TÜRKİYE NİN ŞARAP SEKTÖRÜ 1 WINE SECTOR OF TURKEY

Transkript

1 TÜRKİYE NİN ŞARAP SEKTÖRÜ 1 Sencer Buzrul * Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) Alkollü İçkiler Piyasası Daire Başkanlığı * e-ileti: sencer.buzrul@tapdk.gov.tr Özet Türkiye de alkollü içkiler sektörünün özelleştirilmesinden bu yana şarap sektöründe çok ciddi gelişmeler yaşanmıştır. Şarap üreticisi firma sayısı yaklaşık üç buçuk kat, şarap tesisi sayısı yaklaşık dört kat, şarap ithalatçısı firma sayısı ise yaklaşık bir buçuk kat artış göstermiştir. Alkollü içkilerde bandrol uygulamasının başlaması, piyasanın kayıt altına alınması çalışmalarının etkin biçimde yürütülmesi, aynı zamanda şarap üreticisi ve ithalatçısı firma sayısının artması piyasaya arz edilen şarap miktarının da artmasına neden olmuş ve 2012 yılında yaklaşık 57,2 milyon litre şarap (şarap + köpüren şarap) piyasaya arz edilmiştir. Şarap sektörün en önemli sorunları arasında yüksek vergi oranları ve buna bağlı olarak artan kayıt dışı üretim, firmalar ve kamu otoriteleri arasında zaman zaman yaşanan iletişimsizlik ve herşey dahil sistem yer alırken sektörün güçlü yanları olarak kendi bağ alanlarını oluşturan butik işletme sayısındaki artış ve nicelikli değil nitelikli şarap üretimine verilen önemin artması görülmektedir. Bu derlemede Türk şarap sektörünün dünü, bugünü ve yarını tartışılacak, yıllara göre şarap üretim, tüketim, ithalat, ihracat ve piyasaya arz rakamları ile yine yıllara göre firma/tesis sayıları ve kapasite miktarları verilecektir. Ayrıca, ülkemizdeki durum ile dünyadaki durum karşılaştırılacak ve şarap sektörünün sorunları ve çözüm önerileri üzerinde durulacaktır. Anahtar kelimeler: Şarap sektörü; şarap üretimi; şarap ithalatı; şarap üreticisi ve ithalatçısı firmalar WINE SECTOR OF TURKEY Abstract There have been serious developments in the wine sector since the privatization of alcoholic beverage sector in Turkey. The number of wine producers, wine production facilities and wine importers increased nearly three and a half, four and one and a half times, respectively. Begining the application of bandrole on alcoholic beverages, effective conducting of the studies on recording the market, at the same time increase of the number of wine producers and importers resulted in increase of the wine presented to the market and in million liters of wine (wine + sparkling wine) has been presented to the market. Among the most important problems of the wine sector are high excise duty and therefore unrecorded production, lack of communication between firms and public authorities and all-inclusive system whereas strength of the sector are increase in number of boutique producers which construct their own vineyards and importance of qualitative not quantitative production of wine. In this review, the past, the present and the future of wine sector will be discussed, statistics about wine production, consumption, import, export and presentation to the market as well as wine production facilities and capacity will be given. Besides comparison between our country and world s situation will be made and problems of wine sector and solution proposals will be emphasized. Keywords: Wine sector; wine production; wine import; wine producers and importers 1 Bu çalışmada yer verilen görüşler, yazarın kendi görüşleri olup Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu'nu bağlayıcı değildir.

2 Giriş Alkollü içkiler, tütün mamulleri ve petrol ürünleriyle birlikte en yüksek vergiye tabi olan üç üründen biri olup, istihdam ve gelir yaratan çok yönlü üretim faaliyetleri ile tarımdan ulaşıma kadar uzanan bir yelpazede toplumun geniş kesimlerine doğrudan veya dolaylı katkı sağlayan bir sanayi dalı olarak ön plana çıkmaktadır. Ülkemiz açısından alkollü içkiler sektörü tarıma dayalı sanayi içinde yüksek katma değer yaratan bir sektör konumundadır (Anonim, 2008). Alkollü içkiler sektörü, üretim teknolojisi, piyasaya arz şartları ve vergilendirme teknikleri gibi konularda ortak özellik göstermesi nedeniyle (i) fermente (mayalı) alkollü içkiler; (ii) distile (damıtık) alkollü içkiler ana başlıkları altında incelenmektedir (Anonim, 2008). Şarap fermente alkollü içkiler sınıfında yer almakta olup, Şarap Tebliği ndeki tanıma göre parçalanmış veya parçalanmamış yaş üzümün veya üzüm şırasının, kısmen veya tamamen alkol fermantasyonu ile elde edilen, hacmen gerçek alkol miktarı en az % 9, toplam alkol miktarı en fazla %15 olan içkidir (Şarap Tebliği, 2009). Anadolu da bağcılık ve şarapçılığın izleri 6 bin yıl öncesine kadar dayanır. Anadolu da yaşamış olan tüm uygarlıklar için şarap gündelik hayatın ayrılmaz parçası, sofraların önemli bir unsuru olmuştur (Ergenekon, 2011). Bugün de Türkiye şarapçılık alanında olmasa da, bağcılıkta en önemli ülkelerden biridir: 2012 yılı rakamlarına göre ülkemiz dünya sıralamasında ekili bağ alanında beşinci, üzüm üretiminde ise altıncıdır (OIV, 2013). Bu derlemenin amacı Türk şarap sektörünün dününü, bugününü ve yarınını tartışmak, istatistiki bilgilere yer vermek, ayrıca ülkemizdeki durum ile dünyadaki durumu karşılaştırmak, şarap sektörünün sorunları ve çözüm önerileri üzerinde durmaktır. Tarihçe Şarap ve şarap yapımı yazılı tarih kadar eskidir (George, 2003). Arkeolojik kanıtlar bilinen en eski şarap üretiminin M.Ö yıllarında İran daki Zagros Dağlarında gerçekleştiğini göstermektedir (Hudson ve Buglass, 2011). Antik Yunan ve Roma da şarap ilahi bir içki olarak kabul edilmiş ve Antik Yunan da Dionysos olan şarap tanrısı Romalılarda Bacchus adını almıştır (Kılıç, 1996). Anadolu nun en eski uygarlığı olan Hattiler ile bu kavmi egemenliği altına alan Hititlerin bağcılık ve şarapçılıkla uğraştıkları bilinmektedir. Hititler in ardından Anadolu da yaşamış olan Likyalılar, Frigler ve Lidyalılar için de bağcılık/şarapçılık gündelik hayatın önemli bir unsuru olmuştur (Ergenekon, 2011). Ülkemizde şarap üretimi Osmanlı İmparatorluğu zamanında azınlıklar (daha çok Rum ve Ermeni vatandaşlar) tarafından yapılmakta iken Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Müslüman girişimciler de şarap üretimine ilgi duymaya başlamışlardır (Ergenekon, 2011) yılında yayımlanan 4250 sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanun una kadar şarap üretimi genellikle özel sektör tarafından gerçekleştirilirken; 1942 yılından 2003 yılına [Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu nun (TAPDK) kuruluşu] kadar devlet de şarap üretim faaliyetinde bulunmuştur. Bu süre zarfında şarap üretimi ve dağıtımının özel sektör tarafından da serbestçe yapılabileceği 4250 sayılı Kanun ile hükme bağlanmıştır yılından itibaren de şarap üretimi ve dağıtımı özel sektör tarafından yapılmaya devam etmektedir (Anonim, 2008). Şarap ithalatı ise 1996 yılına (Gümrük Birliği) kadar devlet tarafından yapılmakta iken Gümrük Birliği anlaşmasından 2003 yılına kadar doğal köpüren şarap kategorisindeki ürünlerin ithalatı özel sektör tarafından yapılmaya başlanmış, 2003 yılından itibaren de ithalat özel sektör tarafından yapılmaya devam etmiştir (Anonim, 2008). Yetkili Kuruluşlar ve İlgili Mevzuat Şarapçılık konusunda ülkemizde başlıca yetkili kuruluşlar Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve TAPDK dır. Alkollü içkinin dolayısıyla şarabın gıda ve şarabın ham maddesinin yani üzümün bitki kökenli olması sebepleriyle Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı gıda güvenliği kapsamında yetkili olup piyasa güvenliği kapsamında yetkili kuruluş TAPDK dır. (Vergilendirme konusunda Yetkili Kuruluş ise Maliye Bakanlığı dır.) Her ne kadar gıda ve piyasa güvenliği kavramları iç içe geçmiş olsalar da (güvenli gıda olmadan güvenli bir piyasadan söz edilemez.) alkollü içkilerde bu durum farklıdır. Şöyle ki; şarabın sıhhi kurallara göre üretilip piyasaya arz edilmesine kadarki süreç Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nca denetlenirken, şarabın niteliğine uygun bandrol ve uygun ambalaj materyali ile (şarapta plastik ambalaj 04/01/2012 tarihli ve 6683 sayılı TAPDK Kurul kararı ile yasaklanmıştır.) piyasada bulunması TAPDK tarafından kontrol edilmektedir. TAPDK ayrıca şarap üretim tesislerinin kurulması, üretim, dağıtım ve satış izni işlemlerini yürütmektedir. Şarapla ilgili birincil düzenlemeler 4250 sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu, 4733 sayılı Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu dur. Başlıca ikincil düzenlemeler ise TAPDK nın kısaca üretim, ticaret, satış ve sunum yönetmelikleri ve Türk Gıda Kodeksi Şarap Tebliğidir.

3 İstatistikler Üretim Ülkemizde alkollü içkiler sektörünün özelleştirilmesinden bu yana şarap sektöründe çok ciddi gelişmeler yaşanmıştır. Şarap üretim tesislerinin sayısı 2004 den günümüze yaklaşık 4 kat artmıştır (Şekil 1) yılı sonu itibariyle akdi ve alt üretim tesisleriyle birlikte toplam 191 şarap üretim tesisi bulunmaktadır. Şekil yılları arasında ülkemizdeki şarap üretim tesislerinin sayısı (TAPDK) Şarap üretim kapasitesi ise yıllara göre değişkenlik göstermekle birlikte son beş yılda sürekli artmış ve 2012 yılı sonu itibariyle yaklaşık 136 milyon litreye ulaşmıştır (Şekil 2). Ülkemizdeki 7 büyük şarap üreticisi firma bu kapasitenin % 49 una sahiptir. Şekil yılları arasında ülkemizdeki şarap üretim kapasitesi (TAPDK) 2012 yılında 149 şarap üreticisi firma TAPDK ya Kampanya Bildirim Raporu göndererek aldıkları üzüm çeşidi ve buna karşılık ürettikleri şarap miktarını beyan etmiştir. Bu raporlara göre 2012 yılında şarap üreticileri tarafından yaklaşık 89,4 milyon kg. üzüm işlenmiş buna karşılık yaklaşık 62,8 milyon litre şarap üretilmiştir. Ülkemizdeki 7 büyük şarap üreticisi firmanın 89,4 milyon kg. üzümün %58 ini işlediği görülmektedir. 149 firmanın %10 u hiç üzüm almamış, % 25 i beyaz şarap üretmemiş, sadece % 26 sı pembe şarap üretmiştir. Üzümlerin %65 i kırmızı, %35 i beyaz %5 i ise pembe şaraba işlenmiştir. Kırmızı şarap için en çok tercih edilen üzüm yaklaşık 7,5 milyon kg. ile Öküzgözü olmuştur. Bu üzüm çeşidini sırasıyla Boğazkere (yaklaşık 5,5 milyon kg.), Syrah (yaklaşık 5,0 milyon kg.), Cabernet Sauvignon (yaklaşık 4,2 milyon kg.), Merlot (yaklaşık 3,8 milyon kg.), Çal Karası (yaklaşık 3,8 milyon kg.), Cinsault (yaklaşık 3,5 milyon kg.) ve Alicante Bouchet (yaklaşık 3,4 milyon kg.) izlemektedir. Öküzgözü nü firmaların %29 u, Boğazkere yi ise % 25 i işlerken, Syrah ı firmaların % 45 i, Cabernet Sauvignon u %52 si, Merlot yu ise %49 u işlemiştir. Beyaz şarap için en çok tercih edilen üzüm yaklaşık 12,3 milyon kg. ile Sultani Çekirdeksiz olup bu üzümü firmaların %18 i işlemiştir. Bu üzüm çeşidini sırasıyla Semillon (yaklaşık 5,4 milyon kg., firmaların %19 u işlemiş), Narince (yaklaşık 3,5 milyon kg., firmaların %12 si işlemiş), Emir (yaklaşık 2,1 milyon kg., firmaların %10 u işlemiş), Chardonnay (yaklaşık 1,6 milyon kg., firmaların %22 si işlemiş), Sauvignon Blanc (yaklaşık 1,3 milyon kg., firmaların %20 si işlemiş) ve Yapıncak (yaklaşık 1,2 milyon kg., firmaların %13 ü işlemiş) izlemektedir. Pembe şarap için en çok tercih edilen üzüm 2,1 milyon kg. ile Çal Karası olup bu üzümü firmaların %6 sı işlemiştir. Bu üzüm çeşidini sırasıyla Öküzgözü (yaklaşık 0,36 milyon kg., firmaların %5 i işlemiş), Kalecik Karası (yaklaşık 0,34 milyon kg., firmaların %9 u işlemiş), Cabernet Sauvignon (yaklaşık 0,24 milyon kg., firmaların %5 i işlemiş) ve Syrah (yaklaşık 0,23 milyon kg., firmaların %7 si işlemiş) izlemektedir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre 2012 yılı sonu itibariyle ülkemizde yaklaşık 4,6 milyon dekar bağ alanı olup buna karşılık yaklaşık 4,2 milyon ton üzüm işlenmiştir (Şekil 3). Bu üzümlerin yaklaşık 2,2 milyon tonu sofralık, yaklaşık 1,6 milyon tonu kurutmalık ve yaklaşık 0,4 milyon tonu ise şaraplık üzümdür (Şekil 4). Bu verilere göre 2012 yılı için toplam üzüm üretiminin sadece % 9,6 sı şaraplık üzümdür. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve TAPDK verileri karşılaştırıldığında 2012 yılı için şaraplık üzüm üretiminin sadece % 22,3 nün; toplam üzüm üretiminin ise sadece %2,1 inin şaraba işlendiği görülmektedir. İthalat Alkollü içki ithalatı yapmak isteyen TAPDK Dağıtım Yetki Belgesini haiz firmalar, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ndan Ürün Bildirim ve Sevkiyat Bildirim Formu alarak bandrol talebi için TAPDK ya başvururlar. Talep edilen bandrol miktarı sevkiyat bildirim formundaki miktarı (litre olarak belirtilen miktarın ambalaj hacmine

4 bölünerek adede çevrilmesiyle elde edilen miktar) geçemez. Alkollü içki ithalat verileri bu şekilde ortaya çıkmaktadır. Şekil yılları arasında ülkemizdeki ekili bağ alanları ve üzüm üretim miktarları (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) 2013 yılının ilk 8 aylık rakamlarına göre 30 firma yaklaşık 780 bin litre şarap; 18 firma yaklaşık 130 bin litre köpüren şarap ithalatı gerçekleştirilmiştir. İthal edilen şarabın % 38 i Şili; %25 i Fransa; %21 i İtalya; %11 i Almanya menşelidir. İthal edilen köpüren şarabın ise % 48 i Almanya; %37 si Fransa; %14 ü İtalya menşelidir. Şekil yılları arasında ülkemizdeki ekili üzüm üretim miktarları (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) Şekil yılları arasında ithalattan piyasaya arz edilen ile ihraç edilen şarap + köpüren şarap miktarları (TAPDK) Piyasaya arz Yurt içinde üretilen veya ithal edilen alkollü içkilerin piyasaya arzı, TAPDK Dağıtım Yetki Belgesini haiz firmalar tarafından yapılabilir yılları arasında piyasaya arz edilen şarap (şarap + köpüren şarap) miktarları Şekil 5 te gösterilmektedir ve 2008 yılları arasında büyük bir fark gözlemlenmektedir: 2007 yılında 23,2 milyon litre olan piyasaya arz 2008 yılında bir sıçrama yaparak 38,4 milyon litre olmuştur yılındaki bu ani artışın sebebi ülkemizdeki şarap tüketiminin artmış olması değil, piyasaya arz edilen alkollü içkilere getirilen zorunlu bandrol uygulamasıdır. Şöyle ki; 2007 yılından önce piyasaya arz edilen alkollü içkilerde bandrol uygulaması zorunlu değilken 2007 den sonra bu zorunluluk getirilmiş ve bandrolsüz olarak piyasaya alkollü içki arz edenlere ağır adli ve idari yaptırımlar uygulanmaya başlanmıştır. Bunun neticesi olarak kayıt dışı piyasaya arz faaliyetleri de kayıt altına alınmıştır. Ülkemizde 2012 yılında (üretimden) piyasaya arz edilen miktarın %58 ini 7 büyük şarap üreticisi firma gerçekleştirmiştir. Şekil 6 da alkollü içki ithalatçısı firmalar tarafından yılları arasında piyasaya arz edilen ile şarap üreticisi firmaların yurt dışına ihraç ettikleri şarap (şarap + köpüren şarap) miktarları verilmektedir. Şarap ithalatımız son beş yılda ihracatımız ise son üç yılda sürekli artan bir eğilim göstermektedir. Tüketim Şekil yılları arasında piyasaya arz edilen şarap + köpüren şarap miktarları (TAPDK) Ülkemizdeki kişi başına düşen şarap tüketimi piyasaya arz edilen şarap miktarını (piyasaya arz miktarı tüketim olarak varsayılmaktadır.) Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) yayımladığı yıllara göre 15 yaş üstü nüfusa bölerek hesaplanmaktadır (Şekil 7). Şekil 7 den de görüldüğü gibi 2007 yılında kişi başı 0,45 litre olan şarap tüketimi 2008 yılında 0,73 litreye yükselmiştir. Daha önce de değinildiği gibi bu durumun nedeni ülkemizdeki

5 şarap tüketiminin artmış olması değil, piyasaya arz edilen alkollü içkilere getirilen zorunlu bandrol uygulamasıdır yılındaki kişi başı şarap tüketimi yaklaşık 1 litredir. Ayrıca, Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre ülkemizi ziyaret eden yabancı turist sayısı sürekli artmaktadır: 2012 yılında ülkemize yaklaşık 32 milyon yabancı turist gelmiştir. Yabancı turistlerin ülkemizdeki şarap tüketimine yadsınamaz bir katkı yaptıkları gerçektir. Dolayısıyla, şarabın sadece ülkemiz 15 yaş üstü nüfusunca tüketilmediği bilinmelidir. Şekil yılları arasında kişi başına düşen şarap tüketimi (TAPDK ve TÜİK) Dünya daki durum Dünya daki şarap istatistiklerine baktığımızda 2012 yılında yaklaşık 251,7 milyon hektolitre şarap üretildiği ve 243,2 milyon hektolitre şarap tüketildiği tahmin edilmektedir. Fransa 41,4 milyon hektolitrelik şarap üretimiyle birinci sıradadır. Fransa yı 40,0 milyon hektolitreyle İtalya, 30,3 milyon hektolitreyle İspanya ve 20,5 milyon hektolitreyle Amerika Birleşik Devletleri izlemektedir. Fransa, İtalya ve İspanya aynı zamanda en büyük şarap ihracatçısı ülkelerdir (OIV, 2013). Görüldüğü üzere, bağcılıkta ilk sıralarda yer alan ülkeler üzümlerinin çoğunu şarap gibi yüksek katma değerli bir ürüne dönüştürerek gelir elde etmektedirler. Ülkemiz şarap sektörünün sorunları ve çözüm önerileri Sorunlar Ülkemiz şarapçılığının en büyük sorunlarından biri yüksek vergilendirme olup bu sorun alkollü içkilerin tamamı için geçerlidir. Alkollü içkilerde Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) yılda iki defa (Ocak ve Temmuz ayları) üretici fiyat indeksi (ÜFE) oranında artırılmaktadır. Şarapta 2013 Temmuz ayından itibaren ÖTV 1 litre başına 3,61 TL; köpüren şarapta ise 24,39 TL dir. Örnek vermek gerekirse 15 TL ye satılan 1 litrelik şarabın 5,9 TL si (ÖTV=3,61 TL, KDV=2,29 TL) vergidir. Şarapta sıklıkla kullanılan 75 cl lik ambalaja göre hesaplanırsa; 15 TL ye satılan 75 cl lik şarabın 5,0 TL si [ÖTV=2,72 (3,61 0,75) TL, KDV=2,29 TL) vergidir. Köpüren şaraba bakıldığında ise vergi yükü çok daha ağırdır. Örneğin 40 TL ye satılan 1 litrelik köpüren şarabın 30,49 TL si (ÖTV=24,39 TL, KDV=6,10 TL) vergidir. Gene sıklıkla kullanılan 75 cl lik ambalaja göre hesaplanırsa; 40 TL ye satılan 75 cl lik köpüren şarabın 24,39 TL si [ÖTV=18,29 (24,39 0,75) TL, KDV=6,10 TL) vergidir. Şarap ile köpüren şarap arasındaki yaklaşık 7 katlık vergi farkı büyük sorunlara yol açmaktadır. Şöyle ki; suni köpüren şarap ile beyaz şarap arasındaki tek fark birine karbon dioksit gazı ilave edilmesidir. Sonuçta her ikisi de aynı üzümden elde edilen beyaz şaraptır. Doğal köpüren şarap ise üretimi uğraş ve emek gerektiren ama sonuçta gene şarap olan bir üründür. Vergilerin yüksek olması firmaların köpüren şarap üretimini bırakmalarına yol açmakta ve bazı firmalar köpüren meyve şarabı üretimine yönelmektedir (meyve şarabı ve köpüren meyve şarabı arasında ÖTV farkı bulunmamaktadır.) Yüksek vergi kayıt dışı ve merdiven altı üretimi de beraberinde getirmekte, ucuz ve kalitesiz şaraplar kayıt dışı olarak piyasaya verilmektedir. Kayıt dışı üretim ve pazarlama da önemli sorunlardan biridir: kayıt dışı satışların,- diğer şarap üreticisi ülkelere oranla- yüksek ÖTV oranları karşısında bazı işletmelerin istemeyerek de olsa faaliyetine devam edebilmek için başvurduğu bir yöntem haline geldiği ve bu durumun haksız rekabete neden olarak, diğer işletmeleri zor durumda bıraktığı görülmektedir (Güler Gümüş ve Gümüş 2009). En son çıkarılan ve alkollü içkilerin reklamını tamamen yasaklayan mevzuat şarap üreticilerini zor durumda bırakmış görünmektedir. Ürettikleri ürünü tanıtım ve reklam (internet ve broşür) olmadan satamayacaklarını düşünen işletme sayısı oldukça fazladır. Kurumlar arası ve kurumların alkollü içki üreticisi ve ithalatçısı firmalarla koordinasyonun yeterli olmaması ve piyasanın yeterince denetlenmemesi önemli sorunlar arasında görülmektedir. Şarap sektörünün önemli bir sorunu da bazı şarap üreticilerin daha çok para kazanma hırsı ile çok miktarda ancak kalitesiz üretim yapmasıdır. Bazı şarap üreticisi firmaların tesislerinde sadece plastik tanklar yer almakta, bu da şarap kalitesini düşürmekte ve tüketicilerin şaraptan uzaklaşmasına neden olmaktadır. Ülkemizde yakın geçmişe kadar şarap matara olarak adlandırılan plastik ambalajla piyasaya arz ediliyor; plastik ambalaj hem kapağı hem de gövdesinden hava alarak şarabın oksitlenmesine ve bu da firmaların piyasadan çok miktarda iade ürün almasına neden oluyordu.

6 TAPDK nın 04/01/2012 tarihli ve 6683 sayılı Kurul kararı ile şarapta plastik ambalaj yasaklanarak bu sorun ortadan kaldırılmıştır. Ülkemiz şarap sektörünün diğer bir sorunu da her şey dahil sistem olarak adlandırılan beş yıldızlı otellerde alkollü içkilerin gün içinde sınırsız miktarda tüketimine olanak sağlayan uygulamadır. Her şey dahil sistemle çalışan otellerde yabancı turistlere sunulan şaraplar ülke şarap sektörünün tanıtımı açısından olumsuz bir örnek oluşturmaktadır. Çok sayıda turizm işletmesi maliyetleri düşürebilmek için turistlere hem çok düşük kalitedeki şarapları hem de uygun olmayan sıcaklık koşullarında sunmakta, bu şarapların tadına bakan turistler de, Türkiye şaraplarını tattıkları bu ürünlerle eşleştirmektedirler (Güler Gümüş ve Gümüş 2009). Çözüm önerileri Vergi yükündeki aşırı artışlar sektörün yatırım yapmasını engeller hale gelmiştir. Bu durumda vergilendirme politikası ve mevzuatı gözden geçirilmeli, özellikle köpüren şarabın ÖTV sinde indirime gidilmelidir. Kayıt dışılıkla etkin şekilde mücadele edilmelidir. Her ne kadar bandrol uygulaması kayıt dışılık anlamında olumlu sonuçlar vermişse de şaraplık üzüm bağından başlayan ve kayıt dışılığı yaygın bir gıda maddesine uygun denetim mekanizmaları oluşturulmalıdır (Güler Gümüş ve Gümüş 2009). Kurumlar arası koordinasyonsuzluk ve yetki çatışmalarına son verilmesi ve kayıt dışı üretimin azaltılması sektörün geleceği açısından önemli görülmektedir. Sektörden beklenen yararların ortaya çıkabilmesi için yetki, sorumluluk ve görevlerin tek elde toplanması veya en azından sınırlarının net olarak belirlenmesi önem arz etmektedir (Güler Gümüş ve Gümüş 2009). Yılda en az bir defa şarap üreticisi ve ithalatçısı firmalarla toplantılar yapılarak yürürlükteki en son mevzuat ve mevzuat değişiklikleri anlatılmalı ve firmalar bilgilendirilmelidir. Türkiye şaraplık üzüm çeşitleri ve bu üzümlerden yapılan şarapların tanıtımını yeterince yapamamaktadır. Özellikle uluslararası fuarlarda Türkiye nin sahip olduğu üzüm çeşitleri öne çıkarılmalı, katılımlar işletme olarak değil ülke adı altında gerçekleştirilmelidir. Her şey dahil sistemle çalışan otellerde özellikle yabancı turistlere Türk şarabı adı altında sunulan şaraplarda gerekli özen ve titizliğin gösterilmesi, sektörün dışa açılımının sağlanmasında önemli görülmektedir (Güler Gümüş ve Gümüş 2009). Plastik ambalaja yapılan benzer bir uygulama plastik tanklarda üreticileri mağdur etmeden ve hibe desteği verilerek yapılabilir. Plastik tankların paslanmaz çelik tanklarla değiştirilmesi ülkemizde daha kaliteli bir şarap üretimini teşvik edebilir. Sonuç Türkiye de şarap piyasasının tarihsel gelişimi ele alındığında Cumhuriyetin ilk çeyrek asırlık dönemi dışında şarap sektörünün gelişmesine yeterince önem verilmediği, şarabın getireceği yüksek katma değerin göz ardı edildiği anlaşılmaktadır (Güler Gümüş ve Gümüş 2009). Bir şişe şarabın binlerce hatta on binlerce liraya satılabildiği bir dünyada, bağcılıkta ilk sırada yer alan ülkeler üzümlerinin büyük çoğunluğunu şaraba dönüştürerek bir taraftan milyarlarca lira gelir elde ederken diğer taraftan şarap turizmiyle dünyanın dört bir yanından sayısız turisti ağırlamaktadırlar. Ülkemiz ise dünyanın önde gelen üzüm üreticisi olmasına rağmen üzümünün ancak % 2-3 ünü şaraba işlemekte, dünya şarap ticaretinden ve şarap turizminden payına düşeni alamamaktadır (Ergenekon 2011). Bütün olumsuzluklara rağmen, kendi bağ alanlarını oluşturan butik işletme sayısındaki artış ve nicelikli değil nitelikli şarap üretimine verilen önemin gün geçtikçe artması sektör için önemli bir gelişmedir. Devletin sektörün güçlenmesini ve gelişerek büyümesini arzulaması halinde ülkemizin şarap sektörünün dünyayla rekabet edilecek düzeye gelebileceği, hatta mevcut cari açık soruna da çare olabileceği düşünülmektedir. Kaynaklar Anonim (2008). TAPDK Alkollü İçkiler Piyasası Daire Başkanlığı Eğitim Dökümanı. Türkiye. Ergenekon, Ş. (2011). Türk Şarapları. İkon Matbaacılık, Türkiye. George, R. (2003). Drinking wine. In: Wine A Scientific Exploration. M. Sandler ve R. Pinder (Eds.) pp Taylor & Francis, United Kingdom; United States of America. Güler Gümüş, S., Gümüş, A.H. (2009). Avrupa Birliğine Üyelik Sürecinde Türkiye Şarap Sektörünün Sorunları. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 46: Hudson, J.A., Buglass, A.J. (2011). Introduction, Background and History. In: Handbook of Alcoholic Beverages: Technical, Analytical and Nutritional Aspects. A.J. Buglass (Ed) pp John Wiley and Sons, United Kingdom. Kılıç, O. (1996). Alkollü İçkiler Teknolojisi. Uludağ Üniversitesi Basımevi, Türkiye. OIV (2013). Statistical report on world vitiviniculture. 36th World Congress of Vine and Wine. Bükreş, Romanya. Türk Gıda Kodeksi Şarap Tebliği, 04/02/2009 tarihli ve sayılı Resmi Gazete.