50 ml/kg dır. Eliminasyon: Büyüme hormonu yetersizliği olan yetişkinlerde intravenöz uygulamadan sonra somatropinin ortalama terminal yarı ömrü yaklaşık 0.4 saattir. Ancak, OMNİTROPE subkutan uygulamasından sonra 3 saatlik bir yarı ömre ulaşılmıştır. Raf ömrü OMNİTROPE 5 mg (15 IU)/1.5 ml için 24 ay, OMNİTROPE 10 mg (30 IU)/1.5 ml için 18 ay. İlk kullanımdan sonra raf ömrü: İlk kullanımdan sonra kartuş enjeksiyon kaleminin içinde kalmalıdır. Açıldıktan sonra buzdolabında (2 C - 8 C) saklanması koşulu ile 28 gün içerisinde kullanılmalıdır. Dondurulmamalıdır. Orijinal enjeksiyon kaleminin içerisinde ışıktan korunarak saklanmalıdır. Saklamaya yönelik özel tedbirler Açılmamış kartuş: Buzdolabında (2 C - 8 C) saklanmalı ve taşınmalıdır. Dondurulmamalıdır. Orijinal ambalajında ışıktan korunarak saklanmalıdır. Ambalajın niteliği ve içeriği Bromobütil tıpası ve alüminyum çek-çıkar kapağı olan renksiz, 1.5 ml lik Tip I kartuş ile ambalajlanır. PERAKENDE SATIŞ FİYATI: OMNİTROPE 5 mg (15 IU)/1.5 ml SC enjeksiyon için çözelti içeren kartuş 198 TL KDV dahil. Onay tarihi: , 10 mg (30 IU)/1.5 ml SC enjeksiyon için çözelti içeren kartuş TL KDV dahil. Onay tarihi: RUHSAT SAHİBİ Sandoz İlaç San. ve Tic. A.Ş. Küçükbakkalköy Mah. Şehit Şakir Elkovan Cad. No: Kadıköy - İstanbul RUHSAT NUMARASI OMNİTROPE 5 mg (15 IU)/1.5 ml için 132/15 ve OMNİTROPE 10 mg (30 IU)/1.5 ml için 132/16 İlk ruhsat tarihi: Üretim yeri: Sandoz GmbH Biochemiestrasse 10, A-6250 Kundl Avusturya. Reçete ile satılır. Doktora danışılmadan kullanılmamalıdır. Daha geniş bilgi için firmamıza başvurunuz. Sandoz ürünleri ile ilgili advers olayları, sandoz.farmakovijilans@sandoz.com adresine e-posta göndererek veya iletişim numarasından arayarak Sandoz Türkiye farmakovijilans (ürün güvenliliği) sorumlusuna bildirebilirsiniz. OMNI

6 HEMŞİREMİZ Özlem DENİZ Hemşire KAN NUMUNESİ ALIRKEN HEMŞİRE NELERE DİKKAT ETMELİDİR? Kan almaya başlamadan önce hastanın adı soyadı sorularak kimliği doğrulanmalıdır. Diurnal değişim gösteren kan testleri için kan alma zamanı önemlidir. Sabah mümkün olduğunca erken saatte kan alınmalıdır. Hasta rahatça oturtulmalı ve kan almadan önce rahatlatılmalıdır. (Özellikle çocuk hastalarda. ) Hastanın kolunu omuzdan bileğe kadar düz uzatması sağlanmalıdır. Büyük yaralı veya hematomlu koldan, mastektomili kadınlarda memenin alındığı taraftaki koldan kan alınmamalıdır. Hastadan ne kadar hacimde kan alınacağı belirlenmeli, istenen testler için uygun sayıda ve türde tüp ve iğne seçilmelidir. En sık kullanılan iğneler numaradır. (Numara büyüdükçe çap küçülür, normal erişkinde genellikle 20 numara iğne tercih edilmelidir.) Uygun ven seçilir. Yetişkinlerde antekubital fossada kalın ve derinin yüzeyine yakın ven tercih edilir. Elle yoklama ven seçimini kolaylaştırır. Özellikle kalın, uygun ven bulunuyorsa kan alırken enjektör yerine vakumlu sistem tercih edilmelidir. Çocuklarda ve bebeklerde uygun damar bulunamadığı zaman el üstünden kelebek set ile kan alınabilir. Kan alınacak bölgenin çevresi %70 lik izopropanolle doymuş pamuk tamponla, dairesel hareketlerle ve kan alma bölgesinden dışa doğru temizlenmelidir. Kan alma bölgesinin cm üzerinden turnike uygulanır. El üzerinden alınacaksa tek kemiğin olduğu yere yani humerus üzerine turnike takılır. Çift kemik olan yere turnike takılmaz. Turnikenin uzun süre tutulması kanın birleşimini belirgin değiştireceğinden eğer kan alma işlemi uzun sürecekse turnike açılıp kol dinlendirilir. Kan alma işlemi bitince iğne yavaş bir şekilde geri çekilirken iğnenin giriş bölgesine kuru pamukla kuvvetle bastırılır ve en az 2-3 dakika basılı bekledikten sonra pamuk kaldırılıp flaster bant ile kapatılır. Bazı tahliller için kan alınan tüpün hafifçe alt üst edilmesi ve tüp içeriğinin alınan kanla karışması sağlanmalıdır. Kan alınan tüplerin üstünde hastanın adı soyadı bilgilerinin olduğu, kan alama saatinin kaydedildiği kontrol edilmeli ve süratle laboratuvara ulaştırılmalıdır. Bu süreç içerinde tüpler dik tutulmalıdır. Derinin kendi kendine kuruması beklenmedir Cadde (Rabindranath Tagore) NO: 15 /B Yıldız/ Çankaya / ANKARA Tel: Fax:

