Necdet Pamir, 27 Şubat 2015

Transkript

1 Petrol fiyatları üzerine sohbet Necdet Pamir, 27 Şubat 2015

2 Petrol Fiyatlarının Seyri Ocak 2014 Şubat 2015 Brent WTI 26 Şubat 2015, Borsa Kapanış: $/v Kaynak: ABD Enerji Bakanlığı Raporu (Market Prices and Uncertainty Report), ; February 10, 2015

3 Ham Petrol Fiyatları: Başlıca Etkenler Arz Tarafı Enerji fiyatları OPEC arz (üretim) kapasitesi Yedek üretim (spare (spare)) kapasitesi OPEC Dışı arz kapasitesi Jeopolitik ortam Hava koşulları Arama--Üretim maliyetleri Arama Arama--Üretim Yatırımları Arama Teknolojik Gelişmeler Stokların durumu Petrolün kalitesi (ağır(ağır-hafif, kükürtlükükürtlü-kükürtsüz kükürtsüz,, vb.)

4 Ham Petrol Fiyatları: Başlıca Etkenler Talep Tarafı OPEC arz kapasitesi Ekonomik büyüme Sanayi üretimi Jeopolitik ortam Hava koşulları Mal taşımacılığı İnsan taşımacılığı Tüketici davranışları Vergiler Enerji tüketiminde kullanılan ekipmanla ilgili teknolojik gelişmeler

5 Ham Petrol Fiyatları: Başlıca Etkenler Ekonomik Etkenler Üretim Üretim--Tüketim Dengesi (Arz(Arz-Talep) Taşıma maliyetleri Diğer yatırım maliyetleri Yatırımlarda gecikme Doların düşük değerdeki seyri Politik Etkenler Piyasa düzenlemeleri (Yasal düzenlemeler, regülasyonlar) Ambargolar, siyasi riskler, işgal ve çatışmalar Kartellerin politikaları (OPEC, Şirketler, vb..) Vergiler (Yatırım maliyetlerini etkileyen) Çevre kirliliği düzenlemeleri Yatırım yapılan ülkelerdeki yatırım ortamı, koşullar

6 Ham Petrol Fiyatları: Başlıca Etkenler Coğrafi etkenler Rezervlerin homojen olmayan dağılımı Tanker (ya da ihraç yolu) sağlayabilme olanağı Hava durumu, mevsimsel etkenler, kasırgalar Diğer Diğer Etkenler Ürünlerin kalitesi, Piyasanın tercihleri Alternatif ürünlerin varlığı/yokluğu Rafinaj kısıtlamaları; taşıma kısıtlamaları/riskleri/artan maliyetleri Politik, jeopolitik etkenler (işgal, grev, lokavt, vb vb ) ) Borsa spekülasyonları (Şirketler, alımalım-satım kuruluşları, vb..) Diğer

7 Petrol Piyasasının Başlıca Oyuncuları OPEC OPEC Dışı Üreticiler (Rusya F., Meksika, Norveç, vb..) Uluslararası Enerji Ajansı (IEA/OECD (IEA/OECD)) Suudi Arabistan ABD Rusya Federasyonu Büyük Petrol Şirketleri Uluslararası Borsalar (NYMEX, IPE,..) Finans Piyasaları/ Savunma Sanayi Uluslararası yayınlar (Platts (Platts,, Bloomberg, WTRG,..) Petrol Alım Satım Şirketleri Diğer

8 Petrol fiyatlarını etkileyen jeopolitik ve ekonomik olaylar 12: OPEC üretim hedefini 4.2 mmv/g azalttı Fiyat ($/varil), 2010$ 1: ABD ek üretim kapasitesi devre dışı 11: Küresel finansal çöküş 2: Arap* Petrol Ambargosu 4: İran-Irak Savaşı 10: Düşük ek üretim kapasitesi 6: Irak Kuveyt i işgal 5: Saudis abandon swing producer role 9: 11 Eylül saldırıları 3: İran Devrimi 8: OPEC üretim hedefini 7: Asya finansal krizi 1.7 mmv/g azalttı

9 Başlıca Petrol Arzı Kesintileri Süre Olay Milyon varil/gün arz kaybı

10 İran Petrol Üretimi (Bin varil/gün) 1000 varil/gün İran Devrimi Irak İran Savaşı

11 Fiyatların Düşüşü; Nedenler (Ekonomik) Brent fiyatları, Şubat 2014 ile Şubat 2015 arasında 109 dolar/varilden, 59.8 dolara geriledi (Yaklaşık % 45). Nedenler arasında; Küresel ekonomik büyüme ve petrol talep artışı beklentilerindeki düşüş, Libya üretimindeki kesintinin normale dönmesi (*); Irak üretiminde artış ABD «tight «tight oil oil»» üretimindeki artış öne (*) Yeniden düştü çıkıyor.

12

13 Fiyatların Seyri/Belirsizlik! ABD Enerji Bakanlığı, Kasım 2014 raporunda; 2015 yılı için Brent ortalama fiyatını 83 dolar olarak öngörüyordu. Bu tahmin, bir ay önceki (Ekim 2014 de yapılan) tahmine göre, 18 dolar daha düşüktü. Ocak 2015 tahmini ise (2015 için) 54.6 dolar/varil oldu!

14 Petrol fiyatlarında (son dönem) düşme nedenleri (Klasik) «Piyasa dinamikleri» açısından, arz ve talep denkleminde öne çıkan iki temel olgu var: Avrupa başta olmak üzere bazı gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik durgunluk ve buna bağlı enerji (petrol) talep düşüşü, Özellikle ABD deki petrollü killerden (shale (shale oil oil)) yapılan petrol üretimindeki artış (2013 yılında 7.5 milyon v/g olan ABD ham petrol üretimi, 2014 de 8.6 milyon v/g, 2015 te 9.4 milyon v/g)

15 Petrol fiyatları 2015 te daha da düşebilir Çin de azalan talep, ABD de artan shale shale oil oil üretimi, petrol fiyatlarının (yeniden) kısa sürede yükselmesini önleyen etkenler. (Libya üretiminde yeniden artış; (Aralık 2014 de 810,000 v/g) (Ocak 2015 te 363,000 v/g) Uluslararası Enerji Ajansı: 2015 te (en azından yılın ilk yarısında) fiyatlar daha da düşebilir yılı 2. yarısında, petrol fiyatları % 30 düştü.

16 Kısa Dönem TahminiTahmini-ABD Enerji Bakanlığı Küresel ham petrol üretim ve tüketimi arasındaki dengesizliğin yarattığı kaygı. Daha önce yaşanan petrol arzı kesintilerinde azalma. Kuzey Amerika da yaşanan arz artışının, küresel petrol ürünleri talebinin düşüşüyle denk zamana rastlaması. OPEC üyelerinin olası politikaları Petrol üreten ülkelerdeki jeopolitik sorunlar Geleceğe dönük büyüme tahminlerinde belirsizlik

17 Kısa Dönem TahminiTahmini-ABD Enerji Bakanlığı 2013 yılında 7.5 milyon milyon v/g olan ABD ham petrol üretimi, 2014 de 8.6 milyon milyon v/g, 2015 te 9.4 milyon v/g. Yerli üretimdeki artış sayesinde, petrol ithalatı önemli ölçüde azaldı. Sıvı yakıt ithalatı, 2005 te % 60 seviyesinden 2013 te % 33 e geriledi beklentisi: % 21. ABD «tight «tight oil oil»» üretimi, 2010 yılında 1 milyon v/g; 2013 yılı 2. çeyreğinde 3 milyon v/g yılı WTI fiyatı tahmini: 78 $/ $/varil varil ABD Enerji Bakanlığı, kar marjı düşük olduğu için, bu fiyat koşullarında sondajlarda azalma bekliyor.

18 Küresel Büyüme Eğilimleri Dünya Kaynak: Dünya Bankası, 2015

19 Küresel Büyüme Eğilimleri Gelişmekte Olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Kaynak: Dünya Bankası, 2015 ABD, İngiltere de toparlanma; AB ve Japonya geride

20 Gayri Safi Hasıla Artışı, % Gelişmekte Olan Ülkeler ÇİN G. AFRİKA HİNDİSTAN MEKSİKA BREZİLYA RUSYA Kaynak: Dünya Bankası, 2015

21 Arz Talep Dengesi ( Çeyreğine kadar) Arz Talep (International Energy Agency)

22 Kaynak: OPEC Aylık Bülten, Şubat 2015 Dünya Petrol Talebi ( ); milyon varil/gün ABD Avrupa Asya Pasifik OECD Hindistan Latin Amerika Orta Doğu Gelişmekte Olan Ülkeler Eski Sovyet Ülkeleri Çin DÜNYA Önceki Tahmin

23 ABD de, ve diğer düşük geçirimli rezervuarlardan The U.S.«shale» has experienced a rapid increase in natural gas and oil üretimde yaşanıyor productionyapılan from shale and otherhızlı tightartış resources «Tight» oil Eagle Ford (TX) U.S. tight oil production million barrels of oil per day 4,5 Bakken (MT & ND) Spraberry (TX & NM Permian) Bonespring (TX & NM Permian) Wolfcamp (TX & NM Permian) Delaware (TX & NM Permian) 4,0 3,5 Marcellus Woodford (OK) Granite Wash (OK & TX) Austin Chalk (LA & TX) Monterey (CA) Eagle Ford (TX) Fayetteville (AR) Barnett (TX) 2,5 Woodford (OK) Haynesville Utica (OH, PA & WV) Haynesville (LA & TX) 3,0 Yeso-Glorieta (TX & NM Permian) Niobrara-Codell (CO, WY) «Shale» gas U.S. dry shale gas production billion cubic feet per day 40 Marcellus (PA & WV) 2,0 Bakken (ND) Antrim (MI, IN, & OH) 1,5 1,0 Utica (OH, PA & WV) Rest of US 'shale' 0, , Sources: EIA derived from state administrative data collected by DrillingInfo Inc. Data are through August 2014 and represent EIA s official tight oil & shale gas estimates, but are not survey data. State abbreviations indicate primary state(s). Deloitte Oil and Gas Conference November 18,

24 ABD Sıvı Yakıt Üretiminde Artış (Energy Information Administration, February 2015)

25 Oil shale economics economics Uluslar arası Enerji Ajansı (Ekim 2014 aylık raporu): ABD «shale «shale oil oil»» üretiminde 80$/varil üzeri fiyat ile ekonomik olan sahaların oranı, toplamın sadece % 4 ü. Matthew Jurecky (GlobalData GlobalData): ): Fiyatlar henüz bu projeleri riske sokacak kadar düşük değil değil.. Birçok sahada 50 dolar/varil, bir kısmında ise 50 doların altındaki fiyatlar dahi kabul edilebilir değerlerdir değerlerdir..

26 Petrol Maliyetleri

27 ABD Enerji Bakanlığı Petrol Fiyatı Tahminleri (Kısa Dönem, 10 Şubat 2015) Gerçekleşen WTI Brent Tahmini

28 Büyük soru: Düşük fiyatlar, ABD «shale «shale»» üretimini öldürecek mi? Çatlatılan kuyular, hızla üretim düşüşüne geçiyorlar. İlk yıldan sonra % 65 üretim düşüşü. O nedenle, sürekli yeni kuyu açmak gerek. Fiyat düşünce, birçok şirket, yeni kuyular açmaktan vazgeçiyor. Texas Permian Basen inde işleri daraltıyorlar. Aralık 2014 Ocak 2015 arasında kule sayısı % 15 azaldı. Ancak, bu her saha ve şirket için aynı değil. Bazı şirketler, bu işe para yatırdılar ve sondaja devam etmek zorundalar. Bazıları ise maliyetleri kısarak devam etmek zorundalar.

29 Büyük soru: Düşük fiyatlar, ABD «shale «shale»» üretimini öldürecek mi? Kanada ise farklı. Petrollü kum projelerinin başlangıç yatırımları çok yüksek maliyetli; ancak ödendikten sonra, on yıllarca ucuz üretim yapmayı sürdürebiliyorlar. Dolayısıyla, genel bir tahmin zor. ABD Enerji Bakanlığı hala ABD toplam sıvı yakıt üretimin 2015 te bir önceki yıla göre 700,000 varil/gün artış yapacağını tahmin ediyor.

30 Libya petrol üretimi Libya petrol üretimi, varil/gün ŞUBAT 2011 KADDAFİ KARŞITI GÖSTERİLER BAŞLADI EKİM 2011 KADDAFİ ÖLDÜRÜLDÜ AĞUSTOS 2014 TRABLUS MİLİTANLARA GEÇTİ HAZİRAN 2013 TEMMUZ 2014 DOĞU LİMANLARI BLOKE

31 27 OCAK 2015 Çatışmalar nedeniyle, El Sharara petrol sahası üretimi ve Ras Lanuf ile Es Sider limanları devre dışı kaldı. Üretimin 150,000 varili iç tüketime gidiyor.

32 Düşen Fiyatlar ve Sektörde İşten Çıkarmalar

33 Bazı İşten Çıkarmalar BP, 2010 yılına göre üçte bir küçüldü. Bunda BP, Meksika Körfezi «kazasının» maliyeti de etkin. Halen 83,900 kişi çalışıyor. Halliburton 6,400 kişi çıkardı. Baker Hughes Hughes:: 7,000 kişi çıkarıyor. Schlumberger:: 9,000 kişi Schlumberger Petroleos Mexicanos Mexicanos:: 10,000 (Me (Meksika da ksika da))

34 26 Ocak 2015 BP Üst Yöneticisi Bob Dudley, (2013 yılı geliri: 9.1m 9.1m)), çalışanlarına, 50 $ petrol fiyatının, maaşlarının artamayacağı anlamına geldiğini açıkladı. BP dünya ölçeğinde 84,000 çalışanının maaşlarını dondurdu. Dudley Davos (Dünya Ekonomik Forumu) toplantısı sırasında, BBC BBC ye ye yaptığı açıklamada, düşük fiyatların 22-3 yıl daha sürebileceğini söyledi.

35 Jeopolitik Nedenler

36 Bir taşla çok kuş vurmak! Acımadı İran Rusya

37 Kaybedenler/Kazananlar Kaybedenler Rusya Fed. İran Venezuella Irak Diğer Kazananlar ABD AB S. Arabistan Çin Türkiye Diğer

38 Petrol fiyatlarında (son dönem) düşme nedenleri (Jeopolitik) Düşüşten en çok etkilenen ülkeler: Rusya, İran, Irak ve Venezuella Venezuella.. Rusya: Ukrayna krizi, Kırım ve diğer bölgelere yönelik gelişmeler İran: Nükleer konusu, İsrail in güvenliği; İran ın Suriye ve Irak politikaları Venezuella:: ABD ve Batı karşıtı politikalar Venezuella Irak: Hidrokarbon Yasası nın henüz Parlamento da onaylanmamış olması; KIBYKIBY-Bağdat ilişkileri

