Bat l inançlar. Başar. Söyleşi. Kara kedi Merdiven alt Yengeç suyu. Üniversite projesi için jenerik çekti Hollywood dan teklif ald

Transkript

1 TARİHTEN SAYFALAR ATALARIMIZIN EŞSİZ SOFRASI SOSYAL HAYAT Bat l inançlar Kara kedi Merdiven alt Yengeç suyu Başar Üniversite projesi için jenerik çekti Hollywood dan teklif ald SOSYAL MEDYA BİLGİSAYAR OYUNLARI KİTAP-SİNEMA MAGAZİN Söyleşi Modern zaman Don Kişot u: Murat Daltaban English Summary of Contents

2 Motosikletlere özel muayene istasyonlar m z aç ld! TÜVTURK Araç Muayene stasyonlar, bir ilki gerçekle tiriyor ve sadece motosikletlere hizmet verecek olan muayene istasyonlar n hizmetinize sunuyor. ster Avrupa ister Anadolu yakas nda olun, size yak n TÜVTURK Araç Muayene stasyonlar na rezervasyonla gelerek, motosikletinizin muayenesini h zl ve kolayca yapt rabilirsiniz. inizi aksat p keyfinizi kaç racak durumlara mahal vermemek için motosikletinizin muayenesini mutlaka yapt r n. K z ltoprak Motosiklet Muayene stasyonu adresi: Tu lac ba Mahallesi, Ta köprü Caddesi, nta Bloklar, A Blok, No: 30, Zemin Kat, KADIKÖY Maslak Motosiklet Muayene stasyonu adresi: Atatürk Oto Sanayi, 2. K s m, 27. Sokak, No: 1078, MASLAK Güven verir. De er katar. Değişen beklentiler TÜVTURK ailesinin değerli üyeleri ve sayg değer TÜVTURK dostlar, Hem dünyada hem de ülkemizde bir çok önemli değişikliğin yaşand ğ bir dönemden geçiyoruz. Ekonomik, jeo-politik ve sosyal bir çok değişimin yaşand ğ bu dönem, teknolojik gelişmelerin paralelinde getirdiği yeniliklerle büyük toplumsal devinimlere sahne oluyor. Ve dahas, yaşam biçimleri, tüketim al şkanl klar, iletişim yoğunluklar yla beraber, bundan sonraki y llara şekil verecek en önemli itici güç olan beklentiler de değişiyor. TÜVTURK ün de değişen bu beklentilerden etkilenmeyeceğini düşünmek elbette gerçekçi bir yaklaş m olmaz. Kendi de bir değişim projesi olan TÜVTURK art k beşinci y l na girmek üzere. Geride b rakt ğ m z bu 5 y lda değişmez denen al şkanl klar değiştirdik, yap lamaz denen yenilikleri hayata geçirdik, ulaş lamaz denilen hedeflere ulaşt k. Bundan sonras nda ise, beklentilerin hem müşterilerimiz hem de diğer paydaşlar m z nezdinde yükseldiğinin bilinciyle kendimizi her aç dan geliştirmek için daha fazla çal şmam z gerekiyor. Bu nedenle bir çok alanda bir çok yeniliğin peşindeyiz. Geçen say da aç lacağ n n müjdesini verdiğimiz motosikletlere özel iki istasyon, hizmete al nmas n takiben İstanbul da büyük bir ilgi gördü. Şu anda yap lan muayenelerin yüzde 40 yeni motosiklet girişlerinden oluşuyor. Eylül ay içindeyse İstanbul Tuzla da yeni bir sabit istasyonu hizmete ald k. Bu istasyonun en önemli özelliği, değişen KEMAL ÖREN TÜVTURK Genel Müdürü beklentilere paralel olarak hem müşterilerimiz hem de çal şanlar m z için yeni bir anlay şla tasarlanm ş olmas. Yak n gelecekte bu yeni konseptin izlerini mevcut istasyonlar m za da taş may arzuluyoruz. Yine bu paralelde, aram za yeni kat lan çal şma arkadaşlar m za gerekli teknik eğitimi vermek, mevcut çal şanlar m z n bilgi ve becerilerini art rarak güncel değişikliklere uyum sağlamalar n temin etmek ve TÜVTURK genelindeki müşteri hizmetleri anlay ş standart n daha da yükseltmek amaçlar na yönelik olarak bir eğitim merkezi kuruluşu için düğmeye bast k. İstanbul Şile istasyonumuzun hemen yan nda inşaat başlayan bu merkez 2013 y l baş nda faaliyete geçecek ve y lda 2500 e yak n teknik personel ortalama 4 er gün eğitim alacak. Trafik kazalar n n da art k gelişmiş ülkeler seviyesine düşmesi kamuoyunun en önemli beklentilerinden bir başkas... Bununla ilgili olarak ülkemiz büyük bir haz rl k içinde. Başbakan m z Say n Recep Tayyip Erdoğan başkanl ğ nda yap lan Karayolu Güvenliği Yüksek Kurulu toplant s n takiben Temmuz ay nda Karayolu Trafik Güvenliği Stratejisi ve Eylem Plan Başbakanl k Genelgesi olarak yay nland. Bu eylem plan n n hayata geçirilmesi ve ülkemiz karayollar n n daha güvenli hale getirilmesi için TÜVTURK olarak elimizden gelen her türlü desteği vereceğiz. Bu değişim yolculuğunda desteklerinizi bizden esirgemeyeceğinize olan inanc m paylaş yor, hepinizi sayg yla selaml yorum. DEĞİŞEN DÖNEMLE BİRLİKTE TÜVTURK E DAİR BEKLENTİLER HEM MÜŞTERİLERİMİZ HEM DE DİĞER PAYDAŞLARIMIZ NEZDİNDE ARTIYOR. K z ltoprak Maslak TÜVTURK İstanbul Tuzla Araç Muayene İstasyonu TÜVTURK Araç Muayene stasyonlar İSTASYON 3

3 İÇİNDEKİLER Haberler Dünya ve Türkiye'de öne ç kan haberler 28 Söyleşi Murat Daltaban ile söyleşi 48 Sosyal Medya Sosyal medyadaki gelişmeler Hayat As rlard r devam eden bat l inançlar m z Kariyer Nano yap mühendisliği Tarihten sayfalar Tarihin tad, tuzu ve mutfağ Atalar m z n eşsiz sofralar Başar Doğan Can Gündoğdu Yeme-İçme Sonbahar n vitamin depolar Sağl k Sağl kla ilgili ilginç ve faydal bilgiler, sevindirici gelişmeler Spor Biz futbolu neden severiz Uzman Gözüyle Direksiyon sistemi kontrolleri Popüler Kültür Seyahat, festival, kitap, sinema... Çocuk Bu bilgiler sizi şaş rtacak TÜVTURK TÜVTURK'ten haberler English Summary İmtiyaz Sahibi TÜVTURK Kuzey Taş t Muayene İstasyonlar Yap m ve İşletim A.Ş. Ad na Kemal Ören Yönetim Yeri Büyükdere Caddesi, No: 255 Kat: Maslak-Şişli-İSTANBUL Yay n Yönetmeni Figen Kayralc Yay n Koordinatörü M. Koray Özcan (Sorumlu Müdür) Görsel Yönetmen Kemal Toğanç Yap m Yeri Doğuş Grubu İletişim Yay nc l k ve Ticaret A.Ş. Doğuş Power Center Ahi Evran Polaris Caddesi No: 4 Maslak İstanbul Tel: (Santral) Bask yeri Ömür Matbaac l k A.Ş. Haramidere Beysan Sanayii Sitesi Birlik Cad. No: 20 Avc lar-istanbul Tel: Yay n Türü Üç ayl k yayg n süreli yay n, TÜVTURK Araç Muayene İstasyonlar kurumsal yay n d r, parayla sat lmaz. info@tuvturk.com.tr 4 İSTASYON

4 HABERLER DÜNYANIN EN GÜÇLÜ KADINLARI DÜNYA TIP OTORİTELERİ BU TÜRK DOKTORU KONUŞUYOR Forbes dergisi, her y l dünyan n en güçlü 100 kad n n seçiyor. Kad nlar n şöhretli ya da popüler olmalar ndan ziyade sözlerinin geçerliğine göre seçildiği listede büyük şirketlerin yöneticilerinden ülke yöneticilerine kadar birçok farkl ülkeden kad n bulunuyor listesinin baş nda Avrupa Birliği nin tart şmas z baş ve Avrupa da küresel ekonomik gücün lideri olarak nitelendirilen Angela Merkel yer ald. Siyasi şahsiyetlerin yan s ra iş dünyas, teknoloji sektörü, medya ve eğlence dünyas ndan isimlerin yer ald ğ listede Angela Merkel i, ABD D şişleri Bakan Hillary Clinton ve Brezilya n n ilk kad n devlet başkan Dilma Rousseff takip ediyor. Sabanc Holding Yönetim Kurulu Başkan Güler Sabanc, bu y l da listede yer ald ve iş kad nlar n n aras nda alt nc oldu. ARKTİK BUZULLARI YOK OLMAYA ÇOK YAKIN Bugüne değin küresel s nma bu h zla devam ederse yak n gelecekte dünyay bekleyen facialar n olas l ğ ndan konuşuyorduk. O olas l klar, ne yaz k ki, bilim adamlar n ürkütecek şekilde gerçekleşmeye başlam ş gözüküyor. Uydularla yap lan tespitlere göre Arktik te bu y l yaşanan erime, rekor kabul edilen 760 bin kilometrekareyi geride b rakt. ABD Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi (NSIDC), 16 Eylül de Kuzey Buz Denizi ndeki buzullar n yüzölçümünün k ş mevsiminin gelmesiyle artacağ döneme girildiğini, ancak buzullar n yeniden artmas yla kaplayacaklar toplam alan n tahmini 3.41 milyon kilometrekareye ulaşacağ n, bu rakam n da, 1979 ile 2000 y llar aras nda buzullar n kaplad ğ alan n ancak yar s kadar olduğunu belirtti. NSIDC bilim insan Walt Meier, Yaz n sonunda yaşanan belirleyici azalma, buzullar n ne kadar güçsüz hale geldiğini gösteriyor... Güneş uzaklaş rken bile kar erimeye devam ediyor. Art k s n rlar belli olamayan bir bölgedeyiz... Dünyadaki s cakl k art ş n n devam ettiğini bildikçe, karş laşacağ m z ilk ve en büyük değişimler Arktik te olacak. Ancak çok az kişi çok h zl yaşanabilecek bu değişimlere haz rlanm ş durumda dedi. Cambridge Üniversitesi nden Profesör Peter Wadhams ise, Bu Arktik teki son y k m... Şu an yaşanan erime da son bulabilir ve geride hiçbir şey kalmayabilir derken, bir diğer bilim insan Jennifer Francis ise, Gelişmeler gerçekten korkutucu. Gerçeği söylemem gerekirse tüylerim diken diken oluyor sözleriyle düşüncelerini aktar yor. Şoförsüz otomobiller şehri ele geçirecek ABD nin Kaliforniya eyaletinde, bilim kurgu bir kez daha gerçeğe dönüşüyor. Bu kez, şoförsüz otomobiller kendi kendini yöneterek şehir merkezlerinde tur atacak. Proje, Google n işbirliğiyle haz rland. Google n kurucu üyesi Sergey Brin proje için, Biz dünyay geliştiren teknolojiler üretmek istiyoruz. Şoförsüz otomobiller de bunun bir örneği. Bu teknoloji yollar daha güvenli hale getirecek, trafik azalacak. Engelli ve yaşl lar için de büyük kolayl k olacak diyor. Google n işbirliğiyle tasarlanan şoförsüz otomobil, bilgisayar ve sensör arac l ğ yla çal ş yor. Test sürüşlerinde hiç kaza yapmadan 500 bin kilometre giden otomobil, herhangi bir acil durumda şoförün müdahalesine izin vermek için otomatik pilotu devre d ş b rakabiliyor. Kaliforniya Valisi Jerry Brown bu otomobillerle ilgili yasa tasar s n imzalad bile. Söz konusu tasar yla birlikte, şoförsüz otomobillerin eyaletin cadde ve sokaklar nda kullan labilmesi için gerekli güvenlik kurallar n n belirlenmesinin ard ndan 10 y l içinde piyasaya ç kmas öngörülüyor. Kaliforniya Üniversitesi nde (UCLA) görevli 32 yaş ndaki Prof. Dr. Aydoğan Özcan, kendi laboratuvar nda kan tahlili yapan cep telefonu geliştirdi. Bu başar s yla, ABD nin en çok okunan dergilerinden Popular Science n Ekim 2012 say s nda, tüm dünyada 2012 y l n n en parlak 10 bilim insan aras nda gösterildi. Geçtiğimiz y l da ayn listede yer alan profesör Özcan, Beyaz Saray n geçen y l 94 genç bilim adam ve mühendise verdiği Başkanl k Kariyer Başlang ç Ödülü ne lay k görülmüştü. Prof. Özcan n t pta devrim yaratan cihaz, s radan bir cep telefonunu hassas tahliller yapan bir mikroskoba çevirebiliyor. Maliyeti sadece 10 dolar olan cihaz n kolayca cep telefonuna monte edilmesiyle, her yere taş nmas mümkün olmayan pahal aletlere ve uzun süre gerektiren kan tahlillerine gerek ka lm yor. Aparat n üzerine yerleştirilen kan örneğinde yer alan yaklaş k bin hücrenin ayn anda ve birkaç saniye içinde görüntülenmesi yap l p, telefona yüklenen özel bir yaz l m sayesinde de teşhis konuluyor. Hücrelerdeki değişimi alg layarak, s tma, verem, tüberküloz, anemi ve AIDS gibi hastal klar teşhis edebilen bu sistem, sonuçlar istenilen sağl k kurumuna ya da doktora mesaj olarak direkt gönderilebiliyor. Böylece, hastal klar her yerde, k sa sürede ve ucuz yolla teşhis edilip sonuçlar bir tuşla t bbi bir merkezdeki veri taban na yüklenebiliyor. Prof. Aydoğan Özcan n cihaz, dünyan n pek çok doktorsuz, laboratuvars z ve hastanesiz bölgesinde teşhis edilemeyen hastal klar kolayca ve çok ucuz yolla tespit edebilecek. Yang n sesle söndürdüler Bu bilimsel devrim de yang n söndürmeyle ilgili. Pentagon un özel AR-GE kurumu DARPA da çal şan bilim insanlar yaln zca ses kullanarak yang n söndürmeyi başard. DARPA, kapal alanlardaki yang nlar çok daha etkin ve pratik bir şekilde söndürecek askeri araçlar geliştirmek için deneyler yapt ğ s rada, yang n hava ve ses kuvvetiyle yönlendirerek sonuca ulaşt. Geliştirilen sistemde, iki büyük hoparlör bir yak t kaynağ n n iki taraf na yerleştirildi. Hoparlörlerden verilen ses, havadaki hacmi art rmak için kullan ld. Böylece, alevler değişen hacimden etkilenmeye başlad. Havadaki hacmin değişmesi ayn zamanda yak t n daha h zl buharlaşmas n sağlad. Buharlaşma, alevlerin yay ld ğ alan genişletirken, s y düşürdü. Alevlerin güçsüzleşmesiyle, yanma süreci tümden güç kaybetmeye başlad ve alevler bir süre sonra söndü. DARPA mühendisleri çok etkileyici bir deneye imza att lar ancak bu sistemin hangi araçlarla ve ne şekilde kullan lacağ henüz bilinmiyor. Düşünün, hareket etsin Bir hokus pokus hikayesi de Çin den. Çin deki Zhejiang Üniversitesi bilim adamlar, düşünce gücüyle komuta edilip uçurulan insans z hava arac geliştirdi. Üstelik bu araç için yarat c lar, Bilim insan olmay gerektirmeyecek kadar basit bir sistem diyorlar. Bu düşünce gücüyle uçan arac n ismi Flybuddy. Uçmas için gerekenler ise bir dizüstü bilgisayarla Bluetooth bağlant s bulunan bir EEG başl k (beyin sinyallerini almaya yar yor) ve bilgisayarla bağlant l bir Parrot AR hava arac ndan ibaret. Bu sisteme göre bilgisayar Bluetooth arac l ğ yla beyinden gelen EEG sinyallerini al yor ve bunlar WiFi sistemle AR arac n kontrol eden komutlara dönüştürüyor. Örneğin beyin sol u düşününce hava arac yükselip alçal rken, hafif sol u düşündüğünde saat yönünde, sağ düşündüğünde ise ileri yönde hareket ediyor. Göz k rpma hareketiyle de arac n üzerinde bulunan kamera vas tas yla çevre görüntüsünün fotoğraf çekiliyor. Araç şimdilik yaln zca engelliler için geliştirildi ancak uzun vadede askeri alanlarda da kullan labilecek. 6 İSTASYON İSTASYON 7

5 HABERLER İŞ KAZALARINDA AVRUPA BİRİNCİSİYİZ Türkiye birçok alanlarda dünyan n güçlü ülkeleriyle rekabet eder hale gelmesine, küresel güç olarak kabul edilmesine ve başar üstüne başar kazanmas na rağmen ne yaz k ki, baz alanlarda hâlâ dünya ülkelerinin çok gerisinde. Bunlardan birisi de işyeri ve çal şanlar n güvenliği. Son aç klanan verilere göre y llar aras nda Türkiye de toplamda 12 bin 686 işçi çeşitli iş kazalar nda hayat n kaybetti. Türkiye de günde 172 iş kazas meydana geliyor ve bu kazalarda üç işçi hayat n kaybederken beş işçi sakat kal yor. Bu rakamlarla Türkiye, Uluslararas Çal şma Örgütü nün yay nlad ğ son verilere göre iş kazalar nda Avrupa birincisi oldu. İş kazalar sonucu ölümlerde ise bütün dünyada sadece El Salvador ve Cezayir den daha iyi durumda. Türkiye de iş kazalar n n üçte birinin yaşand ğ inşaat sektörü, ayn zamanda en fazla ölüme sebebiyet veren alan. Tüm iş kazalar n n yüzde 1,6 s ölümle sonuçlan rken inşaat sektöründeki iş kazalar n n yüzde 4,7 si ölümle sonuçlan yor. İş kazalar konusunda inşaat sektörünü taş mac l k, madencilik ve metal sektörleri takip ediyor. Bir yandan dünyan n önde gelen aras nda yer alma yar ş nda olup diğer yandan insana verilen değer aç s ndan dünya ülkelerinin en gerilerinde yer almak ülkemiz için ne yaz k ki düşündürücü bir durum. İşyeri ve çal şanlar n n güvenliği aç s ndan iyileştirme yönünde ciddi ad mlar n bir an evvel at lmas gerekiyor. ÖNCE İNSAN GÜVENLİĞİ İŞYERİMİZDE ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ TAM OLARAK SAĞLANMAKTADIR. ÜÇ ASIRLIK SIR ÇÖZÜLDÜ Erzurumlu İbrahim Hakk n n hocas İsmail Fakirullah Hazretleri nin Siirt in Ayd nlar ilçesindeki türbesinde, her y l gece ve gündüzün eşit olduğu 21 Mart ve 23 Eylül günlerinde s rr çözülemeyen doğal bir ş k yay l yordu. Üç as rd r devam eden bu esrarengiz ş kland rma düzeneği, 60 l y llarda yap lan restorasyon sonucu bozuldu. Bunun üzerine Alman ve Frans z bilim insanlar, ş kland rman n s rr n da çözebilmek amac yla bozulan ş k düzeneğini onarmaya çal şt lar ancak ş ğ n kaynağ n bilmedikleri için beceremediler. Türbedeki bu esrarengiz ş ğ n s rr n bulan ve türbeyi eski ş ğ na kavuşturan TÜBİTAK n çabalar oldu. TÜBİTAK, ş ğ n başucunu ayd nlatmas nda, paralaks etkisi nden (vizör görüntüsü ile fotoğraf aras ndaki fark n nedeni olan optik bir hata) yararlan ld ğ sonucuna vard. TÜBİTAK daki bilim insanlar, her y l gece ve gündüzün eşit olduğu 21 Mart ve 23 Eylül de yaşanan doğal ş kland rma için gereken düzeneğin dönemin koşullar nda nas l yap ld ğ na anlam vermekte zorlanmalar na rağmen türbenin yerinin hesaplanarak seçildiğini, dünyan n hiçbir yerinde başar lmas mümkün olmayan bu düzeneğin İsmail Fakirullah Hazretleri ölmeden önce planland ğ n ve kendilerinin bu düzeneğe uygun şekilde defnedildiğini savunuyorlar. ALTERNATİF NOBEL ÖDÜLÜ HAYRETTİN KARACA NIN Türbedeki esrarengiz ş k İsveç in Right Livehood-Doğru Yaşam Vakf küresel bar ş ve güvenlik ad na yap lan çal şmalara Alternatif Nobel Ödülü veriyor. Doğru Yaşam Vakf, bu y l y llard r çevrenin ve toprağ n korunmas yla ilgili çal şmalara kendini adayan Hayrettin Karaca y Alternatif Nobel Ödülü ne lay k buldu. Ödülün gerekçesi Karaca n n, doğal yaşam n korunmas için ömür boyu yorulmaks z n süren desteği, koruma ve yöneticilik çal şmalar n n yan s ra, etkin çevresel aktivistlik ad na gösterdiği girişimler olarak aç kland. Karaca n n d ş nda, Afganistan dan Sima Samar insan ve kad n haklar için gösterdiği mücadeleyle, ABD den Gene Shaendiren Vakf şiddet içermeyen direniş stratejilerini öğreten prensipleri yayan çal şmalar yla ve İngiltere den Campaign Against the Arms Trade (Silah Ticaretine Karş Kampanya) örgütü ise küresel silah ticaretini önlemek için yapt klar yenilikçi eylemlerle Alternatif Nobel Ödülü ne lay k bulundu. NOKIA FİŞLERİ ÇEKTİ Ak ll telefon taarruzunu başlatan markalardan biri de Nokia idi. Kendi sistemini b rak p Windows a geçtiğinde, şirketin geleceğine ilişkin tart şmalar oldukça yoğunlaşm şt ancak görünüşe göre, gelişmeler Nokia n n karar n hakl ç karabilir. Microsoft un bir süre önce, kendi aç s ndan devrim say labilecek yeni sistemi Windows 8 in ard ndan, ak ll telefonlarda da Windows Phone 8 i kullan c lara duyurmuştu. Hemen ard ndan Nokia, bu sistemi kullanacak ilk telefonlardan biri olacak Lumia 920 yi ABD de tan tt. Yeni telefonlar, işletim sisteminin ötesinde, sahip olduğu özelliklerle bir anda ilgi odağ olmay başard. Telefonu art k şarja takmak zorunda değilsiniz desek? Qi denilen teknoloji sayesinde Lumia 920 birkaç santimetrelik mesafeye kadar uzaktan kablosuz şarj olanağ sağl yor. Geliştirilen kumaş yast klar, özel doklar ve aksesuarlarla birlikte kullan lan sistem, kullan c lar n ilgi odağ olmay başarm ş görünüyor. Bluetooth kulakl klar, hoparlör sistemleri gibi ürünlerde de kullan lan kablosuz şarj tekniği dikkat çekse de Lumia 920 asl nda Nokia n n yeni amiral gemisi ve özellikleri aras nda yok yok. PureView ad n verdiği gelişmiş fotoğraf sistemi burada da yer al yor. 8.7 megapiksellik sensörlerle birlikte Carl Zeiss lensler kullan l yor. 4.5 inçlik IPS ekran ekran 1280x768 piksel çözünürlük sunuyor. İşlemci olarak çift çekirdekli Snapdragon 1.5 Ghz h z sağl yor. LTE ile süper h zl mobil internet destekleniyor. Yüzen Googleplex, 2013 y l nda denize indirilerek San Fransisco nun 12 mil aç ğ nda demirleyecek. Efsane yine konuştu. Merakl lar n aylard r beklediği, üzerine milyonlarca sat r yaz lan iphone 5 sonunda sat şa sunuldu. İlk iki haftada 5 milyon sat şla yine rekorlar alt üst etmeyi başaran Apple n yeni oyuncağ hakk nda bilmeniz gereken 5 yenilik: Ekran: Sonunda ekran büyüdü. rakiplerin art k ç ğ rlar ndan ç k p ekranlar 5 inçlerin üzerine ç kard klar ak ll telefon savaş nda Apple ekran 4 inçe ç kar p geniş ekran formata geçti. Retina teknolojili ekran 1136 x 640 piksel çözünürlük sağl yor. H z: Hem donan m h z hem de LTE bağlant sayesinde internet h z nda ürün s n rlar zorluyor. Apple n kendi işlemcisi A6 ile 1.2 Ghz lik h za erişiyor. Türkiye de bulunmasa da LTE bağlant yla 100 Mb leri görmek mümkün. Ben sizin bildiğiniz telefonlardan değilim. Art k şarj olmak için bile size ihtiyac m yok. Samsung dan ak ll fotoğraf Art k her şey mi ak llan yor? Ak ll telefonlarla başlayan dalga tüm elektronik dünyaya yay l yor. İşte size örnek: 10 y l önce kimyasal film takt ğ m z küçük kompakt fotoğraf makineleri şimdi birer multimedya canavar na dönüşüyor. Samsung un yeni ürünü Galaxy Camera önden klasik bir fotoğraf makinesi, arkadan Android li mini bir tablet bilgisayar. Wi-Fi, 3G, Bluetooth, aplikasyonlar, internet, oyunlar... Art k konuşma d ş nda ak ll bir telefonda ne yap yorsan z her şey fotoğraf makinesinin içinde. Haydi sonumuz hay rl olsun. iphone 5 ile ilgili bilmeniz gereken beş şey Tasar m: Adamlar tasar m kurcalamadan rahat edemiyor. Yine alüminyum kasa ve üzerine srarla vurgu yapt klar ince işçilik öne ç k yor. Şimdiye kadarki en ince ve hafif iphone oldu. Beyaz versiyonu da bulunuyor. Kulakl k: Pek ortalarda konuşulmasa da iphone 5 ile gelen kulakl klarda radikal değişiklikler var. Şirketin EarPods ad n verdiği kulakl klar n teknolojisi ve tasar m tamamen yenilendi. Kulakl klarda, mikrofon ve ses yönetimi özelliği de sunuluyor. USB bağlant : Yine bir Apple klasiği ve yeni bir bağlant standard. Mini USB ye burun k v ran şirket 30 pinlik eski bağlant s sistemini b rak p çok daha küçük girişe sahip yeni sisteme geçti. Eski bağlant kablolar n kullanmak isterseniz adaptör de sat şta. 8 İSTASYON İSTASYON 9

6 HAYAT Kara kedi... Merdiven alt... Yengeç suyu... Üfürük... Tükürük... Çoğu kez çocuksu bir inan ş gibi görünen bat l inançlar zaman zaman bütün hayat yönetebilecek kadar güçlü olabiliyor. Baz uzmanlar, bat l inançlar n kaynağ n ve nas l ortaya ç km ş olabileceklerini psikolog Burrhus Frederic Skinner n yapt ğ güvercinin bat l inanc deneyiyle aç kl yor. Belli bir noktay gagalad ğ zaman yemek verileceğini öğrenen güvercin, gagalamad ğ halde ödüllendirilirse, bu ödülün o s rada yapt ğ herhangi bir davran şla ilgisi olduğuna inan yor. İSTASYON 11

7 HAYAT BU SAYFA: Baz yörelerde sarar p, ateşi ç kan çocuklar n ay çarpmas na tutulduğu söyleniyor. Hastal ğ n al na, el ve ayaklara, dualar eşliğinde is sürülerek tedavi edildiğine inan l yor. KARŞI SAYFA SOL ÜSTTEN SAAT YÖNÜNDE: Yeni yap lan evleri kem gözlerden korumak ve bereket için kap girişine ya da balkonlara çeşitli objeler as l yor. Mardin ve civar nda uzun süre çocuğu olmayan kad n n, üzerinde şekiller olan bir taş karn na bağlad ğ nda hamile kalacağ na inan l yor. Kabakulak olan çocuğun s t lm ş bir tahta kaş kla şişkin yerlerine bast r ld ğ nda hastal ğ n geçeceğine inan l yor. Evin nazardan korunmas için üzerlik otu, soğan kabuğu ve tuz ateşte yak larak, tütsüsü evde gezdiriliyor. Bat l inanç, sözlüklerde Doğaüstü olaylara, gizli ve ak ld ş güçlere, kehanetlere aş r derecede bağl boş inanç olarak tan mlan yor. Eğer bu tan m ben yazsayd m bir de şunu eklerdim. En inançs z insan bile pençesine alabilecek kadar kudretli ve baştan ç kar c, adeta şeytan tüyü taş yan inanç. Örneğin, bizim kültürümüzde nazar değmesin diyerek tahtaya vurmak, her türlü insan tart şmas z ele geçiren en gözde bat l inançt r. Ya da evimizin bir köşesine, sak nd ğ m z n yakas na minicik bir nazar boncuğu iliştirivermek... Gerçi nazar kavram n n bilimsel aç dan bir aç klamas olup olmad ğ tart ş lan bir konu ama bat l inanc n ne olduğunu, daha doğrusu nas l ortaya ç kt ğ n Amerikal psikolog Burrhus Frederic Skinner, güvercin örneklemesiyle şöyle aç kl yor: Güvercin bir kutuya konulur, o kutudaki belli bir noktay her gagalad ğ nda kapak aç l r ve ona yem verilirse, t pk Pavlov un köpeği gibi, güvercin gagalad ğ zaman ödüllendirileceğini zamanla öğrenir. Ama eğer bir gün güvercin gagalamad ğ halde kapak aç l r ve yem verilirse kuş önce şaş r r, sonra hangi hareketi sonucu bu ödülü hak ettiğini bulmaya çal ş r. Sözgelimi o s rada kanat ç rp yorsa, her kanat ç rp ş nda kapağ n aç lacağ na ve yemi hak edeceğine inan r. Art k o kapak her otuz saniyede bir aç lacak şekilde otomatik olarak ayarlansa bile güvercin kapağ n aç lmas n n kanat ç rpmas yla ilgisi olduğuna inan r; bu durumda güvercinin bat l inanc denir y l nda Gregory Wagner ve Edward Morris, benzer bir deneyi üç ila alt yaş aras ndaki çocuklarla yapm şlar. Bu deneyde bir palyaço 15 saniyede bir ağz ndan bir top ç kar r. Çocuklar n baz lar palyaçonun, topu, kendi yapt klar göz kaş hareketleri sonucunda, baz lar da palyaçonun burnunu okşamalar sonucunda ç kard ğ na inan r; yani insanlar kuşlar gibi zamansal olarak eş düşen olgular aras nda hemen bir bağlant kurabiliyor, böylelikle olgulardan biri öngörülebilir ve kontrol edilebilir hale geliyor. İnsan n çoğu kez çocuksu bir inanç gibi görünen ama bazen bütün hayat n yönetebilecek kadar güçlü bir inanca dönüşebilen bat l inançlar, güvercinin bat l inanc ndan farkl değil. Mekanizman n düzeneğini anlayamayan kuşlar gibi hayat n matematiğini henüz çözememiş olan insan, bu çözümsüzlüğün karabasan na düşmektense kendi çözümünü üreterek rastlant lardan masals sonuçlar ç karabiliyor ve kendine renkli bir bat l inanç dünyas yarat yor. İlk çağlardan bugüne uzanan say s z dini inanç tarihi, birbirini y k p yok ederek var olma çabalar yla dolu. Bat l inançlarsa dönemlerinin değişen sosyolojik, psikolojik ve teolojik verilerinden beslenerek, yok olman n aksine sağlamlaşarak insanl k tarihi içinde kendine inşa ettiği yüksek kulede varl ğ n sürdürüyor. Antropolojik aç dan bak l rsa, bat l inançlar eski inançlardan evrilerek günümüze ulaşm ş. Birçok bat l inanc n kökeni eski Pagan inançlara dayan yor. Bir zamanlar taş d klar anlamlar çoktan ortadan kalkm ş, ama varl klar n sürdürüyorlar. Örneğin, Pagan inanc nda bir tanr ça olarak kabul edilen Ay, bugün bizim için sadece dünyan n uydusu olsa da hâlâ ayla ilgili bat l inançlara sahibiz: Yeniay ç kt ğ nda dilek tutmak, sevdiğimiz insan n yüzüne bakmak ya da zenginlik getirsin diye alt na el sürmek... Ayn şekilde at nal n n uğurlu olduğu inanc da eski Avrupa topluluklar ndan Keltlerin at n kutsall ğ na inanmalar ndan kaynaklan yor. Yine Pagan inanc nda hapş r ld ğ zaman ruhun bedenden ç kt ğ na inan l rd. Bugün hapş ran kişiye çok yaşa denmesi de o inanc n bir kal nt s gibi görünüyor. İSTASYON 13

8 HAYAT Ya nazar değmesin diye tahtaya vurmak... Bu da pagan dönemden, ağaçlar n tanr say ld ğ günlerden kalma bir inanç. Dünyan n farkl bölgelerinde yaşayan topluluklar, meşe ağac n n birtak m tanr sal güçleri olduğuna inan rd. Amerika yerlileri, tanr n n meşe arac l ğ yla yeryüzüne indiğine inan r; Helenler ise ağac n y ld r m tanr s olduğuna... Her iki kültürde de tanr say lan ağac n gövdesine vurularak tanr lardan yard m istenir. Biz de bu inançlar n mirasç lar olarak hâlâ kap lara, masalara vurarak kötülüklerden korunma refleksimizi sürdürüyoruz. Psikolog Zaza Yurtsever, bat l inanca yol açan en önemli etkenin varoluşun güvensizliği olduğunu söylüyor. O yüzden bat l inanç bugün en çok sporcular, denizciler, askerler, yat r mc lar ve kumarbazlarda, yani işleri diğerlerine göre daha riskli olan insanlarda gözlemleniyor. Ve tabii ki, bir de s nav öncesi öğrencilerde... Araşt rmalara göre dindar insanlar, inançs zlara göre bat la daha az yer veriyor. Ama daha kat inanc olan Katolikler, Protestanlardan daha fazla bat l inanca sahip. Bu da bence bat l inançta korkunun rolünün ne kadar önemli olduğunun kan t, diyor Zaza Yurtsever. Bir de kad nlar, bat la erkeklerden daha fazla sar l yor. Bunda da varoluşsal sorunlar n etkisi olmal. Bat l inançlar n başrolünde çoğu kez doğa ve diğer canl lar var. Bunlardan en popüler olan kara kediyi uğursuz saymak. M s r kültüründe kutsal say lan kedi, ortaçağda H ristiyan inanc nda lanetlenen bir hayvan. Avrupa da başlat lan cad av nda düşman işaret eden en önemli simgelerden biri de kedi olmuş. İnsanlar bat l inançlar oluştururken doğadan olduğu kadar nesnelerden de yola ç k yor. Örneğin ayna, bat l inanc n en gözde nesnelerinden. Yüzy llar boyu birçok fark- MERDİVEN ALTINDAN GEÇMEYİ UĞURSUZLUK SAYAN BİRİNİN AKLINDAN KİMSE KUŞKU DUYMUYOR. BU İNANIŞ GEOMETRİK ŞEKİLLERE YÜKLENEN ANLAMLARLA YAKINDAN İLGİLİ. ÜSTTEN İTİBAREN: Loğusa kad nlar n yeni gelin ya da başka bir loğusayla karş laşt klar nda k s rlaşacaklar na dair inan şa karş, loğusan n 40 kurt kafatas dolusu suyla y kanmas öneriliyor. Baz yörelerde, aileye özgü bat l inan şlardan biri de mantar tedavisinin, otlarla kar şt r lm ş yumurta sar s yla tedavi edilebileceği. Baz kad nlar çocuklar n n daha cesaretli olmas için yengeç kaynat p suyunu ya da etiyle pişirdikleri yemekleri çocuklar na yediriyorlar. Anadolu da anlat lan farkl Şahmeran efsanelerinden biri de y lanlar padişah Şahmeran n kuyruğunun suyunu içen kişinin Lokman Hekim olduğu yolunda... l kültürde aynan n k r lmas yla ruhun zarara uğrayacağ na inan ld. Aynan n olmad ğ zamanlarda, sudaki yans mas nda yüzünü değil, ruhunu gördüğüne inanan insan, bu yans ma bozulduğu zaman ruhunu kaybedeceğini düşünürdü. Sonra Romal lar ayna k r ld ğ nda gelecek olan uğursuzluğun yedi y l süreceğine inand lar. Çünkü hayat n yedi y lda bir yenilendiğini düşünüyorlard ; k r lmas yla birlikte bozulan sistem ancak yedi y l sonra yeniden olgunlaşabilirdi. Aynan n zamanla ekonomik bir değer kazanmas ve pahal camlardan üretilen bir eşyaya dönüşmesiyle birlikte durum daha da ciddileşti; art k k r ld ğ zaman k ran n hayat n n altüst olacağ na inan l yordu... BATIL İNANÇLAR ZARARLI DEĞİL Psikolog Yurtsever, bir davran ş n anormal ya da psikiyatrik olduğuna karar vermek için o davran ş n kişiye ya da çevresindekilere ya da her ikisine de zarar veriyor olmas gerektiğini belirtiyor. Bazen abart l olsalar da bat l inançlar olan insanlar genel olarak tedaviye ihtiyaç hissetmiyor. Bu yüzden merdiven alt ndan geçmeyi uğursuz say p yolunu değiştiren birinin akl ndan kimse kuşku duymuyor. Merdiven alt n n uğursuzluğu geometrik şekillere yüklenen anlamlarla yak ndan ilgili. Duvara dayanan merdivenin oluşturduğu üçgenin içinden geçmek eski inançlarda kutsala meydan okumak anlam na geliyordu. Eski M s r uygarl ğ nda piramitler tanr sall ğa işaret ediyordu. 17. yy a ait kaynaklar İngiltere ve Fransa da, suçlular n darağac na götürülmeden önce merdivenin alt ndan geçirildiğinden söz eder. Bu merdiven daha çok H ristiyan inanc nda İsa Peygamber in gerildiği çarm ha dayanm ş merdiveni simgeler. Tanr lar n kat na t rmanan şiirsel bir sembol olan merdivenin alt ndan geçmek tehlikeli olabileceği için de inançlar aras nda as rlar boyu yerini korumuş olmal. Bunun gibi güvenlik içerikli birçok bat l inanç var. Örneğin, pek çok insan gece t rnak ve saç kesmenin uğursuzluğuna inan r. Bu inançlar n, ayd nlatman n mum ş ğ yla yap ld ğ dönemlerde ortaya ç kt ğ düşünülürse ne tür kayg lardan kaynakland ğ anlaş labilir. Ayn şekilde, birine b çak ya da makas verirken üzerine tükürmek de yine güvenlik kayg s yla ortaya ç km ş olmal. Halk aras nda kesici alet verilirken üzerine tükürmemenin düşmanl ğa yol açacağ na inan lsa da, burada tükürüğün as l işlevi, yap lan işe odaklanmak, kesici aleti dikkatsizce, karş s ndakine zarar vererek gelişigüzel uzatmay önlemek. Ya da gemide kad n bulunmas n n uğursuzluk getireceği inanc, feodal endişelerle al nm ş bir güvenlik önleminin sonucu olsa gerek. Daha çok Bat kültürüne ait olan 13 rakam n n uğursuzluğuysa somut hikâyesi olan ender bat l inançlardan biri. İskandinav dinlerinde, düzenbaz tanr Loki, diğer 12 tanr n n kat ld ğ bir şölene on üçüncü olarak gider ve eğlenceyi bozar. Bunun yol açt ğ kavgada, İskandinavlar n gözde tanr s Balder ölür. İsa n n Yahuda taraf ndan ihbar edildiği o uğursuz son akşam yemeğinde de masada 13 kişi vard r. Bu bat l inanç hâlâ öylesine güçlü ki, günümüzde baz evsahipleri 13 kişiyi ayn masaya oturtmaktan kaç n yor. Baz ünlü otellerde 13 rakam taş yan oda ve kat, baz uçaklarda 13 numaral koltuk yok ve ay n 13 ü hep uğursuz say l yor. Ayn zamanda Bat kültüründe cuma günleri de uğursuz kabul ediliyor. Hele 13. günün cuma gününe denk gelmesi, bir felaket habercisi. Cuma gününün uğursuzluğu inanc, Adem ile Havva n n cennetten cuma günü kovulduğu inanc ndan geliyor. Ancak bir gerçek daha var: Nuh tufan da, İsa n n çarm ha gerilmesi de cuma gününe rastl yor. Oysa cuma, Müslümanlar için aksine kutsal gün say l r ve eski bir İstanbul inanc na göre de uğursuz gün sal. Sal sallan r diyenler, sal günleri yap lacaklar işlerin başar s z olacağ n ima ederler. Bunun kökeninde de Bizans n sal günü düştüğü gün olmas varsay l r. Bat l inançlar n çoğunun kökeni çok eski inanç ve olaylara dayan yor olsa da, yak n zamanlardaki somut olaylara bağlanan bat l inançlar da var. Ayn kibritle art arda üç sigara yakman n uğursuzluk getireceği inanc da bunlardan biri. Bu inanc n ard nda, aras nda İngilizlerin Güney Afrika da yaşayan Afrikal lar ile yapt ğ Güney Afrika Savaş nda, usta Afrika nişanc lar n n üç İngiliz askerinin tek bir kibritle sigaralar n yakmalar s ras nda yerlerini saptam ş ve yan k kibriti elinde tutan askeri öldürmüş olmalar yat yor. Her ne kadar yeni bir bat l inanç olsa da kaynağ yine güvenlik kayg s. HAYATIN ANLAMINI ÇÖZMEYE ÇALIŞMAK Anadolu da bat l inanç aç s ndan son derece zengin. Örneğin siftah paras n yere atmak ya da iş yerine sağ ayakla girmek gibi... Siftah paras n yere atmay, güvercinin bat l inanc teorisine göre yorumlayacak olursak; kazand ğ ilk para yere düşen bir esnaf n o gün işleri iyi gitmiş, o da bunu bir gelenek haline getirip her gün kazand ğ ilk paray yere atmaya başlam ş olmal. Bu aç dan bak ld ğ nda t pk gerçekte iyileştirici bir etkisi olmayan ama hastaya umut vererek ruh halini iyileştiren plasebo (telkin) etkili ilaçlar gibi bat l inanç da plasebo bir inanç olarak değerlendirilebilir. İlkinin bir rastlant olduğunu anlamayan esnaf gerçeklerle yüzleşmektense rastlant sal başar y hayallerle beslemeyi tercih eder. KUŞLARIN GÖÇÜ, AYIN DÖNGÜLERİ, FIRTINALAR... ATADAN KALMA BAZI BİLGİLER BAZEN BATIL İNANÇLARLA KARIŞSA DA BİLİMSEL VERİLERE YAKIN BİLGİLER İÇEREBİLİYOR. Ben kaynağ n hiç bilmediğim bir nedenle baş ma gelecek tüm iyi ve kötü şeylerin perşembe günleri olacağ na inan r m. Emekli bir biyolog olan aile dostumuz Günhan Aşar hiçbir arkadaş na mendil, sabun, soğan ve limon hediye etmiyor. Hediye etmesi gerektiğinde de sembolik olarak 5 kuruş istiyor. Çünkü anneannesinden öğrendiğine göre dostlara bunlar vermek o dostluğun bozulmas na yol açarm ş. Avukat Asl Yoldaş evinde kapkara bir kedi beslediği halde, yolda bir kara kedi gördüğünde saç n çekiyor, seramikçi Gezin Kurtaran zaman zaman ölmüş yak nlar için evin içinde mumlar yak yor, oyuncu Nilüfer Aç kal n, bir kuşun ayağ na tak l rsa kuş ona beddua eder inanc yla tarağ ndaki saçlar asla yere atm yor. Piyanist İdil Biret konser dünyas nda kötü şans getirdiğine inan ld ğ için piyanonun baş na geçtiğinde asla yeşil elbise giymiyor. Eğitim dan şman Rüya Polat ilk kez yat ya kald ğ evlerde uyumadan önce dilek tutuyor ve eşim karikatürist Bahad r Baruter huyland ğ ziyaretçilerin ard ndan annesinden öğrendiği şeyi yap yor; ateşe tuz at yor! Gelenekleri ve al şkanl klar kar şt rd ğ n zda say s z bat l inanç ortaya ç k yor. İnsan hayat n anlam n çözmeye çal ş p, belki de imkâns z isteyip hayattan kârl ç kmay hedeflerken, gerçeklikle ilişkisini kurmaya özen göstermeden ard ard na bat l üretiyor. 14 İSTASYON Bu konu National Geographic Türkiye dergisinden özetlenerek al nm şt r, NG Türkiye abone hatt : veya İSTASYON 15

9 KARİYER NANOTEKNOLOJİ MİMARİDE DEVRİM YARATIYOR Nano yap mühendisleri, nanoteknolojinin inşaat, yap sektörüne kazand racağ ürünleri maksimumda geliştirip kullan rken geleceğin mimarlar yeni nanomateryallerin sunduğu olanaklarla hayal güçlerinin ve yarat c l klar n n s n rlar n her gün zorlayacaklar. YAZI: MAGED FOUAD EL-SAMNY Mimaride teknoloji, özellikle endüstri toplumlar nda, çok belirleyici bir rol üstlendi hep. 19 uncu yüzy la kadar dünyan n önemli binalar nda sağlaml k ve yap sal destek için y ğma kâgir duvarlar, devasa sütunlar, taş ve tuğla kullan ld. Binlerce y l boyunca, tavan ve taban yap lar kâgir/taş tonozlar veya ağ r kereste ve kafes kirişlerden yap ld. Daha sonra sahnelerde boy göstermeye başlayan elektrik, dökme demir, genleşebilen ve kal ba dökülebilen metal tabaka, cam levha, güçlendirilmiş beton, s yal t m, plastik kum ve bağlant, laminasyon ve su yal t m nda kullan lan say s z diğer sentetik maddeler, mimarlar ve müteahhitlerin y ğma taş y c duvarlar n k s tlamalar ndan kurtulmalar na ve özgürleşmelerine yol açt. Dolay s yla, modern mimari tarihi, bir anlamda, endüstri dönemi ürün ve tekniklerinin, mimarlar n tasar mlar nda, yerleşik tasar m ve yap gelenekleri içinde yarat c olmalar na yol açacak şekilde sonuna kadar kullan lmas n n tarihidir. Tarih boyunca, tasar mc lar zaman zaman tamamen özgün, radikal ve belki de devrimsel fikirler üretti. Bunun temelinde, geleneksel programlar ve fonksiyonlar n kullan lmas mecburiyeti olsa bile, yeni materyallerin değişik formlar n yarat lmas na olanak sağlayacağ bilgisi vard. Zaman zaman da, endüstri devrimi veya bilişim çağ nda olduğu gibi ihtiyaç duyulan yeni programlar n veya bina tiplerinin de mimari yarat c l ğ teşvik ettiği görüldü. Günümüzde de yeni ve gelişmekte olan teknolojiler, h zl hareket edebilme ve kolay iletişim olanaklar mimariyi büyük ölçüde etkiledi. 21 inci yüzy l n en yeni, devrimci teknolojisi ise nanoteknoloji. Nanoteknoloji, hayat n her alan nda kullan l rken, özellikle tasar m, yap teknikleri ve mimari alg larda devrim yaratt. Nano nun kelime olarak orijini, cüce anlam na gelen Yunanca bir kelime. Bir nanometre bir metrenin bir milyarda biri, yaln zca 10 hidrojen atomu uzunluğunda. Nanomimariyi, nanoürünler, nanomateryaller, nanoiletişim ve hatta nanoformlar arac l ğ yla nanoteknolojinin mimariye uyarlanmas olarak tan mlayabiliriz. 16 İSTASYON İSTASYON 17

10 KARİYER NANONUN BÜYÜKLÜĞÜ NEDİR? Nanoteknoloji ufak moleküller veya atomlar boyutundaki icatlarla ilgilidir. 2 metrelik bir kişi 2 milyar nanometre uzunluğundad r. Ciltteki toplu iğne baş büyüklüğündeki bir benin çap 1 milyon nanometredir. Alyuvarlar gibi biyolojik hücrelerin çaplar ortalama 10 bin nanometredir. DNA moleküllerinin enleri ortalama 2,5 nanometredir. 1 metre= 1 milyar nanometre 1,000 1 milimetre = 1 milyon nanometre 1 mikometre = 1000 nanometre 1 nanometre Hidrojen gibi tekil atomlar n çap ancak bir nanometrenin ortalama onda ikisi kadard r.... 1,000 1, nci yüzy l n sonunda, maddenin atomik seviyede işlenmesi olan nanoteknoloji dünyay kurgu bilimden gerçek bilim seviyesine f rlatt. Nanoteknoloji, daha çok ve daha ak ll şeyler üretebilecek daha küçük, daha ucuz, daha hafif ve daha h zl aparat ve yöntemler yaratmak, daha az hammadde kullanmak ve daha az enerji tüketmek için olanaklar sunan bilimsel gelişmeler alan. Nanoteknoloji, t p, endüstri, iletişim, ulaş m ve mimarinin bütün alanlar nda uygulan yor. Mimaride, çizim noktas ndan son finişlere kadar her devrede, yaln zca tasar m yans tan doğru materyali seçmede değil mimari düşünüş metodolojisi ve fonksiyonellik üzerinde de müthiş bir etki sağl yor. Herhangi bir etkenden bağ ms z olarak, nanoteknoloji aşağ daki alanlara somut katk da bulunabilir: Varolan ürünlerin optimizasyonu Hasara karş koruma Ağ rl k ve/veya hacimde azalma Prodüksiyon aşamalar n n say s nda azalma Materyallerin daha etkin bir şekilde kullan m Tamir/Bak m ihtiyac n n azalmas (kolay temizlenir, temizlik için daha uzun zaman aral ğ gerekir, vb.) Ve kesin sonuç olarak: Hammadde ve enerji kullan m ve karbon emisyonunda azalma Kaynaklar n korunmas Daha büyük ekonomi Konfor Nanoteknolojinin amac olan minimum ham madde ve enerji kullanmak, hem ekonomik hem de ekolojik anlamda kazanç getiriyor. Kullan c veya müşteri aç s ndan ise, nanoteknolojinin en gerçekçi ve ak ll uygulamalar n n odak noktas estetik, işlevsellik ve sürdürülebilirlik. Nanoteknolojinin araçlar n kullanarak nanobilginler yaln zca tek atom kal nl ğ nda kaplama maddeleri, çelikten daha kuvvetli olduğu ölçüde daha hafif karbon nanoborular ve herhangi bir objenin rengini an nda değiştirmemize olanak sağlayan nananoktalar gibi devrimsel materyaller yarat yor. Nanoteknolojinin mucize materyalleri hangi binalar nas l yapacağ m z sorular yla ilgili devrim yaratacak potansiyele sahip. Bir gün, karbon nanoborular ve diğer nanomateryaller elimizdeki materyal paletini öylesine dönüştürebilir ki, kağ t inceliğindeki levhalar, bizi yap ve d ş yüzey ilişkilerini yeni baştan düşünmeye zorlayacak şekilde bütün bir binay ayakta tutabilir. Mucizevi olarak nitelendirilen karbon nanoborular tek atom kal nl ğ ndaki grafit levhalar n bir silindir haline getirilmiş şekli- çelikten 50 mis- kalm yor, şeffaf yap lar yla bak r kadar yüksek elektrik iletkenlikleri ve elmas kadar büyük s iletkenlikleri bulunuyor. Nanoborular halihaz rda, inşaatlarda betonu güçlendirmek ve t pta tek tek hücrelere ilaç iletmek gibi yüzlerce uygulamada kullan l yor Mimaride kullan lan nanomateryallerin en önemlilerinden biri de nanokaplamalar. Nanokaplamalarla bugünkü hayat m z n önemli ölçüde değişeceğini söylemek herhalde çok iddial bir cümle olmaz. Nanoteknolojinin olanaklar n kullanarak elektrik kullanmadan camdaki buğulanmay önlemek sürekli aç k görüş elde etmek mümkün. Çözüm yüksek alan enerjisi bulunan, dolay s yla maksimum nemi çeken ultra ince nano kaplamalar. Buğu cam n üstüne yerleşmesine rağmen tamamen görünmez oluyor. Otomobil camlar için olduğu gibi banyo aynalar için de ideal bir çözüm. Minimum incelikteki materyallerle maksimum s yal t m nanokaplamalar n bir başka özelliği. Bu özelliklere sahip vakumlu yal t m panellerinin s iletkenliği geleneksel polistirene (strafor) nazaran 10 misli daha az. Vakumlu yal t m panelleri yeni binalarda kullan labileceği gibi renovasyon projelerinde de kullan labilir. Polimer kaplamalar s dan çok çabuk etkilendiklerine dair kötü bir şöhrete sahipler. Polimer kaplamaya yaln zca yüzde 2 oran nda kil minerallerinin nano parçac klar ndan eklemek ayn kaplamay sert, dayan kl ve çiziklere mukavemetli bir hale getiriyor. Diğer nanokaplamalar n üzerine yap lan grafitiler ise yaln zca üzerlerine tutulan bir hortum suyla ç kabiliyor. Nanokaplamalar n parmak izi b rakmamas, su tutmamas gibi özellikleri de var. Bir başka özellikleri de nahoş kokular yok ederek soluduğumuz havan n kalitesini düzeltmek olacak. Bu teknoloji tekstil ve boya alanlar nda yoğunlukla kullan lmaya başland bile. Bunlar n yan s ra nanokaplamalar yang n engelleyici özellikleriyle yang n s ras nda köpük halinde genişleyerek hem alevlerin yay lmas n engelliyor hem de ve acil ç k ş noktalar n n aç k tutulmas n sağlayarak binan n çabuk ve etkin boşalt lmas n sağl yor. Nanoteknoloji eğitimi verilen kurumlar Ankara Bilkent Üniversitesi Gebze Üniversitesi Koç Üniversitesi TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Bir karbon nanoborunun görüntüsü 18 İSTASYON

11 TARİHTEN SAYFALAR III. Ahmed tek baş na yemek yiyor. Minyatürdeki kapakl gümüş sahan, bugün Topkap Müzesi nde YÜZYIL Orta Asya Türkleri: Izgarada biryan, külde oğlak ve kakaç Ğ TARİHİN TADI, TUZU VE MUTFA I Atalar m z n eşsiz sofras NTV Yay nlar ndan ç kan İstanbul un Lezzet Tarihi, yemek kitab ndan öte, tarih kitab ndan farkl. Prof. Dr. Artun Ünsal n kapsaml çal şmas, Bizans tan Osmanl lara tarihi başkentin yeme içme kültürünü, orijinal tarifleriyle ele al yor. Hem saraylar hem de sokaklar yla benzersiz bir lezzet tarihi. Mutfak sözlüğümüz, İstanbul da uygarl klar n kesiştiğini gösterir. Reçel Farsça rîçâlden, pide Yunanca pitadan, aş, yoğurt, çanak çömlek ise Orta Asya Türklerinden günümüz diline miras kalm şt r. Orta Asya daki Türk boylar n n tümünün göçebe olduğuna inan l r ama bu yanl ş bir genellemedir. Mutfaklar da sadece bir göçebe mutfağ değildi. At, s ğ r, koyun, keçi etlerinin yan s ra geyik, tavşan ve kaz etini de şişte ya da zgarada biryan (kebap) veya çevirme tekniğiyle ya da bütün kuzuyu kürekle açt klar bir çukurda kor ateşinde, bütün bir oğlağ külde, saçta, tencere buğusunda pişirip yedikleri biliniyor. Eti kurutup kak-et, kakaç ya da yakoz-et veya soktu denen sucuklar, k srak sütünden k m z mayalay p tüketiyorlard. Bal kla tan şmad klar n öne sürmek de yanl ş olur. Kaşgarl Mahmud un Divan- Lugati ttürk ünden yap lan bir al nt Er bal ksad (Adam n can bal k çekti), Türklerin bal k yediklerini de gösterir. Buna karş l k, tatl dan fazla hoşlanmad klar öne sürülür. İbn Battuta ya göre, K pçak Türkleri tatl yemeyi ay p sayard. Bal k kebab yapan Rum bal kç (üstte), Orta Asya Türkleri k m z içerken... (altta) n inceleyen bir kaynağa göre İmparator II. İsakios Angelos un sofras beyaz ekmek, av etleri, bal k ve şaraba boğulmuşken, s radan bir ev kad n n n mutfak dolab nda sadece kepekli kara ekmek ve taze peynir bulunurdu. Halk n sofras nda kelle, ciğer, dalak, yürek gibi sakatat, ucuz deniz ürünleri, sebze ve meyve vard. Zengin evinde ise sak z şarab, fener bal ğ, ball lalanga, stakoz, pavurya, tavada k zarm ş karides, güveçte böcek, ball pirinç, börülce, havyar ve bal k yumurtas gibi pahal yemeklerin tad na bak labilirdi. S n f fark n n başka bir tasviri XIV. yüzy lda Konstantinopolis te yaz lm ş, bir vatana ihanet davas nda taraflar n birer bal k olarak temsil edildiği Bal k Kitab nda (Opsarologas) görülür: Kefal, tatl su levreği ve dil bal ğ gibi çok lezzetli bal klar üst düzey görevliler; daha az lezzetli sardalya, iskorpit ve öteki daha az sevilen izmarit gibi bal klar alt düzey görevliler; kurutulmuş uskumru (çiroz) ise davan n san klar yd. 15. YÜZYIL Padişahlar yaln z yemek yer Fatih ünlü Kanunname sinde, atalar, vezirleriyle birlikte yemek yemiş olsalar da, kendisinin yaln z yiyeceğini aç klam ş, ailesi d ş nda kimseyi sofraya davet etmeyeceğini bildirmişti. Tek baş na yemek yemek, hükümdar n zirvedeki tekil konumunu simgeliyordu. Kanuni nin akşam yemeklerini yak n dostu İbrahim Paşa ile yediği söylenirse de, gözlerden uzak, özel bir mekanda yediği san l yor, ki bu protokol gereğiydi de. Bu protokolün Fatih ten de önceye dayand ğ, II. Murad da yaln z yerken gören Burgonya Dükü nün temsilcisinin seyahatnamesinden öğrenilmektedir YÜZYIL Bizans ta kefal asil, çiroz sefildi Bizans döneminde bal k, ahtapot, stakoz, yengeç, kalamar, deniz salyangozu tüketiliyordu. Sofralarda ayr ca ekmek, peynir, meyve, şarap, zeytinyağ, av ve kümes hayvanlar, domuz, kuzu, koyun, s ğ r görülebilirdi. Tabii bu, zenginlerin sofras yd aras nda Konstantinopolis mutfağ - 20 İSTASYON İSTASYON 21

12 TARİHTEN SAYFALAR YÜZYIL Yeniçeriler etli pilava hücum ederdi 15. YÜZYIL Fatih in tercihi kadriye ve kabunî ydi Topkap Saray mutfağ yemek yapman n ötesinde, sultan n cömertliğini ve gücünü halka gösterme rolünü de üstlenmişti. Fatih in, dönemin deyişiyle haşerat- bahriye (deniz böcekleri), yani böcek, stakoz, midye ve istridyeyi çok sevdiği söylenir. O dönemde karidese kadriye denirdi; kadriye ve istiridye saray mutfağ nda s k s k pişen yemeklerdendi. Padişaha sunulan mükellef sofradan bir örnek verelim: Fatih, Haziran-Temmuz aylar nda sabahlar yumurtal lapa, mant, kestaneli bulgur, tavukgöğüsü, muntacana (koyun etinden yap lan bir yemek) yoğurtlu erişte, lalanga, kabunî (et, soğan ve kuru kay s ile yap lan bir yemek) ile güne başl yordu. Süheyl Ünver, Fatih dönemi saray mutfak defterleri üzerine yapt ğ ve İstanbul Risaleleri III de yay mlanan incelemelerinde bir çeşit tatl su bal ğ n n Fatih Sultan Mehmed ve maiyetine mahsus olarak al n p pişirildiğini saptar: Matbah- âmire defterlerinde Fatih e mahsus bal k şöyle yaz l d r. Mâhi (bal k) berâ-yi hassa, 878 (1473) senesi Şaban nda hemen hergün defterde 10 akçelik al nd ğ nda cinsi bildirilmeyerek kaydedilmiştir. Süheyl Ünver, Fatih e 878 y l n n 3 Şevval Cumartesi günü haz rlanan yemekler aras nda piyazl bal ğ n da bulunduğunu aktar r ancak bu bal ğ n cinsi gene belli değildir. Fatih, saray mutfağ harcamalar nda tutumludur. Ünver in araşt rmalar na göre, örneğin Divan toplant s na kat lan vezirlere gününe göre pekmezli yoğurt tatl s, yumurtal lâpa, lahana çorbas, baş paça, yoğurtlu tutmaç veya yoğurtlu mant gibi tek çeşit yemek ç k yordu. 16. YÜZYIL Haçova Savaş n aşç lar kazand rd Topkap Saray mutfağ nda Fatih döneminde 100, II. Bayezid zaman nda 160, Kanuni devrinde 227, III. Murad n saltanat n n son zamanlar na kadar 1000 kişi çal ş rm ş. Bunlar n hep- 22 İSTASYON si kadrolu personeldi; ayr ca mutfakta 200 acemi oğlan bulunurdu. Padişahlar sefere ç kt klar nda Has Mutfak da yeterli personeliyle onu izlerdi. III. Mehmed in Ekim 1596 da kazand ğ Haçova meydan muharebesinde zaferin büyük pay n n aşç larda olduğu söylenir. Otağ- Hümayun a sald ran düşman askerlerini, aşç lar sat r, kepçe, maşa ve odunlarla sald r p perişan etmişlerdi! 16. YÜZYIL Kahve yapan adam (altta), saray mutfağ nda aşç baş (solda). Önce kahve, sonra kahve-alt Günde iki kere yemek yenilirdi: İlk yemek gündüz, son yemek güneş batmadan önce. Kahvalt n n, daha doğrusu kahve-alt n n ortaya ç k ş n, ad ndan belli, İstanbullular n kahveyle tan şmas na, yani 1550 lerin sonras na tarihleyebiliriz. Kahve içip tütün çubuğu tüttürmeden önce bir şeyler at şt rma âdetinin doğuşu da 1600 leri bulmuştu. Şeyhülislam Esad Efendi nin 1732 de tamamlad ğ Lehçetü l-lugat adl sözlükte ilk kez kahvalt dan sözedilirken, bunun Farsça Piş-hored (ön yemek) anlam na geldiği belirtiliyordu. Her Yeniçeri ortas n n ayr mutfağ vard. Ortan n komutan olan subay n unvan Çorbac yd ; rütbesinin işareti olarak belinde kepçe taş rd. Yeniçeriler, sabahlar çorba içer, ana öğünde de hoşaf, pirinç, bulgur, az et yerlerdi. Ancak pilav n özel bir yeri vard. Kap kulu Ocaklar her üç ayda bir saraya gidip ikinci avluda toplan r, maaşlar n ald ktan sonra saray mutfağ nda kendileri için haz rlanm ş yemekleri yeme iznini beklerlerdi. Bu törene Çanak Yağmas denirdi. Etli pilav sahanlar yere konur, Yeniçeriler izin verilir verilmez tabaklara doğru hücum ederlerdi. Çanak yağmas padişah n cömertliğini sembolize eden bir törendi. Yeniçerilerin izin ç kt ktan sonra çorbaya seğirtmeleri yani yemeğe yönelmeleri, ayn zamanda padişaha olan bağl l klar n n da göstergesiydi. Yeniçeriler, ayaklanacaklar zaman dağ t lan yemeği yemezlerdi. Çanak yağmas na kat lmamak isyan n başlang c yd ve buna kazan kald rmak denirdi. Padişah, gücünü ortaya koyan, yeniçerilerin kendisine bağl l ğ n gösteren çanak yağmas n yabanc elçilerin görmesini özellikle arzu ederdi. 17. YÜZYIL Seyyar sat c n n ad, tablal piyade Osmanl saray mutfağ nda kullan lan beşli tencere seti (üstte), 19. yüzy ldan bir konak illüstrasyonu (altta). Bir de Evliya Çelebi nin tablal piyade ad n verdiği seyyar sat c lar vard. Onlar da şöyle s ral yor: Zerdeciyân, başç yân, kebâbc ve köfteciyân, püryânciyân, yahniciyân, dolmac yân, südli aşç yân, şekerciyan, sa lebciyân, muhallebiciyân, helvaciyân, börekçiyân, çörekciyân, simitçiyan, katayifçiyân, lokmac yân, gözlemeciyân, yemişçiyân, bozac yân, meyhaneciyân, kaymakciyân, ekmekciyân, yoğurdciyân, peynirciyân... Liste uzay p gidiyor. 19. YÜZYIL Zeytinyağl lar sonradan geldi Zeytinyağ n n İstanbul mutfağ nda uzun bir geçmişi yoktur. Girit in Osmanl topraklar na kat lmas yla zeytinyağ ticareti artt. Zeytinyağl lar n İstanbullu Rum ve Ermenilerin mutfağ na girmesi ise 19. yüzy l ortalar n buldu. Önceleri zeytinyağ, ayd nlatma ve sabun üretiminde kullan l rd. Müslümanlar da bal k yemeklerinde sadeyağ tercih ederlerdi. Zeytinyağ n n mutfaklara girmesi, İstanbul a gelen adal ve Egeli göçmenler sayesinde oldu. Evliya Çelebi ye göre 1647 de İstanbul da 300 işkembeci dükkân vard, çal şanlar da yaklaş k 800 ü buluyordu. Galata da bal k çorbas, tava bal k ve tuzlu bal k satan dükkânlar da bulunurdu. İSTASYON 23

13 BAŞARI Hep insanlar büyülemek istedim Doğan Can Gündoğdu, Bahçeşehir Üniversitesi İletişim Tasar m Bölümü üçüncü s n f öğrencisi. Bir ders projesi olarak Batman serisinin üçüncü filmi için haz rlad ğ jeneriği internet üzerinden 10 günde 270 bin kişi izledi. Jenerik Hollywood yap mc lar taraf ndan da fark edilince, Hollywood dan 2013 te gösterilecek bir başka filmin jeneriğini yapmas için Gündoğdu ya teklif geldi. Doğan Can la süreci ve hayallerini konuştuk. RÖPORTAJ: FİGEN KAYRALCI 24 İSTASYON İSTASYON 25

14 BAŞARI BEGÜM ÖZPINAR Doğan Can Gündoğdu (ortada) ekip arkadaşlar ndan ikisiyle birlikte yeni ofislerinde. Başar l insanlar n yaşam öyküleri her zaman ilham vericidir, hep ç kar lacak birtak m dersler sakl d r o yaşam öykülerinde. Doğan Can Gündoğdu yaln zca 21 yaş nda. Öyküsünde öyle büyük hedefler, mücadeleler, zorluklar da yok. Yaln zca hayali var sekiz yaş ndan beri peşini b rakmayan: İnsanlar büyülemek. Gündoğdu bir Batman filmine yapt ğ jenerik sonucu Singapur, Toronto, Londra ve Hollywood dan 20 teklif al r. Ard ndan Türkiye den teklifler gelmeye başlar. Peki, nas l gelişmiş bu çoğu insana masal gibi gelebilecek süreç? Sinemaya merak m sekiz yaş nda başlad. Büyük ekran gördüğümde büyülendim ve zaman geldiğinde ben de mutlaka böyle işler yapmal y m diye düşündüm diye başl yor öyküsünü anlatmaya. İlkokulda film çekmeye çal ş yordum ama kameram olmad ğ için maket kameralar imal ediyor, kendi kendime kurgular yap yor ve film çeker gibi yap yordum. Daha sonra bu merak resim ve karikatür taraf na doğru kayd. İlkokulun geri kalan zaman n çizerek, karikatürler oluşturarak geçirdim. Ortaokula geldiğimde ise sihirbaz olmaya merak sard m. Hep benzer şeyler etraf nda dönüyor, fantastik dünya, hayal gücü, yarat c l k Tabii, çünkü en temel güdüm insanlar büyülemek, yapt klar m n beni tek heyecanland rantaraf buydu. Sihirbazl k da insanlar büyülemek için harika bir yol. Beni seyreden insanlar n yüzlerindeki o büyülenmiş ifadeyi görmekle çok mutlu oluyordum. Ama bütün bunlara rağmen içimdeki sinema merak devam ediyordu. Tabii benim için sineman n ç k ş noktas da insanlar büyülemekti. Üç tane k sa film çektim, hatta bir tanesi ödül ald uluslararas bir festivalde. Üniversiteye haz rlanma dönemimde ise yine sinemadan uzaklaşmak zorunda kald m ama içimden, bu uzaklaşmalar n dönemsel aralar olduğunu hep biliyordum. Onun için de Bahçeşehir Üniversitesi nin Görsel İletişim ve Tasar m bölümüne girmeyi çok istedim. Ama say sal okuduğum için de o bölümü seçemiyordum, endüstri mühendisi olabiliyordum. O kadar arada kald m ki Öyle yandan, annem ve babam, ikisi de öğretmen ve geleceği sağlam, maddi aç dan güvenli bir meslek seçmemi istiyorlard. Sonunda onlar ikna etmeyi başard m. Ve bir şekilde bu bölüme kapağ att m. K sa sürede kendimi bayağ geliştirdim. Üçüncü s n fta Güven Ç tak hocam z n video dersinde, önceden çekilen bir filme yeni bir jenerik haz rlanmas yla ilgili bir proje yapmam z gerekti. Çocukluğumdan beri çizgi romanlar elimden düşmeyen Batman in üçüncü serisinin jeneriğini çekmeye karar verdim. Batman in jeneriğini yapmak istediğimi söylediğimde hocam tereddüt etti, yeni ç kacak bir film için yapmak riskli dedi ama ben onunla iddiaya girdim, bu videonun 500 bin kez izleneceğine dair. İki haftada 750 bin defa izlendi. JENERİK FİLMİ MUTFAK MALZEMELERİNDEN Gündoğdu, jeneriği iki günde ve kendi mutfağ nda yarat ğ malzemelerle çekmiş. Malzemeleri buz, cam, fanus, b çak ve ip. Jeneriğin temas n, güçlü bir öğe olduğu için buz etraf nda şekillendirmiş. Buzu, filmdeki kötü karakteri simgelemesi ad na ön plana ç kartm ş. Bir de kendi tasarlad ğ gazete bask lar var. Gazete kağ tlar ndan ve yeni ç kacak filmin set fotoğraflar ndan faydalanm ş. Set fotoğraflar n, katil sanki onlar izliyormuş, onlar hakk nda bilgi topluyormuş izlenimini verecek şekilde düzenlemiş. Videonun yurt d ş nda da paylaş lmas yla birlikte Londra, Singapur ve Hollywood dan teklifler gelmeye başlam ş. En cazibi de Hollywood dan gelen, Code Name Geronimo isminde Usame Bin Ladin le ilgili bir film için jenerik haz rlamak. Yaklaş k beş ay süren bir çal şma sonunda jenerik haz rlanm ş. Ard ndan Behzat Ç nin, Karaoğlan filminin, Karaday dizisinin ve Çanakkale filminin jeneriğini yapmas için gelen teklifler... Doğan Can Gündoğdu art k çok sevdiği bir işi yaparak dokuz ay gibi k sa bir sürede hem meşhur olmuş hem de iş sahibi bir kişi. Bu noktada bölüm arkadaşlar ndan beş kişilik bir ekiple birlikte şirketini kurmaya karar vermiş. Beşiktaş ta, deniz gören bir dairede qep medialab kurulmuş. Tabii hocalar Güven Ç tak da daimi destekçilerinden. Onu hiç yan m zdan ay rm yoruz. O da bizim ekip arkadaş m z oldu art k diyor Doğan Can, hocalar için. Hayat böyle gelişmeyip de hayallerini arka plana atmak zorunda kalsayd nas l hissederdi diye soruyorum Doğan Can a. Çok sakin bir şekilde, İnsanlar n çok hayal ettiği ve çok istedikleri şeylerin eninde sonunda gerçekleşeceğine inan yorum. Ben de, başka işlerle meşgul olmak zorunda kalsayd m bile el etek koşard m hayallerimin peşinde. Zaten bu son olaylar n gelişmesinden de anlad m ki hayallerin gerçekleşmesi hiç de öyle zor değilmiş diyor. Halbuki biz hep aksine inanageldik. Hayallerin gerçekleşmesi için çok zaman geçmesi, çok eziyet çekilmesi, çok hayal k r kl klar yaşanmas gerektiğini düşündük hep. Dünyada olmayan şeyleri yaratmak istiyor. Realist bir dünyada yaşayanlar k s r, kuru, s k c devinimlerin d ş na ç kararak olmayan bir hayal dünyas na davet ediyor, şaş rt yor, büyülüyor. Kara film tutkusu var, yapt ğ çal şmalarda da çok kendini ele veren. Stanley Kubrick, Tarantino, Christopher Nolan en s k takip ettikleri. Bir Batman, bir süperkahraman filmi çekmeyi çok istiyor. Doğan Can süperkahramanlar n dünyas nda kendini iyi hissediyor. O dünyaya insanlar davet etmek, daha iyi bir yaşam için al nabilecek dersleri göstermek istiyor. İnsanlara olmayan bir dünya sunuyoruz, değişik bir şölen sunuyoruz. Bunu da o kadar keyif ve tutkuyla yap yoruz ki... Başar m z da ondan kaynaklan yor san r m. Yapt ğ m z işler bizce yap labilecek en etkileyici işler. Hayalini kurduklar ve daha sonra kurgulad klar dünyadan o kadar eminler ki Doğan Can hiç bilim kurgu kitaplar okumad ğ n, fantastik filmleri seyretmediğini, daha da ötesi onlar n hiç ilgisini çekmediğini söylüyor. Ayr ca, onlardan etkilenmek de istemiyor. Bu çocuklar yapt klar işi yapmaya mecburlar. Daha s ğ, daha bildik, daha güvenli bir deniz bilmiyorlar. Aram yorlar da... Çünkü o sulara ait olmad klar n çok iyi biliyorlar. Yaşam n s rr biraz burada sakl galiba. Nereye ait olmad ğ n bilip oradan uzak kalmaktan. Gerisi kendiliğinden geliyor sonra, zorlanmadan ve keyif içinde ak yor hayat. O zaman ne uyand klar gün bir öncekinin ayn oluyor, ne de adland ramad klar s k nt lar. Onlar tutkular n n peşinde, çok genç yaşlar nda keşfetmişler bu s rr. Bu hayat n bir tekrar yok. Batman filmi için yapt klar jenerikten sahneler (en üstte ve sağ altta) ve filmin afişi (sol altta) adresinden jeneriği izleyebilirsiniz. Başar lar Doğan Can henüz 21 yaş nda ve yaln zca 2012 y l nda neler yapt : Code Name Geronimo filminin jeneriğini yapt. qep medialab ad nda bir şirket kurdu. 10 milyon lira bütçeli Karaoğlan filminin jeneriğini yapacak. Yeni sezon Behzat Ç. dizisinin jeneriğini yapt. Karaday adl yeni dizinin (ay yap m) jeneriğini yapacak. Çanakkale adl yeni sinema filminin jeneriğini yap yor. Bir müzik grubunun Angels adl müziğine video haz rlad. 3 milyondan fazla kişi izledi. 26 İSTASYON İSTASYON 27

15 SÖYLEŞİ MODERN ZAMAN DON KİŞOT U Murat Daltaban, insanoğlunun bir parças olan şiddeti yüzümüze vuran, fark nda olmam z sağlayan güçlü ve sert oyunlar sergiliyor DOT Tiyatrosu nda. Bu y l ise bir başka toplumsal gerçekliği, kentsel dönüşümü konu alan Ağ r Roman Yeni Dünya dizisinde oynuyor. Kendisiyle diziyi, oyunlar ve şiddeti konuştuk. RÖPORTAJ: FİGEN KAYRALCI Bizi gözetleyen bir büyük ağabey olduğunu biliyorduk. Art k bir küçük ağabey de var; iletişim araçlar nda ustal k kazanan toplum. Ağ Ağ r Roman n Türk edebiyat nda önemli bir yeri var. Televizyonda da bir ağ rl ğ olacağ na inan yorum. Dizi format, kitab n uyarlamas olarak değil de kitaptan esinlenilmiştir diye tarifleniyor. Televizyon format da cesur bir iş olacakt r. Proje bugünün İstanbul unda, değişen Kolera Mahallesi ni anlat yor. Ağ r Roman- Yeni Dünya da, kitaptaki Kolera Mahallesi nin üzerinden çok zaman ak p gitmiştir ve Kolera yeni dünyada var olma savaş vermektedir. C va, Kolera n n yerlisi ve eski geleneğin abilerindendir. Değişime ayak uyduramayanlardand r. Mahallenin efsane delikanl s Salih in de en yak nlar ndand r. ğ ş ş İstanbul öyle büyük bir şehir ki, kentsel dönüşüm bölgeleri şehrin tam orta yerinde ortaya ç kt ğ halde herkesten çok uzakta. O bölgelerin sakinlerinin yaln z b rak ld klar n görüyorum. Paran n o bölgelerdeki hareketi çok vahşi, h zl, ac mas z. Umar m izleyenlerde bir fark ndal k yaratabilir. Ş ş ş ş ş ş ş ş Ben şiddetin içinde yaşay p da şiddete bu kadar yabanc laşm ş olman n ne anlama geldiğini sorguluyorum kendi kendime çoğu yapt ğ m oyunda. Şiddete karş olup bu kadar şiddet üretmek insan n entelektüel zekâs yla doğas aras ndaki çat şma bence... Şiddetin zamana bağl olarak evrim geçirdiğini gözleyebilirsiniz. ş ğ Sanm yorum. Ancak bugün insan zekâs n n ürettiği şiddet, en ac mas z. İnsan zekâs yla şiddet üretme araçlar geliştirdi. Bu araçlar toptan, tüfekten, atom bombas ndan daha kal c ve daha yayg n etkiler yarat yor. Mesela dil... Şiddet, korku, ac ve öfke üretir. Salg na dönüşür. Tekrar şiddet gören taraf ndan üretime girer. Bu çağ n kilit kavramlar ndan şiddeti doğru tan mlamak ve s n fland rmak gerekli; ama yok edemezsiniz. Kendinizi şiddete karş koruyamazs n z. Şiddet üretmemek belki yak n çevrenizi yaşan l r k lar. Ben bunu yapmaya çabal yorum. 28 İSTASYON İSTASYON 29

16 SÖYLEŞİ Baba olunca kelimeler yaşam buluyor, yaşanmaya başl yor; üzerine fikir yürüttüğünüz birçok şeyi tecrübe etmeye başl yorsunuz. Zenginleşiyorsunuz. SANAT İYİLEŞTİRİCİ TEK YOL. İNSANIN KENDİ KÖTÜLÜĞÜNE İLAÇ OLSUN DİYE ÜRETTİĞİ GÜZELLİKTİR SANAT. Murat Daltaban kimdir? Uzun y llar İstanbul Şehir Tiyatrolar da oyunculuk ve yönetmenlik yapt. Daha sonra Özlem Daltaban ve Süha Bilal le birlikte kurduğu DOT Tiyatrosu nda Türkiye de ilk kez In-Yer-Face türünde oyunlar sergilemeye başlad ve çok ilgi gördü. DOT, y l sezonunun ilk yar s na iki yeni yönetmenin oyunuyla uyla başl yor. David Graig in yazd ğ Sar Ay P nar Töre yönetiyor. Oyun Eylül sonunda başlad. Alt n Ejderha ise Roland Schimmelpfenning in yazd ğ bir oyun ve Serkan Salihoğlu taraf ndan yönetiliyor. Sezonun ikinci yar s nda DOT sahnelerinde yer alacak Sarah Kane in Cleansed ini Murat Daltaban sahneleyecek. Oyunu Türkçeleştiren Hakan Günday. Fatmagül ün Suçu Ne dizisindeki başar l performans n n ard ndan bu y l da Ağ r Roman kitab ndan bir esinlenme olan Ağ r Roman Yeni Dünya dizisinde yer al yor. Dizide, Ağ r Roman kitab na konu olan Kolera Mahallesi, 40 y l sonra, kentsel dönüşümün eşiğindedir. Aile içi şiddet, ikili ilişkilerde şiddet, toplumdaki şiddet, kulland ğ m z dildeki şiddet Hepimizin ruhu ağ r hastaland adeta. İyileşme sürecimiz nas l başlamal, nelerden destek almal y z yaşama sevincimiz ayakta tutabilmek için öncelikle yap lmas gerekenler neler? Sanattan. İyileştirici tek yol bu. Sanat size dürüst ve ç plak gelir. Dünya çap nda bir sanat partisi kurulmas n öneriyorum. Tüm dünyaya sanat n doğrular üzerinden politik yapt r mlar uygulanmas n öneriyorum. İnsan n kendi kötülüğüne ilaç olsun diye ürettiği güzelliktir sanat. Şiddet gündelik yaşama bu derece etki ederken temiz kalab ilmek mümkün mü? Elbette değil. Temiz kalamazs n z, ama iyilik üretebilirsiniz. Kendinize rağmen. DOT oyunlar nda kişiler yaşamdaki şiddetin her türlüsüyle yüzleşiyorlar. Kendilerinin de bir parças olduklar o şiddeti fark etmelerinin ard ndan gelen k r lma noktalar n ne takip ediyor? Ortada duran hikâyenin evire çevire konuşulmas, üzerine tart ş lmas gerekiyor. Şiddetin bir parças, üreteni olman n fark na varmak kolay kabul edilir bir şey olmad ğ için etkileri de duygu patlamalar na sebep oluyor. Bu da hikayeyi uzun süre yan n zda taş man za sebep oluyor. DOT oyunlar n n ilgi çekmesi de bu yüzden. Yan n zda taş d ğ n z hikayeyi daha çok kişi bilsin ve üzerine konuşal m arzusu çok güçlü bir motivasyon oluşturuyor. Yak nlar n zdakilerin de oyunlar görmesini istemeniz bu yüzden. Üzerine konuşmak tart şmak arzusu sizi çok güçlü dürtüyor. Bu dürtü, fark na varman n, yaln z olmad ğ n z bilmenin, ac n z tarif dilini bulman n getirdiği ayd nlanma. Gündelik dilin s radanl ğ ndan, etkisini kaybetmişliğinden kurtulup kendinizi tarif etmenin yeni ve işlevli bir üst dilini bulmuş olman n getirdiği heyecan. İyileşmenin yolu teşhisin doğru konmas na bağl. Ben kendi aç mdan gördüğüm resmi tarif etmeye çal ş yorum. Şiddetin parças olmak insan n doğas, bunu fark na var p dizginlerini ele geçirmek ise insan zekâs n n mecburiyeti. Çocuğunuzun doğumu sizi nas l etkiledi? Ürktünüz mü? Onun geleceği için kayg land n z m yoksa yeni bir güç mü demekti sizin için? Karmaş k bir durum çocuk sahibi olmak. Hayata bir pencereden daha bakma şans veriyor size. Baba olmak ne demek baba olunca anl yorsunuz. Hayat n z n en önemli tecrübesi. Birçok kavram gözden geçiriyorsunuz. Aile, baba, çocuk, anne gibi temel kavramlar n etraf nda giderek genişleyen bir yeni kavramlar dünyas inşa oluyor. Kavramlar birdenbire can bulmaya başl yor. Kelime- 30 İSTASYON İSTASYON 31

17 SÖYLEŞİ Ağ r Roman n geçtiği Kolera Mahallesi nin sakinleri aras nda Sumru Yavrucuk, Nesrin Cevadzade, Begüm Birgören, Onur Saylak, Özge Özpirinçci, Murat Daltaban, Macit Koper başta olmak üzere birçok önemli oyuncu bulunuyor. ler yaşam buluyor, yaşanmaya başl yor; üzerine fikir yürüttüğünüz birçok şeyi tecrübe etmeye başl yorsunuz. Zenginleşiyorsunuz. Kendinizi ve insan denen varl ğ bir başka taraf ndan tan maya başl yorsunuz. Duygular n ve zekân n en yoğun, en ağdal yaşand ğ bir dönem başl yor. Ve siz o dünyan n tam ortas nda kalakal yorsunuz. Lego parçalar yla dolu büyük bir salon. Neyin, nelerin karş s nda tükendiğinizi hissedersiniz? Zaman m kötü kullanmak... Buna sebep olan her şey... Başkas n n zaman n kötü kullanmas na sebep olan kişiler. Başkas n n zaman na sayg duymayan, zaman sat n alabileceğini zanneden, başkas n n zaman n gasp eden zorbalar... Tükendiğinizde nas l şarj olursunuz? Nelerle beslenirsiniz? Evime kapanarak şarj oluyorum. Müzik, kitap, film, oyun Her şeyi keşfetme süreci beni mutlu eder, heyecanland r r. İyi bir müziği keşfetmek için ald ğ n z yol sizi iyi besler. Nas l bir dünya için çabal yorsunuz? Bilmiyorum. O kadar karmaş k ki durum. Suçun, savaş n, adaletsizliğin olmad ğ bir dünya desem ne saçma olurdu. ŞİDDETİN PARÇASI OLMAK İNSANIN DOĞASI, BUNU FARKINA VARIP DİZGİNLERİNİ ELE GEÇİRMEK İSE İNSAN ZEKÂSININ MECBURİYETİ. 32 İSTASYON

18 YEME-İÇME Sonbahar rengarenk Past rma yaz geldi mi havalar hafiften soğumaya başlar, zaman zaman da olsa. Eh, ne de olsa sonbahar Manavlar doldurmaya başlar k rm z, turuncu, sar, mürdüm rengi meyveler. Bunlar n hepsi kanser hastal klar n n riskini düşürme ve bağ ş kl k sistemini güçlü olmas nda önemli rolü olan beta-karoten, A ve C vitamini içerir. Omega 3 ve fosfor içinse mevsim bal klar n skalamay n. MÜRDÜM ERİĞİ Bembeyaz çiçekleriyle gelin duvağ n and r r erik ağac. Tazeliği, yeniden dirilişi, yeni başlang çlar simgeler. Anavatan Anadolu'dur ama Kafkasya ve Hazar Denizi çevresinden dünyaya yay ld klar san lmaktad r. Bereketlidir, çay, reçeli özellikle marmelad ve hoşaf yap l r. Bol miktarda B ve C vitamini içerir. İçerdiği potasyum ve magnezyum sayesinde kan bas nc n dengeler. Kan şekerini çok yavaş yükselttiği için korkmadan yenebilir, neredeyse tüm diyet programlar nda yer al r. GREYFURT Hangimiz ufakken portakal ve greyfurtlar n kabuğunu tek bir parça halinde ç kartmaya çal şmad k. Portakal ve limon gibi greyfurt da, c vitamininin mükemmel bir kaynağ d r ve bağ ş kl k sisteminin desteklenmesinde yard mc d r. Anti-tümör aktiviteye sahip greyfurt, hücreye zarar veren serbest radikallere karş savaş r. Ayr ca kolesterolü düşürücü etkisi de vard r. Portakala göre biraz daha keskin tad olan greyfurt salatalarda, avokadoyla birlikte ve kerevizin içinde çok güzel olur. KIZILCIK Anadolu'da her derde deva bu k pk rm z ufak tefek meyve, iltihaplanmay önler, alerjileri azalt r, bağ ş kl k sistemini güçlendirir, K z lc k ağac n n kabuklar kaynat larak etkili bir ateş düşürücü elde edilir ki bu özellikle menopozda faydal d r. Ayr ca, kabuklar toz haline getirilip yaralar n üzerine mikrop öldürücü olarak serpilebilir. K z lc ğ n marmelad, şerbeti, peltesi yap l r ki baz yörelerde ad na murabba denilir. Bir de Kütahya ve İnebolu'da yap lan nefis bir tarhanas vard r. Bugünler bu tarhanay yapman n tam mevsimi. Bu arada, Karadenizliler k z lc ğ kiren diye bilir. LÜFER İstanbul denilince akla ilk gelenlerden birisi de lüfer bal ğ, özellikle İstanbullular için. Kimi zaman boğaz n sultan kimi zaman boğaz n dişlisi olarak an lan lüferin gelişme evrelerine göre ismi değişir; s ras yla koruk, defne, çinekop, sar kanat, lüfer, kaba lüfer ve kofana olur. Geceleri lüks lamba ş ğ nda lüfer av n n görüntüsü bile İstanbul'u anlat r. Eski zamanlarda Boğaziçi'nde bal k tutulurken sandallar aras nda neşe içerisinde şiirler okunur, Türk Sanat Musikisi eserleri seslendirilirmiş. Ne yaz k ki bütün bunlar art k tarih olmak üzere çünkü trol avc l ğ sonucu bu nadide bal k art k yok olma tehlikesiyle karş karş ya. İşte bu nedenle 24 santimden ufak lüferlerin tutulmas ve sat lmas yasakland. Lüfer al rken lütfen mutlaka boyunu kontrol edin. HAVUÇ Turuncu renkli bu sebzeyi çiğ, at şt rmal k olarak tüketebilir, suyunu içebilir, rendelenmiş olarak salatas n yapabilir, çorbalara, sebze yemeklerine katabilir ve garnitür olarak da tüketebilirsiniz. Daha ne olsun... Ayr ca, mükemmel bir antioksidan olan beta karoten deposudur, vücudu toksinlerden temizler, bağ ş kl k sistemini güçlendirir. Beta karotenin vücutta daha fazla kullan lmas için havucu hafifçe pişirin. AYVA Manavlarda ayvay gördüğünüz zaman bilin ki k ş art k iyice gelmiştir. Ayvan n bollaşt ğ y llarda ise k ş n daha zorlu geçeceği inanc yayg nd r. Hem çiğnenmesi hem de boğazdan geçmesi zordur. Olumsuz anlamda kullan lan "Ayvay yedim" deyimi bu zorluktan kaynaklan r. Onun için suyunu kaybetmesin diye mutlaka tahta kaş kla parçalanmas önerilir. Kompostosu, jölesi ve reçeli yap l r. Kaymakl ayva tatl s ise başl baş na ağz n za lay k bir ziyafettir. KEREVİZ Vatan bat ve kuzey Avrupa. Eski Yunan uygarl ğ nda da tüketildiği biliniyor. Zeytinyağl s, dolmas, salatas yap l r. Tavuk çorbas na kat ld ğ nda nefis bir tat ve aroma verir. Biz uzun y llar sadece toprağ n alt nda bulunan k sm n yedik. Son y llarda kereviz sap n n lezzetini fark ettik, özellikle salatalarda ve domates suyuyla birlikte. KARNABAHAR Çok seveni olmayan yoktur ama k ymal yemeğinin yan s ra buharda hafifçe pişmiş, üzerine zeytinyağ ve limon gezdirilmiş karnabahar hiç de öyle yabana at lacak bir sebze değildir. Üstelik öyle müthiş yararlar da vard r ki C vitamininin yan s ra B vitamini, potasyum, manganez ve omega-3 yağ asidi içerir. Üstelik, kansere karş koruyucu etki gösterdiğini, dolay s yla mutlaka yemek al şkanl ğ m z n bir parças olmas gerektiğini neredeyse bütün doktorlar söylemektedir. Kalsiyum emilimini azaltabileceği için özellikle menopoz dönemindeki kad nlar n tüketmeden önce doktora dan şmas nda fayda var. PALAMUT Önce Karadeniz de bal kç lar n ağlar na tak l r, sert poyrazlar esmeye başlay nca da Marmara Denizi ne geçer. Bizans zaman nda özellikle Haliç palamut kaynamaktaym ş. Romal lar n ünlü tarihçisi Strabon da ak nt n n palamutlar Kad köy önlerinden Haliç yönüne sürüklediğini anlat rken Haliç te palamutlar n elle yakalanacak kadar bol olduğunu söyler. Bizans n Roma imparatorluk dönemi sikkelerinde de bazen yan yana iki palamut bal ğ bazen de iki palamut bal ğ aras nda bir yunus görülür. Palamutun en leziz hali halka kesilip tavada pişilirilenidir. Eminönü nde ve köprü alt nda ekmek aras k zarm ş palamut yemenin zevki ise çok az şeyde vard r. Yan nda k rm z soğan sak n unutmay n. 34 İSTASYON İSTASYON 35

19 SAĞLIK GRİP YATAĞA DÜŞÜRMESİN Sonbaharda havalar n serinlemesiyle hapş r p öksürmeye başlad k bile. Nezle mi oluyoruz, grip mi? Kuş gribi mi, domuz gribi mi, fok gribi mi? Antibiyotiğin faydas var m, yok mu? Bütün bir k ş m z zehredebilecek grip hakk ndaki gerçekler... Hava s cakl klar halen yaz günlerini aratmasa da art k geceler serin, birdenbire ç kan rüzgar üşütüyor, yağmurlu ve günlerin eli kulağ nda. Bu Ekim günleriyle birlikte bütün bir k ş bizi tehdit edecek grip mevsimini de açm ş olacağ z, tabii aş mevsimini de. Grip aş s hakk nda olumlu veya olumsuz çeşitli söylentiler dolaş r her y l ancak aş olanlarda gribe karş korunma oran yüzde 90 lara kadar ç kabiliyor. Grip, sağl kl insanlarda ortalama bir haftada geçmesine rağmen; vücut direncini düşüren kronik hastal ğ olan kişilerde (şeker, kalp-akciğer hastal klar, AIDS vb.) ve yaşl larda, zatürree, beyin iltihab, kalp kas iltihab gibi çok ciddi ve ölümle sonuçlanabilecek hastal klara yol açabiliyor. Dolay s yla, bu yüksek risk grubundaki kişiler tan mlamas na girenlerin mutlaka grip aş s olmalar öneriliyor. Grip aş s n n alt ay kadar koruyuculuğu var. Bu aylarda yap lan aş nisan, may sa kadar koruyor. Her aş da olduğu gibi grip aş s n n ard ndan da vücutta hafif ateş, k rg nl k olabilir ama bu bir gün kadar sürüyor ve geçiyor. GRİP Mİ NEZLE Mİ? Nezle ve grip çok s k kar şt r lan iki rahats zl k. Nezlede genel durum daha iyi seyrediyor, ateş yükselmiyor, daha çok hapş r k, burun ak nt s ve burun t kan kl ğ yla kendini gösteririyor. Gripte ise mutlaka yüksek ateş, baş ve vücut ağr lar, şiddetli halsizlik ve devam nda öksürük var. Grip, bronşit gibi soğuk alg nl ğ n n nedeni çoğunlukla virüsler. Antibiyotik ve öksürük şurubu ise virüs enfeksiyonlar nda etkili değil. Üstelik antibiyotiklerin gereksiz kullan m böbrek ve karaciğeri yorduğu gibi vücutta antibiyotiğe karş gelişen bağ ş kl k ciddi hastal klarda antibiyotiklerin etkisiz hale gelmesine sebep olabiliyor. Gripte asl nda antibiyotik tedavisine gerek olmadan bir hafta içinde kendiliğinden iyileşme sağlan yor. Bu bir hafta içinde mutlaka yatak istirahati ve bol s v al m şart. Solunum yolu enfeksiyonlar nda gözlenen öksürük şikayeti ise asl nda oluşan salg lar n solunum yollar ndan temizlenmesi için vücudun bir savunma mekanizmas. Öksürük kesici ilaçlar n kullan m, vücudun bu doğal savunmas n bloke ettiği için iyileşmeyi geciktirebiliyor. Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da aspirin kullan lmamas gereği. Aspirin kan suland rd ğ için virüslerin vücuda daha çabuk yay lmas na neden oluyor. Aspirin yerine parasetamol içeren ilaçlar öneriliyor. Klinik şikayetlerde kötüleşme durumunda ise mutlaka hekime başvurulmas gerekiyor. Bir de gribal enfeksiyon sonras nda koku alma bölgesinde virüsün yaratt ğ bir hasar meydana gelebiliyor. Bol B vitamini almalar virüse bağl enfeksiyonlarda kişilerin çok kayba uğramadan an hastal ğ rahat ve daha az hasarla atlatabilmele-erinde yard mc oluyor. Gribe karş en koruyucu desteklerden birisi de kuvvetli bağ ş kl k sistemi. Bağ ş kl k sistemimizi izi antioksidan maddeler içeren yiyeceklerle dengeli eli beslenme ve düzenli uykuyla koruyabiliriz. Gripten korunmada en etkili yöntemlerden bir diğeri ise leri s k s k y kamak ve grip salg n durumlar nda da el- mümkünse karş laşt ğ m z insanlarla öpüşmemek ek ve hatta tokalaşmamak. Nas l beslenmeliyiz? Sebzeler: Brokoli, karnabahar, lahana, biber, enginar, spanak, havuç, maydanoz, tere, sarm sak Meyveler: Portakal, greyfurt, mandalina, kivi, elma, limon. Zeytinyağ, badem, f nd k, soya, ceviz, f st k, ay çekirdeği Keten tohumu, soya fasulyesi, sarm sak, omega 3 yağ asitleri (en çok somonda bulunur) K rm z et, yumurta, yeşil mercimek, barbunya, nohut Pekmez (her gün) 36 İSTASYON İSTASYON 37

20 SAĞLIK KOYU RENKLİ ÇİKOLATA ÇOK FAYDALI Çikolata gibi insana fazlaca veren şeylerin genellikle bünyeye zarar verdiğini düşünürüz ancak çikolata bunlardan birisi değil. Özellikle kakao oran yüksek en az ndan yüzde 70- çikolatalar enerjinizi yükselteceği gibi şeker oran az olduğundan kan şekerinizi de f rlatmayacak. Ama bunlardan da önemlisi, araşt rmalar, kakao oran yüksek çikolata tüketmenin kalp sağl ğ n za da yard mc olduğunu ortaya koyuyor, tabii günde yaln zca bir veya iki parçada kalmak şart yla. Bu araşt rma sonuçlar, özellikle inmelerde kullan lacak yeni bir ilac n geliştirilmesi için umut veriyor. 27 YAŞ Haf za, giderek zay flamaya başl yor. SU TERESİ İsmi su teresi ama suyun içinde değil de su k y lar nda yetişir. Yöresel olarak tak lan çeşitli isimleri de pek hoştur: Ac gerdeme, c rc r, gerdeme, istapan, kardomat, kerdeme, sezab, tuzik, hoşk ran, su mancas, bunlardan baz lar. Su teresi Türkistanl Türkler ve Persler taraf ndan çok eskiden kullan ld ğ (M.Ö) ve Avrupa da ise 16 nc yüzy ldan beri kan temizleyici olarak tüketildiği biliniyor. T bb n babas Hipokrat, akarsu yak n ndaki hastanesinde, hastalar n su teresiyle tedavi etmiş. Ayr ca su teresi savaşa gitmeden önce Yunan askerlerine kuvvet verici olarak veriliyormuş. Üstelik kansere karş da etkili. Akyuvarlardaki DNA hasar nda yüzde 23, kan trigliserit düzeylerinde ise yüzde 10 azalma sağl yor. ERKEKLER VE KADINLAR DÜNYAYI FARKLI GÖRÜYOR Erkeklerle kad nlar n dünyay oldukça farkl alg lad klar n art k hepimiz biliyoruz. Fakat ayn zamanda, erkeklerle kad nlar n görme mekanizmalar da birbirlerinden farkl ym ş. Kad nlar renk değişimini daha iyi alg larken erkekler hareket eden objeleri daha iyi görüyorlar. Daha önceki çal şmalarda kad nlar ve erkekler aras nda işitme ve koku duyular nda da farkl lar olduğu ortaya ç km şt. Uzmanlar, görmedeki bu fark n erkeklerdeki yüksek testesterona bağl olduğunu düşünüyor. ÇOCUKSUZ ÇİFTLERE KÖK HÜCRE UMUDU Y llar y l herhangi bir sebepten dolay çocuk sahibi olamayan çiftler beraberliklerini hep bir eksiklik duygusuyla yaşad lar. Daha sonra tüp bebek uygulamas geliştirildi ve bu çiftlerin büyük bir k sm çocuk sahibi oldu. Ama ortada halen bir sorun vard. O da, bir sorundan dolay erkeğin spermi veya kad n n yumurtas elde edilemiyorsa, bir yabanc n n spermini veya yumurtas n kullanmakt ki bu, çiftlerin çoğu taraf ndan tercih edilen bir yöntem değildi. T ptaki baş döndürücü gelişmeler sonucu bu soruna da çare bulunmuş görünüyor; kök hücreden sperm veya yumurta elde etmek. Ayr ca, tüp bebek tedavisinde en önemli sorunlardan birisi de döllenen ve nakledilen embriyolar n rahim duvar na yap şamamas ve bu embriyolar n kaybedilmesiydi. Sonuç, ciddi bir moral bozukluğu ve maddi zarar demek olan tüp bebek işleminin birkaç kez tekrar edilmesi. Doktorlar, bu gibi sorunlar için de kök hücre tedavisinin rahim duvar n kuvvetlendirerek çözüm olabileceğini belirtiyor. DEPRESYONUN ALTINDAN TİROİD ÇIKABİLİR Hayat koşullar zorlaşt kça depresyon da yak n arkadaş m z oldu neredeyse. Bir depresyon dönemini atlat p diğerini karş lar olduk. Bu kadar yayg nlaşt kça da depresyonu normal bir hal olarak kabul edip asl nda bir hastal k olduğu fikrinin üstünü örtmek gibi bir eğilimimiz oluyor. Oysa ki nedenini bulup tedavi etmek ve hayat n her alan n etkisi alt na alan bu dertten kurtulmak belki de o kadar zor değil. Depresyon çeşitli sebeplere bağl olabildiği gibi en yayg n olan ama akl m za en son gelen sebeplerden birisi de tiroit hormonumuzun yavaş çal ş yor olmas. Halsizlik, yorgunluk, saç dökülmesi, cilt kuruluğu, kaş nt, t rnak k r lmas, kab zl k gibi bulgular n ard ndan gelen depresyon, tiroit hormonunun ilaçla düzenlenmesiyle ortadan kalk yor. Devam eden bir depresyonunuz varsa, antidepresan almaya başlamadan önce basit bir kan testiyle tiroit ölçümünüzü yapt r n. ANNE SÜTÜNE REZENE Diğer ad arapsaç olan rezene asl nda maydanozgiller ailesinden. Boyu iki metreye kadar uzuyor, baz lar m z n çok da hazetmediği kokusu ise iki y l devam ediyor. Anavatan ise Akdeniz ve Orta Doğu. Yapraklar ndan ve kurutulmuş tohumlar ndan elde edilen baharat bal k ve tavuk yemeklerinde, salatalarda güzel koku ve tat verme amaçl kullan l yor. Hatta, yöresel olarak baz unlu ve şekerli yiyeceklerin yap m nda da tercih ediliyor. Kuzey Afrika ve Avrupa ülkelerinde ise toprak alt ndaki soğana benzeyen tatl ve hoş kokulu meyvesinden salata yap l yor, hatta tek baş na meyve olarak bile yeniliyor. Rezenenin iki önemli yarar da var. Biri anne sütünü art rmas. İkincisi ise sindirim ve sinir sistemlerini rahatlatmas. Akşam yemeğinden sonra içeceğiniz bir bardak rezene çay, fazla kaç rd ğ n z yemeğinin ard ndan geceyi rahat geçirmenizi sağlayabilir ama uyku sorunlar olanlar dikkat etsin; uykunuzu kaç rabilir. YUMURTA BEYAZIYLA DENGELİ KAN ŞEKERİ Uzun y llard r çok zararl diye sofralar m zdan uzak tuttuğumuz yumurta art k aklanmakla kalmad, art k özellikle önerilir oldu. Kalorisinin azl ğ, iyi yağlar içermesi, bir protein ve kalsiyum deposu olmas sebebiyle yumurta beyaz daha çok tercih ediliyor. Bu özellikleriyle yumurta beyaz sağl k için en önemli değerlerden biri olan kan şekerini dengede tutuyor. Sabahlar bir tam yumurta ve üç yumurta beyaz yla yap lan bol sebzeli bir omlet güne başlamak için mükemmel bir seçim. ELMA KAHVEDEN DAHA ETKİLİ Uykumuz mu geldi, enerjimiz mi düştü? İlk yapt ğ m z şey bir fincan kahveye uzanmak. Ama kahveyi de öyle çok içemiyoruz, ard ndan gelen kalp çarp nt s iş yapmam z engelliyor. Asl nda kahvenin çoğumuzun bilmediği, çok da iyi bir alternatifi var; o da elma. Doktorlara göre elma, uyan kl k ve dinçlik için bir bardak kahveden çok daha etkili. Müthiş kahve düşkünü olarak ilk duyduğunda bu habere hiç itibar etmeyenler bile denedikten sonra elman n enerji veren ve uyan k tutan gücünü fark etmişler. Üstelik elman n içeriğindeki baz antioksidanlar beyin hücrelerini stresten kaynaklanan nörolojik toksinlerden de koruyor. AY ÇEKİRDEĞİ KOLESTEROLÜ AZALTIYOR Çekirdek çitlemenin, çitlerken bütün dünyadan, s k nt lardan ve düşüncelerden kopman n zevki başka nede var ki? B rak n zevki bir yana, adeta bir bağ ml l k. Çekirdeği çitleyenlerin aras nda hepsini bitirmeden elini çekebilenlerin say s herhalde çok azd r. Öyleyse çekirdek severlere bir müjde; çekirdekte bulunan fitosterol denilen bir madde, hem kolesterolü düşürüyor hem bağ ş kl k sistemini kuvvetlendiriyor hem de belirli kanser türleri riskini azalt yor. Yeterli tüketmek şart yla; zira ay çekirdekleri çok yağl olduğu için kilo alma riskiniz var. 38 İSTASYON İSTASYON 39