7 DİYETİSYENİMİZ Zeynep BUDAKOĞLU ŞUBAŞI Beslenme ve Diyet Uzmanı OBEZ BİREYLERDE YAPILMASI GEREKEN TAHLİLLER Diyet programlarına başlamadan önce kan tahlillerini yaptırmak ve bu tahliller sonucunda kişinin durumuna uygun diyet ve egzersiz programına başlamak gerekmektedir. Bu nedenle özellikle obez hastalarda diyet öncesinde yaptırılması gereken tahliller vardır. Bu tahliller sonucunda alınması gereken tıbbi bir tedavi ve beslenme tedavisi kişiye göre doktor ile birlikte yapılmalıdır. Şimdi bu tahlilleri inceleyelim. Lipid Profili Total Kolesterol-HDL-LDL-Trigliserit: Bu tetkikler mutlaka saat açlık sonrası bakılmalıdır. Halk arasında iyi huylu kolesterol olarak da bilinen HDL-kolesterolün referans değerden düşük olması, kötü huylu kolesterol olarak bilinen LDL- kolesterolün ise referans değerden yüksek olması istenilmez. Lipid profilinde problem görülen hastalar gerekirse ilaç kullanmalı ve diyetleri buna göre ayarlanmalıdır. Vitaminler Vit B12, D- Vit, Folik asit: Vücutta eksikliği olan bir vitamin varsa kilo vermekte zorluk yaşanabilir. Bu nedenle özellikle kış döneminde eksikliği sıklıkla görülen D vitamini ve B12, folik asit değerlerine bakılmalıdır. Kan şekeri değerleri Açlık-Tokluk Kan Şekeri: Bu tahliller kişinin şeker hastası olup olmadığını ve şeker hastalığına yatkınlığını gösterecektir. Özellikle kişinin ailesinde diyabet öyküsü varsa mutlaka bu tahlillere bakılmalıdır. Karaciğer enzimleri ALT-AST-GGT: Olası bir karaciğer bozukluğunun saptanması için bakılan tahlillerdir. Obez kişilerde genellikle karaciğer yağlanmasına bağlı olarak bu değerlerde yükseklik görülebilir. Mineraller Sodyum, Potasyum, Kalsiyum, Demir, Çinko: Özellikle büyüme gelişme çağındaki çocuklarda mineral eksiklikleri büyük sorunlara yol açmaktadır. Bu nedenle kilo verme programına başlamadan önce mutlaka bu tahliller yaptırılmalı eksikliği varsa mineral desteği alınmalı ve diyet programına başlanmalıdır. İnsülin değerleri Açlık-Tokluk İnsülin: Olası bir insülin direncinin varlığının tespitinde insülin değerleri bizim için önemlidir. Tanı koymada ve tedaviye başlamak için bu değerlere bakılması gerekmektedir. Açlık insülin değeri 8 saatlik açlıktan sonra alınan kanda tokluk insülin değeri ise kahvaltının başlangıcından 2 saat sonra kanda bakılan değerdir. Tiroit fonksiyon testleri Serbest T3,serbest T4, TSH: Hipotiroidi semptomları olan kişilerde mutlaka bakılması gereken tahlillerdir. Hipotiroidi (aşikar ya da gizli) kilo almanın sorumlusu olabilir. Böyle bir durumda tedavi ile birlikte diyet programına başlanması başarılı sonuçlar sağlayacaktır. 4.Cadde (Rabindranath Tagore) NO: 15 /B Yıldız/ Çankaya / ANKARA Tel: Fax:

8 8 4.Cadde (Rabindranath Tagore) NO: 15 /B Yıldız/ Çankaya / ANKARA Tel: Fax: