GeliS Tarihi: 14 I 10 I 1994

Transkript

1 Tr. J. of Zoology 20 (1 996) Ek Say! o TUB~TAK Tiirkiye Evcil Sigir (Bos taurus taurus L.) igkembesinden Yeni Bir Siliyat Grubu (Entodiniomorphida: Ophryoscolecidae) ve Yeni Bir Tiir Entodinium basoglui sp. nov. Hakkinda Nirnet OKTEM. Bayrarn COCMEN Ege Universites~. Fen Fakultesi. Biyoloji Bolumu. Zooloji Anabilim Dal~. Bornova, lzmir-turkiye GeliS Tarihi: 14 I 10 I zet: lzmir civarlnda kesilen s~g~rlarln i~kembesinden yeni bir silyat turu. Entodinium basogluisp. nov. ve yeni bir grup, Entodinium dilobum grubu tan~mlanmr$tlr. Entodinium basoglui~ekil olarak ovoidten elipsoide kadar degi~ir. Uzunluk (40-65) pm. geni2lik (22-39) pm. uzunluk / geni~lik oranl 1.71 ( ) (n = 25). Sag ve sol vucut kenarlarl kanatlldlr, bu kanatlar iki triangular kaudal lob Seklinde posterior u@ son bulur, sol lob daima sagdakinden uzundur ve endoplazma kesesi bu lob igerisine bir girinti olu$turur. E~it uzunluktaki Iki kutikular katlant~ vucudun alt ve ust yuzeyleri boyunca sag ve sol vucut kenarlarlna yaklayk olarak paralel ~ekilde anus seviyesinin hemen arkaslna kadar uzanlrlar. Makronukleusu vucut uzunlugunun yaklayk 2/3'si kadar uzunluga sahiptir, olduk~a vesikullu yap~da 2 loblu uzaml? ~ekillidir, bir kromozom ~eklini andlrlr, on ucu sag vucut marjini ile ~ ok yak~n temastadlr. Turun SIglrlardaki gorulme s~kllg~ 9628 olup, toplam i~kembe siliyat saylslnln 0~1.40-Y~22.14'unu olu$turur. Entodinium dilobum grubu iki~er adet posterior triangular loba sahip oluglar~, uzunluklgeniglik oranlnrn agag~ yukar~ benzer olu~u, hucre genel Sekillerinin birbirleri ile ig ice girecek tarzda golriilmesi ve tamamlnda kutikular katlant~larln bulunmas~ ile karakterize olmuztur. UG turu kapsamaktadlr: Entodinium dilobum Dogiel. 1927, Entodinium alces Dehority ve cal~$mam~zda tan~mlanm~g olan Entodinium basoglui sp. nov.'dir. Anahtar Kelimeler: Entodinium basoglui sp. nov.. Entodinium dilobum Grubu, l~kembe Siliyatlar~. Turkiye. On a New Ciliate Group (Entodiniomorphida: Ophryoscolecidae) and a New Ciliate Species, Entodinium basoglui sp. nov. From the Rumen of Domestic Cattle (Bos taurus taurus L.) in Turkey Abstract: A new rumen ciliate species, Entodinium basoglui sp. nov. and a new group. Entodinium dilobum group were recognized from the rumen of cattle which were slaughtered at the abattoirs in the vicinity of Izmir. Entodinium basoglui is ovoidal to elipsoidal in shape, body length (40-65) pm, width (22-39) pm and length /width ratio 1.71 ( ) (n=25). Right and left body edges flanged: these flanges are terminated at the posterior end as two triangular caudal lobes. Of these lobes, the left one is always longer than the right one and a small endoplasmic process is run into this lobe. Two cuticular folds in same length run along upper and lower body surfaces parallel to each other, disappearing on the behind of the anus level. Macronucleus has an elongated shape with two lobes, resembling a chromosome shape and is multivesicular in structure, its length is abouth two-thirds of the total body length and its anterior end is closely contact with right body margin. The freguency of appearence of the species in cattle is 28% and it constituted from 1.40% to 22.14% of total rumen ciliates. The Entodinium dilobum group is characterized by two posterior triangular lobe, a slightly similar length to width ratio value. a general shape wtih essentially overlap in reported shapes and some cuticular folds in all cases. Entodinium dilobum Dogiel (2). Entodinium alces Dehority (1) and Entodinium basogluisp. nov. belong in this group. Key Words: Entodinium basoglui sp. nov., Entodinium dilobum Group. Rumen Ciliates. Turkey. Girig l~kembede endokommensal olarak yagyan siliyatlar (Protozoa: Ciliophora) hakk~nda pekqok pl~~ma bulunmaktad~r. ~ununla birlikte iilkemizde yasayan ru- minant memelilerin iqkembe siliyat faunas1 ve daha geni~ anlamda protozoon faunas1 hakklnda incelemeler maalesef klsltlldlr.

2 Turk~ye Evcil Slg~r (80s taurus taurus L.) l~kernbesinden Yeni Bir Siliyat Grubu (Entodinirnorphida: Ophryoscolecidae) ve Yeni Bir Tur Entodinium basogiuisp. Nov. Hakk~nda Bu aq~dan ulkemiz slglr igkembe faunasln~n belirlenmesi, tanrtllmas~ ve diger cografik alanlarda belirlenmig olan faunal qal~gmalar ile kargllagt~r~lmasr gerekmektedir. Bu sahada ulkemizden ancak birkaq qal~gma taraf~mlzdan gerqeklegtirilmigtir (34. Bu gune dek pekqok degigik cografik alandan 100'u agkln ophryoscolecid turu belirlenmigtir (25). Son y~llarda bu listeye pekqok ilaveler (5,10.11,12,13,15.16) yapllrn~g olup. daha da buyuyecegine inan~lmaktad~r. Cunku daha aragt~r~lmam~g pekqok konak turu ve degigik cografik alanlar mevcuttur. lgkembe siliyat faunalar~ farkl~ konak turleri aras~nda, hatta aynl konak turun farkll cografik alanlarda yagayan bireylerinde farkl~ olabilir (11,12). lgkembe siliyat faunalar~nln incelenmesi ve karg~lagt~tlnlmaslnln, igkembe siliyatlar~ aras~ndaki filogenetik iligkiler hakk~nda bilgi saglayacag~ kesindir ( ,21,25). Evcil slglrlarln igkembesinde yagayan siliyat populasyonlar~n~n hangi turleri iqerdigi konusundaki kayltlar (2,6,7.8.14) farkl~ cografik alanlardaki faunalarm temelde benzer oldugunu, bununla birlikte cografik yerlegime bag11 olarak bazl turlerin bulunugunda karakteristik varyasyonlar oldugunu igaret etmektedir. Orneg in Entodinium dilobum Dogiel, 1927 Kenya ve Seylan'daki slg~rlarda (Bos taurus indicus L.) belirlenemezken (12.13) Japonya'dan kayrtlar mevcuttur (9.16). Ayrlca farklr cografyalardaki aynl konak turlerinde de sozkonusu bolgeye ijzgu farkl~ tiirler veya formalar da belirlenebilmektedir (16). Materyal ve Metot l~kembe iqerigi ornekleri (Slg~r No. 1-25) lzmir civarlndaki salhanelerde (Manavkuyu. Buca Entegre Et ve Kemalpaga Plnar Et Tesisleri) kesilen 25 evcil s~g~rdan ve tarihleri aras~nda temin edilmiglerdir. lqerikler once Sigma'n~n ag gozu aqlkl~g~ ca. 200 pm olan Hucre Ayrlgt~rma Elegi'nden geqirilerek suzulmug ve daha sonra geqici incelemeler iqin MFS (=Meti1 Formalin salin) Solusyonu (25) kullanllarak tesbit edilip boyanmlgtlr. lncelemeler once bu gekilde yap~ld~ktan sonra Mayer'in Hematoksilin, Heidenhain'ln Demirli Hematoksilin ve Chatton-Lwoff un Gumughane ile Feulgen'in Nukleal Reaksiyon teknikleri (23. 24) kullanllarak daimi preparat haline getirilmigtir. Mililitredeki toplam siliyat saylsl, MFS uy- gulanm~g iqeriklerin Neubauer hemositometresindeki buyuk, koge karelerde say~mlar yap~lmas~yla hesaplanm~gtlr. Herbir turun bir s~g~rdaki bulunma yuzdesi ise yayma yontemi ile haz~rlanan preparatlarda gerqeklegtirilen 250 hucrelik say~mlardan belirlenmigtir. Orneklere iligkin vucut olqumleri BET Mikrometrik Okuler ve Objektifi kullanllarak mikrometre cinsinden allnm~gt~r. lncelemeler iqin Jena "IVF Binokuler" mik- roskobu ve "MF" fotoaksesuarl kullan~lmrgtlr. Ca- I~gmada yer alan orijinal gekiller fotograf materyali ve mikroskobik tetkikler gozonune allnarak qizilmigtir. - Morfolojik tanlmlamalarda kullan~lan nomenklatur, bugun iqin yaygln gekilde kabul goren ve Lubinsky - (22)'nin ongordugu sisteme goredir. Slnlflandrrma iqin Levine ve diger. (18) ile Ogimoto ve lmai (25)'nin vermig olduklar~ taksonomik listeler dikkate allnmlgt~r. Bulg ular Familya: Ophryoscolecidae Stein, 1859 Vucut ovoid gekilden elipsoide kadar degigir ve dorsoventral yass~lagm~gtlr; vucudun morfolojisi karmag~kt~r: Metazoa'daki organlara karg~l~k gelen qegitli organeller (ag~z, yutak, ozufagus, rektum, anus, iskelet plag~, neuromotorium gibi) geliqmigtir. Vucudun orientasyonu anterior, posterior, sag, sol, ust ve alt taraf geklinde belirgindir. Altfamilya: Entodiniinae Lubinsky, 1957 (20) Bir membrane1 zonu (adoral sil zonu) ve bir kontraktil vakuol mevcuttur. Alt ve iist yuzlerden bak~ldlg~nda makronukleus, mikronukleus ile en yak~n vucut kenar~ aras~nda yer allr. Tip Cins: Entodinium Stein, 1859 Entodinium basoglui sp. nov. Diagnosis Viicut ovoidten elipsoide kadar degigir, on uq genellikle duzdur bazen one dogru blraz qlklnt~ yapar. uzunluk (40-65) pm, geniglik (22-39) pm, uzunluk/geniglik oranl 1.71 ( ). Sag ve sol vucut kenarlar~ kanatl~d~r: bu kanatlar 2 kaudal lob geklinde posterior uqta son bulur, sol lob daima sagdakinden daha uzundur ve bu lob iqerisine dogru kuquk bir endoplazmik q~klnt~ uzanlr. Iki kutikular katlant~ vucudun alt ve ust yuzeyleri boyunca sag ve sol vucut kenarlar~na yaklag~k paralel ve egit uzunlukta anus seviyesinin hemen arkasma kadar uzan~rlar. Makronukleusu vucut uzunlugunun yaklaglk 213'si kadardlr, oldukqa vesikuler yaplda iki loblu uzamlg gekillidir, metasentrik veya submetasentrik bir kromozom ~eklini and~nr, on ucu sag on vucut marjini ile qok yak~n temastad~r. t r

3 N. OKTEM, B. GOCMEN Deskripsiyon Vucut yan taraflarda, kabaca ovoid gekilli olup sag vucut tarafl sol tarafa oranla daha konvekstir. Cenel olarak vucut ortasrnda en genigtir. Bazr orneklerde bu geniglik posterior 314'luk klsma dogru kayar ve geriye dogru giderek incelir. Vucudun yan taraflarrndaki ektoplazma alt-ust istikametinde yassllagarak kanatlar olugturur. Bu kanatlar on uca dogru giderek kay- - bolurlar, posterior uca dogru ise genigliyerek, posteriorda biri sag ve digeri solda olmak uzere 2 triangular kaudal lob olugtururlar. Bu loblar hem alt hem de ust yuzeyde qokukturler. Bu durum yan taraftan bakllan orneklerde daha bariz bir gekilde aylrt edilir (Sekil 3). Sol lob sagdakine oranla daima uzundur. Adoral Membrane1 Zonu (=Adoral Sil Zonu, ASZ) makronukleustan uzak olan tarafrnda sol arka uca dogru. uzun eksene gore yaklaglk 30 "'lik bir aql yapar. Iki kutikul katlanbsr vucudun alt ve ust yuzeyleri boyunca sag ve sol vucut kenarlarlna yaklagrk paralel ve egit uzunlukta anus seviyesinin hemen arkaslna kadar uzanlrlar. Arka uqta bu katlantllar anteriora dogru krvrrlrrlar (Sekil 1 ve 2). Bu katlantrlar bilhassa ust yuzun sag on yarlslndaki klslmda ve loblarr kapsayan pos- - terior 1/4'lik klsrmda daha barizdir. Yuzey yaprsr olarak kutikul katlanmalarrndan bagka, hem alt hem de ust yuzey boyunca butun vucudu uzunlamaslna kat eden qizgilenmeler mevcuttur. Bu qizgilenmeler somatik silleri tagryan sil slralarln~ andlrrrsa da bu taklm uyelerinin hiqbirisinde somatik siller bulunmaz. Sozkonusu qizgilenmeler hem ektoplazmik kanatlar uzerinde hem de kaudal loblar uzerinde kesintisiz devam eder ve anus halkas~nrn hemen etraflnda son bulurlar (Sekil 5 ve 6). Makronukleusu on tarafta adoral dudaklarln kaidesine yakln uzanacak gekilde ve sag vucut duvarlndan belli bir mesafede seyreder: on ucu karakteristik bir gekilde sag vucut kenarlna qok yakrndlr, fakat posteriora dogru bu mesafe genigler. Makronukleus vucut uzunlugunun takriben 213'si kadar bir uzunluga sahiptir. Oyleki hucre uzunlugu / makronukleus uzunlugu oranl 1.58 ( ) olarak belirlenmigtir. Yine bu turu karakterize edecek gekilde makronukleus oldukqa vesikullu bir yap1 sergiler ve bariz olarak 2 lobludur. Cenel olarak on lob arka loba oranla daha klsadlr. Sekil az qok degigirse de iki loblu duzenlenme temelde degi2mez. Kabaca uzamrg gekilli olup daha qok bir metasentrik veya submetasentrik kromozom izlenimi uyandlrrr. Bazl orneklerde on uqta invaginasyon gozlenir (Sekil 4b). On uq qogunlukla oval, arka uq ise giderek incelen bir yap1 gosterir. Sag yuzden bak~ldlglnda (Sekil 3). makronukleus uzunca bir qubuk Sekii 1-4. Entodinium basoglui sp. nov.'ne Ait Sematik Cizimler. 1- Ustten. 2 Alttan. 3 Yandan Total Gorunugler ve 4- Makronukleus Seklinde Gijrulen Varyasyonlar (a, b, c. d. e. f) (Bariar 20 prn). geklinde gorulur ve on tarafta daha fazla olmak uzere hafif alt tarafa dogru kaymrgt~r. Uzunlugu 33.1 ( ) pm, genigligi ise en genig yeri dikkate allndrglnda pm arasrnda degigir. Mikronukleusu, makronukleusun orta veya ortaya yakrn konumlanan bogumunun biraz onunde ve onun hemen solunda yer alrr. Bazen makronukleusun krsmen uzerindedir. Sekli hucrenin genel gekline uygun olarak ovalden elipse kadar degigir ve oldukqa kijquktur (ca. 3-4 pm) (Sekil 4, 7 ve 8).

4 Turkiye Evcil SQr (50s taurus taur0.5 I..) Igkrrnbcsinden Yeni Bir Siliyat Grubu (Entodinimorphida: Ophryoscolecidac) ve Yeni Bir Tur Entodinium bnsoglui Sp. I\!ov. Hakklnda! I As- Sekil 5-8. Challon-Lwoff'iln C;ijrn~rs!emr li.kniqi (5 ve 6) ve Heidenhain'ln Demirli Hematoksilin Boyarna Ybntcrn~ (7 ve 8) ile E, basoglui sp. nov.'nde gorulrn strias?ionlar (Cizgilenrneler) (S) ve Kutikul Katlanmalar~ (k) ile Cegilli Hucre Ici organeller. 5 ve 7 Ustten. 6 ve 8- Alttan Gorunu~. Ad= Adoral dudaklar. ASZ= Adoral sil zonu. ees= ekto ve endoplazma arasl fibril slnlrl. 0= Ozofagus. ASZ= Adorai sil zonu. M= Makronukleus, rn= hdikronukleus, v= Makronuklear vesikuller. R= Rektum. A= Anus (Barlar 20 pm).

5 N. OKTEM. B. GOCMEN Sekil Boyanmam~~ Preparatta E. basoqlui sp. nov.'nin Oblik Aydinlatma ve Faz-kontrast Teknigi Birlikte Kullan~larak Cekilmi~ Fotomikroqraflar~. 9- Ustten. 10- Alttan Gorunu$. (j= Ozofagus. kv= Kontraktil vakuol. En= Endoplazmik kese. k= kiitikul Katlantls~. KI = Kaudal loblar. (Barlar 20 pm). Kontraktil vakuolu makronukleusun on klsmlnln so- Tablo 1. Entodin~um basoglui sp. nov.'nde 25 Ornege (n=z5) lunda ve mikronukleusun hemen uzerinde yer allr. Yandan bakllan orneklerde uzun eksenin qok hafif solunda yani hayvanin ust tarafinda aylrt edilir. Dayan~larak Hesaplanm~~ Biyometrik Degcrier. On.= Ozofagus makronukleusa dogru keskin bir gekilde egim yapar ve mikronukleusun posteriorunda son bulur. Endoplazmik kese sol tarafta, rektum yaklnlnda ve sol kaudal lob yonunde dar bir sahada girinti olugturur. Rektum dar bir tup geklindedir. Vucut eksenine hemen hemen paralel veya makronukleustan uzakla~acak yonde biraz sola dogru aql yapar. Anus bu borunun ucunda ve kaudal loblar araslnda bulunur. Kaudal loblarln anusten posterior uca kadar olan masefesi, genellikle rektum uzunlugu kadar veya ondan biraz daha fazladir. Yan taraftan baklldlginda sag kaudal lobun makronukleusunkine uygun bir tazda biraz ust tarafa dogru bukuldugu farkedilebilir. Karakterler Aritmetik ortalama. Ekst.= Minimum ve Maksirnum Degerler. SE= Standart hata. SD= Standafi sapma (Butijn Ol~urnler pm Cinsindendir). U= Uzunluk. G= Geni~lik. U/G= UzunluWgeni$lik Orani. MU= Makronukleus uzunlugu. MG= Makronukleus geni~ligi ve UIMU= UzunluWmakronukleus Uzunlugu Orani. Slglr-lo'daki 25 Entodinium basoglui bireyine da- uzunca yap111 bir elipsoid, bazen nispeten t~knaz yap~da yanllarak elde edilen istatistiki veriler Tablo l'de ozet- ovoid pkillidir. mikronukleusun gekli de az qok ovoid-. lenmigtir. elipsoid araslnda degigir. Slgir 1 'deki baz~ orneklerde Varyasyon: Bu tur makronukleusun gekli aqlslndan makronukleus butun uzunlugu boyunca sag vucut keoldukqa degi~ken ise de, tijr tayinini ve tarifini et- ile yakin ternastad''. kilemiyecek-derecede onemsiz bir varyasyon olarak go- Tip Konag~: Evcil slgir, Bos taurus taurus L. runur (Sekil 4). Hucre genel gekli aqs~ndan qogunlukla Tip Lokalitesi: Izmir, Turkiye. Ort.

6 Turk~ye Evcil S101r (Bos taurus taurus 1.) i~kembesinden Yeni Bir Siliyat Grubu (Entodinlmorphida: Ophryoscolecidae) ve Yeni Bir Tur Entodinium basog!uisp. Nov. Hakk~nda Habitat: lgkembe (Rumen). Bulunuy: Entodinium basogluinin gozden geqirilen 25 siglrdan hangilerinde bulundugu, bulunma yuzdeleri, bu konuklardaki mililitredeki toplam siliyat sayllar~ ve orneklerin allndlgl tarihler Tablo 2'de gosterilmigtir. Bu yeni turun siglrlardaki gorulme sikligi olarak belirlenmigtir. Tablo 2. Entodinium basogiui' sp. nov.'nin BelirIenmiS Oldugu S~girlar. Bu S~g~rlardcki Mililitre Bayna DuSen Total Hucre Say~s~ (Hdcre/rnl.xlO') ve Bulunma~Oranlar~ (%). No Ornekleme Tarihi Hiicrdml. (xlo5) Bulunrna Oran~ (96) Entodinium dilobum Grubu Bu grup ikiger adet posterior triangular loba ve agagi yukari benzer bir uzunluklgeniglik oranlna sahip olugu, hucre genel gekillerinin birbirleri ile iq iqe girecek tarzda gorulmesi ve hepsinde de kutikular katlantilarln bulunugu ile karakterize olmug 3 turu kapsamaktadlr. Bunlar E. dilobum Dogiel, 1927 (2). E. alces Dehority, 1974 (1) ve qal~gmam~zda tanimlanmig olan E. basoglui sp. nov.'dir. Bu grupta degigken olan karakterler makronukleus gekli, uzunlugu ve yapisi, hucre uzunlugulmakronukleus uzunlugu orani, kutikular katlantllarin uzunlugu, kaudal loblarin uzunlugu, endoplazmik kesenin posterior kutuptaki durumu ile makronukleus-en yakin vucut kenari arasindaki mesafedir. Tip Ornekleri Holotip ve paratipler. RCC-I. IPN 92 no ve tarihli preparat uzerinde Ege Universitesi, Fen Fakultesi, Biyoloji Bolumu, Zooloji 'Anabilim Dal~. Bornova-lzmir'de saklanmaktadlr. Etimoloji: Entodinium basoglui ismi. Sistematik Zooloji kursumuzun kurucusu ve Turkiye'nin ilk herpetolojisti merhum Saygrdeger Hocam~z Prof. Dr. Muhtar BASOGLU ( )'nun soyadina dayanilarak verilmigtir. Akrababk: Bu tur daha onceden tanlmlanm~g turlerden Entodinium dilobum Dogiel, 1927 (Syn. Entodinium furca f. dilobum Dogiel. 1927) (2,22) ve Entodinium alces Dehority, 1974 (1) ile qok yakn akrabadrr. Entodinium basogluinin bu iki turden ayrllarak yeni bir tur yapilmasl agagidaki karakterlere dayandlrllmlgtlr: (a) Makronukleusunun iki loblu gekli, vesikuler yaplsl ve uzunlugu, (b) Makronukleusun on uqta sag vucut kenar~ ile qok yakin temasta olugu, (c) Kaudal loblarin uzerine kadar uzaran uzunlamasina kutikul katlantilar. (d) Sol kaudal lobun, sagdakine oranla daima uzun olmas~, (e) Endoplazma kesesinin posteriorda sol lobun iqerisine dogru girinti olugturmasl. Entodinium basoglui sp. nov. daha onceden de ifade edildigi gibi Sovyet Rusya's ve Sibirya'daki sigirlardan tanimlanan Entodinium furca f. dilobum Dogiel, 1927 (2) ve Alaska (A.B.D.)'dan Amerikan Yassi Boynuzlu Geyigi (Alces americana)'nden tanlmlanan Entodinium alces Dehority, 1974 (1) ile temel baz~ ka- * rakterler aqisindan benzerdir. E. furca f. dilobum Dogiel (2)'den sonra Sla'decek (26) ve Lubinsky (22) tarafindan gozden geqirilerek tur duzeyine qikartilmigtir. Dogiel (2) ve Lubinsky (22)'nin bu tur iqin Ren geyikleri (Rangifer tarandus)'nden vermig oldugu gekil ve tanimlar ile Dehority (1)'nin E. alces iqin vermig oldugu deskripsiyon dikkate allndlgrnda E. basoglui gu aqilardan farklidlr: (1) E. dilobum'da makronukleus sopa geklindedir ve posteriora dogru giderek incelir, siglrlardan tanimlanan formda (2) ise duz qubuk biqimindedir. E. alces'de sopa geklinden orak gekline kadar degigik gekil gosterir. Her iki turde de makronukleus uzunlugu E. basogluininki kadar uzun degildir. Keza bu tiirde makronukleus karakteristik bir gekilde 2 loblu bir yap1 sergiler ve bir kromozomu andirlr. (2) E. basogluinde makronukleus qok vesikullu biryap1 gosterir, oysa diger iki turde boyle bir intramakronuklear duzenlenme rapor edilmemigtir. (3) E. basoglui'nde makronukleusun anterior ucu ile sag vucut duvarl arasinda qok yakin temas bulunur ve geriye dogru bu mesafe genigler. Sadece Slg~r-l'de bir varyasyon geklinde butun uzunlugu boyunca sag vucut kenarl ile yakin temastadlr. Oysa diger iki turde durum boyle degildir: makronukleus tum uzunlugu bo-

7 N. OKTEM. B. GOCMEN ' s I yunca sag vucut marjininden belli bir mesafede ve onunla paralel seyreder. (4) E. dilobum'da kutikular katlantllar vijcudun posterior yarlslnda kaybolurken (22), E. alces'de kaudal loblarln uzerine kadar uzanlrlar. E. basoglulnde ise kaudal loblara kadar uzand~ktan sonra one dogru da yonelerek katlanma klsa bir mesafe daha devam eder. (5) Hem E. alces'de hem de E. basoglulnde adoral sil zonu (ASZ) makronukleusa gore sol tarafa dogru egim yapar ve ozofagus keskin bir gekilde klvrllarak mikronukleusun hemen arka hizaslnda son bulur. E. dilobum'da ise ASZ'nda boyle bir egim sozkonusu olmadlgl gibi ozofagus da mikronukleus seviyesinin altlna yavagqa klvnl~r. Ancak E. basoglui, E. alces'den yukarlda bahsedilen diger karakterlerle aynllr. (6) E. dilobum'da sag yuzden bakllan orneklerde makronukleusun on ucu alt tarafa dogru bariz bir klvrllma yapar ve kal~ncad~r. E. basogluihde alt tarafa dogru kayma daha az ve butun makronukleus uzunlugu boyuncadlr. On ve arka taraf aras~nda bir kallnllk farkl olmaylp qubuk gekilli gorunur. E. alces'e ait bu konuda bilgi maalesef yoktur. hada bulunan sistematik problemlerin giderilmesine hizmet etmek arnaqlanm~gt~r. Bu qallgma her ne kadar bir fauna qallgmasl degilse de bir on inceleme olarak onemlidir. lzmir civarlndaki evcil slglrlarln igkembesinde belirlenmig olan yeni bir turun tanlml yapllmlg ve bu yeni turun daha onceden tanlmlanmlg olan benzer turlerle akraballg~ tartqllarak yeni bir tiir grubu olugturulmasl gerektigi kanaatine varllmlgtlr. Bu gune dek yaptlglmlz incelemelerden bu yeni tur grubuna dahil E. dilobum ve E. alces'e ulkemiz slglrlarlnda rastlanmam~gt~r. lleriki qal~gmalar~m~zda bu konudaki bilgilerimiz arttlkqa, konu yeniden ele al~nlp tartlgllacaktlr. Kaynaklar 1. Dehority. B.A.. Rurnen Ciliate Fauna of Alaskan Moose (Alces amerlcana). Musk-ox (Ovibos rnoschatus) and Dall Mountain Sheep (Ovis dalli). J. Protozool., 21 : Dogiel. V. A,. Monographie der Familie ophryoscoec~dae. Arch. f. Prot~stenk.. 59: Go~men. 8.. Slglr l~kernbesinde Endosimblyont Va~ayan sotr~cha spp. Steln (Isotrichidae. Trichostomatda) Uzerine lyk Mik roskobu Duzeyinde Morfolojik ve Sitolojik Gozlemer. Doga-Tr. J. of Zool~gy. 1 7: (7) ~ ~ kesesi E. d a/ces'de loblar ~ icerisine ~ 4. l Go~rnen, B. ~ and Oktern. N.. ~ Paraldehyde ~ Fuchs~n Staining ~ and Se~ cretion of Rumen Ciliates of Cattle. Doga-Tr. J. of Zoology, 18: kesinlikle girinti olugturmaz. E. dilobum'da ise sag ta lo, raf~n endoplazmik kese seviyesi soldakine oranla da- 5. Hoven. W. Van. Rurnen Cil~ates with Descr~ptions of Two New hada geride olmakla birlikte, hiq bir zaman lob iqine Species from Three African Reedbuck Species. J Protozool.. 30: girinti meydana getirmez. Halbuki E. basoglulnde bir , girinti konusudur ve bu durum E. di- 6. Imai. S.. Katsuno. M. and Ogimoto. K., Dstrubution of Rurnen Cilobum'da oldugu gibi sag tarafta degil, sol taraftad~r. iate Protozoa in Cattle. Sheep and Goat and Experimental Trans- Bu nedenle sol taraftaki lob geriye dogru genigler ve faunation of Them. Jpn. J. Zootech. Sci., 49: daima sag lobtan daha uzundur. Yukarlda tartlylan karakterlerden de anlagllacag~ uzere E. basoglui morfolojik aqldan diger iki tur ile yakln iligkili olmakla birlikte, pek qok onemli ozellik aqlslndan ayrl bir tur olarak kabul edilmigtir. Cunku bu ozellikler i~kembe siliyatlar~nln s~n~fland~r~lmas~ aqlslndan tur yaplslnda temel allnan karakterlerdir (17. 21,25). Bununla birlikte bu turlerin degigik ozellikler baklmlndan birbirleri ile yakln iligkili oldugu goz onunde tutularak tek bir grup. Entodinium dilobum Grubu altlnda toplanmalarl gerektigi kabul edilmi~tir. Bu grup diger gruplardan Entodinium longinucleatum Kofoid ve MacLennan, 1930 (17) ile E. basoglulndeki makronukleusun uzunlugu ve her uq turdeki kutikul katlantllarlnln varl~g~ ile iligkili gozukmektedir. Evrimsel aqldan beklide E. longinucleatum Grubu, bu gruptan kaynaklanmlg olabilir. Callgmamlzda ulkemiz igkembe siliyat faunaslnln belirlenmesi ve tanltllrnaslna katklda bulunmak, bu sa- 7. Imal. S.. Katsuno. M. and Ogimoto. K.. Type of the Partern of the Rumen Cil~ate Composltlon of the Domestic Ruminants and the Predator-Prey Interaction of Ciliates. Jpn. J. Zootech. SCI.. 50: Imai. S., Chang. C.-H.. Wang. J.-S.. Ogimoto. K. and Fu!ita. J.. Rurnen Ciliate Protozoal Fauna of the Water Buffalo (Bubalus bubalis) in Taiwan. Bull. Nip. Vet. Zootech. Coll.. 29: Imai. S.. Shimizu. M.. K~noshita. M.. Toguchi. M. Ish~, T, and Fujita, J., Rumen Ciliate Protozoal Fauna and Composition of the Cattle in Japan. Bull. Nip. Vet. Zootech. Coll.. 31 : 70-74, Imai. S. and Ogimoto. K.. Parabundleia ruminantiurn yen. n.. sp. n.. Diplodinium mahidoli sp. n. with two Formae, and Entodinium parvum forma monospinosum forma n. From the Zebu Cattle (80s indicus L )'in Thailand. Jpn. J. Vet. Sci.. 45: , Imal. S.. Rumen Ciliate Protozoal Faunae of Bali Cattle (Bos javanicus domesticus) and Watter Buffalo (Bubalus bubalis) in Indonesia, with the Description of a New Species. Entodinium javanicum sp. nov.. Zool. Sci.. 2: Imal. S.. Rumen Ciliate Protozoal Fauna of Zebu Catle (Bos taurus indicus) In Sri Lanka, with the Description of a New Species. Diplodinium sinhalicum sp. nov. Zool. Sci.. 3:

8 Turkiye Evcil Slg~r (50s taurus taurus 1.) l~kembesinden Yeni Bir Siliyat Grubu (Entodinimorphida: Ophryoscolecidae) ve Yeni Bir Tiir Entodinium basogluisp. Nov. Hakk~nda 13. Imai. S.. Ciliate Protozoa in the Rumen of Kenyan Zebu Cattle. Bos taurus ~ndicus with the Description of Four New Species. J. Protozool.. 35: Ima~. S.. Han. S. S.. Cheng. K.-J. and Kudo, H., Composition of the Rumen Ciliate Population in Experimental Herds of Cattle and Sheep in Lethbridge. Alberta. Western Canada. Can. J. Microbiol.. 35: Ima~. S.. Tsutsumi. Y. Yumura, S. and Mulenga, A.. Ciliate Protozoa in the Rumen of Kafue Lechwe. Kobus leche kafuensis, in Zamb~a. with the Descr~ption of Four New Spec~es. J. Protozool., 39: , Ito, A. and Imai, S.. Ciliated Protozoa In the Rumen of Holstein- Fr~es~an Cattle (Bos taurus taurus) In Hokka~do. Japan, with the Description of Two New Spec~es. Zool. Sci.. 7: Kofoid. C. A. and MacLennan, R. F.. C~l~ates From Bos indicus Linn. 1. The Genus Entodinium Stein. Univ. Calif. (Berkeley) Publ. Zool.. 33: Levlne. N.D. (Chairman). Corlis. J.O.. Cox, F.E.G., Deroux. G., Grain, J.. Honiberg. B.M.. Leedale. G.F.. Loeblich. A.B.. Lom. J., Lynn. D.. Merinfeld. E.G., Page. F.C.. Pobansky. G.. Spargue. V., Vavra, j. and Wallace. F.G.. A Newly Revised Classif~cation of the Protozoa. J. Protozool.. 27: Lubinsky. G.. Studies on the Evolut~on of the Ophryoscolecidae (Ciliata: Oligo~sotricha). 1. A New Species of Entodinium w~th "caudatum". "loboso-sp~nosum", and "dubardi" Forms, and Some Evolutionary Trends In the Genus Entodinium. Can. J. Zool., 35: a. 20. Lubinsky. G.. Stud~es on the Evolution of the Ophryoscoleciade (Ciliata: Ol~go~sotricha). 2. On the Origin of the Higher Oph ryoscolecidae. Can. J. Zool., 35: b. 21. Lublnsky. G.. Studies on the Evolution of the ophryoscolec~da, (Ciliata: Oligoisotricha). 3. Phylogeny of the Ophryoscolecidae Based on The~r Comparative Morphology. Can. J. Zool.. 35: c. 22. Lubinsky, G., Ophryoscolec~dae (Cil~ata: Entodiniomorphida) of ' Reindeer (Rangifer tarandus L.) From the Canadian Arctlc. 1. EKtodiniinae. Can. J. Zool., 36: Mackinnon. D.L. and Hawes. R.S.J.. An lntroduct~on to the Study of Protozoa. The Clarendon Press. Oxford, London. 506 Sayfa Mahoney, R.. Laboratory Technrques in Zoology. Butterworths London. 404 sayfa Ogimoto, K. and Imai. S.. Atlas of Rumen Microbiology. Japan Scientific Societies Press. Tokyo. 231 Sayfa Sla'decek. F.. Ophryoscoleciade z bachoru jelena (Cervus elaphu' 1.) danka (dama dama 1.) a srnce (Capreolus capreolus 1.) (KI:)' Gey~k Cervus elaphus L. Alageyik Dama dama L. ve Karaca Cb preolus capreolus Midesinden Ophryoscolec~dae, Cekoslavak~a). Vestn. Csl. Zool. Spole.. 10: , 1946.