39 Kaybedenler/Petrol verileri, 2013 Rusya: Petrol üretimi: 10.8 milyon v/g, Petrol tüketimi: 3.3 milyon vg vg;; Fark: 7.5 mvg İran:: Petrol üretimi: 3.6 milyon v/g, Petrol İran tüketimi: 2 milyon vg vg;; Fark: 1.6 mvg Venezuella:: Petrol üretimi: 2.6 milyon v/g, Petrol Venezuella tüketimi: 0.8 milyon vg vg;; Fark: 1.8 mvg Irak:: Petrol üretimi: 3.2 milyon v/g, Petrol Irak tüketimi: 0.8 milyon vg vg;; Fark: 2.4 mvg 50 $ düşüş: 1 milyon v/g için 50 milyon $/gün kayıp Yılda: milyar $

40 Üretim başa baş maliyetleri - bütçenin denkliği için gereken fiyatlar - ticari olarak cazip fiyatlar (Belli üreticiler için; 2011 ortası) $/varil Kuveyt Katar BAE Suudi Arabistan Cezayir Bütçe denkleştirme için gereken fiyat BütçeBaşabaş Ticari olarak cazip Rusya Feder. Başabaş maliyet Dev Şirketler Saha geliştirme maliyetleri Oil production (million barrels/day Kaynak: International Energy Agency, WEO 2011, November 2011

41 Petrol fiyatları ve Bazı Ülkelerin Bütçe Dengeleri Petrol fiyatı $/varil Bütçeyi denkleştirmek için gereken petrol fiyat aralığı 125$ Brent petrolü fiyatı 100$ Kaynak: ABD Enerji Bakanlığı, Deutsche Bank

42 OPEC Üyesi Ülkelerin Bütçe Denkliği İçin Gereksinim Duydukları Petrol Fiyatları (2012) OPEC "break-even" prices in (Matthew Hulbert/European Energy Review)

43 Rusya nın etkilenmesi Deutsche Bank raporuna göre; Rusya bütçesinin % 45 i enerji kaynakları ihracatından. Rus Rusya nın ya nın,, bütçesini denkleştirmek için, 100 $/varil fiyata ihtiyacı olduğu öne sürülüyor (78 euro). euro). (Not: Pravda ya göre, Rusya nın ihracat gelirlerinin % 70 i petrol ve gaz ihracından ) / saudi_arabia_russia_obama--0/ saudi_arabia_russia_obama Buna, Rusya da büyüme oranının «sıfır» olduğunu ve ambargoları da eklersek, Rusya nın ciddi oranda etkileneceği düşünülüyor.

44 Rusya ve Venezuella nın etkilenmesi International Business Times a göre; petrol fiyatında varil başına her 10 dolarlık düşüş, Rusya ya 12,2 ile 14,6 milyar dolar arasında kaybettiriyor (Kaynak: Alfa Bank). Düşük petrol fiyatları nedeniyle, zaten % 25 değer kaybeden rublenin daha fazla değer kaybedebileceği öngörülüyor Venezuella nın Venezuel la nın ise 120 dolarlık fiyata gereksinim duyduğu (bugüne göre % 50 fazla) belirtiliyor. Her 1 dolarlık düşüş, 500 milyon dolar ihracat kaybı.

45 Rusya nın etkilenmesi Putin, petrol fiyatlarındaki düşüşün, ekonomiyi olumsuz etkileyeceğini kabul etmekle birlikte; «421 milyar dolarlık (uluslar arası) rezervi olan Rusya nın bu durumun üstesinden kolayca geleceğini» açıkladı. Rusya ve Venezuella Venezuella,, ortaklaşa alabilecekleri tedbirleri görüşüyorlar.

46 «Komplo Teorileri» U.S. President Barack Obama tried to convince the King of Saudi Arabia to coordinate actions in the oil market to reduce world oil prices, the main source of Russia's export revenues, and "punish its behavior" in Crimea. Experts estimate that if the prices are reduced by as little as 12 dollars per barrel, the Russian Federation will lose $40 billion in revenue. There has been a precedent, because this is precisely how the USSR collapsed.

47 However, after two weeks of discussions, U.S. analysts agreed that the effect of such actions will be shortshort-lived, and squandering suitable strategic reserves of the country was not a good idea because you never know what might happen. Another idea immediately followed - to convince Saudi Arabia to increase oil production. Steve LeVine spoke about it in detail. He suggested adding a few million barrels from Saudi Arabia to the oil from the U.S. reserve, and because oil prices are determined by profitability, the cheap oil in the range of 22-3 million barrels per day could significantly derail the price. Allegedly, Obama traveled to Riyadh to discuss this option on March 28, said the analyst.

