Kamu Gelirleri. Hazırlayan. Doç. Dr. M. Oğuz Arslan

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Kamu Gelirleri. Hazırlayan. Doç. Dr. M. Oğuz Arslan"

Ömer Balbay
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Hazırlayan Doç. Dr. M. Oğuz Arslan

2 Kamunun Zorla Elde Ettiği Gelirler Vergiler Kamu gelirleri içinde önemli yeri olan vergi gelirlerinin, toplumların ekonomik, siyasal, sosyal, kültürel ve demografik yapısıyla yakın ilişkisi vardır. Gelişmekte olan ülkelerin vergi yapılarıyla gelişmiş ülkelerin vergi yapıları arasındaki farklılıklar ve aynı zamanda vergi gelirlerinin farklılığı, bu temel unsurların ülkeden ülkeye değişmesinden kaynaklanmaktadır. Vergi, kamu gelirlerinin çok önemli bir kısmını oluşturmaktadır.

3 Kamunun Zorla Elde Ettiği Gelirler

4 Kamunun Zorla Elde Ettiği Gelirler Harçlar Bazı kamu kurum ve kuruluşlarının yaphkları hukuki işlemden, sundukları hizmejen dolayı aldıkları paraya harc denir. Harc konusu olan hizmetleri sadece devlet yerine gemrmektedir ve bunun karşılığını da yine devlet almaktadır. Harca konu olan hizmetler noter, adliye, tapu hizmetleri vb. hizmetlerdir. Harçlar, zor öğesini içerdikleri için, esas olarak bir vergidir. Daha açık olarak harc, bazı kamu kuruluşlarının sundukları kamusal hizmetlerden faydalananların, bu faydalanma karşılığında ödedikleri bedeldir.

5 Kamunun Zorla Elde Ettiği Gelirler Resimler Resimler, kamu kuruluşlarının belirli bir işi yapmaya yetki ve izin vermesi karşılığında alınır. Resim karşılığında faydalanılan hizmemn şekli farklıdır. Bir işin görülmesi karşılığı ödenen para olan resim, harca çok benzer. Ancak resim, harçla aynı şey değildir. Harc, kuramsal olarak bir hizmet karşılığı alınan bedelken, resim, belirli bir hakkın elde edilmesi ya da izin karşılığı ödenmektedir. Bununla birlikte uygulamada resim, bazen vergilere, bazen de harçlara çok yaklaşmaktadır. Yerel yönemmlerin gelir kaynakları arasındadır.

6 Kamunun Zorla Elde Ettiği Gelirler Şerefiyeler Şerefiye, devlet ya da yerel yönemmler taraqndan yapılan bayındırlık işlerinden dolayı değerleri artan gayrimenkul sahiplerinden, bu hizmemn maliyemne kahlma karşılığında alınan paylardır. Değerlendirme Resmi olarak da adlandırılan şerefiyeler, vergi ile harc arasında yer alan bir kamu geliridir. Ancak, zorunlu ödeme olmaları bakımından vergiye çok yaklaşmaktadırlar. Şerefiye gelirlerinin alhnda yatan ilke; bireylerin hiçbir katkıda ya da çabada bulunmadan elde eskleri değerlerin bir kısmının tekrar topluma dönmesinin sağlanmasıdır.

7 Kamunun Zorla Elde Ettiği Gelirler Para Cezaları Para cezaları, kurallara uymayı sağlamak ve kamu düzenini sağlamak amacıyla uygulanan yaphrımlardır. Devlet, kamu düzenine uymayan bireylerden, kurumlardan, para cezaları ve vergi cezaları tahsil etmektedir. Trafik cezaları, vergi cezaları, idari para cezaları, yargı para cezaları, vergi ve benzeri mali yükümlülükleri zamanında yerine gemrmeyenlerden tahsil edilen gecikme zam ve faizleri, bu tür gelirler arasında yer almaktadır. Para cezalarını almaktaki amac, gelir sağlamak ya da gelir yaratmak değil, cezaya konu olan eylemleri azaltmakhr.

8 Kamunun Zorla Elde Ettiği Gelirler Zorunlu Borçlanma Borçlanma, genellikle gönüllu olarak yapılsa da devlet, egemenlik hakkına dayanarak, zorunlu borçlanma yoluyla da gelir elde edebilmektedir. DevleMn borçlanması zorunluluğu vergiye benzemektedir. Ancak vergi karşılıksızken borc, faiziyle birlikte belli bir süre sonra geri ödenmektedir. Yani, bazen zorunlu olarak da yapılabilir. Bu durum da vergi gibidir; ancak, belli bir vade sonunda geri ödenmesi, onu vergiden ayırır. DevleMn bu tür bir gelir türüne başvurması çok ender olarak görülür. Çünku ; devlemn borc almak için zorlama yolunu seçmesi, imbarını düşüreceğinden, daha sonraki ekonomik etkileri çok daha kötü sonuçlar verebilir. Devletler bu nedenle zorunlu borçlanmaya çok fazla başvurmak istemezler.

9 Kamunun Zorlama Olmadan Elde Ettiği Gelirler Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri Devletlerin taşınır ve taşınmaz malları, sınai ve Mcari faaliyetlerini yürüjüğu işletmeleri bulunmaktadır. Tüm bu mallardan, işletmecilik faaliyetlerinden elde edilen gelirler, mülk ve teşebbüs gelirleri olarak adlandırılabilir. Devlet, bu mülklerini satarak, kiralayarak, ya da çeşitli alanlarda işletmecilik faaliyetleri gerçekleşmrerek gelir elde edebilmektedir. Kamusal finansman yöntemlerinin gelişmediği dönemlerde geleneksel devlemn en önemli gelir kaynakları, mülk gelirleriydi. Ancak 19. Yüzyılın liberalizmiyle birlikte mülk gelirleri de önemini kaybetmişmr. Teşebbüs gelirleri ise müdahaleci devlet anlayışının gelişmesine paralel olarak artmışhr. ÖzelleşMrme sonrası her ikisi de oldukça azalmışhr.

10 Kamunun Zorlama Olmadan Elde Ettiği Gelirler Bağış ve Yardımlar Bağış ve yardımlar da devlet için bir gelir kaynağıdır. Vatandaşlar zaman zaman devlete bağışta bulunurlar. Örneğin; okul ve spor tesisi yapım için vatandaşların büyük miktarlarda bağış yapması ya da bir okulun tüm harcamalarının karşılanıp tamamlanarak devlete bağışlanması devlet için gelir kaynağıdır. Aynı zamanda ülkeler ekonomik, sosyal ve askeri amaçlarla birbirlerine yardım ve bağışta bulunabilmektedir. Yardımlar geri ödenebilmekte, bağışlar geri ödenmemektedir.

11 Kamunun Zorlama Olmadan Elde Ettiği Gelirler İsteğe Bağlı Borçlanma Devlet ekonomik, sosyal ve siyasal koşulların bozulduğu olağanüstu durumlarda, vergi gelirlerinin kamu harcamalarını karşılayamayacak seviyelere düşmesi halinde, alternamf finans kaynağı olarak borçlanmaya başvurulur. Özellikle büyük yahrımlar ya da savaşlar, olağan kamu gelirleriyle karşılanamaz. Bunlar için devlet, ihmyac duyduğu parayı borçlanma yoluyla sağlar. Ancak devletlerin büyük yahrımlar, savaşlar dışında, bütçe açıklarını kapatmak için de borçlanmaya başvurduğu görülmektedir. Günümüzde, olağanüstu bir gelir kaynağı olan borçlanma, devlet bütçelerinde olağan gelir kaynakları arasında yer almaya başlamışhr. Borçlanma, gönüllu ve geçici olarak yapılan bir işlemdir.

12 Kamunun Zorlama Olmadan Elde Ettiği Gelirler Mali Tekeller Devlete gelir sağlamak ve üremmi kontrol etmek için devletler bazı mal ve üremmini, dağıhmını kendisi üstlenerek, mali tekeller oluşturabilir. Mali tekeller bir yandan devlete dolaylı vergi geliri sağlarken aynı zamanda oluşan tekel karı da devlet için bir gelir olmaktadır. Mali tekeller dolaylı vergiler kapsamında bir tükemm vergisidir. Mali tekel uygulamaları tütün, alkollu içkiler, barut, tuz, kibrit, kahve vb. maddeler üzerinden tekelleşmişmr. Mali tekellerde yüksek vergi ve yüksek mali rantlarla belirlenen sahş fiyatlarıyla devlet önemli bir gelir sağlamaktadr. Son yıllarda, yeni düzenlemelerle bu tekelleşme ortadan kaldırılmış ve mali tekellerin önemi azalmışhr.

13 Kamunun Zorlama Olmadan Elde Ettiği Gelirler

14 Parasal İşlemlerden Elde Edilen Gelirler Para Basımı (Emisyon) Hükümetler için en kolay gelir elde etme yolu para basımıdır. Devlet otorite gücüne dayalı olarak para yaratmakta ve dolaşıma sürmektedir. Devlet madeni para ya da kağıt para ihrac edebilir. Madeni para basımında devlemn geliri paranın üzerinde yazılı olan değerden paranın maden değeriyle basım giderlerinin düşülmesiyle bulunur. Kağıt para ihracında da yine paranın üzerinde yazılı değerden basım giderleri düşülerek devlemn sağladığı gelir bulunur. Kağıt paraların maliyemnin çok düşük olması nedeniyle kağıt para ihracı neredeyse paranın üzerinde yazılı değer kadar bir gelir elde edilmesine yol açar. Ancak, enflasyonist etkisi nedeniyle her zaman başvurulabilecek bir gelir türü değildir.

15 Parasal İşlemlerden Elde Edilen Gelirler Devalüasyon Ulusal paranın yabancı paralar karşısında dış değerinin düşürülmesidir. Devlet için bir tür dolaylı gelir elde etme yöntemi olan devalüasyon yapıldığında para biriminin alhn ya da döviz karşılığı değeri düşürülünce, devlemn ve merkez bankasının elinde bulunan döviz ve alhnların ulusal paraya göre değeri artar. Bu arhş, ulusal para biriminin değerinin düşürüldüğu oranda gerçekleşir. Devalüasyon sonucu ortaya çıkan bu dolaylı gelir farkı hazineye devredilir. Doğal olarak dış borçların, ülke para biriminin değer kaybetmesi sonucu artacağını dikkatlerden uzak tutmamak gerekir.

Benzer belgeler

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO HBYS Programı. Mali Hukuk Bilgisi Dersleri

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO HBYS Programı Mali Hukuk Bilgisi Dersleri ÜNİTE II KAMU GELİRLERİ İRADİ KAMU GELİRLERİ İradi kamu gelirleri, mülk ve teşebbüs gelirleri, hibe ve bağışlamalar,