5 AĞUSTOS 1914, ÇARŞAMBA

Transkript

1 5 AĞUSTOS 1914, ÇARŞAMBA Çarşamba gününün ilk saatlerinde komutası altındaki Goeben ve Breslau kruvazörleri ile Sicilya nın kuzeyinden Messina ya doğru yol almakta olan Amiral Souchon bir önceki geceyarısı Berlin den İngiltere ile savaşa girildiğini bildiren bir mesaj almıştı. Durumun kritikliğini gören Souchon Almanya nın müttefiki olan Avusturya-Macaristan filosunun komutanı Amiral Haus a mesaj çekerek, savaş öncesi yapılan anlaşmalara uygun olarak, filosuyla Adriyatik ten çıkmasını ve kendisi ile Messina da buluşmasını teklif etti. Ancak Amiral Haus iki nedenle bu teklife sıcak bakmayacaktı; 5 Ağustos günü itibari ile Avusturya-Macaristan ile İngiltere arasında bir savaş durumu yoktu, ve Amiral Haus Fransız filosunun nerede olduğunu bilmediği için Adriyatik ten çıktığı takdirde birleşik bir İngiliz-Fransız donanması ile karşılaşmaktan korkuyordu. Böyle bir filo birleşik Alman-Avusturya-Macaristan filosuna karşı çok daha güçlü olacaktı. İngiliz Gloucester kruvazörü Çarşamba sabahı Saat 05 sularında güneyden Messina boğazına yaklaştı ve 10 mil kadar açıktan boğazın güney çıkışını kollamaya başladı. 15 dakika sonra kuzey tarafından Breslau kruvazörü Messina boğazına girdi. Goeben ise yaklaşık iki saat sonra kendisini karşılayan beş İtalyan torpidobotundan oluşan bir filotilla eşliğinde Saat te Messina limanına girdi. Goeben ve daha önce gelmiş olan Breslau İtalyanlar tarafından tedirginlikle karşılandı. Tarafsız durumdaki İtalya zor durumda kalmıştı. Bir ara çözüm olarak İtalya hükümeti gemilere Messina limanına girme izni verdi ancak 24 saat içinde limanı terk etmelerini istedi. Bu konudaki kararlılığı göstermek üzere İtalyan destroyerleri limanı ablukaya aldı. Messina limanına giren Goeben de ikmal işlerine başlamadan önce önceki gün İngiliz gemilerinden kaçış sırasında kazan dairesinde ölen bir denizci için cenaze merasimi yapıldı. Kömür ikmali için Goeben in bordasına SS General, SS Mudros, SS Ambria gemileri yanaştı ayrıca sahildeki Alman Hugo Stinnes firmasına ait depodan mavnalar ile kömür taşınmaya başlandı. İki gündür kazan dairlerinde bitap düşmüş olan mürettebat şimdi Ağustos sıcağında 24 saat içinde 1600 ton kömür yüklemek zorundaydı. Mürettebatın tek tesellisi yanlarında bulunan ve bol miktarda erzak ile dolu olan General gemisinin konukseverliği oldu. Alman gemilerinin tekrar Messina ya döndüğünü bilmeyen Amiral Milne Çarşamba sabahı Saat 10 sularında elindeki üç muharebe kruvazörü ile Dublin, Weymouth ve Chatham hafif kruvazörlerini Malta nın kuzeybatısındaki Pantellaria adasının kuzeyinde toplamıştı. Burada Milne Indomitable ın komutanı Kaptan Kennedy yi sancak gemisi Inflexible a çağırdı ve kendisiyle durum değerlendirmesi yaptı. İngilizlerin ana problemi Alman gemilerinin nerede olduğunu bilmemeleri idi. Kaptan Kennedy, Goeben ve Breslau ın Sicilya nın kuzeyinde bir Alman gemisinden kömür ikmali yapıyor olabileceklerini düşünüyordu. Bir gece önceki yüksek hızlı takip nedeniyle Indomitable ın kömür ikmali yapması gerekiyordu. Milne hem bu ikmali gerçekleştirmek hem de müttefikleri olan Fransızlara moral vermek üzere filosuyla Bizerte ye gitmeye karar verdi. 73

2 Aynı sabah Yunan Başbakanı Venizelos Atina daki İngiliz elçi vekili Erskine ile görüştü ve Kayzer Wilhelm den gelen telgrafı gösterdi. Yunan kralının aksine İngiliz taraftarı olan Venizelos İngiltere ile yapılmasını umduğu bir ittifak anlaşması için elini güçlendirmek istiyordu. Breslau Goeben MESSINA PHILIPVILLE BONA BIZERTE MALTA Çarşamba sabahı Alman ve İngiliz gemilerinin konumu Alman gemilerinin Messina ya vardığını öğrenen ilk İngiliz yetkili Roma daki İngiliz büyükelçisi Rennell Rodd oldu. Saat da Rodd a Breslau ın Messina da kömür ikmali yaptığı haberi geldi. Rodd öğleden sonra İngiliz dışişlerine çektiği mesajda Breslau ın Messina da kömür ikmali yaptığını haber aldığını ve Goeben in de burada olabileceğini tahmin ettiğini bildirdi. Kömür ikmalinin başlaması ile rahatlayan Amiral Souchon öğleden sonra Atina daki Alman elçisi Quadt a telgraf çekerek Pire limanında bulunan ikmal gemisi Bogados a kömür yüklenmesinin sağlanmasını istedi. Souchon planladığı harekatın bundan sonraki aşamasında yine yüksek hızlı seyretmek zorunda kalacağını ve bu nedenle denizde kömür ikmali yapmak zorunda kalacağını biliyordu. Kömür gemileri savaş gemilerine göre çok daha yavaş olduğundan bu gemilerin önceden yola çıkarak planlanan ikmal bölgesine ulaşmalarının sağlanması hayati önem taşıyordu. Souchon un telgrafı Alman elçisinin eline ancak gecenin geç saatlerinde geçecekti. Alman gemilerinin nerede olduğu hakkında Amiral Milne e ilk bilgi Messina boğazının güney çıkışını tutan Gloucester hafif kruvazöründen geldi. Saat da Gloucester den Milne e gelen mesajda Goeben in telsiz sinyallerinin çok yakından geldiği bildiriliyordu. Bu haber üzerine Amiral Milne, Dublin hafif kruvazörüne kömür ikmali için Malta ya gitmesini ve bu ikmali tamamlayınca Adriyatik çıkışını tutmakta olan Amiral Troubridge in 1. zırhlı kruvazör filotillasına katılmasını emretti. Saat 17 de Gloucester ikinci bir mesaj göndererek telsiz sinyallerinin yoğunluğuna dayanarak Goeben in Messina da olduğundan emin olduğunu bildirdi. 74

3 Akşama doğru Amiral Milne Inflexible, Indomitable ve Indefatigable muharebe kruvazörleri ile Chatham ve Weymouth hafif kruvazörlerinden oluşan filosuyla Bizerta ya vardı. Milne nin filosu limandaki Fransız denizciler tarafından coşkuyla selamlandı. Indomitable kömür ikmali için limana girerken Milne hiç durmadan diğer gemilerle kuzeye yöneldi ve Alman gemilerinin batıya kaçışını önlemek üzere 10 0 doğu meridyeni üzerinde güney-kuzey yönünde devriye görevine başladı. Kömür ikmali yapmak üzere Bizerta limanına giren Indomitable muharebe kruvazörünün komutanı Kaptan Kennedy ye Milne tarafından verilen önemli görev Fransız üs komutanı Amiral Dartige de Fournet ile temasa geçmek ve Fransız filosunun nerede olduğunu ve nasıl bir harekat planına sahip olduklarını öğrenmekti. Gün içinde İngiliz Donanma karargahından Amiral Milne e çekilen mesajda Alman gemilerinin Avusturya limanlarına kaçmasının muhtemel olduğu ve buna karşı önlem alması istendi. Bu haberin üzerine Gloucester tarafından gönderilen ve Goeben in Messina da olduğunu bildiren mesaj gelince Amiral Milne Adriyatik çıkışını tutmakta olan 1. zırhlı kruvazör filotilla komutanı Amiral Troubridge e Alman gemilerinin Adriyatik e kaçmaya çalışacağı varsayımına göre harekat planları hazırlamasını bildirdi. Troubridge Alman gemilerinin Messina limanında kömür ikmali yaptıklarını bilmiyordu ve Souchon un boğazdan durmaksızın geçerek Adiyatik teki Pola limanına gideceğini düşünüyordu. Alman gemilerinin gecenin karanlığından yararlanmaya çalışacağını düşünen Troubridge elindeki zırhlı kruvazörlerle Goeben e karşı yapacağı bir savaşta tek şansının gecenin karanlığı olduğunu da biliyordu. Buna göre Troubridge gece saatlerinde Alman gemilerinin önünü kesecek bir rotaya girdi ve da emrindeki gemilere savaş yerlerine geçilmesi emrini verdi. Uygulanacak harekat planı Amiral Milne e bildirildi. Goeben in 11 pusluk topları ile kıyaslandığında Troubridge in filosundaki zırhlı kruvazörlerdeki en uzun menzilli top yaklaşık 4000 yarda daha kısa menzile sahipti. Bu durumda açık denizde ve gün ışığında Troubridge sayısal üstünlüğüne rağmen Goeben in kendi gemilerini kolayca batıracağını biliyordu. Troubridge in hesaplarına göre Saat 23 sıralarında Colonna burnu açıklarında Alman gemilerinin rotasını kesmesi mümkündü. Bundan sonra Troubridge in gemileri tam yolla Paxos adalarına çekilecek ve bu bölgedeki kısıtlı harekat sahasının avantajı kullanılacaktı. Amiral Milne de Troubridge in gemilerinin Goeben karşısındaki zaaflarının farkındaydı ve kendisini biraz rahatlatmak amacıyla gönderdiği mesajda Dublin hafif kruvazörünün Malta da kömür ikmali yaptıktan sonra kendi filosuna katılacağını ve Goeben ile gece karşılaşması durumunda öncelikle elindeki destroyerler ile torpido saldırısı yapmasını bildirdi. Destroyerler zırhlı kruvazörlere kıyasla çok daha küçük profile sahip oldukları için gece yapılacak bir saldırıda torpidolarını atabilmek için görülmeden Goeben e yaklaşmaları mümkündü. 75

4 Breslau Goeben MESSINA PHILIPVILLE BONA BIZERTE MALTA Çarşamba akşamı Alman ve İngiliz gemilerinin konumu Ancak 5 Ağustos gecesi dolunay nedeniyle neredeyse gündüz kadar aydınlık bir gece olacaktı. Böyle bir gecede destroyerlerin torpidolarını atacak kadar Goeben e yaklaşmaları olanaksızdı. Amiral Troubridge in harekat planı kıyıya yakın seyredecek olan zırhlı kruvazörlerinin uzaktan destroyer izlenimi vereceği varsayımına dayanıyordu. Bu varsayıma göre Goeben destroyer filotillası sandığı zırhlı kruvazörlere sadece hafif topları ile ateş açacak ve bu süre içinde Troubridge in gemileri kendi toplarının menziline girebilecekti. Harekat planlarını geliştiren Troubridge saat de emrindeki gemilere aşağıdaki emirleri gönderdi: Tüm gece boyunca mürettebat gece harekatına hazır bir şekilde savaş mahallerinde bulunacaktır. Işıldaklar yanmaya hazır durumda olacak ve sancak gemisi Defence in ateşe başlaması durumunda yakılacaktır. Alman gemileri ile karşılaşılması durumunda ilk ateşi Defence yapacak ve atışlar salvo olacaktır. Gemilerin fazla duman çıkarmasını önlemek üzere hız düşük tutulacaktır. Gemiler torpido saldırısına hazır olacaktır. Ancak o gece Alman gemileri Messina limanında kömür ikmali ile uğraşacak ve Troubridge in harekat planını uygulama fırsatı olamayacaktı. Saat 22 olduğunda Troubridge Alman gemilerini karanlıkta yakalama fırsatını kaçırdığını anlamıştı. Çünkü, Alman gemilerinin o saatten sonra Messina dan çıkması durumunda Adriyatik ağzına geldiklerinde gün doğmuş olacaktı ve Troubridge gün ışığında Goeben e saldırmayı intihar olarak değerlendiriyordu. Bu durumda Troubridge geceyi geçirmek üzere gemilerini güney yönünde Yunanistan kıyılarına çekmeyi tercih edecekti. Akşam saatlerinde dört İtalyan subayı Amiral Souchon u ziyaret ederek limanda ancak 24 saat kalabileceğini hatırlattılar. Souchon 24 saatlik sürenin kendisine kömür 76

