YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ

Transkript

1 YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ Yapı İşleri Nelerdir ve Hangi İşler Yapı İşleri Sayılır? Aşağıda belirtilen işler yapı işleri olup, bu türden işler yapıyorsanız yapı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına tabisiniz demektir. Yer altı ve yerüstü maden işleri ve sondajla maden çıkarma işleri haricindeki her türlü kazı, hafriyat, inşa, prefabrike elemanların montajı ve sökülmesi işleri, değiştirme veya donatma işleri, tadilat, yenileme, tamir, sökme, yıkım, restorasyon, bakım boyama ve temizleme, drenaj işleri gibi inşa ve mühendislik çalışmaları yapı işleri kabul edilir. Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ile Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği kapsamındaki işyerleri hariç, tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm yapı işyerlerinde uygulan Yapı İşlerinde Geçerli Olan İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatının Kapsamı Nedir? Yapı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı; sayılı İş Yasası nın 77.maddesi -Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İŞ Güvenliği Tüzüğü ( tarih ve sayılı R.G. de yayımlanmıştır) -Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği( tarih ve sayılı R.G. de yayımlanmıştır) düzenlemelerinden oluşmaktadır. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına Göre Yapı İşlerinde Atanması Zorunlu Olan Görevliler Kimlerdir? 1. KOORDİNATÖR Aynı yapı veya inşa alanında bir veya daha fazla işveren veya alt işverenin iş yaptığı durumda, işveren veya proje sorumlusu, sağlık ve güvenlik konularında bir veya daha fazla koordinatör atamak zorundadır. Özellikle yapı işlerinde aşağıdaki sayılan işler varsa olmaktadır. koordinatör atanması çok önemli - Yapılan işin ve işlemlerin niteliği veya işyeri alanının çevresel özelliklerinden dolayı, işçilerin toprak altında kalma, bataklıkta batma veya yüksekten düşme gibi risklerin fazla olduğu işlerde, - Yasal olarak sağlık gözetimi gerektiren veya kimyasal ve biyolojik özelliklerinden dolayı işçilerin sağlık ve güvenlikleri için risk oluşturan maddelerle yapılan işlerde, - Yürürlükteki mevzuat uyarınca, denetimli ve gözetimli alanlar belirlenmesini gerektiren iyonlaştırıcı radyasyonla çalışılan işlerde, - Yüksek gerilim hatları yakınındaki işlerde, 1

2 - Boğulma riski bulunan işlerde, - Kuyu, yeraltı kazıları ve tünel işlerde, - Hava beslemeli sistem kullanan dalgıçların yaptığı işlerde, - Basınçlı keson içinde yapılan işlerde, - Patlayıcı madde kullanımını gerektiren işlerde, - Ağır prefabrike elemanların montaj ve sökme işlerinde, Sayılan bu işlerin bulunmadığı yapı işlerinde koordinatör atanmayabilir. Yani koordinatör atanıp atanmaması konusunda işverenin takdir hakkı olup, mevzuat emrediciliği yoktur. a. Koordinatörlerin Proje Hazırlama Aşamasındaki Görevleri Sağlık ve güvenlik koordinatörleri projenin hazırlanması aşamasındaki görevleri: - Koordinatörler proje hazırlama aşamasında, işin mimari, teknik veya organizasyon yapısına karar verilirken, yapı işinin değişik kısımlarının veya aşamalarının aynı anda yada birbirini takip edecek şekilde yapılması planlanacaktır. İşin bütününün veya bir kısmının tamamlanması için geçecek tahmini süre belirlenecektir.yükümlülüklerin yerine getirilmesini koordine ederek iş sağlığı ve güvenliği yönünden genel koruma prensipleriyle birlikte belirlenmesini koordine etmek. - Yapı alanında yürütülen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kuralları belirleyen bir sağlık ve güvenlik planı hazırlayacak veya hazırlanmasını sağlayacaktır. İş sağlığı ve güvenliği yönünden yüksek risk taşıyan işlerde gerektiğinde özel önlem planda yer alacaktır. - Yapı üzerinde daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınacak sağlık ve güvenlik bilgilerini içeren bir dosya hazırlamak. b. Koordinatörlerin Proje Uygulama Aşamasındaki Görevleri Sağlık ve güvenlik koordinatörlerinin proje uygulanması aşamasındaki görevleri: - Aynı anda veya birbiri ardına yapılan işlerin veya aşamalarının planlanması için teknik ve organizasyona yönelik kararlar alınmasında, işin bütününün veya bazı aşamalarının tamamlanması için gereken sürenin tahmininde, genel güvenlik ve koruma prensiplerinin uygulanmasının koordinasyonunu sağlamak. - İşverenlerin gerekli önlemleri uygulamasını ve gerektiğinde işçilerin ve kendi adına çalışanların korunmasını, yapı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusundaki genel yükümlülüklerinin istikrarlı bir şekilde uygulanmasını, gerekiyorsa sağlık ve güvenlik planının uygulanmasını koordine etmek. - Yapılan işteki ilerlemeleri ve meydana gelen değişiklikleri dikkate alarak sağlık ve güvenlik planında ve yapı üzerinde daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınacak sağlık ve güvenlik bilgilerini içeren dosyada gerekli düzenlemeleri yapacak veya yapılmasını sağlamak - Aynı yapı alanında, işe sonradan katılan işverenler de dahil olmak üzere, işverenler arasında organizasyonu sağlayacak, iş kazaları ve meslek hastalıklarından işçileri korumak üzere işverenlerce yapılan çalışmaları koordine edip, bilgi alış verişini sağlayacak ve gerekli hallerde kendi adına çalışan kişilerin de bu çalışmalarda yer almasını sağlamak. - Yapı işyerinde güvenli bir şekilde çalışılmasını sağlamak üzere gerekli kontrollerin yapılmasını koordine edecektir. - İzin verilen kişilerden başkasının yapı alanına girmesini önlemek üzere gerekli düzenlemeleri yapmak. 2

3 c. Koordinatör Atanmasının İşverenin veya Proje Sorumlusunun Sorumluluğunu Ortadan Kaldırıp Kaldırmayacağı İşveren veya proje sorumlusu tarafından iş sağlığı ve güvenliği konusunda, bir veya birden fazla koordinatör atanması, bu kişilerin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Koordinatörlerin atanmış olması ve koordinatörlerin kendi görevlerini yapmaları, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı gereği işverenin sorumlu olması prensibini etkilemez. 2. PROJE SORUMLUSU İşveren tarafından görevlendirilen ve işveren adına projenin hazırlanmasından, uygulanmasından ve uygulamanın kontrolünden sorumlu gerçek veya tüzel kişiye proje sorumlusu dedir. Her yapı işinde bir proje sorumlusu atanması zorunludur. Proje sorumlusuna fenni sorumlu da denilir. Yapı işleri fenni yeterliği bulunan bu kişinin teknik gözetimi ve sorumluluğu altında yürütülür. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına Göre Yapı İşlerinde Düzenlenmesi Zorunlu Olan Belgeler ve Yapılması Gereken Bildirimler Nelerdir? 1. Çalışma Bölge Müdürlüğü ne Ön Bildirim Yükümlülüğü Yapı işleri 30 iş gününden fazla sürecek ve devamlı olarak 20 den fazla işçi çalışacak ise, işin büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektiriyorsa, İşveren veya proje sorumlusu aşağıda belirtilen durumlarda, yapı işine başlamadan önce ilgili Çalışma Bölge Müdürlüğü ne ön bildirim yapmakla yükümlüdür. Bu ön bildirimde aşağıdaki bilgilerin yer alması gerekmektedir: 1. Bildirim tarihi, 2. İnşaatın tam adresi, 3. Yüklenicilerin ad ve adresi, 4. Proje tipi (Yapılan inşaatın yapı çeşidi yazılacaktır. Köprü, bina, yol gibi) 5. Proje sorumlularının adı ve adresi, 6. Proje hazırlık safhasındaki güvenlik ve sağlık koordinatörlerinin adı ve adresi, 7. Proje uygulama safhasındaki güvenlik ve sağlık koordinatörlerinin adı ve adresi, 8. İşin planlanan başlama tarihi, 9. Planlanan çalışma süresi, 10. İnşaat alanında çalışacak tahmin edilen azami işçi sayısı, 11. İnşaat alanında çalışacak müteahhitler ve kendi adına çalışan kişilerin sayısı, 12. Seçilmiş müteahhitler hakkında bilgiler. 3

4 Yapı İşlerinde Ön Bildirim Formu Örneği YAPI İŞLERİ ÖN BİLDİRİM FORMU İşyeri sicil numarası 1 BİLDİRİM TARİHİ 2 İNŞAATIN TAM ADRESİ 3 YÜKLENİCİ FİRMA ADI VE ADRESİ 4 PROJE TİPİ (köprü, bina, yol gibi) 5 PROJE SORUMLUSU ADI VE ADRESİ 6 7 Proje Hazırlık Safhasındaki Güvenlik ve Sağlık Koordinatörünün ADI VE ADRESİ Proje Uygulama Safhasındaki Güvenlik ve Sağlık Koordinatörünün ADI VE ADRESİ 8 İŞİN PLANLANAN BAŞLAMA TARİHİ PLANANAN ÇALIŞMA SÜRESİ İNŞAATTA ÇALIŞACAK TAHMİNİ AZAMİ İŞÇİ SAYISI İNŞAATTA ÇALIŞACAK MÜTEAHHİTLER VE KENDİ ADINA ÇALIŞAN KİŞİ SAYISI 12 SEÇİLMİŞ MÜTEAHHİTLER HAKKINDA BİLGİ İşveren/İşveren Vekili İmzası Ayrıca bu bildirimde belirtilen bilgilerin yer aldığı levha, açıkça görünecek şekilde yapı alanının uygun bir yerine konulacaktır. Gerektiğinde bu bilgiler güncelleştirilecektir. 4

5 2. Sağlık ve Güvenlik Planı Her yapı işinde yapı alanında yürütülen faaliyetler dikkate alınarak, uygulanacak kuralları belirleyen bir sağlık ve güvenlik planı hazırlanacaktır. Bu planlanın nasıl hazırlanacağı ve içinde neler olacağı konusunda aşağıda plan örneği yer almaktadır. Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Plan Örneği Sağlık ve Güvenlik Planı Proje Bilgileri Projenin Adı : Projenin Yeri : Projenin Süresi : Proje Bedeli : Yükleniciler :.. Yapı Denetim Kuruluşu : Proje Koordinatörleri :. Planın İçeriği Projeye Özgü Genel Tespit ve Değerlendirmeler Yapının boyutları, zemin yapısı, kazı derinliği ve kazı çalışma payı belirlenecek. Kazı derinliğine bağlı olarak çevre yapıların temel şekli ile ilgili değerlendirme yapılacak. Kazı sırasında alınacak İksa/Palplanş önlemi belirlenecek, bu doğrultuda İksa/Palplanş hesapları yapılacak ve bu aşama ile ilgili iş kazası risk analizi yapılacak. Kazı zemini altında kanalizasyon, su, elektrik vb. alt yapı tesis veya tesisatının varlığı araştırılacak, şayet varsa bunların yerleri saptanıp kazı sahası dışına nasıl çıkarılacağı belirlenecek. İnşaat süresince kullanılması muhtemel; - Araçların çeşit ve niteliği, - Özel ekipmanların çeşit ve niteliği, - El aletlerinin çeşit ve niteliği, - Kalıp sistemi, - Beton dökme sistemi, - Beton çeliği (geleneksel/hasır) sistemi, - Yük asansörü sistemi, - İskele sistemi, Belirlenecek ve bu aşamalardaki çalışmalar ile ilgili iş kazası risk analizi yapılacak. İnşaat süresince şantiyede ihtiyaç duyulacak iş güvenliği malzemelerinin muhtemel sayıları belirlenip temin edilmesine yönelik program hazırlanacak. Şantiyede ilk kez işe başlayacak farklı nitelikteki çalışanlara verilecek iş sağlığı ve güvenliği eğitiminin içeriği ve programı oluşturulacak. Şantiyede uyulacak/uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin özetlenmiş olduğu bir doküman hazırlanıp yeteri sayıda bastırılacak. Şantiye Yerleşim Projesinin Hazırlanması ve Şantiyenin Kurulması Aşamasında Yapılacak Çalışmalar Şantiye Yerleşim Projesinin Hazırlanması İle ilgili Çalışmalar Şantiye sınırları ve inşa edilecek yapının şantiye alanı içerisindeki yeri işaretlenecek; inşaat alanının şantiye sınırlarına olan mesafesi belirlenecek. Şantiyede istiflenecek gereçlerin cins, miktar ve nitelikleri belirlenecek. Şantiyede inşa edilecek yardımcı binaların çeşidi, sayısı, fiziki boyutları ve nitelikleri belirlenecek. Birbirleri ile ilişkileri, şantiye içi araç trafiği, iş sağlığı ve güvenliği temel ilkeleri göz önünde bulundurularak 5

6 gereç istif yerleri belirlenip şantiye planına işaretlenecek Gereç istif yerleri etrafında iş sağlığı ve güvenliği açısında alınması gereken önlemler olup olmadığı hususu tartışılacak; alınacak önlemler olacaksa bunların niteliği belirlenecek. Şantiyede yapılacak yardımcı binalarının yerleri, birbirleri ile ilişkileri ve şantiye içi araç trafiği göz önünde bulundurularak belirlenip şantiye planına işaretlenecek; Şantiyede kullanılacak araç ve iş makinelerinin fiziki boyutları, manevra kabiliyetleri, arazinin topoğrafik yapısı ve yaya trafiği dikkate alınmak suretiyle, şantiye içi servis yollarının güzergâhı belirlenerek şantiye planına işaretlenecek. Şantiye servis yollarının şantiye dışı trafik ile bağlantısı belirlenip plana işlenecek. Şantiye içinde araç trafiğinin seyir koşulları, yapılacak trafik işaretlemesi ve bu konuda sürücülerinin eğitimi için yapılacak çalışma programı belirlenecek. Şantiyeye asılacak iş güvenliği ve sağlığı ile ilgili uyarı levhalarının çeşidi, sayısı belirlenip temin edilmesine yönelik program hazırlanacak. İnşaat süresince şantiyede ihtiyaç duyulacak iş sağlığı malzemesi ve yardımcı teçhizatın çeşidi, miktarı, konulacağı yer ve muhafaza şekli belirlenip temin edilmesine yönelik program hazırlanacak. Şantiyeye dışarıdan gelecek misafirlere uygulanacak güvenlik planı ve prosedürü tanımlanarak bekçi/güvenlik elemanları bu konuda bilgilendirilecek. Şantiye Kurulması ve İşletilmesi Aşamalarında Yapılacak Çalışmalar Şantiye etrafı planlandığı gibi çevrilerek, kapatma perdesinin dışına ve belirli yerlerine izinsiz şantiyeye girmek yasak ve tehlikelidir yazılı uyarı levhaları monte edilecek. Şantiye binalarının yapıldığı yerler ile şantiyede istiflenecek gereçlerin, şantiye yerleşim planına uygunluğu denetlenecek İnşaatın ilerlemesine paralel olarak iş sağlığı ve güvenliği uyarı levhaları planlanan yerlere monte edilecek. Şantiyeye gelen her yeni çalışan ve/veya taşeron ekibine; - İş sağlığı ve güvenliği konusunda kendilerinin uymaları gereken resmi dokümanların içerikleri özetle açıklanacak, - Söz konusu dokümanlar çerçevesinde üstlendikleri sorumluluklar hakkında bilgi verilecek. - Hazırlanmış bulunan resimli güvenlik broşürü dağıtılacak ve birlikte incelenecek, - İş güvenliği araç ve gereçlerinin kullanımı uygulamalı şekilde anlatılacak; yararları, korunmaları ve bakımları açıklanacak, - İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili işaretlerin anlamı açıklanacak Servis yollarına, araç ve yaya geçişini engelleyen herhangi bir malzeme veya atık dökülmemesi sağlanacak. Şantiyeye kontrolsüz girişlerin önlenmesi amacıyla güvenliğin nasıl sağlanacağı belirlenip gerekli talimatlar hazırlanacak; bu amaçla istihdam edilecek personel bilgilendirilecek. Çeşitli nedenlerle şantiyede açılmış çukurların etrafına mutlaka korkuluk yapılacak ve uyarı işaretleri konulacak. Şantiye zemininde oluşan atıklar zaman zaman toplatılarak ayrılmış bölgede biriktirilecek ve belirli miktara ulaşınca şantiye dışına çıkarılacak. Çalışanların kullanacağı tuvalet ve lavabolarda her zaman su ve sabun bulundurulacak. Şantiyede, ilk yardım hizmeti verilen yer kolay görülecek şekilde işaretlenecek, burası her an hizmete/kullanıma hazır tutulacak; gerekli tıbbi gereç ve ilaçların yeterli düzeyde bulunup bulunmadığı belirli aralıklarla denetlenecek. Acil durumlarda gecikmeden yardım alabilmek için, en yakın hastane, karakol, jandarma, itfaiye, ambulans telefonları kolay görülebilecek yerlere yazılacak, ilgili elemanlar bu konuda ayrıca bilgilendirilecek. İş güvenliği araçları zaman zaman gözden geçirilerek işlevini yitirmiş olanlar ayıklanacak, eksilenlerin yerine konulmak üzere yeteri kadar temin edilecek. Şantiyede yürütülecek iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları sürecinde düzenlenecek belge ve raporların oluşturulup bunların takibi ve arşivlenmesi ile ilgili sistem geliştirilecek ve uygulanacak. Üretim Aşamasında Yapılacak İş Sağlığı ve Güvenliği Çalışmaları Kazı Aşamasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Bu aşamadan çalışacak kişi, ekip veya taşerona, toplu olarak, karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar konusunda özet bilgi aktarılarak işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılacak ve bu araçlar hakkında bilgi verilecek; iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge düzenlenecek. 6

