Bilim ve Medeniyet Kulübü. Dış Politika Akademisi. Mart 2013

Transkript

1 Bilim ve Medeniyet Kulübü Dış Politika Akademisi Mart 2013

2 HAZIRLAYAN Başak Korkmaz Büşra Demir Destegül Güçyener Esra İnal Kübra İnceoğlu Lütfiye Başayvaz Muhammed Mustafa Nurduhan Rıfatcan Özdemir Samed Aktaş Sena İpek Sancar Sevil Toprak Seyfullah Tezcan Süveyda Baytak Taha Gökhan Bakır Tuğba Telli Zehranur Kırkgül Zübeyde Şahin DERLEYEN Hakan Mert Meryem Bingül

3 ORTA DOĞU NUN DÜNYA GÜÇ MÜCADELESİNDEKİ ÖNEMİ VE KONUMU Tarih boyunca büyük medeniyetlere ve önemli olaylara sahne olan Orta Doğu, kıtalararası durumu ve coğrafi konumu ile önem kazanmıştır. Avrupa Kıtası Anadolu Yarımadası üzerinden Orta Doğu ya uzanmaktadır. Asya dan İran-Anadolu istikametinden Avrupa ya ulaşım mümkün olduğu gibi, doğudan Mezopotamya üzerinden gelen yollar Doğu Akdeniz e ve Sina Yarımadası üzerinden Mısır a ve Afrika kıtasına birleşmektedir. Benzer şekilde, Doğu Akdeniz kıyılarındaki belli başlı yolların Anadolu ve Irak-İran üzerinden Asya kıtası içlerine doğru uzanması Orta Doğu nun değerini artırmaktadır. Bölgede, dünya rezervleri açısından hatırı sayılır miktarda petrol yataklarının bulunması, bu petrole duyulan ihtiyacın her geçen gün artması ve bu petrollerin dünya piyasasına sürülmesi sonucunda elde edilen büyük kazançlar, uluslararası arenada söz sahibi olmak isteyen güçlü devletlerin bu bölgeye sahip olma ve petrol bölgelerini kontrol altında tutma isteklerini hep arttırmıştır. Bu kontrol altında tutma istekleri karşımıza kan ve gözyaşı olarak çıkmaktadır. Orta Doğu, insanlığın doğduğu topraklar olması açısından da büyük önem taşımaktadır. Hıristiyanlık, Yahudilik ve Müslümanlık gibi üç büyük semavi din burada yeşermiştir. Bu dinlere ait kutsal kabul edilen mekânlar Orta Doğu dadır. Bu nedenle bu dinlere mensup insanlar topraklarına geri dönme ya da özgürce girip çıkabilme hakkını istemektedir. Bu hakkın kazanılmasının bedeli de savaşlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle üç semavi dinin kutsal kabul ettiği Kudüs, sürekli sıkıntılara gebe kalmıştır. Avrupa da 19. yüzyılda baskı altında olan ezilen ve horlanan Yahudiler dini inançları gereği kendilerine vaat edilmiş topraklar olarak kabul ettikleri Orta Doğu ya geri dönme istekleri Siyonist faaliyetler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu Siyonist faaliyetler sonucunda İsrail Devleti nin kurulması ile bölgede yaşayan Araplar ve Yahudiler arasında çatışmalar başlamış bu çatışmalar zamanla bölgesel bir savaşa dönüşmüştür. Bu savaşlar sonucunda Filistin toprakları üzerinde kurulan İsrail devletinin baskıcı ve yayılmacı politikaları yüzünden binlerce Filistinli Arap topraksız kalmış ve mülteci olarak yaşamaya başlamıştır. Dinî çeşitliliğin yanında etnik çeşitlilik de bu bölgede dikkati çekmektedir. Bölge ağırlıklı olarak Türkler, Araplar ve Farslardan oluşmakta ama bunların yanında Kürtler ve Yahudiler de bölgede belirleyici rol üstlenmektedir. Gerek dinden, gerek petrolden, gerekse de etnik farklılıklardan ötürü bu bölgede devamlı anlaşmazlıklar yaşanmıştır. Bu anlaşmazlıklar, tarihe Arap-İsrail Savaşları, İran-Irak Savaşları, Körfez Savaşı gibi isimlerle yazılmıştır. Bunların içinde en yoğun yaşanılanı Arap- İsrail Savaşları dır ve Filistin Sorunu olarak günümüze kadar gelmiştir. Mekan tanımlaması bakımından Orta Asya, Batı Avrupa ve Doğu Afrika gibi objektif nitelikler taşımayan Orta Doğu kavramı fiziki coğrafya olarak kendi içinde tutarlı ve kullanım itibari ile farklı bakış açıları için geçerli bir kriterler bütününe sahip değildir. Bu kavram, kültürel, siyasi, stratejik ve ekonomik çerçevelere göre değişen dönemsel ve bağlamsal özellikler taşımaktadır. Bu nedenledir ki Orta

4 Doğu yu anlamlı bir bütünlük içinde tanımlayabilmek için öncelikle jeokültürel, jeopolitik, jeoekonomik ve jeostratejik yaklaşım biçiminin belirlenmesi gerekir. Orta Doğu son derece önemli stratejik konumu sebebi ile insanlık tarihinin maddi ve ruhi planda ana çizgilerini üzerinde taşımaktadır. Bugün Orta Doğu olarak tanımlanan bölge Haçlı Savaşları ndan bu yana sadece kıtalararası geçiş bölgesi ve jeopolitik etkinlik alanı olarak değil, Doğu ile Batı arasındaki jeokültürel hat alanı olarak da kendine has bir özellik taşımaktadır. Osmanlı Devletinin 17. yüzyıla kadar Hıristiyan Avrupa karşısında sürekli başarılar kazanarak Orta Avrupa ya kadar ilerlemesi Orta Doğu nun kültürel bütünlüğünü pekiştirmiş, medeniyetler arasındaki mücadelenin bölgeden uzak sahalarda cereyan etmesi ile bölge uzun süreli bir istikrar ve sükunet dönemini yaşamıştır. 19. yüzyılın ilk yarısında Orta Doğu bu bölgede hakimiyet kurmak isteyen Avrupalı güçlerin kimi zaman diplomatik, kimi zaman da askeri saldırılarına muhatap olmuştur. Sanayi devriminin tamamlanması ile birlikte bölge, artık sadece ulaşım yollarının kavşak noktası değil, aynı zamanda sanayi hammaddesi için vazgeçilmez bir kaynak ve üretim fazlası için muazzam bir tüketim potansiyeline sahip geniş bir pazar olarak yeni bir jeoekonomik anlam ifade etmeye başlamıştır. Bu yeni jeoekonomik anlam, bölge üzerinde süren rekabetin niteliğini, çapını ve yönünü değiştirmiştir. Bu dönemde Orta Doğu, kendi içinde çıkar çelişkilerine sahip İngiltere, Almanya, Fransa, ve Rusya nın Şark Meselesi adı altında formüle edilmiş diplomatik, askeri, siyasi ve kültürel saldırının tesiri altında kalmıştır. Bir yandan sıcak denizlere inmek isteyen Rusya, diğer tarafta sömürgeleriyle olan ekonomik ilişkilerini garanti altına almak isteyen İngiltere, öte yandan hakimiyet kavgası içinde yeni mevziler elde etmek isteyen Fransa ve gerçekleştirdiği Berlin-Bağdat Hattı nı siyasi bir niteliğe büründürerek sömürgeciliğe geç katılmış olmasının açığını kapatmak isteyen Almanya, iç politik kavgalarla yıpranmış olmakla birlikte çok yönlü diplomasi ile ayakta durmaya çalışan Osmanlı Devleti üzerinden Orta Doğu ya yönelik yoğun bir rekabet içine girmiştir. Yakın tarihin şartları içinde Orta Doğu, dünyanın kuvvet merkezlerinden biri olmak özelliğini yitirmiş görünmekle beraber, büyük güçler için jeopolitik önemini devam ettirmektedir. Dünya petrol kaynaklarının %62 si Ortadoğu bölgesinde bulunmaktadır. Avrupa ülkeleri yıllık ihtiyaçlarının %70 ini, ABD %20 den fazlasını, Japonya ise yaklaşık 240 milyon tonluk ihtiyacını bu bölgeden karşılamaktadır. Ancak bölgenin siyasi, etnik, ekonomik vb. nedenlerle istikrardan uzak bulunması, sürekli olarak krizlere sahne olması ve ABD müdahalesi dünyanın dikkatinin bu bölgede yoğunlaşmasına neden olmuştur. ORTA DOĞU DA OSMANLI HAKİMİYETİ VE TASFİYE SÜRECİ 1915 Mart-Nisan aylarında söz konusu olan Osmanlı ve karşısındaki itilaf devletlerinin 250,000 kişi kaybettiği Gelibolu çıkarmasının da İngiltere açısından başarısızlıkla sonuçlanması ve bölgeden çekilmek zorunda kalmaları üzerine Orta Doğu da Osmanlı egemenliğine karşı bir Arap ayaklanmasına iyice ihtiyaç duyulmuş olmasının da etkisiyle McMohan, Haziran ayında bağımsız Arabistan ın destekleneceğini ve Arap Halifeliği nin istenilir bir durum olduğunun ip uçlarını

5 veren bir bildiri yayımlamak için İngiltere tarafından görevlendirilmiş ve bu çerçevede tüm Arap ülkelerinde bu mesajı taşıyan broşürler İngiliz uçakları tarafından dağıtılmıştır. Diğer taraftan, bu esnada İttihat Terakki Yönetimi nin padişahı da pasifize ederek tüm ülkede baskıcı bir yönetim uygulamasına girişmeleri ve Türkçülük politikaları bağlamında Osmanlı yönetim kademelerinde Arap kökenli bürokratları dışlamaları üzerine İttihat Terakki Yönetimine karşı kuşkuları iyice artan Mekke Şerifi Hüseyin bağımsızlık ile Osmanlı yı desteklemek arasında kararsız bir tavır sergilemektedir. Böyle bir ortamda İngiliz politikasının etkisine kapılan Şerif Hüseyin ile İngiltere nin Mısır Yüksek Komiseri McMohan arasında tarihe Hüseyin- McMohan Mektuplaşmaları olarak geçen ve bağımsız bir Arap devletinin kurulmasına ilişkin yarım yamalak söz karşılığında Şerif Hüseyin in Osmanlıya karşı desteğinin alındığı mektuplaşmalar gerçekleşti. İngiltere bir yandan bunları yaparken diğer yandan da 1916 Mayısında yapılan bir anlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu nun Orta Doğu daki topraklarını Fransa ile paylaşmaktaydı. Söz konusu belgeye göre Anadolu nun güneyinden Suriye yi içine alan ve Lübnan ın güneyine kadar uzanan bölge Fransa nın denetimine bırakılırken, Irak ta ise İngiliz denetimi geçerli olacaktı. Bu iki devletin denetiminin öngörülmediği bölgeler ise Şerif Hüseyin in beklentisiyle hiç ilgisi olmayan, uygun görülecek bağımsız Arap devletleri ya da bir Arap Konfederasyonu kurulması düşünülürken, Filistin ise kurulacak bir uluslararası yönetimin denetimine bırakılması öngörülmekteydi.

6 FİLİSTİN

7

8 ÜLKE KÜNYESİ Başkent : İki devletli çözüm çerçevesinde kurulması öngörülen Filistin Devleti'nin başkenti Doğu Kudüs olacaktır. Bununla birlikte Filistin Ulusal Yönetimi organları halihazırdaramallah'ta konuşludur. Nüfus : Filistin Toprakları = % 37.8 Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Gazze Şeridi: İsrail =%14,5 Arap Ülkeleri = %42,1 Yabancı Ülkeler = % 5.2 TOPLAM = = % 100 Doğu Kudüs Dahil BATI ŞERİA = = % 62 Gazze Şeridi = = % 38 Mültecilerin sayısının nüfusa oranı : Batı Şeria % 37.2 Gazze % 56 TOPLAM % 44.5 Yüzölçümü : BATI ŞERİA = km2 Gazze Şeridi = 365 km2 TOPLAM : km2

9 Devlet Başkanı : Mahmoud Abbas Başbakan : SalamFayyad ( FUY ) Dışişleri Bakanı : Riad Al Malki ( FUY ) Konuşulan Diller : Arapça Para Birimi : İŞGALCİ GÜÇ İSRAİL İN PARA BİRİMİ YENİ İSRAİL ŞEKELİ ( NIS ) KULLANILMAKTADIR GSMH : Milyon Dolar olarak ( 2009 ) COĞRAFİ KONUMU Kuzeyde Lübnan, güneyde Kızıldeniz, batıda Akdeniz ve doğuda Suriye Çölü ile çevrili, tarihi ve eski bir yerleşim merkezi. Bölge, Asya-Afrika yolu üzerinde stratejik bir kavşak noktası olduğundan, eski çağlardan itibaren istila ve göçlere maruz kalmış ve çeşitli medeniyetlere sahne olmuştur. TARİHSEL GEÇMİŞİ İngiltere I.Dünya Savaşı'nda Balfour Deklarasyonu'yla Osmanlı hakimiyetindeki Filistin'i himayesi altına almıştır yılında Milletler Cemiyeti İngiliz mandasını resmi olarak tanır. Sonrasında ülkeye yığılan Yahudi göçleri Filistin'in en büyük sorunudur. Siyasal bir yapı olarak, 15 Kasım 1988 tarihinde sürgünde ilan edilen Filistin Devleti mevcudiyetini sürdürmekle birlikte, İsrail işgali altındaki topraklarda (Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Gazze Şeridi) halen bir devlet değil, yılları arasında İsrail le, uluslararası kamuoyunca Filistin halkının meşru temsilcisi olarak tanınan Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) arasında imzalanan anlaşmalar uyarınca 1994 de fiilen geçici olarak kurulan bir yönetim (Filistin Ulusal Yönetimi / FUY) bulunmaktadır. ETNİK YAPISI Tek tanrılı üç büyük din mensuplarınca kutsal sayılan Filistin toprakları, bu özelliğinin doğal bir yansıması olarak çok dinli bir yapıya sahiptir. Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Gazze Şeridi nde yaşayan nüfusun % 88'i Arap-Müslüman (%86 Sünni, %2 Şii), % 2,4 ü Hristiyan (%1,2 Rum Ortodokslar, %0,6 Roma Katolikleri, %0,6 Protestanlar, %0,03 Ermeni Ortodokslar), %9,6 sı da Kudüs ve Batı Şeria daki yerleşim birimlerindeki Yahudilerdir. Doğu Kudüs dahil Batı Şeria daki yasadışı İsrail yerleşimlerinin sayısı 144, yerleşimlerde yaşayan Yahudi sayısı ise 517 bin civarındadır. Sadece işgal altındaki Doğu Kudüs teki yerleşimci sayısı ise 267 bin civarındadır.

10 SİYASİ GÖRÜNÜMÜ Siyasal bir yapı olarak, 15 Kasım 1988 tarihinde sürgünde ilan edilen Filistin Devleti mevcudiyetini sürdürmekle birlikte, İsrail işgali altındaki topraklarda (Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Gazze Şeridi) halen bir devlet değil, yılları arasında İsrail le uluslararası kamuoyunca Filistin halkının meşru temsilcisi olarak tanınan Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) arasında imzalanan anlaşmalar uyarınca 1994 de fiilen geçici olarak kurulan bir yönetim (Filistin Ulusal Yönetimi / FUY) bulunmaktadır. Filistin deki yönetim sistemi ise bir anayasa kabul edilinceye kadar geçici niteliği bulunan Temel Yasa da (Madde 5), çoğulcu ve parti sistemine dayalı demokratik parlamenter sistem olarak tanımlanmıştır. 15 Kasım 1988 tarihli Filistin Bağımsızlık Bildirisi nde de Filistinlilerin haklarının parlamenter demokratik yönetim sistemince korunacağı belirtilmiştir. Bununla beraber, doğrudan halk tarafından seçilen FUY Başkanı na tanınan haklar irdelendiğinde, uygulamadaki sistemin, bazı yetkilerin FYK ve yargıya verilmiş olmakla birlikte parlamenter sistem den daha çok başkanlık sistemi veya yarı başkanlık sistemi özellikleri taşıdığı ileri sürülebilmektedir. Bu sistem içinde, Filistin deki mevcut yönetim yapılanması, FKÖ ve FUY temelinde, bunların kuruluşu, yetkileri, kuvvet ayırımları ve aralarındaki etkileşim çerçevesinde biçimlenmektedir. Uygulamada, hem sürgündeki Filistin Devleti ni hem de mevcut FUY ni tanıyan devletler olduğu gibi, yalnızca FKÖ nü ya da yalnızca FUY ni tanıyanlar da bulunmaktadır. Önemli Siyasi Partiler: İşgal ortamındaki Filistin de, siyasi partilerden ziyade siyasal hareketler çerçevesinde faaliyet gösterme eğilimi öne çıkmaktadır. Önemli Filistin siyasi parti ve grupları arasında, Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi (FATAH), İslami Direniş Hareketi (HAMAS), Filistin Halk Partisi (PPP), Filistin Demokratik Kurtuluş Cephesi (DFLP), Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (PFLP), Filistin Ulusal Girişimi ve İslami Cihad sayılabilecektir (Bu gruplardan bazıları değişik ülke veya örgütlerce terörist örgüt olarak da nitelendirilebilmektedirler). Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: Arap Ligi, Bağlantısızlar, CICA, İKÖ.

11 IRAK

12

13 ÜLKE KÜNYESİ Başkent : Bağdat Nüfus : 31.1 Milyon (2012 Temmuz Tahmini) Yüzölçümü : km 2 Devlet Başkanı : Cumhurbaşkanı Celal Talabani Başbakan : Nuri El Maliki Dışişleri Bakanı : HoşyarZebari Konuşulan Diller : Resmi dil Arapça ( Kürt bölgesinde Arapçanın yanı sıra Kürtçe ). Ayrıca Türkmence ve Asurice kullanılmaktadır. Para Birimi : Irak Dinarı Irak Dinarı 1 ABD Doları GSYİH : Milyar ABD Doları COĞRAFİ KONUMU Türkiye nin güneyinde bir Ortadoğu ülkesidir. Kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneydoğuda Basra Körfezi ve Kuveyt, güneyde Suudi Arabistan, batıda Ürdün ve Suriye ile sınırlanmış İran (1458 km); Suudi Arabistan (814 km); Suriye (605 km); Türkiye (352 km); Kuveyt (240 km); Ürdün (181 km); deniz kıyısı (58 km) uzunluğundadır doğu meridyenleri ile paralelleri arasında yer almaktadır. Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları arasında bir geçit kabul edilmektedir. TARİHSEL GEÇMİŞİ I.Dünya Savaşı'nda Irak'ı hakimiyeti altına alan İngiltere, kendi taraftarı olan Emir Faysal'ı ülkenin başına geçirdi. Uzun yıllar darbelerle geçen kaos ortamından sonra Arap- İsrail savaşında ülkenin yenilgisi, hak ve özgürlüklerin kısıtlanmış olması, Kürtlerle olan ilişkilerin gergin olması sonucu 1968 yılında yapılan darbeyle yönetime Baas Partisi geçti. Ülkenin başında bulunan Mareşal Bekir sağlık nedenlerinden dolayı 1979'da yönetimi Saddam Hüseyin'e bıraktı. Diktatör bir rejimle ülkeyi yöneten Saddam, İran'da rejimin değişmesini ve Şiiliği bir tehdit olarak algılıyordu. İran'da rejimin değişmesi sonucu oluşan yönetim boşluğundan faydalanan İran Kürtleri nin bağımsızlık hareketleri Irak Kürtleri ni de bu yönde etkiliyordu ve Saddam'ın güç ve otorite isteğine engel teşkil ediyordu. Bu sebeplerden dolayı 1979'da Irak-İran Savaşı başlamış ve savaş sekiz yıl sürmüştür. Savaş sonrasında Saddam büyük kısmı Kuveyt ve Suudi Arabistan'a olmak üzere yüksek miktarda borçlanmıştır. Irak'a ait olup Kuveyt sınırında bulunan petrol bölgesinden Kuveyt yıllardır petrol çıkarıyordu. Saddam bu bölgedeki zararlarının karşılığında borçlarının silinmesini istemiş; fakat Kuveyt bu isteği reddetmiştir. Bunun üzerine Irak 1990 yılında Kuveyt'i işgal etti. BM örgütü olaya müdahil olmuş ve ABD önderliğinde Irak'ın hava sahaları başta olmak üzere ülke etkisiz hale getirilmiştir. İngiltere ve ABD önderliğindeki koalisyon güçleri kitle imha silahları üretilmesinin

14 engellenmesi, halkın özgürleştirilmesi ve terör kaynaklarının kesilmesini gerekçe göstererek Irak'a girdiler. 2003'te Saddam iktidarı devrildi. Ülke her yönden tahrip edilmiş ve büyük kayıplar yaşanmıştır. Irak toplumu Şii, Sünni, Kürt olarak bölünmüş ve sürekli çatışma ortamı sürmüştür tarihinde BM ve ABD öncülüğünde yeni yönetim kurulmuş ve Cumhurbaşkanı sıfatıyla ülkenin başına Celal Talabani geçmiştir yılında Nuri El-Maliki öncülüğünde Irak hükümeti kurulmuştur. ABD 2011 yılında ülkeden çekilmiştir. ETNİK YAPISI Arap, Türk, Türkmen, Asuri, Keldani, Şebek yılı nüfus tahminlerine göre Irak, kişilik bir nüfusa sahiptir. Toplam nüfusun % 'i Araplar, % 20'sini Kürtler ve % 10'unu ise Türkmenler, Süryaniler, Keldaniler, Nesturiler,Asuriler ve diğer etnik gruplara mensuptur. %97 si Müslüman olan halkın %60-65'i Şii Müslümanlar, %32-37 si Sünni Müslümanlardan oluşmaktadır. Şiiler Araplar Irak'ın güneyinde yaşarken, Bağdat civarında Sünni ve Şii Araplar, Irak'ın kuzeyinde ise Sünni Kürtler, Yezidiler ve Irak Türkmenleri yaşamaktadır. Irak oldukça genç bir nüfusa sahip olup nüfusun %55 i yaş grubuna, %42 si 0-14 yaş grubuna, % 3 ü 65 yaş ve üzeri gruba dahildir. Ortalama ömrün yaklaşık 66.5 yıl olduğu Irak ta bebek ölüm oranlarının yüksekliği (%6,2) önemli bir sorundur. Irak nüfusunun %58 i okuma yazma bilmektedir. Bu oran erkeklerde %70.7 ye çıkarken, kadınlarda %45 e inmektedir yılı nüfus artış hızı %2.86 olarak tahmin edilmiştir. Bu itibarla günümüzde Irak ın nüfusu verilen nüfus artış hızını dikkate alırsak 26 milyonun üzerinde seyrettiği muhtemeldir. Dinsel olarak: % Şii Müslüman (Arap-Türkmen) nüfus: % Sünni Müslüman (Arap-Türkmen) nüfus: % 2-3 Hristiyan (Süryani, Keldani, Asuri-şabak-diğer) nüfus: Etnik olarak: % Şii Arap, nüfus: % Sünni Arap, nüfus: % Kürt, nüfus: [kaynak belirtilmeli] % 2-3 Türkmen, nüfus: [kaynak belirtilmeli] % 5-6 Hristiyan, (Süryani, Keldani, Nesturi, Asuri), nüfus:

15 SİYASİ GÖRÜNÜMÜ Modern Irak devleti kuruluşundan itibaren güçlü aşiret konfederasyonları tarafından yönetilmiştir. Irak ın işgalinden sonra eski rejime bağlı aşiretlerin bir kısmı direnişe katılmış, bir kısmı ise farklı siyasi çevreler üzerinden kendisine siyasi yelpazede yer bulmuştur. Bugün Irak parlamentosunda ve vilayet meclislerinde çok sayıda aşiret reisi ya da önde geleninin görev yaptığı gözlenmektedir. Savaştan sonra Irak iç politikasında ön plana çıkan temel gerçeklik, ülkenin etnik ve mezhepsel çizgilerle birbirinden ayrılmaya başladığı ve ülkedeki siyasal oluşumların da bunun önünü açtığıdır. Eski rejimin hakim gücü olarak görülen Sünni Araplar savaş ertesinde Irak siyasal yaşamından dışlanmaya başlamıştır. Ancak, direnişe askeri anlamda çözüm bulunamamasının sonu- cunda, Sünni Arapların sisteme döndürülmesi süreci hayata geçirilmiştir yılındaki genel seçimde ise Sünni Araplar yanlarına bazı milliyetçi Şii Arapları da alarak El Irakiye adlı bir koalisyon oluşturmuş ve bu koalisyon seçimden birincilikle çıkmıştır. Koalisyonun başbakan adayı Eyad Allavi yapılan pazarlıklar ve İran ın karşı çıkması sonucunda hükümeti kurmakla görevlendirilmemiştir. ABD nin Saddam Hüseyin i devirmesinden sonra Şiiler Irak ı yönetmek için tarihî bir fırsat yakalamışlardır. Şiiler, yeni Irak yönetiminde yer alma ve Irak ta başat olma hedefini benimsemiştir. Ancak, Iraklı Şiiler siyasal tutum ve görüş açısından bir bütünlük içerisinde değildir. Iraklı Kürtlerin işgal sonrasında altı ayaklı bir strateji izlemektedirler. Bunlar; işgal sayesinde elde ettikleri ABD desteğini yitirmemek, 1991 den beri Kuzey Irak ta elde ettikleri kazanımları korumak, bölge ülkelerini Irak ın iç işlerinin dışında tutmak, birleşik bir liderlik yaratmak ve kendi bölgelerinde tam kontrolü sağlamak, diğer grupların zaaflarından yararlanarak Irak içinde çeşitli ad hoc ittifaklar kurmak, bölgedeki diğer Kürtlerle yakın ilişkiler geliştirmeye çalışmak ve onlar üzerinde etkili olmaktır yılında yapılan seçimin sonucunda hiçbir parti tek başına iktidar olabilecek kadar çok milletvekili çıkartamamıştır. ABD ve İran ın baskıları diğer yandan partiler arasındaki güç dengesi nedeniyle ulusal birlik hükümeti kurulması kararlaştırılmıştır. Özellikle son dönemde Ortadoğu ülkelerini sarsan ayaklanmaların Irak a yansımasıyla hükümetin sorgulanması sonucunda yeni koalisyon arayışlarına girebilir. Bu nedenle mevcut Irak hükümeti istikrarlı gibi görünse de istikrarsızlığa açıktır. Günümüz Irak siyasetinde öne çıkan sorunlar; güvenlik, Kerkük sorunu ve Ortadoğu daki gelişmelerin Irak a yansıması şeklinde sıralanabilir. Önemli Siyasi İttifaklar ve Partiler: (2010 Mart genel seçimlerinde çıkardıkları milletvekili sayılarına göre) -Irakiye Kanun Devleti Koalisyonu 89* -Irak Ulusal İttifakı 70* -Kürt Listesi, Goran ve diğer Kürt Partileri 57

16 Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: Birleşmiş Milletler, Arap Ligi, İslam İşbirliği Teşkilatı, OPEC, OAPEC (Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü), İKB (İslam Kalkınma Bankası), Bağlantısızlar Hareketi, Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), DTÖ (Dünya Ticaret Örgütügözlemci), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü). * Seçimlerden sonra KDK ile Irak Ulusal İttifakı, Ulusal İttifak adı altıda yeni bir siyasi ittifak oluşturarak Meclis teki en büyük siyasi grup konumuna gelmiştir.

17 İRAN

18

19 ÜLKE KÜNYESİ Başkent : Tahran Nüfus : Yüzölçümü : km² Devlet Başkanı : Mahmud Ahmedinejad Dini Rehber: Ayetullah Seyid Ali Hamaney Dışişleri Bakanı : Ali Ekber Salihi Resmi Dil: Farsça Konuşulan Diller : Türkçe nin Azeri, Halaç, Türkmen, Afşar lehçeleri ile Kürtçe, Ermenice, Arapça ve Beluci dilleri Para Birimi : İran Riyali (1 Dolar Karşılığı: İR) GSYİH : 506,5 milyar Dolar COĞRAFİ KONUMU Asya nın batısında yer alan bir devlet. Kuzeyinde Sovyetler Birliği ve Hazar Denizi, doğusunda Afganistan ve Pakistan, batısında Türkiye ve Irak, güneyinde Basra ve Umman körfezleri bulunur. İran, Güneybatı Asya'da, Umman Körfezi, Fars Körfezi, Hazar Denizi, Irak, Türkiye ve Pakistan arasında bir coğrafik konuma sahiptir. İran yeryüzündeki en dağlık ülkelerden biridir. TARİHSEL GEÇMİŞİ Öncesinde hanedanlıklar tarafından yönetilen İran 1921 yılında yapılan darbeyle yeni bir döneme başladı. İran'daki muhalefeti bastırıp Kaçar Hanedanlığı nı devre dışı bırakan Rıza Pehlevi 1923'te başbakan, 1925'te İran Şahı olmuştur. 2.Dünya Savaşı'nda Almanya'yla yakınlaşan İran, İngiltere ve SSCB tarafından işgal edildi.işgal güçlerine karşı gelen Şah Rıza tahtını oğlu Muhammed Rıza Pehlevi'ye bırakmak zorunda kaldı. İşgalci devletler yanlısı olan Pehlevi ülkeye nispeten daha fazla özgürlük sağladı; fakat ülkedeki gelir dağılımındaki eşitsizlik gibi nedenlerden halk, ulema sınıfına daha fazla yakınlaştı. Şah karşıtı gösteriler 1979'da sonuç buldu ve Şah devrildi.ayetullah Humeyni teokratik bir anayasayla ülkenin başına geçti. Böylelikle İran İslam Cumhuriyeti kurulmuş oldu. Devrim sırasında İran'ın gücü azalmıştı ve Şah zamanından beri İran topraklarında hak iddia eden Saddam Hüseyin İran'a savaş açtı. Savaş altı yıl sürdü ve bir çok yönden çok büyük zayiatlar yaşandı.

20 ETNİK YAPISI Nüfusun % ini oluşturan Farslardan sonra, en büyük grup olarak yaklaşık %30 la Azeriler, Türkmenler, Kaşgaylar, Afşarlar, Halaçlar gelmektedir. Ayrıca Kürtler, Araplar, Beluciler, Ermeniler, Yahudiler, Süryaniler, Lorlar, Zerdüştler, Hindu ve Sihler de İran da yaşayan diğer etnik gruplardır. SİYASİ GÖRÜNÜMÜ Ayetullah Humeyni'nin 1 Şubat 1979 tarihinde Paris'ten Tahran'a gelişinden on gün sonra 11 Şubat 1979'da Pehlevi rejimi yıkılmış ve yerine 1 Nisan 1979 tarihinde İran İslam Cumhuriyeti ilan edilmiştir. Daha sonra hazırlanan Anayasa halkoyuna sunularak kabul edilmiş ve 3 Aralık 1979 tarihinde yürürlüğe girmiştir yılında revize edilen İran Anayasasında, egemenliğin, yasama, yürütme ve yargı organları tarafından Dini Liderliğin gözetimi altında kullanılacağı ifade edilmektedir. Anayasaya göre, Cumhurbaşkanı yürütmenin başıdır. Ancak, iç ve dış politika önceliklerinin belirlenmesi ya da Silahlı Kuvvetlerin ve Emniyet Güçlerinin sevk ve idaresi Dini Lider in yetkisindedir. İran'da, bir dereceye kadar Dini Lider de dahil siyasi sistemin tüm kurumları başka kurumların denetimi altında faaliyet göstermektedir. Dini Lider (Ayetullah Ali Hamaney), Uzmanlar Meclisi'nin (Meclis-i Hobregan-Başkanı Ayetullah Mehdevi Kani); Yasama Erki olan 290 üyeli İran İslami Danışma Meclisi (Meclise Şûraye İslami İran-Başkanı Ali Laricani), Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin (Şuraye Negahban-Başkanı Ayetullah Ahmed Cenneti) denetimindedir. Bu iki kurum arasındaki görüş ayrılıkları konusunda, Devlet Uzlaştırma Konseyi (Mecme-e Teşhise Maslahat-e Nezam - Başkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani) bir nevi hakem konumundadır. Yürütme Erki nin başı Cumhurbaşkanı ise çok yönlü denetim altındadır. Cumhurbaşkanına bağlı Bakanlar da gerek atanmadan önce, gerek faaliyetleri sırasında Meclis in ve belirli kurumlar aracılığıyla Dini Liderin kontrolü altındadır. İçişleri Bakanlığına kayıtlı 240 siyasi grubun faaliyet gösterdiği İran siyasi sisteminde siyasi parti temelinde bir yapılanma bulunmamaktadır. Siyasi hayatta, partiler yerine daha çok baskı/çıkar grupları olarak adlandırılabilecek yapılanmalar rol oynamakta, bu gruplar seçim zamanlarında büyük ittifakların çatısı altında toplanmakta, seçimlerden sonra tekrar dağılmaktadır. Bu yönetim yapısı içinde, temelde Muhafazakârlar (Usulgerayan) ve Reformcular (Islahtalep) olarak iki ana gruba ayrıldığı görülmekle birlikte, eski Cumhurbaşkanı Hatemi nin kardeşi Rıza Hatemi liderliğindeki İslami İran Katılım Cephesi (Cephey-i Muşareketi İrani İslami) gibi radikal ekonomik politikalarla ülkenin hızla liberalleştirilmesi ve rejimin dini karakterinin yeniden yorumlanmasını talep eden oluşumlar da bulunmaktadır.

21 Önemli Siyasi İttifaklar ve Partiler: İran da örgütlü ve organize siyasi partiler bulunmamaktadır. Parti adını taşıyan oluşumlar bulunmakla birlikte bunların sayısı da oldukça kısıtlıdır. Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: CICA, CP, D-8, ECO, FAO, G-15, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, MIGA, NAM, OIC, OPCW, OPEC, PCA, SAARC (gözlemci), SCO (gözlemci), UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNITAR, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO (gözlemci)

22 İSRAİL

23

24 ÜLKE KÜNYESİ Başkent : Kudüs Nüfus : Yüzölçümü : km 2 Devlet Başkanı : ShimonPeres Başbakan : BenjaminNetenyahu Dışişleri Bakanı : AvigdorLiberman Konuşulan Diller : İbranice, Arapça Para Birimi : Yeni İsrail Şekeli (YİŞ) GSMH : Milyar ABD Doları COĞRAFİ KONUMU Ortadoğu da Arap ülkeleriyle çevrili ve dünyanın tek Yahudi devletidir. Kuzeyinde Lübnan, doğusunda Suriye ve Ürdün, güneybatısında Mısır, batısında Akdeniz yer alır. İsrail, Ortadoğu da Doğu Akdeniz kıyısındadır. Batısında Akdeniz, kuzeyinde Lübnan ve Ürdün, güneybatısında Sina Yarımadası ve Gazze vardır.

25 TARİHSEL GEÇMİŞİ Binlerce yıldır göçebe ve sürgün hayatı yaşayan Yahudiler, milliyetçi akımların da etkisiyle 19. yüzyılda vadedildiğine inandıkları topraklarda devlet kurma çabası içine girmişlerdir. ArzıMevud denilen bu topraklara yerleşmek için İngiltere'nin desteğide alınarak yavaş yavaş Filistin'e Yahudi göçü başlamıştır. I.Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın yenilmesiyle hakimiyeti eline alan İngilizler Balfour Deklarasyonu'yla Yahudilerin Filistin'e girişini daha da hızlandırmıştır. 2.Dünya Savaşı'nda Nazilerin uyguladığı Yahudi politikası da göçü hızlandıran en büyük etmendir. İngiltere'nin de desteğiyle BM, Filistin'de Yahudi ve Arap devleti olmak üzere iki devlet kurulmasını kararlaştırmış; fakat Araplar bunu reddetmiştir yılında İsrail devleti kurulmuştur. Bunun sonucunda Birinci Arap-İsrail Savaşı başladı. Mısır, Ürdün, Suriye ve Irak olmak üzere Arap birliği İsrail'e karşı saldırıya geçti fakat ABD'nin İsrail'e yaptığı asker ve silah desteğiyle başarısız oldular. Bunun sonucunda üstünlüğünü eline alan İsrail, topraklarını genişletmiş ve diğer Arap ülkelerinden gelen Yahudi göçüyle nüfusunu genişletmiştir yılında yapılan savaşlarda Araplar tekrar yenilmiştir (6 Gün Savaşları). Bu sayede İsrail sınırlarını iyice genişletmiştir. ETNİK YAPISI Yahudiler - %75, Müslüman Araplar - % Dürzi, Çerkez ve Diğerleri - %4.2 SİYASİ GÖRÜNÜMÜ İsrail Devleti, güçler ayrılığına dayanan parlamenter demokrasi sistemine sahiptir. Anayasası bulunmayan İsrail, kuruluşundan beri Temel Yasalar yoluyla yönetilmektedir. Ulusun birliğini temsil eden ve partiler üstü konumu olan Devlet Başkanı, simgesel niteliktedir. Devlet Başkanı 7 yıllık tek bir dönem için Knesset (Parlamento) tarafından seçilmektedir. İsrail in 9. Devlet Başkanı olan Shimon Peres 15 Temmuz 2007 tarihinde görevine başlamıştır. İsrail Parlamentosu (Knesset), 120 üyeli tek kamaradan oluşmaktadır. Halen 21 komiteyle faaliyet göstermektedir. Dört yılda bir ülke çapında, gizli ve nispi temsil usulüyle yapılan genel seçimlerde Knesset üyeleri parti listeleri esasına göre belirlenmektedir. Ölüm, istifa veya başka bir nedenle boşalan Knesset üyeliği, ilgili parti listesinde en üst sırada bulunan adayın Knesset'e alınmasıyla doldurulmaktadır. Tüm ülkenin tek seçim alanı olarak kabul edildiği İsrail'de 18 yaşını dolduran her vatandaş seçme; 21 yaşını dolduran her vatandaş da seçilme hakkına sahiptir. Genel seçimlerde ülke barajı % 2 dir.

26 10 Şubat 2009 tarihinde yapılan genel seçimleri müteakip oluşan 18. dönem Knesset in Başkanlığını, 30 Mart 2009 günü yapılan oylama sonucunda Likud Partisi nden seçilen ReuvenRivlin yürütmektedir. Hükümet Knesset'e karşı sorumludur. Başbakan ın kuracağı hükümette Bakanların en az yarısının Knesset üyesi olmaları gerekmektedir. 10 Şubat 2009 tarihinde yapılan genel seçimlerinden ikinci parti olarak çıkan Likud Partisi nin lideri Benyamin Netanyahu hükümeti kurmakla görevlendirilmiş, Netanyahu başkanlığındaki 32. İsrail Hükümeti 31 Mart 2009 tarihinde Knesset ten güvenoyu alarak göreve başlamıştır. Mevcut İsrail Hükümeti, Likud, Bağımsızlık, Shas, İsrail Evimiz, Birleşik Tevrat Yahudiliği ve Yahudi Yurdu Partisi koalisyonundan oluşmaktadır. Yerel yönetimler, nüfus büyüklüklerine göre belediyeler, yerel meclisler ve bölgesel meclisler olarak örgütlenmiştir. Yerel seçimler, beş yılda bir gizli oy yöntemiyle gerçekleştirilmektedir. En son yerel seçimler 11 Kasım 2008 tarihinde yapılmıştır. Yargı bağımsızdır. Yargıçlar, dokuz kişilik özel bir komitenin tavsiyeleri doğrultusunda Devlet Başkanı tarafından atanmakta ve 70 yaş zorunlu emeklilik sınırına kadar görevlerini sürdürebilmektedir. Yargı sistemi, Yüksek Mahkeme, sulh ve ceza davalarına bakan mahkemeler, özel mahkemeler ve dini (Museviler için Hahamlık, Müslümanlar ve Dürziler için Şeriat, Hıristiyanlar için ise Kilise mahkemeleri bulunmaktadır) mahkemeler şeklinde örgütlenmiştir. Önemli Siyasi Partiler: Kadima, Likud, İsrail Evimiz, İşçi, Shas, Yahudi Yurdu. Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: BIS, BIE, CICA, EBRD, FAO, IADB, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, MIGA, OECD, PCA, UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, WCO, WHO, WIPO, WMO, WTO AGİT in partner ülkelerinden biri ve NATO Akdeniz Diyaloğu üyesi olup, AB ile de Avrupa-Akdeniz Ortaklığı çerçevesinde Ortaklık Anlaşması bulunmaktadır. *İsrail, 1980 yılında başkentini Kudüs olarak ilan etmiş ve devlet kurumlarını bu şehre taşımıştır. Ancak tek taraflı bu adım, uluslararası camianın tepkisini çekmiş ve kabul görmemiştir. İsrail in Kudüs ün başkenti olduğu yönündeki tutumu uluslararası camia tarafından tanınmamaktadır. Bu çerçevede ülkeler Büyükelçiliklerini Tel Aviv de konuşlandırmışlardır. **1949 Ateşkes sınırlarına göre ***İşgal altındaki topraklarla toplam kontrol alanı

27 LİBYA

28

29 ÜLKE KÜNYESİ Başkent : TRABLUS Nüfus : (2011 tahmini) Yüzölçümü : km 2 Ulusal Geçiş Konseyi Başkanı : MustafaAbdulcelil Geçiş Hükümeti Başbakanı : Abdurrahim El Keib Dışişleri Bakanı : AşurSa d Bin Hayyal Konuşulan Diller : Arapça Bazı bölgelerde Berberice Para Birimi : Libya Dinarı (LD) (1 Dolar =1,38 LD) GSMH : 74.2 milyar ABD Doları COĞRAFİ KONUMU Afrika kıtasının, kuzeyinde Akdeniz kıyısında yer alan bir ülke kuzey enlemleri ile doğu boylamları arasında kalır. Kuzeyde Akdeniz, doğuda Mısır, güneydoğuda Sudan güneyde Nijer ve Çad, batıda ise Cezayir ve Tunus la çevrilidir. TARİHSEL GEÇMİŞİ Ülkenin adı olan 'Libya', eski Mısırlılar'ın Nil'in batısında yaşayan Berberiler için kullandıkları Lebu sözcüğünden gelmektedir. Sözcük eski Yunanca'ya 'Libya' olarak geçmiştir. İç savaş sonrası Kaddafi'nin düşmesiyle Libya Cumhuriyeti adını almıştır. Ülkenin asıl yerlileri Berberi kabilelerdir. Ancak Antik çağlardan bu yana bilinen tarihinde ülkeye Fenikeliler, Kartacalılar, Büyük İskender'in orduları, Ptolemaus hanedanı ve Romalılar, Arap-İslam İmparatorluğu ile Osmanlılar hakim olmuşlardır. Trablus, esas olarak Kartaca'ya bağlı Fenikeli bir grup koloni idi. Üç büyük şehir (Yunanca Tri: üç, polis: şehir) Oea, Sabrata ve Leptis Magna, Fenikelilerce kurulmuştu. MÖ 7. yüzyılda burası, Roma'nın Kartaca devletine son verdiği Punik savaşlarından (Fenike Savaşları/Pön Savaşları) sonra diğer Kartaca toprakları gibi Romalılar'ın eline geçti. Doğu kıyılarındaki Sirenayka ise Roma İmparatorluğu hakimiyetinden önce kurulmuş Yunan kolonisiydi. Büyük İskender'in fethinden sonra Ptolemiler'e, ondan sonra da Romalılar'ın yönetimine geçti. 647 yılında ise Abdullah ibn el-sa ad komutasındaki Arap İslam orduları Libya'ya girerek Bizanslılar'ı mağlup etti. Trablus (Tripoli) ve Sirenayka halifeye bağlanmakla birlikte Bizanslılar'a (İstanbul ve Şam) bağlı yöneticiler (exarch- egzark) bölgeyi yönetmeye devam ettiler. 1146'da Sicilyalı NormanlarTrablus'u istila etti. 14. ve 15. yüzyıllarda İslam egemenliğinden sonra, 16. yüzyılda tekrar Hıristiyanyönetimine geçti. İtalyan hakimiyeti altında Libya Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıfladığı dönemde, 1911'de İtalyanlar bölgeyi işgal ettiler. Trablusgarp Savaşı akabinde yapılan Oshy

30 (Oşi) anlaşması ile Libya'daki fiili Osmanlı hakimiyeti sona ermekle birlikte hukuken Osmanlıya bağlılığı benimsendi. Ülkeyi işgal eden İtalyanlara karşı Mustafa Kemal, Enver Paşa ve diğer kimi Osmanlı subaylarının örgütlediği milis kuvvetleri uzun zaman direnç gösterdi. Ancak her türlü üstünlüğe sahip olan İtalya, ülkenin tamamını kontrol etmeyi başardı. Halkı baskı ve zulüm ile sindirdi. Adeta bütün Libya'yı köleleştirdi. Libya Krallığı Bu dönemde İtalyan sömürgeciliğine karşı Ömer Muhtar tarafından başlatılan direniş hareketi ise Ömer Muhtar'ın yakalanarak idam edilmesi sonucunda başarısızlığa uğradı. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra bölge Fransa veingiltere'ye bırakıldı. Birleşmiş Milletler 1949'da Libya'nın bağımsız bir ülke olması gerektiği kararını aldı. Görüşmelerde Libya'yı, 1920'lerden beri İtalyanlar'la mücadele etmiş olan, sonrasında Mısır'a sürgüne giden Şeyh İdris temsil etti. 1951'de Libya bağımsızlığını kazandı ve Birleşmiş Milletler aracılığıyla bağımsızlığa kavuşan ilk ülke oldu. İdris ülkenin kralı oldu. ETNİK YAPISI Aşiret düzeninin halen belli ölçüde geçerli olduğu Libya da etnik yapı, % 97 si Araplar ve Berberiler olmak üzere, Tuaregler, siyahi kabileler (Tabular) ve zaman içinde yerli halkla karışmış Türk kökenli ailelerden oluşmaktadır. Ülkede ağırlığı olan önemli sayılabilecek kadar aşiret bulunmaktadır SİYASİ GÖRÜNÜMÜ 17 Şubat 2011 tarihinde başlayan halk ayaklanması sonucunda, 23 Ağustos 2011 de Kaddafi güçlerinin Trablus tan ayrılmalarıyla Cemahiriye rejimi yıkılmıştır. 3 Ekim 2011 de kurtuluşu ilan edilen Libya halihazırda, 28 Mart 2011 tarihinde kurulduğu açıklanan Ulusal Geçiş Konseyi (UGK) (Meclis); üyeleri UGK tarafından belirlenmekle 24 Kasım 2011 tarihinden bu yana görev yapmakta olan Geçiş Hükümeti (Kabine) tarafından yönetilmektedir. 28 Mart 2011 tarihinde kurulan UGK başkanlığına, Kaddafi yönetiminin Adalet Bakanı olan ve halk hareketinin ilk günlerinde görevinden istifa ederek muhaliflerin safına geçtiğini açıklayan Mustafa Abdulcelil getirilmiştir. 23 Ağustos 2011 tarihinde muhalifler Trablus şehrini alarak Muammer Kaddafi nin idare merkezi olarak kabul edilen Bab-ul Aziziye yi ele geçirmişler, böylece Bingazi ve Trablus taki ikili yapı da sona ermiştir. Türkiye, 25 Ağustos 2011 den itibaren UGK yı Libya nın tek yasal ve muteber temsilcisi olarak tanımıştır yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu nun bir parçası olan, 1911 de İtalya tarafından işgal edilen, 1934 te İtalyan sömürgesi haline getirilen, 1942 de İngiliz-Fransız Kondominyumu yapılan ve 1951 yılında bağımsızlığını kazanan Libya, 1969 yılına kadar Krallıkla yönetilmiş, 1 Eylül 1969 tarihinde de Muammer Kaddafi nin askeri darbesine sahne olmuştur. Kaddafi nin yönetimi ele geçirmesinden sonra bir süre Libya Arap Cumhuriyeti adını alan Libya nın resmi adı 1977 de

31 Libya Arap Halk Sosyalist Büyük Cemahiriyesi ne dönüştürülmüştür. 23 Ekim 2011 de kurtuluşu ilan edilen ülkenin tümünde devletin resmi adı şimdilik Libya olarak kullanılmaktadır. Ülkenin resmi adının kabul edilecek anayasayla kesin olarak belirlenmesi beklenmektedir. Geçiş süreci devam etmekte olan Libya da halihazırda iktidarda olan Geçiş Hükümeti yerine 2012 Haziran ayında yapılması öngörülen Ulusal Kongre seçimlerinin ardından yeni bir hükümetin kurulması beklenmektedir. Önemli Siyasi Partiler: Kaddafi döneminde seçim yapılmadığından siyasi parti bulunmayan ve henüz bir seçim yasası olmayan Libya da yeni dönemde kurulan belli başlı siyasi partilerin 22 Ocak 2012 itibariyle isimleri aşağıda sunulmuştur. Adalet, Özgürlük ve Kalkınma Partisi, Kımme (Zirve) Partisi, Özgür Demokratik Libya Adalet ve Kalkınma Partisi, Gelecek Libya Partisi, Liberal Libya Partisi, Ulusal Dayanışma Partisi, Libya Vatan Partisi, Libya Demokratik Partisi, Yeni Libya Partisi, Demokrat Parti, Libya Milli Partisi, Ulusal Demokratik Parti, Ulusal Demokratik Gelecek Partisi, Milli Kongre Partisi, Demokratik Sosyal Parti, Demokratik Parti, Uyanış Partisi. Libya Müslüman Kardeşler örgütünün de genel seçimlere katılmak üzere bir parti kurmakta olduğu belirtilmiştir. Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: AFDB (Afrika Kalkınma Bankası), AFESD (Arap Ülkeleri Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Fonu), AL, AMF (Arap Ülkeleri Para Fonu), CAEU (Arap Ülkeleri Ekonomik Anlaşmalar Konseyi), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), ECA (Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomik Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IDB (İslam Kalkınma Bankası), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), OAPEC (Arap Petrol İhracatçısı Ülkeler Örgütü), OAU (Afrika Birliği Teşkilatı), OIC (İslam Konferansı Örgütü), OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UPU (Dünya Posta Birliği), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WTO (Dünya Turizm Örgütü)

32 MISIR

33

34 ÜLKE KÜNYESİ Başkent : Kahire Nüfus : 82 Milyon Yüzölçümü : km 2 Devlet Başkanı : Dr. Mohamed Nursi Başbakan : Hisham Kandil Dışişleri Bakanı : Mohamed Kamel Amr Konuşulan Diller : Arapça Para Birimi : Mısır lirası GSMH : 231 Milyar dolar COĞRAFİ KONUMU Kuzeydoğu Afrika da yer alan, Kuzeyden Akdeniz ve doğudan Kızıldeniz le kuşatılmış ve Sina Yarımadası ile Asya kıtasına da taşan bir ülke. Kuzeydoğu Afrika da yer alıp, Sina Yarımadası ile Asya ya bağlanan Mısır ın kuzeydoğusunda İsrail, doğusunda Kızıldeniz ve Suudi Arabistan, güneyinde Sudan, batısında Libya ve Akdeniz bulunur. Kuzeyi ve doğusu deniz, güneyi ve batısı çöl olan, şekil itibariyle kareyi andıran Mısır, 23 kuzey ve 31 kuzey enlemleriyle 25 doğu ve 35 doğu boylamları arasında yer alır. Stratejik mevki itibariyle Asya, Avrupa ve Afrika arasında kilit bir noktadadır. TARİHSEL GEÇMİŞİ Uzun yıllar Osmanlı hakimiyetinde olan Mısır, 1882 yılından itibaren İngilizlerin kontrolü altında Osmanlı'ya bağlı bir vilayet olarak özerk yapısını korumuştur. I.Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin İngiltere'nin karşısında yer almasıyla Mısır 1914 yılında tamamen İngiltere'ye bağlanmıştır yılında İngiltere Kral Fuad önderliğindeki Mısır'a resmi bağımsızlığını versede uzun yıllar ülkede etkisini sürdürmüştür. Ülkede istikrarın bir türlü sağlanamamasından dolayı oluşan kötü duruma karşı Müslüman Kardeşler (İhvan-ı Müslimin) ortaya çıkmıştır. Hasan el-benna tarafından kurulan bu cemiyet modern ve bilimsel olarak sentezlenmiş İslam'ın toplum üzerinde etkili olmasını amaçlamıştır yılına gelindiğinde Arap-İsrail Savaşı sonrası yönetim boşluğu iyice artmıştır. 1952'de General Necip ve Albay Nasır liderliğindeki genç subaylar (Hür Subaylar Hareketi) darbe yaparak krallığı devirmiştir yılında ise cumhuriyet ilan edilmiştir. Yapılan seçimlerde Cemal Abdelnasır Cumhurbaşkanı oldu.arap milliyetçisi olan Nasır, Batı ve İsrail'e uzak olup sosyalist blok ülkeleriyle ilişkilerini geliştirdi. Bağlantısızlar Hareketi nin kurucuları arasında yer aldı. Nasır'ın ölümü üzerine Enver Sedat 1970 yılında Devlet Başkanı oldu. Sedat, Nasır'ın aksine Batı yanlısı tutum sergilemiş ve liberal ekonomiyi tercih etmiştir. 1978'de ABD'nin arabuluculuğunda İsrail ile Camp David anlaşmasını imzaladı. Bu anlaşmayla Mısır İsrail'i tanımış oldu ve Arap Birliği'nden çıkarıldı. Sedat döneminde az da olsa özgürlükler gelişse de kişisel meşruiyet sürdü yılında düzenlenen suikastla Enver Sedat ölmüş yerine asker kökenli Hüsnü Mübarek geçmiştir. Daha önceki politikayı sürdüren Mübarek, Batı'yla yakın ilişkilerde bulunmuştur yılında Mısır tekrar Arap

35 Ligine kabul edilmiştir. Mübarek döneminde de devam eden aşırı kısıtlı özgürlükler ve ülkenin kötü durumu Ocak 2011'de geniş kitlelerin katılımıyla protesto edilmiştir. Halkın kararlılığı sonucu Mübarek yönetimi son bulmuştur. ETNİK YAPISI Ülkenin %100 ü Araplardan oluşmaktadır. Araplar ın %90 ı Sünni Müslüman, %10 u ise Hıristiyan dır. SİYASİ GÖRÜNÜMÜ Ocak 2011 de geniş kitlelerin katılımıyla iki hafta kadar süren protesto gösterileri Cumhurbaşkanı Mübarek in istifasıyla neticelenmiştir. 25 Ocak ya da Tahrir Devrimi olarak adlandırılan bu tarihi kırılma, Mısır da devam etmekte olan yeni inşa sürecinin başlangıcı olmuştur. Tahrir Devrimi sonrasında ülke bir geçiş sürecine girmiş, nihayet 2011 yılı sonu ve 2012 yılı başında düzenlenen genel seçimler sonucunda Halk Meclisi ve Şura Meclisi oluşturularak yasama faaliyeti yeniden başlatılmıştır. Anayasa hazırlığı için oluşturulan Kurucu Meclis de Haziran 2012 de ilk toplantısını yaparak Anayasa hazırlık sürecini başlatmıştır. Diğer taraftan, Halk Meclisi Anayasa Mahkemesi kararıyla Haziran 2012 de feshedilmiştir. Mısır ın modern tarihinde demokratik seçimler sonucu işbaşına gelen ilk lider olma özelliğini haiz Dr. Muhammed Mursi, 30 Haziran 2012 günü Cumhurbaşkanlığı görevini resmen devralmıştır. Hişam Kandil başkanlığındaki yeni Hükümet de 2 Ağustos 2012 tarihinde göreve başlamıştır. Bu Hükümette 6 Ocak 2013 tarihinde yapılan revizyon çerçevesinde 10 Bakan değişmiştir. Kurucu Meclis tarafından hazırlanan ve Mısır da halen yürürlükte olan Anayasa için düzenlenen referandum görev alacak yargıç sayısının azlığı gerekçesiyle iki ayrı tarihte, 15 ve 22 Aralık 2012 tarihlerinde yapılmıştır. Genel olarak sakin bir ortamda cereyan eden iki aşamalı oylamanın 25 Aralık 2012 tarihinde açıklanan toplu resmi sonuçlarına göre, yeni Anayasa %63,8 oy oranıyla kabul edilmiştir. Katılım oranı ise %32,9 da kalmıştır. Anayasa nın referandumda kabulüyle, Şura Meclisi, yapılacak Temsilciler (eski adıyla Halk) Meclisi seçimine kadar yasama yetkilerini Cumhurbaşkanlığı makamından devralmıştır. Yeni Anayasaya göre Şura Meclisi, Temsilciler Meclisi oluşana kadar tek yasama organı olarak çalışabilecektir. Önümüzdeki dönemde Temsilciler Meclisi için genel seçimlerin yapılması beklenmektedir. Önemli Siyasi Partiler: Ocak 2012 itibarıyla ülkede 40 ın üzerinde siyasi parti yasal olarak faaliyet göstermektedir. 25 Ocak Devrimi sonrasında iktidar Partisi Ulusal Demokratik Parti (UDP) kapatılmış, üst düzey yöneticileri tutuklanmıştır. Devrim sonrası geçiş sürecinde UDP dışındaki partiler varlıklarını sürdürürken siyaset sahnesine her geçen gün yeni siyasi partiler çıkmaktadır. Mısır siyasetinde Müslüman Kardeşler Hareketi nin uzantısı olarak kurulan Hürriyet ve Adalet Partisi nin yanısıra, sağ eğilimli Al Nour ve oluşturulmaya çalışılan liberal ve sol partiler ittifakları ön plana çıkmaktadır.

36 Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: ABEDA, AfDB, AFESD, AMF, AU, CAEU, CICA, COMESA, D-8, EBRD, FAO, G-15, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, LAS, MIGA, MINURSO, MONUSCO, NAM, OAPEC, OAS, OIC, OIF, PCA, UN, UNAMID, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNISFA, UNMIL, UNMISS, UNOCI, UNRWA, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO.

37 SURİYE

38

39 ÜLKE KÜNYESİ Başkent : Şam Nüfus : 23.7 Milyon Yüzölçümü : km 2 Devlet Başkanı : Beşar Esad Başbakan : Adil Sefer (14/04/2011 den beri) Dışişleri Bakanı : VelidMuallem (11/02/2006 dan beri Konuşulan Diller : Arapça Kürtçe Türkçe Ermenice Para Birimi : Suriye Lirası ( 1 ABD Doları 47 SL) GSMH : 54.3 Milyar ABD Doları cari fiyatlar Milyar ABD Doları satın alma paritesi COĞRAFİ KONUMU Orta Doğu ülkelerindendir. Güneybatı Asya da, Ortadoğu nun kalbi durumunda bir mevkiye sahiptir kuzey enlemleriyle doğu boylamları arasındadır. Mevkii itibariyle Akdeniz in doğusundadır. Kuzey ve kuzeybatısında Türkiye, doğusunda Irak, güneyinde Ürdün ve batısında İsrail ve Lübnan ile komşudur. Başşehir Şam dır. Halep ve Humus diğer iki önemli şehridir. TARİHSEL GELİŞİMİ Suriye, toprakları üzerinden çeşitli medeniyet ve kültürlerin geçtiği ve pek çok istilaların, hadiselerin meydana geldiği, eski ve kritik bir mevkiye sahiptir. Ülkeye ilk yerleşenler Hazret-i Nuh'un oğlu Şam'dan türeyen ve Sami dilini konuşan Samilerdir. Müslümanların Suriye'ye hakim olmasına kadar bölge Amoritler, Fenikeliler, İbraniler, Hititler, Persler, Makedonyalı İskender, Roma ve Bizans imparatorlukları idaresinde kaldı. Hazret-i Muhammed'in tebliğ ettiği İslam dini bütün Ortadoğu'ya yayıldığında, Suriye de İslamlaştı. Hazret-i Ebu Bekir'in halifeliği devrinde, Suriye'ye gönderilen İslam orduları, Hazret-i Ömer zamanında 635'te bölgeyi fethetti. Hazret-i Ömer bölgeye gelip, Suriye'yi teşkilatlandırdı. Hazret-i Ömer, önce Hazret-i Muaviye'nin kardeşi Hazret-i Yezid'i Şam valisi tayin etti. Şam, bölgenin en büyük şehirlerinden olup, şehrin adı eskiden Suriye olarak bilinirdi. Yezid'in vefatıyla Hazret-i Muaviye Şam valisi oldu. Hazret-i Muaviye, Suriye'yi teşkilatlandırıp, medenileştirdi. 662'de Emevi Hanedanı Suriye'de kurulup, Şam şehri merkezleriydi. Emevi Halifeliğinden sonra,abbasilerin hakimiyetine geçti. Abbasi Halifeliği ( ) devrinde Suriye, çok gelişip, pek çok ilim, kültür, medeniyet ve sosyal tesisler yapıldı. Onuncu yüzyılın sonunda, Mısır'a hakim Şii Fatımiler, Suriye'yi işgal ettiler. On birinci yüzyılda Selçuklular, bölgeyi hakimiyetlerine aldılarsa da, 1096'da Haçlı Seferleri başladı. Haçlı Seferleri ( ) esnasında Haçlı-Şii Fatimi ittifakından Suriye çok zarar gördü. Haçlıları, Eyyubi Hanedanının kurucusu Selahaddin-i Eyyubi ( ) Suriye'den uzaklaştırdı. Suriye, Selçuklu Atabekliği, Eyyubiler ve Memluklerden 1517 yılında Osmanlı hakimiyetine geçti.

40 On altıncı yüzyılın başından 20. asrın başına kadar Osmanlı hakimiyetinde kalan Suriye, bu zamanda gelişip, en huzurlu ve müreffeh devrini yaşadı. Osmanlı idari teşkilatında vilayet halindeydi yılında Osmanlıya tabi Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa sülalesine verildi. Birinci Cihan savaşı ( ) sonrasına kadar Osmanlı idaresinde kalan Suriye'ye Osmanlılar, pek çok ilmi, sosyal, kültürel, tarım, sınai ve ulaşım tesisleri kazandırdılar. Bu devirde pek çok ilim adamı yetişip, medeniyete hizmet ettiler. Birinci Dünya Savaşında müttefik ordularının yenilmesi neticesinde, Osmanlı Devletiyle imzalanan Mondros Antlaşmasıyla bölge Fransızların işgaline uğradı. 1920'de Fransa'nın mandasına girdi. Suriye, Fransa'nın idaresine girmesiyle Osmanlı devrindeki huzur ve müreffeh hayatın yerini, anarşi ve sefalet aldı. Suriye'de Müslümanlar çoğunlukta olmasına rağmen, idarede Fransızlar, Ermeniler ve Nusayriler hakimdi. Şam, Halep, Nusayri merkezi Lazkiye ve Harran bölgesindeki Dürzilerle Fransa'nın mücadelesi, Suriye'de hala devam eden anarşinin kaynağıdır. Fransa, Suriye mandasına ait Hatay ve İskenderun'u antlaşmayla 1939'da Türkiye'ye vermek zorunda kaldı. İkinci Dünya Savaşı ( ) yıllarında, 1941'de, Fransa, nüfuzu altında kalmak şartıyla Suriye'ye kısmi istiklal verdi seçimlerinde Şükrü el-kuwatli, Suriye'nin ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Fransa harp sonrasında Suriye'den kısmi olarak çekildiyse de, geride pek çok problem bıraktı. 1945'te Birleşmiş Milletlere Cumhuriyet idaresiyle katıldı. 1948'de Arab-İsrail savaşına katılan Suriye'de, 1949 ihtilaliyle Şükrü el-kuwatli iktidardan uzaklaştırıldı. Sovyetler Birliği ile yakın münasebete girince, idare Rusya'ya yanaştı. İç huzursuzluklar artıp, komşularıyla münasebeti bozuldu. Sosyalist Baas Partisi kurulup, memleketteki huzursuzluktan faydalanarak, kuvvetlendi. 1958'de Mısır ile Birleşik Arap Cumhuriyeti adıyla birleşti. Birleşme uzun sürmeyip, 1961'de ayrıldı. Baas Partisi, dışta Pan-Arap, içte sosyalizm propagandasıyla Suriye'de güçlenip, 1963'te ülkenin tek kanuni partisi hüviyetini kazandı. Baas Partisi, Suriye'de dikta rejimi kurup, ülkeye eski Lazkiye bölgesindeki Nasturi aşireti idareye hakim oldu Arap-İsrail savaşında Golan Tepelerini İsrail işgal etti. 1973'te Mısır ile anlaşıp, İsrail'e kuzeyden saldırmışsa da başarılı olamadı. Arap ülkelerinden ve Sovyet Rusya'dan yardım aldı. 1976'da Lübnan'ın içişlerine müdahale edip, asker gönderdi. Suriye askerleri Lübnan'da püskürtülerek, geri çekilmek zorunda kaldı. 1982'de İsrail'in hava taarruzlarına uğradı. Baas Partisi'nin Rusya ile yakın münasebeti, ülke içinde ve dışında çatışmaya sebep olmaktadır. Bitmek bilmeyen harp ve anarşi, Osmanlı Devletinin yıkılmasından sonra manda devleti ve Sosyalist Baas Partisi diktatörlüğünde halen devam etmektedir. 1991'de Irak'ı, işgal ettiği Kuveyt topraklarından çıkarmak için başlatılan harekatta Çok Uluslu Müttefik Kuvvetlerin yanında yer aldı. ETNİK YAPISI % Arap,% 7-8 Kürt,% 5-6 Türk,% 2 Ermeni,% 1 Çerkez,% 1 diğer, ayrıca Filistin ve Iraklı mülteciler mevcuttur. Dini gruplara bakacak olursak: Sünni (% 74), Nusayri (% 12), Hristiyan (% 10), Dürzî (% 3) ve az sayıda diğer Şiî İslami hizipler (İsmailî, Câferî), çok az sayıda dayahudi ve Yezidiler ülkede varlıklarını devam ettirmektedirler.