5 ikmal izninin verildiği den itibaren geçerli olmasını talep etti. Souchon buna rağmen yeterli kömür alacak süresi olmadığını bildiğinden Atina daki Alman konsolosluğuna mesaj çekerek 800 tonluk bir ikmal gemisinin kendisi ile Malea (Malios) burnu açıklarında buluşmak üzere yola çıkarılmasını istedi. Bu sırada İstanbul dan yola çıkmış diğer bir Alman kömür gemisi Santorini ye doğru yol alıyordu. Bir başka kömür gemisi ise Çanakkale açıklarında beklemekteydi. Goeben ve Breslau mürettebatı gece boyunca limandaki SS General, SS Mudros ve SS Ambria ikmal gemilerinden kömür nakline devam ettiler. Kömür ikmalini hızlandırabilmek için ikmal gemilerinin güverteleri kesilerek ambar ağızları büyütülmüştü. Kömür taşıyan mürettebatı yüreklendirmek için bando marşlar çalarken yorgunluktan yığılan denizciler birkaç saatliğine General de dinlendiriliyordu. Çarşamba gecesi Amiral Troubridge in filosu pusuda. Alman gemilerinde yeterli kömür olmadığını gören Amiral Souchon gözünü limanda bulunan İngiliz SS Wilster gemisinde bulunan 2750 ton iyi kalite kömüre dikmişti. Messina daki İngiliz konsolos SS Wilster in kaptanını kömürünü Almanlara satmaması konusunda uyarmıştı. Ancak Souchon tarafından görevlendirilen Alman Kurmay başkanı kaptanın Alman orijinli olmasından da yararlanarak bu geminin kömürünün bir kısmını satın almayı başardı. Bir yandan kömür ikmal işlemi sürerken diğer taraftan Goeben ve Breslau savaşa hazırlanıyor ve gemilerdeki ahşap ve yanıcı malzemeler sökülüyordu. Hatta gemilerin boyaları dahi yangın çıkarmasını önlemek üzere kazınıyordu. Gemilerin ahşap mobilyaları ve filikaları ile yanıcı petrol ürünü malzeme General e 77

6 yükleniyordu. Goeben ve Breslau mürettebatı uğradıkları limanlardan topladıkları hediyelik eşyaları ve süs hayvanlarını General deki mürettebata teslim ettiler. Bu çalışmalar limandaki İtalyanlar tarafından şaşkınlıkla izleniyordu. Akşamüstü bir grup İtalyan subayı Souchon u ziyaret ederek Messina nın tarafsız bir liman olduğunu ve ancak 24 saat kalabileceği bu limandan ne zaman ayrılacağını sordular. Souchon zekice bir cevapla Messina nın tarafsız bir liman olduğunu yeni öğrendiğini ve bu durumun kendisine tebliğ edildiği andan itibaren 24 saat içinde ayrılacağını bildirdi. İtalyan subaylar bu kurnaz yanıtı kabul etmek zorunda kaldılar. Bu arada Souchon Berlin ile temasa geçerek son durumu öğrenmeye çalıştı. İngilizleri şaşırtmak için Goeben yerine General in telsiz telgrafını kullanan Amiral Souchon a Alman karargahından iki önemli mesaj gelmişti: Avusturya-Macaristan filosunun yardımına güvenme İstanbul daki politik durum Alman gemilerinin kabulü için henüz uygun değil Verilen emirde kömür ikmali tamamlanınca İon denizine hareket etmesi ve yeni emirleri beklemesi bildirildi. Bu talimat üzerine harekat planlarını hazırlayan Amiral Souchon Kaptan Ackermann ve Kaptan Kettner e gerekli emirleri verdi. Bu emirlere göre Goeben ertesi gün Saat 17 de Messina limanından ayrılarak 17 knot süratle Adriyatik rotasına girecekti. Breslau ise 5 mil arayla Goeben i takip edecekti. Souchon un planına göre İngiliz filosu Alman gemilerinin Adriyatik e gittiğine ikna olduktan sonra Colonna burnu dönülünce gecenin karanlığında azami süratle Matapan rotasına girilecek ve izleyen İngiliz gemilerinin takibinden kurtulmayı umacaklardı. General yolcu gemisi ise savaş gemilerinden iki saat sonra Messina dan ayrılacak ve Ege de Santorini civarına giderek talimat bekleyecekti. Wangenheim ve Enver Paşa nın Alman gemilerini İstanbul a getirmek için tüm ısrarlarına rağmen Sadrazam Said Halim Paşa ancak 6 Ağustos ta Bulgaristan ile bir ittifakın mümkün olabileceğine ikna olduktan sonra Alman gemilerinin İstanbul a gelmesine razı olacaktı. Bu durum Amiral Souchon a ancak 7 Ağustos günü Messina dan ayrıldıktan sonra bildirilebilecekti. Ancak Souchon bu mesajı alamayacak ve Osmanlı hükümetinin kendisini kabul edip etmeyeceğini bilmeden Çanakkale ye doğru yol alacaktı. Akdeniz de Alman ve İngiliz gemileri arasında bu kovalamaca sürerken Avrupa da savaş giderek yayılıyordu. Çarşamba günü Avusturya-Macaristan Rusya ya, Karadağ Avusturya-Macaristan a savaş ilan etti. 78

7 Indomitable muharebe kruvazörü Amiral Troubridge in zırhlı kruvazörlerinden HMS Warrior Indefatigable muhabere kruvazörü 79