7 1. Bölümde yapılan tespitler doğrultusunda, çalışanları ve çevre yapıları korumak üzere oluşturulan iksa önlemleri ilgili teknik elemanların nezaretinde tamamlanacak, projesine uygun yapılmış olduğu ilgili elemanlarca belgeye bağlanması sağlanacak. Kazının yapılması ve kazılan malzemenin uzaklaştırılmasında görev alacak makine, donanım ve araçların operatör ve sürücülüleri ile yardımcılarına, iş sağlığı ve güvenliği kapsamında dikkat etmeleri gereken hususlar hatırlatılacak ve gerekli uyarı levhaları yerleştirilecek. Kazı alanına düşmelerin önlenmesi, bu alana araç ve çalışanların güvenli bir şekilde giriş ve çıkışlarının sağlanması ile ilgili hususlar ilgililerle tartışılarak belirlenecek ve bu önlemlere uyulup uyulmadığı denetlenecek. Belirli aralıklarla çalışma alanı gezilerek çalışanların çalışma ortamı ve yapılmakta olan işin gereği olan iş güvenliği araçlarını kullanıp kullanmadıkları denetlenecek, kuralsız çalışma yapanlar uyarılacak, sorumlulara bilgi verilecek ve bu işlemleri belgeye bağlanacak. Beton ve Betonarme Kalıbı Aşamasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Kalıpçı ekibi veya taşeronuna, kalıp yapımı sırasında karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hatırlatılacak; bu bağlamda işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılacak ve bu araçlar hakkında bilgi verilecek; iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge düzenlenip dosyalanacak. Her beton ve B.A elemanın kalıbı tamamlandıktan sonra, beton dökümüne başlamadan önce kalıbın ilgili teknik eleman tarafından incelendiğine ve yeterince sağlam ve güvenli bulunduğuna dair belge düzenletilerek dosyalanacak. Döşeme kalıplarında yer alan (baca, asansör yuvası vb.) büyük boşlukların üzerinin usulüne uygun şekilde kapatılması veya etrafına korkuluk yapılması hususunun yerine getirildiğinin ilgili teknik elemanca denetlendiğine dair belge düzenlenerek dosyalanacak. Kalıp sökülmeye başlanılmadan önce ilgili teknik elemanın izninin olduğuna dair belge düzenlenmesi sağlanacak. Sökülen parçaların rastgele ortada bırakılmaması, çivileri temizlendikten sonra belirlenmiş yerde istiflenmesi sağlanacak. Belirli aralıklarla kalıp yapım veya söküm bölgeleri gezilerek çalışanların çalışma ortamı ve yaptıkları işin gereği olan iş güvenliği araçlarını kullanıp kullanmadıkları denetlenecek, kuralsız çalışma yapıldığı tespit edilmesi halinde gerekli uyarılar yapılacak, sorumlulara bilgi verilecek ve bu işlemler belgeye bağlanacak. Betonarme Çeliklerinin İşlenmesi ve Montajı Aşamalarında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Demirci ekibi veya taşeronuna, demirlerin işlenmesi yerine konulması aşamalarında karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hatırlatılacak; bu bağlamda işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılarak bu araçlar hakkında bilgi verilecek; iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge düzenlenecek. Belirli aralıklarla demir işleme ve yerleştirme bölgeleri gezilerek çalışanların çalışma ortamı ve yaptıkları işin gereği olan iş güvenliği araçlarını kullanıp kullanmadıkları denetlenecek, kuralsız çalışma yapıldığı tespit edilmesi halinde gerekli uyarılar yapılacak, sorumlulara bilgi verilecek ve bu işlemler belgeye bağlanacak. Demir işleme sırasında oluşacak küçük metal parçalarının rasgele atılmayıp, belirlenmiş bir yerde toplanması konusunda gerekli hatırlatma yapılacak ve bunun uygulanıp uygulanmadığı denetlenecek Beton Dökülmesi Aşamasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Beton ekibi ve/veya taşeronuna, betonun karıştırılması, taşınması, dökülmesi ve sıkıştırılması aşamalarında karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hatırlatılacak; bu bağlamda işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılarak bu araçlar hakkında bilgi verilecek; iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge düzenlenecek.. Belirli aralıklarla beton yapım ve döküm bölgeleri gezilerek çalışanların çalışma ortamı ve yaptıkları işin gereği olan iş güvenliği araçlarını kullanıp kullanmadıkları denetlenecek, kuralsız çalışma yapıldığı tespit edilmesi halinde gerekli uyarılar yapılacak, sorumlulara bilgi verilecek ve bu işlemler belgeye bağlanacak. Duvar Örülmesi Aşamasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Duvarcı ekibi ve/veya taşeronuna, duvar örülmesinde kullanılacak malzemenin, taşınması ve duvar örme aşamalarında karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hatırlatılacak; bu bağlamda işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılarak bu araçlar hakkında bilgi verilecek; iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge 7

8 düzenlenecek. Duvar örerken kullanılan sehpa iskelelerin taşıyıcı kısım ve platformunun uygun düzenlenmiş olduğuna dair ilgili teknik elemanca düzenlenen belge ilgili dosyaya konulacak. Belirli aralıklarla duvar örülen yerler gezilerek çalışanların çalışma ortamı ve yaptıkları işin gereği olan iş güvenliği araçlarını kullanıp kullanmadıkları denetlenecek, kuralsız çalışma yapıldığı tespit edilmesi halinde gerekli uyarılar yapılacak, sorumlulara bilgi verilecek ve bu işlemler belgeye bağlanacaktır. İş İskelesi Kurulması ve Kullanılması Sürecinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri İskele ekibi ve/veya taşeronuna, iskele kurulması ve sökülmesi aşamalarında karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hatırlatılacak; bu bağlamda işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılarak bu araçlar hakkında bilgi verilecek; iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge düzenlenecek. İlgili teknik elemanlarca; - İskele taşıyıcı elemanlarının yüke uygun tasarlandığı, - İskelenin çapraz ve takviyelerle yeterince sağlamlaştırıldığı, - İskelenin binaya uygun şekilde bağlandığı, - İskele platformunun yeteri genişlikte ve güvenli biçimde oluşturulduğu, - İskele katları arasında uygun ve güvenli şekilde merdiven yapıldığı, - İskelenin uygun düzenlenmiş korkuluklar ve emniyet kemeri bağlama sistemi ile donatıldığı, - İskelede çalışanların, yüksekte çalışmalarında sakınca olmadığına dair raporlarının bulunduğu, - Asma iskelenin taşıyıcı sisteminin uygun biçimde tasarlandığı ve yapıya bağlandığı; iskele platformunun kullanım amacına uygun ve güvenli biçimde tasarlandığı ve üretildiği; iskeleye kumanda eden sistemin tüm parçalarının kusursuz durumda bulunduğu teyit edilerek bunun belgelenmesi sağlanacak İskele kurulması, kullanılması ve sökülmesi aşamalarında çalışma mahalli belirli aralıklarla dolaşılarak, çalışanların çalışma ortamı ve yaptıkları işin gereği olan iş güvenliği araçlarını kullanıp kullanmadıkları denetlenecek, kuralsız çalışma yapıldığı tespit edilmesi halinde gerekli uyarılar yapılacak, sorumlulara bilgi verilecek ve bu işlemler belgelenecektir.. Sıva, Boya, Badana ve Kaplama Yapılması Aşamasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Söz konusu iş aşamalarında karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hatırlatılacak; bu bağlamda çalışanlara, işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılarak bu araçlar hakkında bilgi verilecek, iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge düzenlenecek. Bu başlıklar altında yapılacak işler gerçekleştirilirken iskele kurulmasının gerekmesi halinde, iskeleler konusunda belirtilen önlemler uygulanacak. Bu başlık altında belirtilen işlerin gerçekleştirildiği çalışma mahalleri belirli aralıklarla dolaşılarak, çalışanların çalışma ortamı ve yaptıkları işin gereği olan iş güvenliği araçlarını kullanıp kullanmadıkları denetlenecek, kuralsız çalışma yapıldığı tespit edilmesi halinde gerekli uyarılar yapılacak, sorumlulara bilgi verilecek ve bu işlemler belgeye bağlanacaktır. Tesisat İşleri İle İlgili Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Elektrik tesisatı, sıhhi tesisat, soğutma tesisatı vs. tesisat işlerinin gerçekleştirilme aşamalarında görev alacak her düzeydeki çalışanları karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hatırlatılacak; bu bağlamda işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılarak bu araçlar hakkında bilgi verilecek; iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge düzenlenecektir. Gereç Nakli Sırasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Gereç nakillerinde belirlenmiş bulunan güzergâhın izlenmesi, düşme ya da devrilme gibi iş kazası riski oluşturacak istif ve nakil şekillerinden kaçınılması, bu süreçte kullanılacak iş sağlığı ve güvenliği araçlarının kullanılması konularında ilgililer bilgilendirilecek ve izlenecek. Yapının Temizliği ve Şantiyenin Taşınması Aşamalarında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Temizlik ve şantiyenin taşınması aşamalarında izlenecek iş sırasının ilgili teknik elemanlarca planlanması ve planın, bu aşamalarda görev alacaklara ayrıntılı biçimde açıklanması sağlanacak. 8

9 Söz konusu iş aşamalarında görev alacak olanlara, karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hatırlatılacak; bu bağlamda işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılarak bu araçlar hakkında bilgi verilecek; iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge düzenlenecektir. Makine, Donanım ve Aletlerin Kullanımı İle İlgili Olarak Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Şantiyede kullanılacak iş makinelerinin; Kullanımı sırasında uyulması gereken güvenlik önlemleri, Periyodik bakımları ve bu aşamada uymaları gereken kurallar ve düzenlenecek belgeler, Uyacakları hız sınırı ve trafik kuralları konularını içeren güvenlik önlemleri yönergesi operatör, sürücü ve çalışanlara verilecek. Düşey taşımada kullanılacak vinç ve asansörlerin; - Uygun/sağlam bir şekilde kurulduğu, - İşletimleri ile ilgili bilgilerin operatörlerine verildiği, - Azami yük taşıma kapasitelerinin görünen bir yere yazılmış olduğu - Periyodik bakımlarının yapıldığı, Konularına yönelik olarak ilgili teknik elemanlarca gerekli belgeler düzenlenerek dosyalanacak, bu araçların bulunduğu yerlere yeteri sayıda uyarı levhası konulacaktır. (Plan Örneği Kaynak: Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Planı Prof. Dr. M. Emin ÖCAL Ç. Ü. Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü/Adana 3. Dosya Her yapı işinde, yapı üzerinde daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınacak sağlık ve güvenlik bilgilerini içeren bir dosya hazırlanması yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu dosya herhangi bir örneğe veya şekle tabi değildir. Serbestçe hazırlanabilir. 4. Yapı İş Defteri Yapı işleri yapan işveren, birinci sayfası Çalışma Bakanlığınca saptanacak örneğe uygun ve diğer sayfaları bir asıl ve bir suret olacak şekilde bir yapı iş defterini, işyerinde bulundurmakla yükümlüdür. Bu defter işveren tarafından işyerinin bağlı bulunduğu bölge çalışma müdürlüğüne her sayfası mühürletilmek suretiyle onaylattırılır. Yapı iş defterine gerekli diğer bilgiler işlenir. Yapı iş defterinin, istenmesi halinde, işyerini teftiş ve kontrole yetkili memurlara gösterilmesi zorunludur. Yetkililer gerekli gördükleri tavsiyeleri bu defterlere yazabilirler. Yapı iş defteri kırtasiyeden alınan sayfadan oluşan normal bir okul defteri de olabilir.bu defter düzenlenmeden önce işyerinin ilgili bulunduğu Çalışma Bölge Müdürlüğü ne her sayfasının mühürletilerek onaylatılması gerekmektedir. Yapı iş defteri, fenni yeterliği bulunan ve yapı işlerini teknik gözetimi ve sorumluluğu altında bulunduran kimse tarafından yani proje sorumlusu tarafından tutulur. Yapı iş defterine özellikle yapının her aşlamasında fiilen yerine getirilen iş sağlığı ve güvenliği önlemleri, yapı işlerinde kullanılan araç ve makinelerin, düzenek ve iskelelerin, kalıpların kontrolü ve yapılan işler tarih sırasına göre kaydedilir. Yapı iş defteri yapı şantiyesinde bulunudurulmak zorundadır. 9

10 Yapı İş Defteri Örneği YAPI İŞ DEFTERİ 1. Sayfa İşyerinin Çalışma Bölge Müdürlüğü Tarafından Verilen Sicil Numarası : Unvanı : Adresi : İşverenin Adı, Soyadı : Tebligat Adresi : Tatbik İmzası : İşin Fenni ve Kanuni Sorumlusunun Adı, Soyadı : Mesleği : Diploma veya yeterlilik belgesinin Tarih ve No. : Tebligat Adresi : Tatbik İmzası : Bu defter...sahifedir. Onaylayan... Çalışma Bölge Müdürlüğü Mühür Tarih İmza İşyerine Ek: 10

11 Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Olarak İşveren Yükümlülükleri Nelerdir? İşverenlerin yapı işleri ile ilgili olarak; - yapı alanının düzenli tutulması ve yeterli temizlikte olması, - yapı alanındaki çalışma yerlerinin seçiminde; buralara ulaşımın nasıl sağlanacağının ve ekipman, hareket ve geçişler için alan veya yolların belirlenmesi, - malzemenin kullanım ve taşıma şartlarının düzenlenmesi, - tesis ve ekipmanın kullanılmaya başlamadan önce ve periyodik olarak teknik bakım ve kontrollerinin yapılması, - çeşitli malzemeler ve özellikle tehlikeli malzeme ve maddeler için uygun depolama alanları ayrılması ve bu alanların sınırlarının belirlenmesi, - tehlikeli malzemelerin kullanılma ve uzaklaştırılma koşullarının düzenlenmesi, - atık ve artıkların depolanması, atılması veya uzaklaştırılması, - çeşitli işler veya işin aşamaları için öngörülen sürelerin yapı alanındaki işin durumuna göre yeniden belirlenmesi, - işverenler ve kendi adına çalışanlar arasında işbirliği sağlanması, - yapı alanındaki veya yakınındaki endüstriyel faaliyetler ile etkileşimin dikkate alınması, - sağlık ve güvenlikle ilgili konularda koordinatörlerin uyarı ve talimatlarını dikkate almak, yükümlüğü vardır. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Olarak Alınması Gereken Önlemler ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir? -İşçiler veya temsilcileri, inşaat alanında sağlık ve güvenlik ile ilgili alınan önlemler hakkında bilgilendirilecektir. İlgili işçilere verilen bilgiler kolay anlaşılır olacaktır. Yapı alanının büyüklüğü ve riskin derecesi göz önünde bulundurularak, işyerinde yapılan çalışmalarda işçiler ve temsilcilerinin arasındaki uygun koordinasyon sağlanarak, işçilere veya temsilcilerine danışılacak ve onların katılımı sağlanacaktır. -Yapı işlerinin gündüz yapılması esastır. Karanlıkta veya gece çalışılmasının gerekli veya zorunlu bulunduğu hallerde, çalışma yerinin ve geçitlerin yeterince ve uygun şekilde aydınlatılması ve iş güvenliğinin sağlanması gereklidir. -Yapı işlerinde kullanılan iskeleler, platformlar, geçitler, korkuluklar, merdiven parmaklıkları, güvenlik halatları ve güvenlik fileleri, zincirler, kablolar ve diğer koruma tedbirlerine ait araç ve gereçler ve işçilere verilen güvenlik kemerleri ile diğer malzeme ve araçlar; yapılan işe uygun ve işçileri her çeşit tehlikeden korumaya yeterli olacak ve kullanılan tesisat, tertibat, malzeme veya araçlar, kaldırabilecekleri yüke dayanacak nitelik ve sağlamlıkta bulunacak; alet, parça, malzeme gibi cisimlerin düşmesi muhtemel yerlerde çalışacak işçilere koruma başlığı (baret) verilecektir. -Yapı alanı içindeki tehlikeli kısımlar, açıkça sınırlandırılacak ve buralara görünür şekilde yazılmış uyarma levhaları konulacak ve geceleri kırmızı ışıklarla aydınlatılacaktır. - Yapının devamı süresince sivri uçları veya keskin kenarları bulunan malzeme ve artıklar, gelişi güzel atılmayacak ve ortaklıkta bulundurulmayacaktır. 11

12 - Yapı işyerinde kazaya sebep olacak veya çalışanları tehlikeli durumlara düşürecek şekilde malzeme istif edilmeyecek ve araçlar gelişi güzel yerlere bırakılmayacaktır. - Tavan veya döşemelerdeki boşluk ve deliklere korkuluk yapılacak veya bu deliklerin üstleri geçici bir süre için uygun şekilde kapatılacaktır. - Yapı işyerinde çalışanların birlikte korunmaları sağlanamadığı hallerde, yapılan işlerin özelliği itibariyle gerekli kişisel korunma araçları verilecektir. Bu araçlar işçilerin fizik yapılarına uygun olacaktır. Bir işçinin kullandığı koruyucu araçlar başka işçilere verilmeden önce uygun şekilde temizlenecektir. - Yüksekliği tabandan itibaren 3 metreden daha fazla olan ve düşme veya kayma tehlikesi bulunan yerlerde çalışanlarla, kiremit döşeyicilerine, oluk ve her türlü dış boya işleri yapanlara, gırgır vinçlerini çalıştıranlara ve kuyu, lağım, galeri ve benzeri derinliklerde çalışanlara güvenlik kemerleri verilecek ve işçiler de verilen bu kemerleri kullanacaklardır. - Çatılarda veya eğik yüzeylerde yapılan işlerde kullanılan yapı iskeleleri uygun korkuluklarla donatılacaktır. Bu korkuluklar aynı zamanda dengesini kaybetmiş bir işçinin düşmesine engel olabilecek sağlamlıkta yapılacaktır. - Cam, saç ve çimento harçlı levhalardan yapılmış veya eskimiş, yıpranmış ve dayanıklılığı azalmış çatılarda, çatı merdiveni kullanılacak ve buralarda tam güvenlik sağlanmadıkça çalışılmayacaktır. - Kuvvetli rüzgar alan iş yerlerinde gerekli güvenlik tedbirleri alınmadan işçiler çalıştırılmayacaktır. - Yapı alanında kamyon ve benzeri taşıt ve araçlar kullanıldığında bunların giriş ve çıkışları için uygun bir şekilde işaretlenmiş yerler ayrılacak ve bu taşıtların bütün manevraları bir gözetici tarafından yönetilecektir. Ayrıca bu araçların manevra ve park yerleri belirtilmiş olacak, kısa bir süre için de olsa araçlar, gerekli güvenlik tedbirleri sağlanmadıkça sürücüsüz bırakılmayacaktır. Kazı İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri - Belediye sınırları içinde meskun bölgelerde, yapı kazılarına başlamadan önce yapı alanının çevresi ortalama 2 metre yükseklikte tahta perde ile çevrilecek, payandaları içten vurulacak ve bunlar yapının bitimine kadar bu şekilde korunacaktır. Yapının oturacağı alanın çevresinin açık ve geniş olması halinde tahta perde yerine kazı sınırı gerisinden başlamak üzere santimetre yükseklikte bir korkuluk yapılacaktır. - İşyerlerindeki trafiğe açık yolların kesiştikleri yerler uygun şekilde kırmızı renkte ışıklandırılacaktır. - Kazı işlerinin yapılacağı yerlerde; elektrik kabloları, gaz boruları, su yolları, kanalizasyon ve benzeri tesisatın bulunup bulunmadığı önceden araştırılacak ve duruma göre gereken tedbirler alınacaktır. Kazı sırasında, zehirli ve boğucu gaz bulunduğu anlaşıldığı hallerde, işçiler, derhal oradan uzaklaştırılacak; gaz çıkışı önlenecek ve biriken gaz boşaltılmadıkça kazı işlerine başlanmayacaktır. - Kazıların her bölümü 4 üncü maddede belirtilen sorumlularca her gün en az bir defa kontrol edilecek ve çalışılmasında bir sakınca olmadığı sonucuna varılırsa işe devam edilecek; çalışılmasında sakınca 12

13 olduğu anlaşılırsa sakınca giderilinceye kadar iş durdurulacaktır. Her iki halde de, durum, yapı iş defterine yazılıp imza edilecektir. - Genellikle kazı işleri, yukarıdan aşağıya doğru ve toprağın dayanıklılığı ile orantılı bir şev verilmek suretiyle yapılacaktır. - Sert kaya, sert şist, betonlaşmış çakıl, sert kalker, killi şist kaya, gre ve konglomera gibi kendini tutabilen zeminlerde yetkililerin gerekli gördüğü hallerde ve şevsiz yapılmak zorunluluğu bulunan 150 santimetreden daha derin kazılarda, yan yüzler uygun şekilde desteklenmek veya iksa edilmek suretiyle tahkim olunacak ve iksa için kullanılacak kalas başları, kazı üst kenarından 20 santimetre yukarı çıkarılacaktır. İksanın yeterliliği iş süresince kontrol edilerek sonuçlar yapı iş defterine kaydedilecektir. - Açıkta yapılan kazı işlerinde, 150 santimetreden daha derin toprak yığınlarının ve her derinlikte yapılan temel ve kanal kazılarında yan cıdarların altlarını şerit gibi kazarak yukarıdan çökertmek yasaktır santimetreden daha derin olan kazı işlerinde, işçilerin inip çıkmaları için yeteri kadar el merdivenleri bulundurulacaktır. İksa tertibatını ve desteklerini, inip çıkma için kullanmak yasaktır. - Kuyu ve lağım çukurları gibi derin yerlerde çalıştırılacak işçilere güvenlik kemeri ve sinyal ipleri gibi uygun koruyucu araçlar verilecektir. Gerekli durumlarda, bu gibi çalışma yerlerine, temiz hava sağlanacaktır. - Kazı işlerinde yağış sırasında işçi çalıştırılmaz. Yağışın durmasından ve güvenlik tedbirlerinin alınmasından sonra işçi çalıştırılabilir. Arazi durumuna göre, muhtemel su baskınlarına karşı gereken tedbirler alınacaktır. - İşveren, yağışlı havalarda, işçilerin ıslanmalarını önlemek için, kendilerini koruyacak kapalı bir yer sağlamakla yükümlüdür. İşçiler ıslak elbise ile çalıştırılamaz. - Su içinde çalışmayı gerektiren hallerde, işçilere, uygun lastik çizmeler verilecektir. Diz boyunu aşan suların yenilmesi için ayrıca gerekli tedbirler alınacaktır. - Ekskavatör, buldozer ve benzeri makinelerle yapılan kazılarda bu makinelerin hareket alanı içinde işçi çalıştırılmaz. Bu makinelerin üzerinde ehliyetli oparatörden başka kimse bulundurulamaz. - Kazılan toprağı dışarıya taşıyacak araçların kazı yerine kolaylıkla girip çıkmalarını sağlayacak rampa eğimleri 35 dereceden fazla olamaz, bunun sağlanamadığı hallerde yük asansörleri kullanılacaktır. Rampalarda birden fazla araç bulundurulamaz. - Kazıdan çıkan toprak,kaymasına engel olmak üzere,toprak cinsinin gerektirdiği uzaklığa atılacaktır.bunun mümkün olmaması halinde kazıda gerekli iksa yapılacaktır. - Kazının,komşu bir yapıyı devamlı veya geçici olarak tehlikeye soktuğu hallerde, yapı tekniğinin gerektirdiği tedbirler alınacaktır. - Maden ocakları hariç inşaat yapmak amacıyla açılan kuyu, tünel veya yeraltı galerilerinde yapılan tahkimat her posta değişiminde kontrol edilecek ve sonuçlar günlük yapı iş defterine yazılarak 13

14 imzalanacaktır. Yeraltı işlerinde, çökme ve parça düşmeleriyle su baskınlarına karşı gereken tedbirler alınacaktır. -Dinamit veya diğer patlayıcı maddelerin kullanıldığı hallerde 100 metre uzaklıktaki çevrede kavlak muayenesi yapılacaktır. Bu maddelerin kullanılmasından sonra en az bir saat geçmeden ve yetkili eleman tarafından sakınca olmadığı saptanmadan kuyu, tünel, galeri ve benzeri yerlere girilmesi yasaktır. Bu hususlar yapı iş defterine yazılır. - Yeraltı işlerinde, delme ve kazma sırasında işçilerin sağlığını koruyacak ve güvenliğini sağlayacak yeterli ve uygun havalandırma tesisatı yapılacaktır. - Çeşitli gazların hava ile patlayıcı bir karışım meydana getirebileceği yeraltı işlerinde, açık alevli lamba veya cihazlar kullanılmayacaktır. - Kuyu, tünel, galeri ve benzeri yerlerin örme duvar veya betonla takviyesinde gerekli tedbirler alınacaktır. - Kaya kazılmasını gerektiren yeraltı işlerinde, sulu delici makineler kullanılacak veya tozların işçilerin sağlığına zarar vermemesi için gerekli diğer tedbirler alınacaktır. - Patlayıcı maddelerin kullanıldığı veya serbest silisin bulunduğu yerlerde, kazı toprağı ıslatılacaktır. - Yeraltı çalışmalarında, bucurgat başında devamlı bir işçi bulundurulacaktır. Derinliğin 6 metreyi aştığı hallerde, elle çalıştırılan bucurgat en az 2 işçi tarafından kullanılacaktır. - Derinliği 25 metreyi aşan kuyularda, işçilerin kuyuya inip çıkmaları için kullanılan bucurgatlar veya vinçler fren tertibatlı olacak ve motorla işletilecektir. - Su baskını olasılığı bulunan arazide yapılan galeri çalışmalarında, işçilerin hızla boşaltılmasını sağlıyacak çıkış yerleri bulundurulacak veya yeterli sayıda yükseltilmiş hücreler yapılması gibi uygun tedbirler alınacaktır. - Galerilerin tabanlarında bulunan boşluklar, seviye farkları, daralan geçitler, alçak kemerler, araba veya katarların yolları ve geçitleri gibi işçiler için bir tehlike veya sıkışıklık gösteren engeller, uygun ve yeterli bir şekilde aydınlatılacaktır. - Taşıt araçlarının kullanıldığı galerilerde yeterli bir aydınlatmanın yapılamaması halinde, çalışılan yerler iyice gürülebilecek şekilde ışıklarla işaretlendirilecek ve taşıt katarlarının önünde beyaz, arkasında kırmızı ışıklar yakılacak veya arkalarında aynı rengi aynı derecede yansıtacak kedi gözü veya benzeri işaret bulundurulacaktır. - Yeterli ve sabit bir aydınlatmanın sağlandığı galerilerin ağızlarında, taşıt veya katarın durma yolunu uygun şekilde aydınlatmaya yeterli bir projektör bulundurulacaktır. - Elektrikle aydınlatılmış yeraltı işyerlerinde, akımın kesilmesi halinde işçilerin boşaltılmalarını sağlamak ve ancak bu sürede kullanılmak üzere madenci lambaları veya fenerleri yahut benzeri uygun aydınlatma araçları bulundurulacaktır. Yapı İskelelerinde ve Merdivenlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri 14

15 - Yapı iskeleleri, ancak sorumlu ve yetkili teknik elemanın yönetimi altında, tecrübeli ustalara iskele ölçüleri ve malzeme özellikleri göz önünde bulundurularak kurdurulacak veya söktürülecektir. İskeleler, sık sık ve en az ayda bir kere muayene ve kontrol edilecek ve sonuçlar yapı iş defterine yazılacaktır. - İskelelerin taşıyabilecekleri en çok ağırlık, levhalar üzerine yazılarak iskelenin uygun ve görülebilir yerlerine asılacaktır. Bu ağırlıklardan fazla bir yükün iskelelere yüklenmesi yasaktır. - İskelelerin yağmur, kar, buz veya benzeri nedenlerle kayganlaşması halinde, kaymayı önleyecek tedbirler alınacaktır. - İskelelerde görülecek arızalar derhal onarılacak, zayıf kısımlar kuvvetlendirilecek veya yenileri ile değiştirilecektir. İskeleler üzerine moloz ve artıklar ile geçişi engelleyecek malzeme bırakılmayacaktır. - Vinç veya benzeri makinaların kullanılmasında, yüklenen malzemenin iskeleye takılarak iskelenin yıkılmasını veya herhangi bir kaza veya zararı önleyecek gerekli tedbirler alınacaktır. - Ahşap iskelelerde kullanılacak kereste, düzgün, sıkı dokulu, çıralı ve sağlam olacak, üzerinde fazla budak bulunmayacaktır. - Iskarta,tamir edilmiş ve boyanmış kereste ve tahtalar iskele yapımında kullanılmaz. İskelelerde kullanılacak kerestelerin, cinslerine göre taşıyabilecekleri en çok yüke dayanabilecek standart kesitleri hesap edilecek ve bu kesitlerden daha küçük kesitli kereste kullanılmayacaktır. - İskelelerde gerekli dayanıklılığı sağlayacak çivi, buldoğ gibi bağlantı malzemesi olacaktır. Çiviler tam uzunluklarıyla ve sivri uçları arka taraftan çıkacak şekilde çakılacak bu uçlar uygun şekilde gömülecektir. Yaralı ve paslı çiviler iskele işlerinde kullanılamaz. - İskelelerin platform, geçit veya benzeri yerlerinde kullanılacak kalaslar, uzunluğu doğrultusunda eksiz, yanyana ve aralıksız olarak konacaktır. Kalas uçları iskele bitiminde kendi uzunluğunun 1/10 undan fazla çıktığı hallerde, o kısma geçmeyi önleyecek uygun korkuluklar yapılacaktır. - Sıva, badana ve tamirat gibi işler için yapılan ve yük taşımayan iskele genişlikleri 80 santimetreden dar yapılmayacak, döşemelerinde en az iki adet 5X20 santimetre kesitten daha küçük kesitte kalas kullanılmayacak ve bu kalaslar birbirlerine 60 santimetrede bir enine olmak üzere alttan 2,5X5 santimetrelik çıtalarla bağlanacaktır. - Tuğla duvar, taş duvar ve kaplama gibi işler için yapılan ve yük taşıyan iskelelerin genişlikleri, 120 santimetreden az ve bunların duvar yüzüne olan uzaklıkları ise, 10 santimetreden fazla olmayacak, döşemelerde hiç bir şekilde boşluk ve aralık bırakılmayacaktır. - İskelelerde yapılacak korkuluk ve ara korkuluk kereste kesitleri 5X10 santimetreden küçük olmayacak ve ara korkuluklar döşeme tabanından itibaren 50 santimetre yükseklikte yapılacaktır. Ancak iki dikme arasında yatay kuvvetlere karşı çaprazlar yapıldığında, ara korkuluklar konulmayabilir. - Yük taşıyan iskelelerde alet ve malzemenin düşerek kazaya sebep olmasını önlemek için döşeme dış 15

16 kısmına 15 santimetre yüksekliğinde bir etek tahtası konacaktır. Bu etek tahtası ile döşeme arasında en çok bir santimetre boşluk bırakılabilir. - Yük taşıyanlar hariç olmak üzere, 8 metre yüksekliğe kadar olan iskele dikmeleri 8X8 santimetre, 8-24 metre yükseklik arasında bulunan iskele dikmeleri ise 10X10 santimetre kesitten daha küçük olmayacaktır. Daha yüksek veya yük taşıyacak olan iskelelerin statik hesabı yapılarak gerekli kesitler saptanacaktır. - İki dikme arası, yük taşıyan iskelelerde 240 santimetreden, yük taşımayan iskelelerde ise 3 metreden daha fazla olmayacaktır. - İskele dikmeleri, binadan ayrılmayacak ve yanlara doğru sallanmayacak veya bel vermeyecek şekilde düz ve çapraz kuşaklarla takviye edilerek binaya bağlanacaktır. - İskele esas veya tali dikmeleri, oturma veya kayma yapmayacak şekilde sağlam yer üzerine oturtulacak ve dikme altları birbirlerine bağlanacaktır. İskele yapılacak taban yumuşak veya zayıf ise, dikmeler yükü yaymak için yeterli kalınlıkta ve boyutta, ahşap veya beton plaklar üzerine oturtulacaktır. - Dikmeler yatay yüzey olarak eklenecek ve kesitleri birbirine eşit olacak, bunların dört yüzüne de aynı genişlikte en az 70 santimetre uzunluğunda ve 2,5 santimetre kalınlığında sağlam keresteden hazırlanmış ek tahtalar uzun çivilerle çakılacak veya büyük cıvata (bulon) kullanılmak suretiyle eklenecektir. - Taşıyıcı, koruyucu veya takviye edici olarak yapılacak atkılar, kuşaklar, çaprazlar ve mesnetler, dikmelerin iç kısmına uygun şekilde çivilenecek veya usulüne göre tespit edilecektir. - Yan kiriş başları, taşıyıcı esas kirişlerden en az 15 santimetre daha taşkın bırakılacak ve esas kiriş üstüne bindirmek suretiyle her iki taraftaki dikmelere çivi veya civatalarla bağlanacaktır. Yük fazlalığından ötürü eklenecek ara atkı kirişleri, eşit aralıklarla esas kirişe çivilenmek suretiyle tespit edilecektir. - Yan kiriş başlarının duvara gireceği kısımlar en az 10 santimetre olacaktır. Bunların başları hiçbir şekilde çaptan küçültülemez veya tıraşlanamaz. Pencere ve benzeri boşluklara gelen kısımlar ise mesnet ve çapraz yapılmak suretiyle tespit edilecektir. - Betonarme karkas binalar için kurulacak iskele yan kiriş başlarının bir tarafı 5X10 santimetre kesitinde ve 30 santimetre uzunluğunda tahtalar çivilenerek bina kolununun yüzlerine tespit edilecektir. - Köşe dönen iskelelere, en az bir köşe kirişi eklenecek ve iskelenin bu kısımı en az diğer kısımlar kadar dayanıklı olacaktır. - Atkı kirişlerinde ek yapılamaz. - Rampa ve geçitlerin iki tarafının korkuluklu olarak yapılması halinde, eğim en çok 25 derece olacak ve üzerlerine 40 santimetrede bir, kendi genişlikleri kadar çıtalar çakılacaktır. Rampa ve geçitler 80 santimetreden, üzerlerinden yük geçirilecek olanlar ise 125 santimetreden dar olmayacak ve bunların geriye kaymaması için gerekli tedbirler alınacaktır. 16

17 - İskelenin geçit ve rampa mesnet aralıkları, kalasların esnemesini, bel vermesini önleyecek ve üzerinde yaylanmadan yürünebilmesini sağlayacak şekilde ayarlanacaktır. - İskelelerde köprü görevi görecek geçitler, 60 santimetreden dar ve korkuluksuz yapılmayacaktır. - İskele sökülmesi aşağıda belirtilen esaslara göre yapılacaktır: - İskelelerin sökülmesine en üst kısımdan başlanacaktır. - İskelelerin bina bağlantıları kalasların alınmasından sonra ve yukarıdan aşağıya sırayla sökülecektir. - Sökülmüş olan malzeme hangi yükseklikten olursa olsun doğrudan doğruya yere atılmayacak, iki yerinden bağlanarak dengeli şekilde indirilecek ve uygun bir yere istif edilecektir. - Söküm başlamadan önce herhangi bir sebeple, iskelenin takviye veya çaprazlarından hiçbir eleman alınamaz. Ancak söküme başlandıktan sonra iskele malzemesinin indirilmesi amacıyla iki dikme arası (aks) korkuluklarının alınması mümkündür. Çelik Borulu İskelelerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri - Çelik borulu iskelerde kullanılacak bütün boru ve madeni kısımların dayanıklılığı ve diğer özellikleri taşıyacakları yüke göre normlara uygun bulunacaktır. - İskele yapımından gayrı işlerde kullanılmış bulunan boru ve diğer malzeme, iskele yapımı işlerinde kullanılmayacaktır. - Çelik borulu iskeleler, sağa ve sola sallanmayacak şekilde yeteri kadar çapraz borularla takviye edilecek ve binadan ayrılmayacak şekilde tespit olunacaktır. - Düşey ve yatay borulardaki ekler en çok 6 metrede bir yapılacaktır. Madde 80 - Boru başlarının, tabana yerleştirilen kalas altlıklara batmaması için, özel surette yapılmış madeni başlık kullanılacak ve bu başlıklar çivi veya uzun vidalarla bu altlıklara tespit edilecektir. - Çelik borulu iskelelerdeki platformlarda kullanılacak kalas veya diğer ahşap kısımların özellikleri ile kullanılacak çaprazlar, korkuluklar, ara korkuluklar ve benzeri kısımlardaki aralıklar ahşap iskelelerde aranan özelliklere uygun olacaktır. - Boru veya madeni iskeleler statik, elektriğe karşı uygun şekilde topraklanacaktır. - Sisli ve alaca karanlık havalarda, çalışma devam ettiği sürece, iskeledeki merdiven ve asansör başları ve çalışılan döşemeler boydan boya uygun şekilde aydınlatılacaktır. - Boru iskelenin bir kısmı veya kısımlarının sökülmesinde gereken güvenlik tedbirleri alınacaktır. 17

18 Asma İskelelerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri - Asma iskelelerin aşağı ve yukarı hareketlerini sağlayan makina, teçhizat ve vinçlerin, kullanmaya elverişli olduklarına ilişkin ve yetkili teknik elemanca kullanmaya başlamadan önce düzenlenmiş belgeleri işyerinde saklanacaktır. - Asma iskele, iş sırasında sağa sola veya ileri geri hareket etmeden asılı kalacak şekilde tespit edilecektir. - Asma iskelelerin taşıyacağı yükler, yetkili teknik elemanların verecekleri bir raporla belirtilecek ve iskeleye bundan fazlası yüklenilmeyecektir. Asma iskelelerde merdiven kullanılmayacaktır. - Asma iskele askısı için kullanılacak çelik veya kendir halatların yahut benzeri malzemenin her gün işe başlamadan önce muayene edilerek ezik, kopuk, çürük veya başka bir özrü olup olmadığı hususu yapı iş defterine kaydedilecek, ancak sağlam olduğu anlaşıldıktan sonra iskelede çalışma yapılacaktır. - Asma iskelerin, iniş ve çıkış yollarında herhangi bir engel bulunmayacaktır. - İskeleler yapılacak işe göre en ağır yüke dayanıklı olacaktır. Tuğla duvar ve sıva işlerinde kullanılacak asma iskelelerin tespit edileceği askı kirişi, 16 lık I putrel veya aynı dayanıklılıkta diğer malzemeden yapılacaktır. Asma iskeleyi taşıyacak halatların güvenlik kat sayısı 6 dan aşağı olmayacak ve bu halatlarda ek yeri, halka, başlık ve bağlantı bulunmayacak, bunlar askı demirlerinden kaymayacak şekilde tespit edilecektir. - Asma iskele platformu için kullanılacak çift köşebent kesiti, 50X50X5 milimetre veya bu özellikte diğer profilli malzemeden yapılacaktır. - Asma iskele vinç çerçevesini paltformun iç ve dış kirişlerine bağlayacak cıvataların çapı 5/8 parmaktan (inch) daha küçük olmayacaktır. - Askı kirişi, bina tavan döşemesine veya bina çerçevesine U civataları ile uygun ve dayanıklı bir şekilde tespit edilecektir. Cıvata arkalarına 10 milimetre kalınlığında çelik bir levha konulacak ve cıvatalar çift somunlu olacak ve yaylı ve düz pullarla birlikte sıkılacaktır. - Yapı tavan döşemesine tespit edilecek askı kirişinin, iskele ve tespit için bırakılacak aralıkları birbirine eşit olacak ve U cıvatasının boşluğunu almak için I demiri üstüne, 10X15 santimetre kesitinde ahşap yastıklar konacaktır. - Platform genişlikleri, sıva işlerinde 80 santimetreden, duvar işlerinde 120 santimetreden az olmayacaktır. - İskelelerin duvardan olan açıklığı, malzeme takım ve aletlerin aşağıya düşmesini önleyecek şekilde olacaktır. - İskele içinde çalışan işçilerin başlarını korumak için en az 2,5 santimetre kalınlığında tahtadan yapılmış koruyucu bir tavan bulunacaktır. 18

19 - Asma iskelelerde her metrekareye 400 kilogramdan fazla yük konmayacak ve asma iskelede 4 den fazla işçi çalıştırılmayacaktır. - Asma iskelelerde kullanılacak kanca, çengel ve benzerlerinin ağızları, güvenlik mandalı veya uygun güvenlik tertibatı ile kapatılacaktır. - Asma iskele korkulukları, en az 100 santimetre yükseklikte ve ara korkuluklu yapılacak, etek tahtaları ise en az 15 santimetre yükseklikte olacaktır. Sıpa İskelelerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri - Sıpa iskeleler dayanıklılık ve taşıyacağı yükler bakımından yeterli sağlamlıkta ve uygun malzemeden yapılacaktır. - Sıva veya hafif işler için kullanılacak sıpa iskelelerde aşağıdaki özellikler bulunacaktır. 1 - İskele genişliği 50 santimetreden az, yüksekliği 120 santimetreden çok, 2 - Platformların kalınlığı 5 santimetreden ve genişliği 40 santimetreden az, 3 - İskele kirişleri ve bacakları 5X10 santimetre kesitinden küçük, 4 - Takviye için kullanılacak çapraz ve düz bağlantılar, 2,5X10 santimetre kesitinden küçük, olmayacaktır. - Sıpa iskelelerde, bacakları veya taşıyıcı orta kirişleri eksiz olacaktır. Madde İki sıpa iskele arası, merkezden merkeze 250 santimetreden çok olmayacak ve iskele ayak açıklığı, yüksekliğinin yarısını geçmeyecektir. - Sıpa iskele bacakları, düzgün ve sağlam yerlere oturtulacaktır. Bunun mümkün olmadığı hallerde, düzgünlüğü sağlamak için bacak altlarına konacak tek parçalı ahşap yastıkların yüksekliği 10 santimetreden çok olmayacaktır. - Duvar işlerinde veya 120 santimetreden yüksekte yapılacak işlerde kullanılacak sıpa iskelelerde aşağıdaki özellikler bulunacaktır. 1 - Genişlikleri 125 santimetreden az, 2 - Yükseklikleri 300 santimetreden çok, 3 - Platform kalınlığı 5 santimetreden az, 4 - İskele bacak ve kirişleri 10X10 santimetre kesitinden küçük, 5 - Takviye ve çaprazlar 2,5X15 santimetre veya 5X10 santimetre kesitinden küçük, olmayacaktır. Betonarme Kalıbı Yapımı ve Sökme İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri - Betonarme platformlarının döşeme kenarlarına düşmeyi önleyecek korkuluk yapılacaktır. Bu 19

20 mümkün olmadığı hallerde, serbest çalışmayı sağlamak için döşeme kenarına korkuluklu iskele yapılacaktır. - Betonarme kalıbını taşıyan direklere ızgara çakıldıktan ve üzerine kalas konduktan sonra çalışmağa başlanılacaktır. Tavanın 3 metreden yüksek olması halinde ara çalışma platformu yapılmadan, ızgara işinde çalışılmayacaktır. - Boşluklara gelen betonarme kolon kalıplarının dikiminde, sıpa iskele, üç ayaklı merdiven kullanılması gibi gerekli güvenlik tedbirleri alınacaktır. - Betonarme kalıplarının kiriş kanatları boşluk tarafından çakılmayacaktır. Zorunlu hallerde gerekli güvenlik tedbirleri alındıktan sonra, boşluk tarafında çalışılabilir. - Betonarme kalıpları, kiriş tabanlarının kalıp tahtasından önce çakılması gerektiğinde takviye edilmemiş kiriş tabanına basılarak çalışılmayacaktır. - İskeleler hakkında öngörülen tedbirlerden, duruma göre betonarme kalıbına uygun olanları aynen uygulanacaktır. Betonarme kalıplarının yeterliliği her beton dökümünden önce kontrol edilerek yapı iş defterine yazılacaktır. - Kalıp sökme işi aşağıda belirtilen esaslara göre yapılacaktır. 1 - Kalıbı alınacak kısmın önce çaprazları, kolon kanatları alınacak ve saha temizlenecektir. 2 - Sökme işi en çok iki aksın dikmeleri alınarak yapılacaktır. 3 - Sökme işini yapan işçiler dikmelere tırmanmayacak, sıpa ve benzeri araçlardan yararlanacaklardır. 4 - Sökülen kalıp malzemesi uygun şekilde istif edilecektir. 5 - Söküm sırasında, söküm yerine sökücüden başka işçiler girmeyecektir. 6 - Dış yüz ve boşluk kısımlarda düşmeğe karşı gerekli güvenlik tedbirleri alınacaktır. 7 - Kalıp malzemesinin yere indirilmesi veya yukarıya çıkarılması için malzeme dengeli olarak, iki noktadan bağlanacaktır. Merdivenlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri - Merdiven kolları ve basamakları için kullanılacak kereste en azından sağlam ve birinci sınıf çıralı çam cinsinden olacak, üzerinde çatlak, yarık, çürük ve bir santimetre çapından büyük budaklar bulunmayacaktır. Basamaklar en çok 30 santimetre ve eşit aralıklı olacaktır. - Sabit basamaklı el merdiveni ile seyyar merdivende, basamak zıvanaları ile zıvananın gireceği lambalarda aşağıdaki özellikler bulunacaktır. 1 - Merdiven kolunda açılacak lamba ve basamak zıvana uzunlukları 2 santimetreden az, 2 - Kör delikler ve bunların zıvanaları 2,5 santimetre uzunluğundan ve 2 santimetre çapından küçük, olmayacaktır. 20