48 There is a precedent of such joint action that caused the collapse of the USSR. In 1985, the Kingdom has dramatically increased oil production from 2 million to 10 million barrels per day, dropping the price from 32 to 10 dollars per barrel. USSR began selling some batches at an even lower price, about $6 per barrel. Saudi Arabia has not lost anything, because when prices fell by 3.5 times the production has increased fivefive-fold. The planned economy of the Soviet Union was not able to cope with falling export revenues, and this was one of the reasons for the collapse of the USSR.

49 For Russians, it's a nightmare come true: The oil price has plunged, falling around 30 percent in just a few months. It may come as a blessing for Western motorists and fuel oil buyers, but it's a tangible threat to the wellbeing of the more than 145 million inhabitants of the world's thirdthird-largest oil producer producer.. That's because crude oil is by far the biggest source of income for the Russian state. Despite the media spotlight on gas, it's much more important as a lubricant for investment and consumption. And gas, too, has become cheaper due to a stipulation in most of Gazprom's export contracts linking its price to that of oil.

50 Rusya Federasyonu 2014 de ruble % 55 değer kaybetti. Enflasyon: Aralık 2014 de % 11.4 (Bir önceki ay: % 9.1) Kaynak: OPEC Aylık Bülten, Şubat 2015

51 Düşen Petrol Fiyatları ve Rusya Federasyonu Faiz oranları % 17 arttı Her 1 dolar/varil düşüş, Rusya ya 2 milyar dolar kaybettiriyor. Dünya Bankası: 2015 te fiyatlar toparlanmazsa, Rus ekonomisi % 0.7 küçülecek. (Capital (Capital Economics daha karamsar: % 2) 2014 yılında, ruble dolar karşısında % 55 değer kaybetti. Buna karşın, pazarda payını kaybetmemek için üretim kısıntısına gitmiyor.

52 Rusya döviz rezervlerirezervleri

53 Oct 21 (Reuters) - Iran has accused fellow Muslim countries in the Middle East of plotting with the West to bring down oil prices as a tactic to further undermine its sanctionssanctions-hit economy. economy. With oil losing a quarter of its value since June, President Hassan Rouhani's administration has been scrambling for alternative sources of income to meet its forecast for revenue in the current budget based on an oil price of $100/barrel.

54 Speaking to conservative Shi'ite Muslim clerics in their stronghold of Qom late on Monday, government spokesman Mohammad Baqer Nobakht said "some soso-called Islamic countries in the region are serving the interests of America and (other) arrogant powers in trying to squeeze the Islamic Republic." Republic." "They (the West) have forced our oil production from 4 million bpd to 1 million bpd, and this recent fall of oil prices is their latest gimmick," he was quoted as saying by the semisemi-official Mehr News.

55 Some OPEC members, including Saudi Arabia and Kuwait, have indicated that the group is unlikely to cut output to support prices when it meet on Nov Some analysts suggested Saudi Arabia was willing to absorb the impact of lower oil prices to help the West and weaken Moscow and Tehran position when negotiating over Ukrainian sovereignty or the Iranian nuclear deal. deal. Gulf oil sources dismissed the idea as pure fiction.

56 İran: International Business Time e göre, bütçe harcamalarını karşılamak için, 136 dolarlık petrol fiyatına (mevcudun % 70 üzeri) ihtiyacı var. Nükleer faaliyetlerine yönelik ambargo nedeniyle, petrol ve gaz ihraç gelirleri % 50 azaldı. Bu sürecin devamı halinde, İran ın nükleer konusunda taviz vereceği düşünülüyor.

57 Matthew M. Reed 30 Ocak 2015 Düşen fiyatların sınırlı etkisi oldu. Ancak C. Başkanı Ruhani, bütçe hedeflerinde kısıtlama yaptı. Bütçenin petrol gelirlerine dayalı ağırlığını hafifletmeye çalışıyor. Nükleer konusunda le görüşmelerinin seyrine ve piyasaların durumuna göre, yeni tedbirler alabilirler bütçesinde 100 dolar olarak belirlenen petrol fiyatı, 2015 bütçesinde 72 dolar olarak revize edildi. Ancak mevcut fiyatlar dikkate alınarak, yeniden revize: 40 dolar olarak baz alındı!

58 Matthew M. Reed 30 Ocak 2015 Ruhani, petrol fiyatlarının devlet gelirleri Ruhani, üzerindeki etkisinin, kısa dönemli olacağını öne sürdü. S. Arabistan, İran ve diğer bazı OPEC üyesi ülkelerin üretimi kısma taleplerini reddetti. Nükleer konusundaki baskılar nedeniyle, İran ayrıca üretimde de düşüş yaşıyor de 3.58 milyon varil olan günlük üretim Aralık 2014 de 2.77 milyon v/g Irak 60, bazı Körfez ülkeleri 50$/varil olarak bütçe hazırladılar.

59 Varlık Fonu ndan 4.8 milyar dolar İran Parlamentosu, petrol ve gaz sahalarının geliştirilmesi için, Varlık Fonu ndan4.8 milyar $ aktarılmasını onayladı. Milli Varlık Fonu nda 62 milyar dolar olduğu bildiriliyor. Hükümet, 2014 Nisan ında iç piyasaya yönelik akaryakıt sübvansiyonlarında kesinti yaptı. Yeni kesintiler gündemde. Ekmeğe zam. Enflasyon oranı % 20 ye yakın sonunda 1 dolar = 35,000 riyal Toplam gelirler içinde % 45 olan petrolün payının % 31.5 e düşürülmesi hedefleniyor.

60 Düşen Petrol Fiyatları ve Venezuella Enflasyon oranı % 60 civarı Resesyon tehlikesi var Enerji subvansiyonlarının maliyeti 12,5 milyar $/yıl Buna karşın Başkan Maduro Maduro,, subvansiyonların süreceğini ve akaryakıt fiyatlarına zam yapılmayacağını açıkladı 1989 da yapılan zamlar büyük iç karışıklık yarattı; yüzlerce ölü

61 Düşen Petrol Fiyatları ve S. Arabistan Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı; arzı kısıp fiyatları düşürme kapasitesi var Arzı kısmıyor. Piyasadaki payını korumaya/arttırmaya çalışıyor ABD ile «shale «shale oil oil»» rekabeti (?) Her ne kadar S. Arabistan, bütçe denkliği için uzun erimde 85 $/varil fiyata gereksinim duysa da, da, 700 milyar$ üzerindeki fonlar, mevcut politikayı sürdürmesini sağlıyor.

62 OPEC Ek Üretim Kapasitesi ve Fiyat İlişkisi EK ÜRETİM KAPASİTESİ, milyon varil/gün Fiyat $/varil

63 S. Arabistan Bütçesi ve Varlık Fonu Varlık Fonu Toplam Bütçe 230 milyar dolar Açık Gelir 2015 Bütçesi - S. Arabistan ın 2014 gelirlerinin % 89 u petrolden. - Petrol fiyatlarındaki düşüş, 39 milyar $ lık $ lık açığa neden olacak (230 milyar $ yerine 191 milyar $).

64 Suudi üretiminde artış/azalış milyon varil/gün) WTI Petrol Fiyatı

65 ABD doları, diğer para birimleri ABD doları Aralık ta diğer tüm para birimleri karşısında değer kazandı. karşısında: % 1.2, yene göre % 2.6, sterling karşısında % 0.8, İsviçre frankına göre % 1.2 değer kazandı. Ruble bir önceki aya göre % 21, Brezilya reali % 3.6, Hint rupisi % 1.7 değer kaybetti. Kaynak: OPEC Aylık Bülten, Şubat 2015

66 ABD ve AB petrol ithalat faturası düşüyor ABD günlük petrol tüketimi: 18.9 milyon v/g ABD petrol üretimi: 10 milyon v/g İthalat gereksinimi: 8.9 milyon v/g 50 dolar/varil fiyat düşüşünün sağlayacağı yıllık rahatlama: 162,4 milyar dolar AB tüketimi: 12.8 milyon v/g AB petrol üretimi: 1.4 milyon v/g İthalat gereksinimi: 11.4 milyon v/g 50 dolar/varil fiyat düşüşünün sağlayacağı yıllık rahatlama: 208,5 milyar dolar Kaynak: BP Statistical Review of World Energy, 2014

67 milyon varil/gün Tüketim İthalat 2005 de % 60 % 32 Üretim 2012 de % 40 Kaynaklar: ABD Enerji Bakanlığı, BP;

68 Dünya İspatlanmış (Üretilebilir) Petrol Rezervleri 2013 sonu, (milyar varil) Eski SSCB 131,8; %7,8 229,6; % 13,6 6,8; % 0,4 93.0; % ,2; % 2,6 Venezuella 298,3; % 17,7 329,6; % 19,5 18.1; % 1.1 S. Arabistan 265,9; % 15, ; % ; % ,1; % 2,5 808,5; % 47,9 Rezerv, milyar varil Toplam rezervin % si Dünya Üretilebilir Petrol Rezervi: milyar varil (İspatlanmış) Rezerv Ömrü: 53,3 yıl (Rezerv/Üretim) (+) Kanada petrollü kumları: 167,8; Venezuella (Orinoco): 220,5 Kaynak: BP Statistical Review of World Energy, June 2014

69 Million tons oil equivalent % 29% 2035 Oil 26.8% Coal 25.5% Gas 23.7% 21.3% Biomass 9.9% 5.2% 2.3% 0.9% Nuclear 10.6% 6.4% 4.1% 2.9% Other renewables Hydro 2035 Demand for natural gas increases more than all other fuels in the New Policies Scenario. Constituting a very small share of the energy mix today (13% in 2011), global demand for renewable energy increases strongly to 2035 by around 75% in the NPS.

70 From 2005 to 2008, economic growth remained strong while oil production capacity grew slowly and even declined in some quarters. The tight market conditions put upward pressure on oil prices.

