TÜRKİYE DE GERÇEKLEŞTİRİLEN İHALELERİN DAĞILIMLARININ CBS DESTEKLİ İRDELENMESİ

Transkript

1 TÜRKİYE DE GERÇEKLEŞTİRİLEN İHALELERİN DAĞILIMLARININ CBS DESTEKLİ İRDELENMESİ ÖZET Ekrem İlker Demirci 1, Dursun Z. Şeker 1, 1 İTÜ, İstanbul Teknik Üniversitesi, Geomatik Müh. Bölümü, Maslak İstanbul, seker@itu.edu.tr, demirciek@itu.edu.tr Ülkemizde gerçekleştirilen ihaleler, ekonomik, sosyal ve idari anlamda gelişmede büyük bir rol üstlenmektedir. İhalelerin ülkeye gelişimine olan katkısının incelenmesi gereklidir. Günümüzde, CBS hemen her alanda istenilen ölçekte araştırma yapılmasına olanak sağlayan bir sistemdir. Bu çalışmada Türkiye de gerçekleştirilen ihalelerin CBS ortamında il bazında irdelenerek gelişime olan katkısıyla beraber seçim sonuçları ve nüfusla ilişkilendirilmiştir. Anahtar Sözcükler: CBS, Politika, Nüfus ve demografi, İhale ABSTRACT GIS BASED INVESTIGATION OF BIDS DISTRIBUTION IN TURKEY The bid,which are happening in our country, help to improve the country based on economy, social and administrative. The effects of the bids to our country should be researched on the way of being made. GIS is a system, which give chance to make investigation in every scale. In this labor, the effects of the bids, which happen in Turkey, has been researched with the help of GIS. Keywords: Visualization, Policies, Population and demography, Bid 1. GİRİŞ VE AMAÇ CBS, yeryüzü şekillerini ve yeryüzünde gelişen olayları haritaya dönüştürmek ve bunları analiz etmek için gerekli olan bilgisayar destekli araçlardan oluşan bir sistem olarak değerlendirilmektedir (Ateş, 2009). CBS Dünya da her geçen gün daha da yaygın ve aktif olarak kullanılmaktadır. Aynı durum ülkemiz için de geçerlidir. Ülkemizde kamu kurumları ve özel şirketler son yıllarda özellikle büyük projelerde ihale yöntemini kullanmaktadır. Kağıt üzerinde ihale sistemi minimum maliyet, maksimum gelir sağlayan bir yöntemdir. Ancak ihaleler yapılış şekillerine göre bakımından farklılık gösterebilir. Kapalı zarf usulü yapılan ihalelerde, ihalenin şeffaflığı kişilerin insiyatifine bırakılmış durumdadır. Ülkemizde özellikle devlet tarafından gerçekleştirilen ihalelerde politik kararların etkin olduğu bilinmektedir. Bu durumda yapılan ihale sayıları ve çeşitleri seçim sonuçlarına göre farklılıklar göstermektedir. Bu çalışmada, Türkiye de il bazında yapılan ihalelerin 2011 ve 2012 yıllarında gerçekleştirilen toplam ihale sayıları ve ihale çeşitleri, nüfus, yerel ve genel seçimler ile etkileşimleri irdelenmiştir. Çalışma sonucunda seçim sonuçlarının ihalelere olan etkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca 2011 ve 2012 yılında yapılan ihalelerin içerisinde Geomatik Mühendisliği ile alakalı olan ihaleler seçilen anahtar kelimeler ile filtrelenmiş ve Geomatik Mühendisliğini ilgilendiren ihale sayıları il bazında incelenmiştir. Araştırmada kullanılan ihalelere ilişkin veriler elektronik kamu alım platformuna ait ekap.kik.gov.tr web sayfasından sağlanmıştır. 2. İHALE SİSTEMİ Ülkemizde satın alımlar için bir çok yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemlerden en yaygın olanı ihale yöntemidir. İhale için piyasa değeri tam olarak belli olmayan mal veya hizmetlerin, satan açısından minimum maliyet maksimum gelir sağlayacak şekilde yapılan satış işlemlerine şeklinde tanımlanabilir. Ülkemizde kamu ihalelerini yapan kurum Kamu İhale Kurumudur. Kamu İhale Kurumu 2010 yılından itibaren ihaleler ile ilgili veritabanı oluşturmaya başlamış ve ihaleler ile ilgili her türlü veriye ulaşılabilecek ekap.kik.gov.tr web adresini aktif hale getirmiştir. 3.1 İhale Usulleri İhaleler satın alma esnasında yapılan teklif çeşidi olarak Açık İhale Usulü, Belli İstekliler Arasında İhale Usulü ve Pazarlık Usulü olarak Kamu İhale Kanununda (KİK) 3 başlık altında tanımlanmıştır. Bunlar; bütün isteklilerin teklif verebildiği Açık İhale Usulü (KİK Madde 19), Yapılacak ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda idarece davet edilen isteklilerin teklif verebildiği Belli İstekliler Arasında İhale Usulü (KİK Madde 20) ve Pazarlık usulüdür. Pazarlık usulünde; belirtilen değerlendirme kriterlerine göre yeterliği tespit edilen istekliler, öncelikle ihale konusu işin teknik

2 detayları ve gerçekleştirme yöntemleri gibi hususlarda fiyatı içermeyen ilk tekliflerini sunarlar. İdarenin ihtiyaçlarını en uygun şekilde karşılayacak yöntem ve çözümler üzerinde ihale komisyonu her bir istekli ile görüşür. Ardından ilk teklifi aşmayacak şekilde son teklifler alınıp ihale sonlandırılır (KİK Madde 21) 3.2 İhale Çeşitleri Ülkemizde yapılan ihaleler satın alınan malın türüne göre 4 farklı şekilde ayrılmıştır. Bu türlerin, Mal Alımı İhale Yönetmeliği, Hizmet Alımı İhale Yönetmeliği, Yapım İşleri İhale Yönetmeliği, Danışmanlık Hizmet Alımı İhale Yönetmeliği olarak 4 farklı yönetmelik ile usuller ve esaslar belirtilmiştir. Bunlar; her türlü ihtiyaç maddelerin satışa çıkarılabildiği, en kapsamlı olan ve her kesime seslenebilen Mal Alımı, Bakım ve onarım, taşıma, haberleşme, mimarlık ve mühendislik, etüt ve proje, harita ve kadastro, organizasyon, taşınır ve taşınmaz mal ve hakların kiralanması ve diğer benzeri hizmetlerin ihalelerde satışa çıkarıldığı ihale çeşidi Hizmet Alımı olarak ifade edilir. Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri Yapım İşleri olarak adlandırılarak ihaleye çıkartılabilir. Danışmanlık Hizmet Alımı ise, yapılacak işlerde işin konusunda gerekli yeterliliğe sahip kişiler tarafından danışmanlık hizmetinin ihale usulü ile satışa çıkarılmasıdır. 4. UYGULAMA Bu çalışma kapsamında Türkiye de yapılan ihaleler ihale çeşitleri ile birlikte incelenmiş, Türkiye deki siyasi parti değişimlerinin ihaleleri etkisi araştırılmış ve Geomatik mühendisliğini ilgilendiren ihalelerin sayısı ve dağılımına ilişkin araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Yapılan araştırmalar sonucu üretilen temel haritalar üzerinden irdelemeler gerçekleştirilmiştir. 4.1 Çalışma Alanı Çalışma alanı tüm ülkeyi kapsamaktadır. Çalışma il bazında gerçekleştirilmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2011 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre ülkemizin toplam nüfus sayısı dir. Şekil 1 de çalışma alanı verilmiştir. Şekil 1: Çalışma Alanı 4.2 Verilerin Hazırlanması Çalışmanın gerçekleştirilebilmesi için 2010, 2011 ve 2012 yılında Türkiye de yapılan ihaleler 4 farklı grup şeklinde Microsoft Excell ortamında toplanarak düzenlenmiştir. Şekil 2 de örneği verilen düzenlenmiş veriler Elektronik Kamu Alım Platformu (EKAP) nun ekap.kik.gov.tr web adresinden alınmıştır ve 2011 seçimlerine ait veriler Yüksek Seçim Kurulu (YSK) internet sitesinden sağlanmıştır. Ayrıca Geomatik Mühendisliği ile ilgili çalışmaları kapsayan ihaleleri belirleyebilmek için Geomatik, CBS, Harita, Fotogrametri, Uzaktan Algılama ve Halihazır anahtar kelime kullanılmıştır.

3 Şekil 2: Düzenlenmiş veriler Excell de.xlsx formatında düzenlenenn veriler ArcGis10.1 yazılımına ArcCatalog tool yardımı ile aktarılmıştır. ArcGis programına aktarılan veriler il_kodu isimli sütun ile province_id sütunlarının birbirine eşleneceği şekilde birleştirilerek.shp dosyasına aktarılmıştır. Bu işlem ile birlikte.shp formatındaki her bir il, kendi verileri ile eşleştirilmiştir. Oluşturulan dosyaya ilişkin verilerin bir örneği Şekil 3 te verilmiştir. Şekil 3: İlişki Kurulan Veriler 4.3 Haritaların Oluşturulması

4 Çalışma bölgesindeki idari birimleri temsil eden mekansal veri grupları il detay sınıfı olarak alansal gösterimle ifade edilmiştir. TUİK den elde edilen 2011 yılı Türkiye il nüfus verileri idari birimlere ait bilgilerin yer aldığı veritabanına ilave edilmiştir. Şekil 4: Nüfus Dağılımı (2011) Türkiye Cumhuriyeti 2009 yılında yapılan yerel seçimlere göre alınan sonuçlar ışığında, her bir parti için farklı ağırlık katsayısı atanarak Şekil 5 te ki gibi belirtilmiş olan haritada Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) sarı renkte, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) kırmızı renkte, Demokratik Toplum Partisi (DTP) mor renkte, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) mavi renkte, diğer partiler ve bağımsızlar gri renkte gösterilmiştir. Şekil 5: 2009 Yılı Yerel Seçim Türkiye Cumhuriyeti 2011 yılında yapılan genel seçimlere göre alınan sonuçlar ışığında, her bir parti için farklı ağırlık katsayısı atanarak şekil 6 da belirtilmiş olan haritada Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) sarı renkte, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) kırmızı renkte, Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) mor renkte, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) mavi renkte gösterilmiştir.

5 Şekil 6: 2011 Yılı Genel Seçim Sonuçları Çalışma bölgesinde il bazında yapılan ihalelere filtre uygulanarak Geomatik Mühendisliğini ilgilendiren ihalelere ulaşabilmek için anahtar kelime olarak Geomatik, CBS, Harita, Fotogrametri, Uzaktan Algılama ve Halihazır kelimeleri seçilmiştir. Üretilen her bir veri her il için ayrı ayrı kümelendirilmiştir. Bu dağüılıma bir örnek Şekil 7 de verilmiştir. Şekil 7: Geomatik Mühendisliğine ilişkin ihalelerin il bazında dağılımı 4.1 Uygulama Haritalarının Üretilmesi Çalışmada elde edilen veriler irdelenmiş, nüfus sayım sonuçları ve ihaleler arasındaki ilişki il bazında irdelenerek elde edilen harita Şekil 8 de verilmiştir. Elde edilen harita irdelendiğinde en çarpıcı sonuş olarak Sinop ilinde ihale sayısının diğer illere oranla nüfus bazında oldukça az olduğu görülmüştür. Çalışmada elde edilen veriler irdelenmiş 2009 yerel seçim sonuçları ve ihaleler arasındaki ilişki il bazında irdelenerek elde edilen harita Şekil 9 da verilmiştir. Şekil 9 da 2011 yerel seçim sonuçları ve ihaleler il bazında irdelenerek elde edilen harita gösterilmiştir.

6 Şekil 8: Toplam İhale Sayısı ve Nüfus Şekil 9: Toplam İhale Sayısı ve 2009 Siyasi Partiler Şekil 10: Toplam İhale Sayısı ve 2011 Genel Seçim Sonuçları

7 Şekil 11: 2011 Yılında Yapılan İhaleler ve 2009 Yerel Seçimleri Şekil 12: 2012 İhale Çeşitleri ve 2011 Genel Seçimler Şekil 13: 2011 İhale Çeşitleri ve 2011 Genel Seçim

8 Şekil 14: 2012 İhale Çeşitleri ve 2011 Genel Seçimler 5. SONUÇLAR Ülkemizde 1990 lı yılların ortalarında kullanılmaya başlanan CBS nin kullanımı her geçen gün artmaktaır. CBS ile birçok araştırma yeterli verinin elde edilmesi ile rahatlıkla ve kullanıcıların anlayabileceği şekilde yapılabilmektedir. Bu çalışma kapsamında Türkiye de gerçekleşen ihaleler CBS tabanlı olarak irdelenmiştir. Çalışma sırasında yıl bazında ele alınan ihale türleri, nüfus verileri, 2009 yerel seçimleri ve 2011 genel seçimlerinin sonuçları temel veri kaynağı olarak olarak değerlendirilmiş ve bu verilere dayalı sonuçlar üretilerek irdelenmiştir. Yapılan çalışma sonunda siyasi partilerin ihale sayı ve çeşitlerinde etkisi gözlemlenmiştir. İktidarda bulunan partinin kazanmış olduğu illerde ihale sayısında artmalar açık olarak görülmektedir. KAYNAKLAR Ateş, S,. (2010). Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Kalp Krizi Vakalarına Yönelik En Uygun Ambulans Yerlerinin Belirlenmesi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Geomatik Mühendisliği Anabilim Dalı Ulubay, A., (1995) Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Bilgisayar Destekli Eğitimde Kullanılması. Türkiye Coğrafyası Dersi Uygulama Çalışması, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. Demirci, İ., (2013). Türkiye de Gerçekleştirilen İhalelerin CBS Kapsamında İrdelenmesi, İTÜ İnşaat Fakültesi Geomatik Mühendisliği Bölümü, Bitirme Ödevi. Yomralıoğlu, T,. (2009). Coğrafi Bilgi Sistemleri: Temel Kavramlar ve Uygulamalar 5. Baskı, İber Ofset, Trabzon. Url-1 < Url-2 < > Url-3 < > Url-4 < >