KÜTÜPHANECİLERİ İLGİLENDİREN YENİ ESERLER:

Transkript

1 BİBLİYOGRAFYA: KÜTÜPHANECİLERİ İLGİLENDİREN YENİ ESERLER: United Nations, Food and Agriculture Organization: World fisheries abstracts. A bimonthly review of technical literature on fisheries and related indutries. Roma, FAO, 1950 db senelik abonesi 4 dolar. World Fisheries Abstracts (Dünya balıkçılık İcmalleri), Food and Agriculture Organization of the United Nations mensupları ve birçok memleketlerin balıkçılık mütehassıslarının çalışmaları ile hazırlanarak 7 yıldır süreli bir şekilde yayımlanan bu dergi, bütün dünya neşriyatında balıkçılık ve onunla ilgisi bulunan konularda çıkmış olan, kitap ve makaleleri özel bir sistem dahilinde ilgililerin istifadesine sunan izahlı bir bibliyografyadır. Senede altı sayı olarak ve balıkçılık konusunda hef dilde çıkan eserlerin bibliyografik künyesiyle beraber ilmî bir şekilde hazırlanmış özetini de veren bu bibliyografik eser fiş katalog şeklinde kullanılmak üzere ince karton üzerine basılmıştır. 7,5x12,5 ebadında kesilip fiş katalog hazırlanabilecek şekilde her yaprakta üç eser veya makale tanıtılmaktadır. Umumiyetle her iki yüzünde de bilgi bulabileceğimiz bu fişlerin bir kısmına şekil, fotoğraf ve listeler de ilâve edilmiştir. Koleksiyonları arasında bulunan bu eseri okuyucularına veya mensuplarına fiş katalog şeklinde sunmak istiyen kütüphaneler veya müesseseler fiş üzerinde bulunan muhtelif tasnif şekillerinden faydalanabilmektedirler. Fişlerin sağ üst köşesinde Üniversal Desimal Klâsifikasyon numarası, (UDC) rumuzu ile, en tâli guruplara kadar numaralanmış olarak yer almaktadır. Fişlerin sol üst köşesinde (FWS) rumuzu ile beraber verilen diğer tasnif numarası, U.S. Department of the Interior, Fish and Wildlife Service tarafından hazırlanan Commercial Fisheries Abstracts adlı dergide kullanılmakta olan tasnif numarasıdır. Fişlerin üstünde orta yerde büyük harflerle verilen kelimeler konu kataloğuna esas olan vurgu kelimeleridir. World Fisheries Abstracts'ı takip eden kütüphane ve müesseseler fiş üzerinde verilen tasnif şekillerinden, daha çok faydalı olduğunu tahmin ettiklerinden birini kullanmakta serbesttirler. Müellif ve eser adına göre diğer bir katalog hazırlamak isteniyorsa lüzumu kadar mükerrer nüshaya ihtiyaç vardır. Hanbook for World Fisheries Abstracts, (UDC), (FWS) ve vurgu kelimelerine göre hazırlanan sistematik kataloglardan nasıl istifade edileceği hakkında gayet etraflı bilgi vermektedir (bk,: , 155.S.) Balıkçılık ve onunla münasebeti olan diğer konularda milletlerarası bir müracaat eseri olan World Fisheries Abstracts Fransızca, İngilizce ve İspanyolca olarak üç dille hazırlanmaktadır. Eserde ayrıca muhtelif dillerde çıkan balıkçılık dergilerinden alınmış iktibaslar ve haberler de bu konu ile ilgilenenlere faydalı olmaktadır. Nevi şahsına münhasır olan bu izahlı bibliyografya takibettiği metotla beynelmilel izahlı kümülâtif özel bibliyografyaların en iyi bir örneğidir. Abdülkadir SALGIR Millî Kütüphane Uzmanlarından

2 176 ABDÜLKADİR SALGIR Contents İn advance, current content of library and documentation literature. Editor: Eugene Garfield. Philadelphia, 1955 db. 8 Bir senelik abonesi 6 dolar. Contents in Advance, kütüphanecilere ve dokümantalistlere faydalı olmak» onlara kendi konularındaki dünya yayımını tanıtmak ve dünya kütüphanecilik ve dokümantasyon alemindeki ilmî çalışmalardan meslekdaşları bir an Önce haberdar etmek gayesiyle hazırlanmaktadır. Muhtevasını başka hiçbir neşriyatta bulamıyacağımız bu değerli bibliyografik dergi her memlekette yayımlanan kütüphanecilik, dokümantasyon, arşiv ve bibliyografya dergilerinin muhteva sahifesinin fotoğrafını vermektedir. Halen 200 kadar meslekî dergiyi tanıtan Contents in Advance foto ofset usulü ile hazırlanmakta olup 28x21,5 sm. lik her sahifesinde 4 ilâ 6 derginin muhteva sahifesinin küçültülmüş fotoğrafı yer almaktadır. Eserde meslekî dergiler aşağıdaki tasnife göre sıralanmıştır: ' Millî ve Milletlerarası dernekler, Kütüphanecilik, Dokümantasyon, Özel kütüphaneler, Bibliyografya, eser ve yazar Araştırma ve müracaat kütüphaneleri, Millî kütüphaneler ve devlet büroları, Arşiv, Okul kütüphaneleri, Çocukların ve gençlerin kütüphaneleri, Mahallî Bölge kütüphaneleri bültenleri. Her sayının ve her cildin sonunda dergi adlarına göre tertiplenen alfabetik indeks araştırmaları kolaylaştırılmakta ve ayrıca Contents in advance'vn. ihtiva ettiği meslekî dergileri toplu olarak görme imkânını sağlamaktadır. İçinde Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni ile beraber tanıdığımız ve tanımadığımız bir çok yabancı meslekî dergilerin bulunduğu bu yeni tip bibliyografya dergisi meslekî araştırma yapacaklar için en mükemmel bir müracaat eseridir. Bize gelen son sayıda (1956, V.2, No,32) 97 meslekî derginin muhteva sahifeleri klişeleriyle tanıtılmaktadır. Content in Advance da milletlerarası bir kütüphanecilik bülteni olan ve gayet ilmî yazıları ihtiva eden Libri ve Unesco Bulletin for Libraries ile beraber Avustralia Library Journal, ALA Bulletin, Boletin de la Asociacİon Costarrİcense de Bibliotecarios, Bibliotekarz (Polonya), Der Bibliothekar Organ des Central Instituts für Bibliothekwesen gibi millî dernek bültenleri, Library Review, The Library Quarterly, Indian Librarian, American Documentation, Revue de la Documentation, Bulletin of Bİblİogruphy, Kir Fath, Sepheri Archivi ve Book production gibi daha birçok meslekî dergiler yer almıştır. Mesledaşlarımızın yakinen ilgilineceklerini umduğumuz bu yeni tip Bibliyografya Millî kütüphanede mevcuttur. Abdülkadir SALGIR Millî Kütüphane Uzmanlarından

3 Kalkandelenli Sabri

4 TÜRK KÜTÜPHANECİLİĞİNE HİZMET EDENLER: 13 KALKANDELENLİ SABRİ Ondokuzuncü yüzyılın sonlarında İstanbul'da hayata gözlerini yuman Kalkandelenli Şeyh Mustafa Ruhi Efendi'nin oğlu olan Sabri, 2 Temmuz 1277 (=M. 1861) tarihinde Kalkandelen'de dünyaya gelmiştir. Asıl adı Ali'dir. Fakat şiirlerinde kullandığı Sabri mahlâsı ile şöhret bulduğundan, Kalkandelenli Sabri diye tanınmıştır. Kalkandelenli Sabri, ilk tahsilini Kalkandelen'de Çarşu-yi Balâ Sıbyan Mektebi'nde yapmıştır. Bu mektebi bitirdikten sonra, hususî hocalardan ders alırken zamanın siyasî hâdiseleri yüzünden bu dersleri bırakmak zorunda kalmıştır tarihindeki Sırbistan hareketlerine Mustafa Ruhi Efendi'nin topladığı 600 kadar gönüllü ile birlikte ve babasının maiyetinde o da katılmış, ertesi yıl da 93 Harbi diye maruf olan Rus savaşına iştirak etmiştir. Rumelinde siyasî durumun karışması üzerine, hükûmete yardım için Edirne ve Selânik'ten başka diğer Rumeli ahalisi vekillerinin 1877 de teşkil ettikleri "Muhafaza-i Vatan" heyetinin başkanlığına Mustafa Ruhi Efendi getirilmişti. Kalkandelenli Sabri, bu heyette babasımn şifre kâtipliği vazifesini yapmıştır. İkinci Abdülhamid'in, Mustafa Ruhi, Efendi'nin ailesiyle birlikte İstanbul'da oturmasını bildiren iradesi üzerine, 1298 ( = M.1880/- 1881) yılında babası İle birlikte İstanbul'a gelmiştir. Sırbistan hareketleri sırasında bırakmak zorunda kaldığı tahsiline, İstanbul'da Yıldız Sarayı'ndaki şehzadeler mektebinde devam etmiş, ayrıca Kitapçıbaşı Süleyman Hasbi Efendi'den de Arap ve Fars edebiyatları dersi almıştır. 1 Mart 1304 ( M. 1887) tarihinde "Kitabi-i Şehriyarî" ünvanı ve 800 kuruş maaş ile Yıldız Sarayı'ndaki kütüphaneye tâyin olunmuştur. Maaşı on yıl kadar sonra arttırılmış, 29 Teşrinisani 1324 (=M. 1906) tarihinde de 1500 kuruşa çıkarılmıştır. ikinci Abdülhamid'in tahttan indirilmesi üzerine maaşı kesilmiş, Yıldız Sarayındaki kütüphanenin Maarife devrolunması üze-

5 BİBLİYOGRAFYA 179 (H.Samuelson); Scool library training looks ahead. A new program at Jose State College (D.Smith), Young friends of the library (A.H.Taylor); Coordinating library resource (F. Wemmer); New titles for libraries, (Abonesi: Yıllığı - üyelere. $ 2.00, üye olmıyanlara:.$.4.oo Adres; Executive Secretary, 829 Coventry Rd., Berkley 7, California, U.S.A. ) Palo Alto (Calif.), Sami N. Özerdim THESAURUS OF BOOK DIGESTES DIGESTS OF THE WORLD'S PERMANENT WRITINGS FROM THE ANCIENT CLASSICS TO CURRENT LITERATURE. Derliyenler: Hiram Haydn - Edmund Fuller. 4.Basım New York 1954 Crown Publishers. 831 S.8 Dünya fikir ve sanat ürünlerinin 2000 kadarına ait kısa notlardan meydana gelmiş olan bu kitap, her şeyden önce, kitap dünyasında kendisine bir yol bulmaya çalışan orta seviyede okuyucunun yardımcısı gibi görünüyor. Kitabı, onbeş uzman hazırlamıştır. Bunların uğraştıkları alanlar kitabın başında şöylece sıralanmaktadır: Mukaddes Kitap, Doğu Avrupa, Fransa, Almanya, Elen-Lâtin, İbrani-Yahudi, İtalya, Holânda-Belçika, Doğu, Felsfe, Din, Rusya, İskandinavya, Bilim, Ispanya- Portekiz-Lâtin Amerika. Amerika'nın bir çok Üniversitelerine mensup olan bu uzmanlar kitapta yer alan özetlerin ortaya çıkması için çalışmışlardır. Kitabın hazırlanmasında ilk adım elde bulunan bütün müracaat kıtgaplarının taranması, "Modern Library", "Everyman", "Oxford World Classics", Grosset and Dunlop" baskıları gibi klâsik eserlerden meydana gelen serilerin incelenmesiyle atılmıştır. Seçme kitaplara ait listeler de elden geçirilmiştir: "The University of Chicago's Great Books List", "100 great books", "1000 best books", "Best books of our time" gibi tanınmış listeler ve eserlerden başka kütüphane, kitapçı listelerinden başhcaları gözden geçirilmiş, bunlardan yapılan ilk seçmeler dil, edebiyat ve konu bakımından geniş bir surette sınıflandırılmıştır. Şimdi mesele şu soruya cevap bulmaya dayanmıştır: Dünya edebiyatının edebîlik yeri nerededir? Buna cevap vermek kolay bir iş değildir. Bunun üzerine şöyle bir ölçüye başvurulmuştur: Kitap bugün de herhangi bir yayının içinde bulunmakta mıdır? Hâlâ kütüphanelerde aranmakta mıdır? Okularda, Üniversitelerde hâlâ üzerinde durulmakta mıdır? Tarihsel önemi var mıdır? Okunmakta, üzerinde konuşulmakta veya kaynak olarak gösterilmekte midir? Bir kitap, bu çetin sınavdan geçemezse kitaba alınmıyacaktır. Pek tabiî, bu sınav sebebiyle büsbütün kesin davranılmamış, şahsi düşüncelere de yer verilmiştir. Ancak, son yüzyılın, bilhassa son yirmi beş yılın kitaplarına sıra gelince yukarıdaki ölçü değerini şüpheye düşürmüştür. Gününde büyük bir ilgiyle karşılanan, fakat bir zaman sonra kaybolup giden eserler için ne yapılmalıydı? Yapılacak iş, bu alanın uzmanlarına başvurmaktan ibaretti. Eser, yayımlıyanların dediği gibi: "Kitapların kitabı"dır. Kitaplar hakkında kısa bilgiler verilmiş, yazar üzerinde durulmamıştır. Fakat kısa hikâye yazarları, filozoflar ve şairlerin bütün eserlerini tek tek ele almak imkânı olmadığından, bun-

6 180 SAMİ N. ÖZERDİM ların eserleri kendi adları altında kısaca gözden geçirilmiştir. Bazı yazarlar bir iki eseriyle tanındığından bu eserler ayrı ayrı ele alınmış, ötekiler için yazarın adında bilgiler verilmiştir. Kitaba iki indeks eklenmiştir: Yazar adları indeksi, eser kahramanlarının adlarını gösteren indeks. Böylece okuyucu kitabın adını hatırlamadığı zaman yazarın adına, onu da bilmiyorsa eserin kahramanının adına başvuracak, aradığını bulacaktır. Kitabın eksiği de yok değildir. Kitaplar üzerinde kısa bilgiler verilir, bunlar Özetlenirken yazıldıkları tarihler de kaydedilmekte, fakat orijinal adları gösterilmemektedir. Bu noksanlık, bilhassa klâsik bazı Lâtin ve Yunan eserlerinde telâfi ediliyorsa da kitabın tamamında böyle bir usule uyulmamıştır. Eser, kütüphanecilere, bilhassa küçük kütüphanelerin memurlarına çok faydalı bir yardımcı olabilir. Palo Alto (California), Sami N. ÖZERDİM BOOKS THAT CHANGED THE WORLD Robert B.Downs, Chicago, American Library Association, S (Ucuz baskısı: Mentor (M. 168), 35. p. Prof. Downs'ın, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü'nün açılış dersi olarak verdiği konferans (Milletler üzerinde en çok tesir yapmış onbeş kitap), bültenimizin III, cilde ait 2. Sayısında (1954) yayımlanmıştı. Daha önce teksir makinesiyle de çoğaltılmış olan bu konferansı şimdi, yukarıda adını verdiğimiz kitapta geniş bir inceleme halinde görüyoruz. Konferans, bu eserin adeta bir özeti olduğu için biz üzerinde durmayı lüzumsuz buluyoruz. Prof. Downs, on sayfa tutan bir önsözünden sonra, seçtiği 16 kitabı (konferansta onbeş kitap ele alınmıştı, kitap ise, Thomas Malthus'un: "Essay on the principle of population" adlı eserinin de eklenmesiyle, 16 seçmeden meydana gelmiş oluyor) iki bölüm içinde inceliyor. Konferansta, önce fen grubu incelenmiş, sonra sosyal ilimlere geçilmiştir. Kitapta ise "The World of Man" ilk genel başlığı altında Machiavelli, T.Paine A.Simith, T.Malthus, H.D.Thoreau, H.B. Stowe, Karl Marx, A.T. Mahan, H,J. Mackinder ve A. Hitler'in eserleri; "The World of Science" ikinci genel başlığı altında ise, Copernicus, W.Harvey, I.Newton, Ch.Darwin, S.Freud, A.Einstein'in eserleri üzerinde geniş çizgilerle durulmaktadır. Kitaba bibliyografya notları ile indeks eklidir. Bültenimizde yayımlanan konferansı dikkate alarak burada kitabın yayımlanışını kısaca bildirmekle yetindik. Kitapların adlarını bile anmadık. Okuyucularımız eserin ciltlisini, Millî Kütüphanede bulabilecekleri gibi, Chicago'da American library Association'dan sağlıyabilirler. Ucuz baskısının İstanbul ve Ankara'da satıldığını tahmin veya ümitederiz. Stanford (CALİF,), Sami N. Özerdin