71 Türkiye

72 Türkiye: Birincil Enerji Tüketimi kaynaklar bazında, 2013 Petrol + Gaz: % 59,5 Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Kasım

73 Türkiye Petrol İthalatı, İthalatı, 2013 İthalatın payı: % 92 Rusya + İran + Irak = % 68 Kaynak: EPDK, 2014

74 Türkiye Enerji Girdileri İthalatı ( ) (Milyar USD) Ham Petrol ve Petrol Ürünleri ,9 20,6 29,2 31,5 Doğal Gaz 11,6 14,1 20,2 23,2 Taş Kömürü 3,1 3,3 4,1 4,6 Toplam Enerji İthalatı 29,9 38,5 54,1 60,1 Türkiye Toplam İthalatı 140,9 185,5 240,8 236,5 Petrol + Gaz İthalatının Toplam İthalatta Payı %18,8 %18,7 %20,5 %23,1 Enerji İthalatının Payı % 21,2 % 20,7 % 22,5 % 25,4 Kaynak:PETFORM

75 Mineral Yakıt ve Yağlar Dış Ticareti TOPLAM ENERJİ İTHALATI Taşkömürü, Kok ve Briket Kömürü Petrol Ve Petrol Ürünleri Doğalgaz, Mamul Gaz Elektrik Enerjisi Gizli Veri a. Ham Petrol b. Doğal Gaz Kaynak: TÜİK, 2015; (T): Tahmini değer Milyar ABD Doları (T) (T)

76 Hazırlayan: Zafer Yükseler, TC Merkez Bankası Danışmanı

77 2014 ve 2015 Enerji İthalat Faturası Üzerine 2014 enerji ithalatı: 54.9 milyar$ 2014 enerji ihracatı: 6.1 milyar$ Net ithalat: 48.8 milyar$ Brent fiyatında yıllık ortalama (her) 10 $ lık $ lık bir düşüşün Türkiye nin net enerji ithalatını 5 milyar $ azaltacağı hesaplanmaktadır(*) TC Merkez Bankası Danışmanı Yükseler ise, farklı yakıtlar için farklı fiyat düşüşü tahminine dayalı olarak 2015 net enerji ithalat faturasında, 12 milyar dolarlık bir rahatlama beklemektedir. (*) Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

78 Petrol Fiyatında Düşüşün Enflasyona Etkisi ABD$/TL kurunun sabit kaldığı varsayımıyla; 2014 de ortalama 98,9 USD/varil düzeyinde gerçekleşen petrol fiyatlarında, 2015 yılında görülecek her %10 luk düşüşün doğrudan etkilenen kalemler yoluyla, enflasyonu 30 baz puan civarında düşüreceği hesaplanmaktadır. hesaplanmaktadır. TCMB tarafından yapılan açıklamalara göre, petrol fiyatlarındaki her %10 luk düşüş, yıllık enflasyonu baz puan aralığında aşağıya çekecektir yılında yıllık ortalama petrol fiyatının 73 USD/varil olacağı varsayımı altında, bu durumun yıllık enflasyonu 1,3 puan civarında azaltabileceği tahmin edilmektedir. Kaynak: Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

79 Petrol Fiyatında Düşüşün Büyümeye EtkisiEtkisi-1 Fiyatlardaki düşüş petrol ithalatı faturasını düşürerek net ihracatın büyümeye daha yüksek oranda katkı yapmasını sağlayabilecektir. Ayrıca, her ne kadar petrol fiyatlarındaki düşüş, yurt içinde pompa fiyatına daha düşük oranda yansısa da, tüketicinin akaryakıt faturasındaki azalışı tüketime yönlendirebileceği öngörülmektedir. öngörülmektedir. Ekonomi yönetimine göre, petrol fiyatlarındaki her 10 ABD$/varil seviyesindeki düşüşün, reel ekonomik büyüme oranına baz puan katkı yapabileceği dile getirilmektedir. Kaynak: Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

80 Petrol Fiyatında Düşüşün Büyümeye EtkisiEtkisi-2 Buna karşın, bu olumlu etkilerinin bir kısmı, Türkiye nin en önemli ticaret ortaklarından olan Rusya nın fiyatlardaki düşüşten olumsuz etkilenmesi nedeniyle gölgelenebilecektir. Benzer bir durum, Türkiye nin en büyük ikinci ihracat pazarı olan Irak için de geçerlidir. Ayrıca, Rusya da Ukrayna kaynaklı devam eden anlaşmazlıklar ve Irak ta İD ile süren çatışmalar, 2015 yılının her iki ülke için de oldukça zorlu geçeceğine işaret etmektedir. Bu çerçevede, petrol fiyatlarındaki düşüşün kalıcı olması halinde, Türkiye nin Irak ve Rusya ya ihracatı azalabilecektir. Kaynak: Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

81 Türkiye nin Rusya ya ve Irak a ihracatı Kaynak: Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

82 Petrol Fiyatında Düşüşün Büyümeye EtkisiEtkisi-3 Petrol fiyatlarındaki düşüşe paralel olarak Rus rublesi de önemli ölçüde değer kaybetmiştir. Rus tüketicilerin alım gücünü olumsuz etkileyen bu durum, Türkiye ye Rusya dan gelen turist sayısını azaltabilecektir yılının ilk 11 ayı itibarıyla Rusya dan Türkiye ye 4,4 milyon turist gelmiş ve ülkelere göre turist sayısında Rusya %12,6 lık payıyla ikinci sırada yer almıştır. Ancak Ancak,, rublenin değer kaybetmeye başlamasıyla Rus turist sayısında gözlenen azalma eğilimi göze çarpmaktadır. Petrol fiyatlarındaki düşüşün kalıcı olması halinde, Rusya kaynaklı turizm gelirleri azalabilecektir. Kaynak: Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

