İşsizliğin Önlenemeyen Yükselişi: Son Beş Yılın Zirvesi

Transkript

1 İşsizlik ve İstihdam Raporu-Aralık Aralık 2016, İstanbul İşsizliğin Önlenemeyen Yükselişi: Son Beş Yılın Zirvesi Son Beş Yılda Bir Milyon Yeni İşsiz Geniş Tanımlı İşsiz Sayısı 6 Milyon 373 Bin Ümidini Kaybeden İşsiz Sayısı 666 Bin İmalat Sanayiinde Son Bir Yılda 100 Bin Yeni İşsiz Kadın İşsizliği Yine Zirvede İşsizlik Sigortası Başvurularında Rekor Artış Özet Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Enstitüsü (DİSK-AR) Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK in 15 Aralık 2016 günü açıkladığı Eylül 2016 dönemi Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarını değerlendirdi: İşsizlikte tırmanış devam ediyor. TÜİK tarafından açıklanan dar tanımlı (standart) işsizlik oranı bir önceki yılın Eylül ayına göre 1 puan artarak yüzde 11,3 e yükseldi. Dar tanımlı işsiz sayısı bir önceki yılın Eylül ayına göre 420 bin kişi artarak 3 milyon 523 bine yükseldi. İşsiz sayısı 2014 yılının Eylül ayına göre ise 459 bin kişi arttı. Eylül 2015 te 12,4 olan tarım dışı işsizlik oranı 1,3 puan artarak 13,7 ye yükseldi. Eylül 2015 te 5 milyon 863 bin olan geniş tanımlı işsiz sayısı Eylül 2016 da 6 milyon 373 bine yükseldi. Geniş tanımlı işsiz sayısı 510 bin kişi arttı. Geniş tanımlı işsizlik oranı 19,1 olarak gerçekleşti. 1

2 Ümidi kaybeden işsiz sayısı 666 bin kişi olarak açıklandı. Ümidini kaybeden işsizlerin sayısı Lüksemburg, Malta ve Kuzey Kıbrıs nüfuslarından fazla Kadın işsizliğindeki artış sürüyor. Kadın işsizliği 2,2 puan artarak 15,5 e yükseldi. Tarım dışı kadın işsizliği 18.3 iken 2,8 puan artarak 21,1 e yükseldi. En yüksek artış kadın işsizliğinde görüldü Eylül 2016 döneminde genç (15-24 yaş arası) işsizliği bir önceki yılın aynı dönemine göre 1.4 puan artarak yüzde 19,9 a yükseldi. Toplam istihdam 408 bin kişi artarken, işsiz sayısındaki artış 426 bin oldu. Tarımsal istihdamda 168 bin, imalat sanayiinde ise 98 bin kişilik azalma yaşandı. Sigortalı işçi sayısı artışı yavaşlarken, işsizlik sigortası başvurularında patlama yaşanıyor. İşsizliğin Görünümü İşsizlikte Yeni Zirve TÜİK tarafından açıklanan dar tanımlı (standart) işsizlik oranı bir önceki yılın Eylül ayına göre 1 puanlık artış göstererek yüzde 11,3 e yükseldi. Böylece işsizlik hesaplama yönteminin değiştirildiği 2014 ten bu yana son üç yılın en yüksek işsizlik oranı gerçekleşmiş oldu. Toplam işsiz sayısı bir önceki yılın Eylül ayına göre 420 bin kişi artarak 3 milyon 523 bin olarak gerçekleşti. Bilindiği gibi TÜİK tarafından açıklanan dar tanımlı (standart) genel işsizlik oranı işgücü piyasalarındaki durumu bütün boyutlarıyla ortaya koyamıyor. Dar tanımlı/standart işsizlik hesaplarının taşıdığı kısıtlar ve sorunlar nedeniyle, işsizliğin gerçek boyutlarının anlaşılması için alternatif işsizlik verilerine ve diğer işsizlik türlerine bakmak gerekiyor (Grafik 1). Grafik 1: İşsizlik Oranları (Eylül 2016) 32,9 23,7 25,6 25,8 19,1 19,9 21,1 13,7 15,5 11,3 Dar tanımlı işsizlik Tarım dışı işsizlik Kadın işsizliği Geniş tanımlı işsizlik Genç işsizliği Tarım dışı Tarım dışı genç kadın işsizliği işsizliği Genç kadın işsizliği Ne eğitim ne Tarım dışı genç istihdamdaki kadın işsizliği gençlerin oranı 2

3 TÜİK tarafından kullanılan standart işsizlik tanımı referans dönemi içinde istihdam halinde olmayan kişilerden iş aramak için son dört hafta içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve iki hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan 15 ve daha yukarı yaştaki kişiler işsiz kabul edilmektedir. Bu hesaplama yöntemi işsizliğin gerçek boyutlarının anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Geniş tanımlı işsizlik hesaplaması klasik dar tanım kapsamında yer alan işsizler yanında, iş bulma ümidini kaybeden işsizleri, iş aramayan ancak çalışmaya hazır olan işsizleri, mevsimlik ve zamana bağlı eksik çalışanları kapsayan alternatif işsizlik tanımıdır. Çalışma ekonomisi literatüründe kullanımı giderek artan bir hesaplama yöntemidir. Eylül 2016 döneminde geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 19,1 olarak gerçekleşti. Eylül 2015 te 5 milyon 863 bin olan geniş tanımlı işsiz sayısı, 510 bin artarak Eylül 2016 da 6 milyon 373 bine yükseldi. İş Bulma ümidi kaybedip iş aramayan işsiz sayısı 666 bin kişi olarak açıklandı. Ümidini kaybeden işsizlerin sayısı Lüksemburg, Malta ve Kuzey Kıbrıs nüfuslarından fazla Eylül 2016 döneminde tarım dışı işsizlik oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 1,3 puan artarak yüzde 13,7 olarak gerçekleşti. Tarım dışı kadın işsizliği ise 2,8 puanlık bir artışla yüzde 21,1 olarak hesaplandı. Tarım dışı genç işsizliği ise 1,6 puanlık bir artışla yüzde 23,7 e yükselirken, tarım dışı genç kadın işsizliği 2,4 puan artarak 32,9 olarak gerçekleşti (Tablo 1). Böylece işsizlikte en yüksek artış kadın işsizliğinde yaşandı. Tarım dışında her üç genç kadından biri işsiz durumda. Tablo 1: İşsizlik Oranları (Eylül ) (%) Dar tanımlı işsizlik 10,5 10,3 11,3 Geniş tanımlı işsizlik 19,4 18,0 19,1 Tarım dışı işsizlik 12,7 12,4 13,7 Kadın işsizliği 13,6 13,3 15,5 Kadın işsizliği (tarım dışı) 19,1 18,3 21,1 Genç işsizliği 19,1 18,5 19,9 Genç işsizliği (tarım dışı) 23,0 22,1 23,7 Genç kadın işsizliği (tarım dışı) 31,7 30,5 32,9 Eylül 2016 döneminde genç (15-24 yaş arası) işsizliği 1,4 puan puan artarak yüzde 19,9 a yükseldi. Tarım dışı genç kadın işsizliği ise 2,4 puan artarak 32,9 a yükseldi. Böylece Eylül 2016 nın en yüksek işsizlik oranı tarım dışı genç kadın işsizliğinde görüldü. Tablo 1 deki verilerde de görüldüğü üzere çeşitli kategorilerdeki kadın işsizliği diğer işsizlik türlerine oldukça yüksek seyretmektedir (Grafik 1). TÜİK Eylül 2016 Hanehalkı İşgücü araştırmasında yaş arası ne eğitim ne de istihdamda yer alan gençlerin oranı yüzde 25,8 olarak gerçekleşti. NEET (Not in Education, Employment, or Training) olarak da bilinen bu oran istihdam, eğitim ve mesleki eğitim dışı gençlerin durumunu yansıtıyor. 3

4 Tablo 2: İşsiz Sayıları ( ) (Bin) İşsiz Sayıları (Eylül 2016) Dar tanımlı işsiz Geniş tanımlı işsiz Kadın işsiz Genç işsiz Toplam işsiz sayısı 3 milyon 523 bin olurken, bu işsizlerin 1 milyon 974 bini erkeklerden, 1 milyon 550 bini ise kadınlardan oluştu. Son iki yılda toplam işsiz sayısı 475 bin artarken kadın işsiz sayısı 331 bin arttı. Böylece işsizlerin yüzde 44 ü kadınlar oluşturdu (Tablo 2). İşsizlik Ödeneğine Rekor Başvuru İşsizlikteki artış eğilimini işsizlik sigortası başvurularından da izlemek mümkün. Ekim ayı itibariyle yıllara göre işsizlik sigortası başvurularında ciddi bir sıçrama yaşanıyor. Kriz sonrasında 2009 yılında 42 bin olan işsizlik sigortası başvurusu sayısı 2010 yılında 34 bine düşmüştü sonrasında hızla artan işsilik sigortası başvuru sayısı Ekim 2016 da 121 bini aştı (Grafik 2). İşsizlik verileri konusunda öncü göstergelerden biri olan işsizlik sigortası başvurularındaki hızlı artış işsizliğin önümüzdeki aylarda da artmaya devam edeceğini ortaya koymaktadır. Grafik 2: İşsizlik Sigortası Başvuruları ( )

5 AKP İşsizlikle Mücadelede Başarısız İşsizlik son beş yıldır düzenli olarak artmaya devam ediyor yılında yüzde 9,1 olan işsizlik oranı (dar tanımlı) beş yılda 2,2 puan artarak Eylül 2016 da 11,3 e yükseldi. İşsiz sayısı 2.5 milyondan 3,5 milyona yükseldi. Tablo 3: Son 5 Yılda İşsizlik ( ) İşsizlik Oranı İşsiz Sayısı (bin) , , , , , Değişim AKP iş başına geldiği 2002 yılında yüzde 10,3 olan işsizlik oranı aradan geçen 14 yıla rağmen düşmedi. Tersine artış gösterdi. Sadece son beş yılda işsizler ordusuna katılanların sayısı bir milyona yaklaştı. İşsizlikte artış hızlanıyor. Son bir yılda yaşanan 420 bin kişilik artış, işsizlikte tırmanış eğilimin en açık göstergesi (Tablo 3, Grafik 3). İşsizlikte son üç yılın en yüksek düzeyi Eylül 2016 da gerçekleşti. Grafik 3: Son Üç Yılda İşsizlik Oranları ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül

6 İstihdamın görünümü: İmalat sanayinda 100 bine yakın yeni işsiz Eylül 2016 da toplam istihdam bir önceki dönemin aynı ayına göre 408 bin kişi artarak 27 milyon 564 bine ulaştı. İstihdamda en çarpıcı değişim imalat sanayinde yaşandı. Son bir yılda imalat sanayinde ise 100 bine yakın azalma yaşandı (Tablo 4). Tablo 4: Sektörlere Göre İstihdam Değişimi (Eylül ) İstihdam Değişim (bin) Tarım, ormancılık ve balıkçılık -168 Madencilik ve taş ocakçılığı 19 İmalat -98 Elektrik, gaz, su 12 İnşaat 91 Toptan ve perakende ticaret 17 Ulaştırma ve depolama 52 Konaklama ve yiyecek hizmeti -9 Bilgi ve iletişim -29 Finans ve sigorta faaliyetleri -6 Gayrimenkul faaliyetleri 49 Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler 126 İdari ve destek hizmet faaliyetleri 139 Kamu yönetimi ve savunma 25 Eğitim 157 İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri 54 Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor -26 Diğer hizmet faaliyetleri 4 Toplam 408 Sigortalı İşçi Sayısı Artışı Yavaşladı İşsizlikteki yükseliş sadece TÜİK verilerinde değil SGK verilerinde de açık bir biçimde görülüyor. Sigortalı işçi sayısındaki artış giderek yavaşlıyor yılında yüzde 9,1 artış gösteren sigortalı işçi sayısı, 2013 yılında, yüzde 5,1, 2014 yılında 5,1, 2015 yılında 3,3 ve 2016 yılında 0,4 artış gösterdi. Böylece 2011 yılında toplam 11 milyon 61 bin olan 4 a kapsamındaki sigortalı işçi sayısı 2016 yılında 13 milyon 813 bine yükseldi. Ancak sigortalı işçi sayısı ivmesinde büyük bir yavaşlama görülüyor (Grafik 4). Bu durum ekonominin iş yaratma kapasitesinin giderek azaldığını ortaya koyuyor. 6

7 Grafik 4: Sigortalı İşçi Sayısı Yıllık Artış Oranı ( ). 9,11% 5,06% 5,07% 3,31% 0,37% SGK verilerine göre Ekim 2015-Ekim 2016 döneminde sigortalı işçi sayısının en çok azaldığı sektörler sırasıyla konaklama, ormancılık, kara taşımacılığı ve özel inşaat faaliyetleri oldu. Konaklama sektöründe Ekim ayı itibariyle sigortalı işçi sayısı 63 bin kişi azaldı. Konaklama sektöründe Temmuz 2016 itibariye sigortalı işçi sayısındaki azalma 71 bin kişi olarak gerçekleşti. Böylece turizm sektöründe yaşanan kriz yaklaşık 70 bin işçinin işsiz kalmasına yol açmış oldu (Grafik 5). Grafik 5: Sigortalı İşçi Sayısının En Çok Azaldığı Sektörler (Ekim ) Konaklama Ormancılık ve tomrukçuluk Kara taşıma ve boru hattı taşıma Özel inşaat faaliyetleri 7

8 Öte yandan Ekim döneminde kamu görevlilerinin sayısında da önemli bir azalma yaşandı. 3 milyon 32 bin olan kamu görevlileri sayısı, 40 bin kişi azalarak Ekim 2016 da 2 milyon 992 bine geriledi. Değerlendirme ve öneriler TÜİK in Eylül 2016 dönemi Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçları işsizlikte artış eğilimin devam ettiğini gösteriyor. İşsizlik son üç yılın en yüksek sayısına yükselirken bütün işsizlik türlerinde tırmanış yaşanıyor. Genişletilmiş işsiz sayısı 6,4 milyon gibi oldukça yüksek bir sayıya ulaşmış durumda. İşsizlikteki artış en çok kadınları etkiliyor. Tarım ve imalat sanayiinde ciddi istihdam kaybı yaşanırken istihdam artışı hizmet sektöründe ve bu sektörün belli alt sektörlerinde yaşanmaktadır. Toplum yararına çalışma ve evde bakım hizmetlerinde çalışanların da istihdam rakamlarına dahil edilmesine rağmen işsizlikteki artışın önüne geçilemediği ve AKP nin işsizlikle mücadelede başarısız olduğu görülüyor. İşsizliğin azaltılması ve istihdamda kalıcı ve güvenceli artış sağlanması için önerilerimiz: Herkesin çalışması için, herkesin daha az çalışması ilkesi doğrultusunda haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37,5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmelidir. Uluslararası çalışma normları doğrultusunda herkese en az bir ay ücretli yıllık izin hakkı tanınmalıdır. İstihdam artışlarında kamunun payı dikkate değerdir. Kamu istihdamının artırılması, kamuda eğreti ve güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artışının sağlanması yaşamsal önemdedir. Kamu girişimciliği ve hizmetleri istihdam yaratacak şekilde yeniden ele alınmalı ve kamuda personel açığı derhal kapatılmalıdır. Güvencesiz çalışma biçimlerine son verilmeli, tüm taşeron işçilere kadro verilmelidir. Kamu taşeron işçileri kamu işçisi olarak kadroya alınmalıdır. Uluslararası Çalışma Örgütü ILO nun insana yaraşır iş yaklaşımı temelinde herkese güvenceli ve nitelikli işler sağlanmalıdır. Kiralık işçilik yasası (6715) Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmelidir. Sendikal hak ve özgürlüklerin kullanımı güvence altına alınmalı, sendikal barajlar kaldırılmalı, herkesin sendika hakkını özgürce kullanabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Toplum yararına çalışma programları kapsamında çalıştırılanlar daimi işçi statüsüne geçirilmelidir. İş başında eğitim adı altında çırak ve stajyerlerin ucuz işgücü deposu olarak kullanılması uygulamasına son verilmelidir. İşsizlik Sigortası Fonunun amaç dışı kullanımına son verilmelidir Kadın istihdamının artırılması ve işsizliğinin azaltılması için işgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli, ev içi bakım hizmetleri devletin gereken nitelikli, yaygın ve ücretsiz bakım hizmetlerini sağlaması ile kadının üzerinden alınmalıdır. 8