83 Petrol Fiyatında Düşüşün Büyümeye EtkisiEtkisi-3 Özellikle, Rusya nın 1998 yılında yaşadığı krizin ardından Türkiye yi ziyaret eden Rus turist sayısının %50 azaldığı dikkate alındığında, 2015 yılında da turizm gelirlerinde kayda değer bir azalma görülebilecektir. Türkiye ye giriş yapan turist sayısı Ülkelere göre turist sayısı Kaynak: Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

84 Benzin fiyat oluşumu

85 Eylül 2014 Benzin ve Motorin Fiyat Oluşumu TL/litre Nihai Satış Fiyatı 4,94 KDV 0,67 4,5 4 3,5 Toplam 3 Vergi: 2,5 2 1,5 1 0,5 2,85 (% 58) ÖTV 2,18 Rafineri Çıkış 1,53 Nihai Satış Fiyatı 4,41 KDV 0,58 ÖTV 1,59 Rafineri Çıkış 1,61 Toplam Vergi: 2,17 % 49 KDV ÖTV EPDK Payı Gelir Payı Toptancı Rafineri Çıkış 0 Benzin Motorin Kaynak: EPDK ve Gelir İdaresi Başkanlığı NOT: Gelir payı ve EPDK payı, grafikte görülemeyecek oranlardadır. Excell tablosunda değerleri yer almaktadır.

86 TURKEY: The most expensive gasoline within OECD $/litre (2014, First Quarter Quarter)) Source: International Energy Agency Temmuz 2014 Kaynak: Most expensive within the OECD

87 Meraklısına Notlar

88 1 US gallon = liter 1 United States Dollar = Turkish Lira (3.51 * 2.27)/3.79 = 2,10 TL/litre

89 Sıvı yakıtlar, arz maliyetleri ($/varil) Üretim Maliyetleri Dolar/varil, 2012 Kuzey Kutbu Diğer EOR Çok ağır petrol, Bitümen Diğer Konvan-Konvan siyonel Üretilmiş O. Doğu, K. Afrika Çok Derin Denizler Kerojen LTO CO2 EOR Gazdan Sıvı Yakıt Light Tight Oil Kömürden Sıvı Yakıt Kalan teknik olarak üretilebilecek petrol rezervleri (milyar varil) Kaynak: World Energy Outlook 2013, IEA

90 Petrol Fiyatında Düşüşün Enflasyona EtkisiEtkisi-1 Petrol fiyatlarındaki gerilemenin enflasyon üzerinde hem doğrudan hem de dolaylı etkileri bulunmaktadır.. bulunmaktadır Enflasyon sepetinde petrol fiyatlarındaki gelişmelerden doğrudan etkilenen kalemler tüp, benzin, LPG ve mazottur. mazottur. Söz konusu kalemlerin toplam TÜFE sepetindeki ağırlığı %6,2 dir. %6,2 dir. Sepetteki payları %5 civarında olan doğalgaz ve elektrik kalemleri de petrol fiyatlarındaki düşüşten doğrudan etkilenmektedir. Kaynak: Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

91 Petrol Fiyatında Düşüşün Enflasyona EtkisiEtkisi-2 Ancak, söz konusu iki kalemin fiyatları yönetilen ve yönlendirilen ürün olduğu için, petrol fiyatlarındaki düşüşün bu kalemlere ne ölçüde yansıyacağı bilinmemektedir. bilinmemektedir. EPDK elektrik fiyatlarını, BOTAŞ ise doğalgaz fiyatlarını maliyetlerdeki değişime bağlı olarak düzenli aralıklarla ayarlamaktadır. Ayrıca BOTAŞ ın maliyetlerdeki artışı geçmiş yıllarda tam olarak konuttaki tüketiciye yansıtmadığı bilinmektedir. Dolayısıyla, petrol fiyatlarındaki azalışın doğalgaz fiyatlarına ne ölçüde yansıyacağı belirsizdir. Kaynak: Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

92 Petrol Fiyatında Düşüşün Enflasyona EtkisiEtkisi-3 Benzin, LPG ve mazot hariç tutulduğunda, ulaştırma grubundaki diğer kalemlerin TÜFE sepetindeki ağırlığı %10 düzeyindedir. Bu kalemler otobüs bileti, uçak bileti, şehir içi taşımacılık, kargo hizmetleri vb. faaliyetleri içermekte olup dolaylı olarak petrol fiyatlarındaki düşüşten etkilenebilecektir. Kaynak: Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve Etkileri, İş Bankası, Ocak 2015

93 Bütçe Dengesi İçin Gereken Fiyatlar Kaynak: