ĐÇĐNDEKĐLER. Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Bursa, Ekin Yayınevi, 2011, 2 Cilt (32+973; s.)

Transkript

1 Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Bursa, Ekin Yayınevi, 2011, 2 Cilt (32+973; s.) Bölüm 1 ANAYASA HUKUKUNUN BĐLGĐ KAYNAKLARI I. Anayasalar... 1 A. Türk Anayasaları... 1 B. Yabancı Anayasalar... 2 II. Anayasa Mahkemeleri Kararları... 3 III. Bilimsel Eserler... 7 A. Genel Eserler Türkiye de Fransa da a) 1950 Öncesi (Klasikler): a) 1950 Sonrası (Modern Eserler) A.B.D. de Đngiltere de Belçika da Đsviçre de Đtalya da Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku Karşılaştırmalı Politika ve Devlet Sistemleri B. Monografiler C. Makaleler: Dergiler (Süreli Yayınlar) Türkçe Fransızca Đngilizce III. Đnternet Kaynakları Türkçe Yabancı Dilde IV. Kaynak Arama ve Temin Etme A. Kitap arama ve temin etme Arama a) Yabancı Kütüphaneler b) Türk Kütüphaneleri Temin Etme B. Makale Arama ve Temin Etme Arama Temin Etme Bölüm 2 ANAYASA HUKUKU (Tanımı, Konusu, Kısımları, Yaklaşım Biçimleri, Diğer Dallar ile Đlişkisi, Tarihsel Gelişimi, vs.) I. Terminoloji A. Anayasa Terimi Constitution Kanun-ı Esasi Teşkilât-ı Esasiye Kanunu... 27

2 X ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ Anayasa B. Anayasa Hukuku Terimi Hukuk-ı Esâsiye Esas Teşkilât Hukuku Ana Hukuk, Devlet Ana Hukuku Anayasa Hukuku Anayasa Bilimi Anatüze II. Anayasa Hukukunun Tanımı A. Fransız Doktrininde Anayasa Hukukunun Tanımı B. Türk Doktrininde Anayasa Hukukunun Tanımı III. Anayasa Hukukunun Konusu A. Fransız Anayasa Hukuku Doktrininin Konuları Birinci Dönemin Konuları Đkinci Dönemin Konuları Üçüncü Dönemin Konuları B. Türk Anayasa Hukuku Doktrininin Konuları Anayasa Hukukunun Genel Esasları Konuları Türk Anayasa Hukuku Konuları Karşılaştırma Değerlendirme Pozitivist Teori Açısından Anayasa Hukukunun Konusu IV. Anayasa Hukukunun Kısımları A. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi B. Türk Anayasa Hukuku V. Anayasa Hukukunda Yaklaşım Biçimleri A. Tarihî Yaklaşım B. Felsefî Yaklaşım C. Sosyolojik Yaklaşım D. Hukukî Yaklaşım Yaklaşımların Eşit Değeri Sonuç: Münhasıran Hukukî Yaklaşım yahut Anayasa Hukukunun Saf Teorisi VI. Anayasa Hukuku ile Diğer Disiplinler Arasındaki Đlişki A. Anayasa Hukuku - Siyaset Bilimi B. Anayasa Hukuku - Siyasal Felsefe B. Anayasa Hukuku - Siyasî Tarih VI. Anayasa Hukuku ile Hukukun Diğer Dalları Arasındaki Đlişkiler A. Anayasa Hukuku - Uluslararası Kamu Hukuku B. Anayasa Hukuku - Genel Kamu Hukuku C. Anayasa Hukuku - Đdare Hukuku Anayasa Hukuku ile Đdare Hukuku Arasındaki Ayrım a) Önerilen Kriterler aa) Yüksek Makamlar- Basit Đdari Makamlar Ayırımı bb) Hükümet Etmek - Đdare Etmek Ayrımı b) Kriterlerin Eleştirisi c) Türkiye deki Anayasa Hukuku - Đdare Hukuku Ayrımı d) Ayrım Konusunda Görüşümüz Anayasa Hukuku Đdare Hukuku Đlişkisi a) Anayasanın Üstünlüğü ve Bağlayıcılığı b) Đdare Hukukunun Anayasal Temelleri c) Anayasa Mahkemesi Kararlarının Etkisi d) Đdare Hukukunun Bağımsızlığı... 73

3 XI e) Danıştayın Anayasa Mahkemesi Karşısında Bağımsızlığı f) Đdarenin Anayasa Mahkemesi Karşısında Bağımsızlığı g) Anayasa Hukukunun Geçiciliği - Đdare Hukukunun Kalıcılığı D. Anayasa Hukuku - Malî Hukuk E. Anayasa Hukuku - Ceza Hukuku F. Anayasa Hukuku - Muhakeme Hukukları G. Anayasa Hukuku - Özel Hukuk Dalları H. Hukukun Diğer Dallarının Anayasallaşması VIII. Anayasa Hukuku Doktrininin Tarihsel Gelişimi A. Fransa'da Birinci Dönem: Anayasa Hukukunun Klasik Teorisi a) Adhémar Esmein b) Raymond Carré de Malberg c) Léon Duguit d) Maurice Hauriou e) Joseph Barthélemy ve Paul Duez f) Julien Laferrière g) Georges Vedel Đkinci Dönem: Anayasa Hukukunda Siyasal Bilim Yaklaşımı Üçüncü Dönem: Yeni Anayasa Hukuku a) Anayasa Hukukunun Niteliğinde Değişme aa) Kurumsal Anayasa Hukuku bb) Normatif Anayasa Hukuku cc) Maddî Anayasa Hukuku b) Anayasa Hukukunun Uygulama Alanında Genişleme c) Anayasa Hukukunun Diğer Hukuk Dalları Karşısında Üstünlüğü ve Diğer Hukuk Dallarının Anayasallaşması B. Türkiye de Osmanlı Dönemi Cumhuriyet Dönemi VI. Niçin Anayasa Hukukunu Öğrenmek Gerekli? Anayasa hukuku sadece devletin Anayasa Mahkemesi üyelerini mi ilgilendiriyor Anayasa hukuku sadece devletin temel organları olan, cumhurbaşkanı, başbakan, bakanlar ve milletvekillerini mi ilgilendiriyor? Bölüm 3 ANAYASA KAVRAMI I. Anayasa Kavramının Tanımı A. Anayasa, Hukuk Kurallarından Oluşur Kutu 3.1: Hukuk Kuralı Nedir? B. Anayasa, Anayasal Nitelikteki Hukuk Kurallarından Oluşur Maddî Kriter: Maddî Anlamda Anayasa Tanımı Şeklî Kriter: Şeklî Anlamda Anayasa Tanımı Hangisi Doğru? Kutu 3.2: Normlar Hiyerarşisi II. Anayasa Türleri A. Yazılı Anayasa - Yazısız Anayasa Ayrımı Yazılı Anayasa Yazısız Anayasa (Teamülî Anayasa) Kutu 3.3: Đngiliz Anayasa Hukukunun Kaynakları

4 XII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ Kutu 3.4: Đsrail Anayasası B. Yumuşak Anayasa-Katı Anayasa Ayrımı Yumuşak Anayasa Katı Anayasa III. Anayasaların Đçerikleri A. Başlangıç Kutu 3.5: 1787 ABD Anayasasının Başlangıcı Başlangıçların Hukukî Değeri B. Temel Đlkeler (Genel Hükümler) Cumhuriyet-Monarşi Üniter Devlet-Federal Devlet Egemenlik Din-Devlet Đlişkileri: Resmî Din-Laiklik Đlkeleri a) Resmî Din b) Laiklik Đlkesi Diğer Đlkeler C. Temel Hak ve Hürriyetler E. Devletin Temel Organları F. Diğer Hükümler G. Anayasanın Değiştirilmesi IV. Anayasacılık Hareketleri Kutu 3.7: Anayasacılık Dalgaları Anayasacılık ile Đlgili Bazı Kavramlar Anayasacılıksız Anayasalar Đtibarî Anayasalar Anayasasız Anayasacılık Şekli Anayasa - Gerçek Anayasa Ayrımı Bölüm 4 ANAYASA NORMLARININ GEÇERLĐLĐĞĐ SORUNU I. Anayasa Hukukunun Pozitivist Teorisi A. Tabiî Hukukun Reddi B. Değerlerin BĐlinemezliği Đlkesi C. Pozitivist Teorinin Bilim Anlayışı Bilimin Konusu Objektif Olarak Bilinebilir Bir Şeydir Bilim ile Bilimin Konusu Birbirinden Farklı Şeylerdir Bilimin Görevi Konusunu Sadece Tanımaktır Hukuk Bilimi Kendisine Yabancı Unsurlardan Arınmalıdır ( Saflık ) II. Anayasa Normlarının Geçerliliğinin Koşulları A. Geçerliliğin Ön Koşulları Maddî Varlık Normatiflik a) Beşerî Davranış b) Beşerî Đrade Hukukîlik Anayasallık B. Geçerliliğin Asıl (Per Quam) KoşulU Kutu 4.1: Üç Değişik Geçerlilik Anlayışı C. Geçerliliğin Ek (Sine Qua Non) Koşulları Global Hukuk Düzeninin Etkililiği Bizzat O Normun Minimum Etkililiği

5 XIII III. Anayasaüstülük Sorunu A. Anayasaüstü Prensiplerin Varlığını Savunan Tezlerin Açıklanması Bazı Tabiî Hukuk Prensiplerinin Anayasaüstülüğü Tezi Bazı Đnsan Hakları Prensiplerinin Anayasaüstülüğü Tezi Millî Egemenlik Đlkesinin Anayasaüstülüğü Tezi Anayasaüstü Değerde Hukukun Genel Đlkelerinin Varlığı Tezi Türkiye de Anayasa Mahkemesinin Bazı Kararlarında Savunulan Anayasaüstülük Tezleri B. Eleştiri Genel Eleştiri Özel Eleştiriler a) Bazı Tabiî Hukuk Prensiplerinin Anayasaüstülüğü Tezinin Eleştirisi b) Bazı Đnsan Hakları Prensiplerinin Anayasaüstülüğü Tezinin Eleştirisi c) Millî Egemenlik Đlkesinin Anayasaüstülüğü Tezinin Eleştirisi d) Anayasaüstü Değerde Hukukun Genel Đlkelerinin Varlığı Tezinin Eleştirisi e) Türkiye de Anayasa Mahkemesinin Bazı Kararlarında Savunulan Anayasaüstülük Tezlerinin Eleştirisi Sonuç: Anayasaüstü Đlkelerin Hukuken Geçersizliği IV. Anayasa Normları Arasında Hiyerarşi Sorunu A. Anayasa Normları Arasında Hiyerarşi Tezlerinin Açıklanması Temel Hakların Sert Çekirdeğine Đlişkin Anayasa Hükümlerinin Diğerlerine Nazaran Üstünlüğü Tezi ( Birinci Derece Temel Hakların Varlığı Tezi) Millî Egemenliğe Đlişkin Anayasa Normlarının Üstünlüğü Tezi B. Bu Tezlerin Eleştirisi Genel Eleştiri Özel Eleştiriler a) Temel Hakların Sert Çekirdeğine Đlişkin Anayasal Hükümlerin Üstünlüğü ( Birinci Derece Temel Hakların Varlığı) Tezinin Eleştirisi b) Millî Egemenliğe Đlişkin Anayasa Normlarının Üstünlüğü Tezinin Eleştirisi C. Anayasanın Değiştirilemeyecek Hükümleri Diğer Hükümlerinden Üstün Müdür? V. Uluslararası Hukuk Normlarının Anayasaüstülüğü Sorunu A. Açıklama B. Eleştiri Teorik Argümanların Çürütülmesi Pratik Argümanların Çürütülmesi Uluslararası Hukukun Bizatihi Varlığına Yönelik Eleştiriler Sonuç VI. Anayasanın Ruhu Sorunu A. Açıklama B. Eleştiri Değerlendirme VII. Anayasal Teamüllerin Geçerliliği Sorunu A. Genel olarak Teamül B. Klasik Anayasa Hukuku Doktrininde Anayasal Teamüller Anayasal Teamüllerin Unsurları a) Maddî Unsur: Uygulama b) Manevî Unsur: Uygulamanın Hukukîliği Đnancı Anayasal Teamüllerin Hukukî Değeri a) Yazısız Anayasa Sisteminde Teamülün Hukukî Değeri Sorunu b) Yazılı Anayasa Sisteminde Anayasal Teamüllerin Hukukî Değeri Sorunu aa) Praeter Constitutionem Teamüllerin Hukukî Değeri bb) Secundum Constitutionem Teamüllerin Hukukî Değeri

6 XIV ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ cc) Contra Constitutionem Teamüllerin Hukukî Değeri aaa) Contra Constitutionem Teamül Olabileceği Tezi bbb) Contra Constitutionem Teamül Olamayacağı Tezi C. Geçerlilik Teorisi Açısından Anayasal Teamüllerin Geçerliliği Sorunu ÖnKoşullar a) Maddî Varlık b) Normatiflik c) Hukukîlik d) Anayasallık Per Quam Koşul Sine Qua Non Koşullar Anayasaüstülük, Anayasa Đçi Hiyerarşi, Anayasanın Ruhu, Anayasal Teamül vs. Konusunda Bir Genel Değerlendirme VIII. Geçerlilik Koşullarına Aykırılığın Müeyyidesi: Geçersizlik (Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Denetimi Sorunu) A. Genel Olarak B. Kanunların Geçerliliği Sorunu C. Kanunların Anayasaya Uygunluğu Denetlenebilir mi? D. Anayasallık Denetiminin Olmadığı Bir sistemde Anayasaya Aykırı Kanunların Geçerliliğinin Temeli Bölüm 5 ANAYASANIN YORUMU I. Klasik Yorum Teorisi A. Yorum Çeşitleri Yasama Yorumu Yargısal Yorum Bilimsel Yorum B. Yorum Yöntemleri Lafzî Yorum (Deyimsel Yorum, Gramatikal Yorum) Yöntemi Tarihî Yorum Yöntemi Sistematik Yorum Yöntemi Teleolojik (Gaî, Amaçsal, Fonksiyonel) Yorum Yöntemi C. Yorumda Kullanılan Çeşitli Mantık Kuralları II. Realist Yorum Teorisi A. Teorinin Açıklanması B. Realist Yorum Teorisi Işığında Anayasanın Yorumlanması C. Realist Yorum Teorisinin Dengeleyicisi: Mekanist Anayasa Anlayışı D. Realist Yorum Teorisi ve Mekanist Anayasa Anlayışının Türk Anayasa Pratiği Tarafından Teyidi Anayasa Mahkemesinin 16 Haziran 1970 Tarih ve E.1970/1, K.1970/31 Sayılı Kararı a) Kararın Açıklanması: Realist Yorum Teorisinin Teyidi b) Karara Tali Kurucu Đktidarın Tepkisi: Mekanist Anayasa Anlayışının Teyidi Anayasa Mahkemesinin 15 Nisan 1975 Tarih ve E.1973/19, K.1975/87 Sayılı Kararı a) Anayasa Mahkemesi Kararının Açıklanması: Realist Yorum Teorisinin Teyidi b) Aslî Kurucu Đktidarı Tepkisi: Mekanist Anayasa Anlayışının Teyidi Anayasa Mahkemesinin 5 Haziran 2008 Tarih ve E.2008/16, K.2008/116 Sayılı Kararı (Türban Kararı) Tahkim

7 XV 5. Anayasa Mahkemesinin 2007 deki 367 Kararı HSYK nın Bazı Kararları III. Çeşitli Yorum Đlkeleri A. Yorum Đlkelerinin Varlık Sebebi, Hukuk Uygulamasında Hâkimin Rolü, vs Yorum Đlkelerinin Varlık Sebebi Hâkimin Hukuk Uygulamasında Görevinin Niteliği: Hakim Kanunun Ağzıdır Hakimlerin Normatif Đdeolojisi: Hakimlerin Kanun Koyucuya Đtaat Duygusu B. Temel Đlkeler Interpretatio cessat in claris (Açıklık Durumunda Yorum Yapılmaz) A verbis legis non est recedendum (Kanunun Sözünden Uzaklaşılmamalıdır) Dürüst Yorum Đlkesi C. Kaide ve Đstisna Đle Đlgili Đlkeler Kaide Đstisna Yorum Yoluyla Đstisna Üretilemez Kaideler Geniş Yorumlanır a) Generalis regula generaliter est intelligenda (Bir genel hüküm, genel anlamda anlaşılmalıdır) b) Ubi lex non distinguit, nec nos distinguere debemus (Kanunun ayrım yapmadığı yerde, bizim de ayrım yapmamamız gerekir Exceptiones sunt strictissimae interpretationis (Đstisnalar Dar Yorumlanır) Đstisnanın Đstisnası Geniş Yoruma Tâbi Tutulur D. Düzenleme Şekillerine Đlişkin Đlkeler Expressio unius est exclusio alterius (Bir Şeyi Zikretmek, Diğerini Dışlamaktır)280 Saymanın Anlamı Sınırlandırarak Sayma Unius positio non est alterius exclusio (Bir Şeyin Belirtilmesi, Diğer Şeylerin Hariç Tutulduğu Anlamına Gelmez) Örneklendirici Sayma E. Hukukta Akıl Yürütmeye Đlişkin Đlkeler (Kıyas, Aksiyle Kanıt ve Evleviyet) Kıyas (Argumentum a simili) Kıyasın Unsurları Kıyasın Şartları (Kıyas Yasakları) a) Kıyaslanan Şey, Kıyaslanılan Şeyin Benzeri Olmalı, Ama Tam Benzeri de Olmamalıdır b) Kıyaslanan Şey Hakkında Kanunda Hüküm Mevcut Olmamalıdır c) Asl, Muhtassun Binnas Olmamalıdır d) Aslın Hükmü, Bir Đstisnaî Hüküm Olmamalıdır (Đstisnaî Hükümlerde Kıyas Yapılamaz) e) Asıl Hüküm, Expressio Unius Est Exclusio Alterius Đlkesinin Geçerli Olduğu Bir Hüküm Olmamalıdır (Expressio Unius Durumunda Kıyas Yapılamaz) f) Aslın Hükümde Numerus Clausus Sayma Yapılıyorsa Kıyas Yapılamaz Kıyas Her Zaman Yapılabilir mi? Anayasa Hukukunda Kıyas Yapılabilir mi? Aksiyle Kanıt (Mefhum-u Muhalefet, Argumentum a contrario) Evleviyet (Öncelik, Argumentum a fortiori) a) Argumentum a maiori ad minus (Büyükten Küçüğe Doğru Akıl Yürütme) b) Argumentum a minori ad maius (Küçükten Büyüğe Doğru Akıl Yürütme) F. Yetkilerle Đlgili Đlkeler Anayasal Organların Yetkisiz Olması Asıl, Yetkili Olmaları ise Đstisnadır Potestas stricte interpretatur (Yetkiler Dar Yorumlanır)

8 XVI ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ 3. Yetki Dar, Hürriyet Geniş Yorumlanır Hürriyet Asıl, Sınırlama Đstisnadır; Hürriyet Geniş, Sınırlama Dar Yorumlanır Sayılmış Yetkiler Dar, Bakiye Yetkiler Geniş Yoruma Tâbi Tutulur Delegata potestas non potest delegari (Devredilmiş Yetki Devredilemez) Derativa potestas non potest esse major primitiva (Türemiş Yetki, Aslî Yetkiden Daha Büyük Olamaz) Yetki ve Usûlde Paralellik Đlkesi (Unumquodque eodem modo quo colligatum est dissolvitur (Bir Şey Yapıldığı Şekilde Çözülür) Qui potest majus, potest etiam minus (Çoğu Yapmaya Yetkili Olan Azı Yapmaya da Yetkilidir) G. Hukuk Kuralları Arasında Çatışma Çözmeyle Đlgili Đlkeler Lex superior derogat legi inferiori (Üst Kanun Alt Kanunları Đlga Eder) Lex posterior derogat legi priori (Sonraki Kanun Önceki Kanunları Đlga Eder) Lex specialis derogat legi generali (Özel Kanun Genel Kanunları Đlga Eder) Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata (Đlga Eden Kanunu Đlga Etmek, Đlga Edilmiş Kanuna Tekrar Hayat Vermez) H. Son BĐr Đlke: Kanunların Anayasa Uygunluğu Karinesi Bölüm 6 KURUCU ĐKTĐDAR (Anayasaların Yapılması ve Değiştirilmesi) I. Genel Olarak Aslî Kurucu Đktidar - Tali Kurucu Đktidar Ayrımı Kurucu Đktidar - Kurulmuş Đktidarlar Ayrımı Kurucu Đktidar - Kurulmuş Đktidarlar Ayrımının Doktrinal Kökeni II. Aslî Kurucu Đktidar: Anayasaların Yapılması A. Aslî Kurucu Đktidarın Ortaya Çıkış Halleri Yeni Bir Devlet Kuran Aslî Kurucu Đktidar Mevcut Devletin Kuruluşunu Yenileyen Aslî Kurucu Đktidar Anayasanın Đlgası a) Devrim veya Hükümet Darbesi b) Savaş B. Aslî Kurucu Đktidarın Sahibi C. Aslî Kurucu Đktidarın Özellikleri D. Aslî Kurucu Đktidarın Biçimleri: Anayasa Yapma Usûlleri Monarşik Usûller a) Ferman b) Misak Demokratik Usûller a) Kurucu Meclis aa) Fransız Tipi Kurucu Meclis bb) Amerikan Tipi Kurucu Meclis b) Kurucu Referandum E. Aslî Kurucu Đktidar Devamlı Bir Đktidar mıdır? Kutu 6.3: Türkiye de Aslî Kurucu Đktidarın Devamlılığı Meselesi (TBMM Yeni Bir Anayasa Yapabilir mi?) III. Tali Kurucu Đktidar: Anayasaların Değiştirilmesi A. Anayasa Değişikliği Kavramı Anayasanın Bir Maddesinin Anlamının Yorum Yoluyla Değişmesi Anayasa Değişikliği midir?

9 XVII 2. Anayasa Değişikliği Nedir? Anayasanın Bütünüyle Değiştirilmesi Anayasa Değişikliği midir? (Tali Kurucu Đktidar Anayasayı Bütünüyle Değiştirebilir mi?) Anayasa Değişikliğinin Metin Đtibarıyla Biçimleri B. Anayasaların Değiştirilmesi Đhtiyacı (Tali Kurucu Đktidarın Gerekliliği) C. Tali Kurucu Đktidarın Sahibi D. Tali Kurucu Đktidarın Özellikleri Tali Kurucu Đktidar Hukukî Nitelikte Bir Đktidardır Tali Kurucu Đktidar Sınırlı Bir Đktidardır E. Tali Kurucu Đktidarın Sınırları Maddî (Đçeriksel) Sınırlar a) Çeşitleri (Maddî Sınırlara Örnekler) b) Maddî Sınırlara Đlişkin Çeşitli Sorunlar aa) Maddî Sınırların Bağlayıcılığı ve Müeyyidesi Meselesi bb) Değiştirme Yasakları Đki Aşamada Aşılabilir mi? cc) Anayasa Değişikliği Usûlünü Düzenleyen Anayasa Maddesi, Anayasa Değişikliği Usûlüyle Değiştirilebilir mi? dd) Anayasada Öngörülenlerin Dışında Maddî Sınır Yoktur Zamansal Sınırlar a) Süre Yasağı b) Dönem Yasağı Biçimsel Sınırlar F. Tali Kurucu Đktidarın Biçimleri: Anayasayı Değiştirme Usûlleri Teklif Safhası a) Teklif Yetkisi b) Anayasa Değişikliği Teklif Edilmesinin Zorlaştırılması Karar Safhası Onay Safhası a) Onay Yetkisinin Devlet Başkanına Verilmesi: Devlet Başkanının Vetosu b) Onay Yetkisinin Halka Verilmesi: Kurucu Referandum Anayasa Değişikliklerinin Yargısal Denetimi Sorunu Tali Kurucu Đktidar Konusunda Sonuç ve Tanım IV. Fonksiyonları Bakımından Aslî Kurucu Đktidar ile Tali Kurucu Đktidar Arasında Özdeşlik Bölüm 7 DEVLET KAVRAMI I. Devlet Kavramının Tanımı II. Devlet Terimi III. Devletlerin Kurulması Kutu 8.1: Devletlerin Doğum/Ölüm Günü (Kritik Tarih) Devletin Kurulması Tanınmasına Bağlı mıdır? Tanınmamış Bir Devlet Devlet midir? KKTC Örneği Tanınmış, Ama Fiilen Egemenlik Kuramayan Bir Devlet Devlet midir? "Filistin Devleti" Örneği Kutu 8.2: Sürgündeki Hükümetler Kutu 8.3: "Kukla Devletler veya Hükümetler" IV. Devletlerin Sona Ermesi A. Sona Erme Halleri Đnsan Unsurunun Yok Olması

10 XVIII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ 2. Ülkenin Yok Olması Egemenliğin Kaybı B. Sona Ermenin Sonuçları: Devletlerin Halefiyeti V. Devletin Hukukî Kişiliği Đlkesi A. Devlete Tüzel Kişilik Tanınmasının Tarihsel Sebebi B. Devlete Hukukî Kişilik Tanınmasından kaynaklanan Sonuçlar Siyasî Sonuç: Đktidarın Kişiselleşmesinin Önlenmesi Hukukî Sonuçlar VI. Devletin Devamlılığı Đlkesi A. Genel Olarak B. Devletin Devamlılığı Đlkesinin Sonuçları Uluslararası Antlaşmaların Devamlılığı Đlkesi Hukukun Devamlılığı Đlkesi Borçların Devamlılığı Đlkesi VII. Devletin Faaliyet Alanı A. Liberal Görüş B. Müdahaleci Görüşler Sosyalist Görüş Sosyal Demokrat Görüş VIII. Devletin Kökeni Hakkında Teoriler A. Aile Teorisi B. Biyolojik Teori C. Kuvvet ve Mücadele Teorisi D. Ekonomik Teori: marksist Devlet Teorisi E. Devletin Kaynağını Đnsan Aklına ve iradesine Dayandıran Teori: Sosyal Sözleşme Teorisi Thomas Hobbes John Locke Jean-Jacques Rousseau Sosyal Sözleşme Teorilerinin Eleştirisi F. Tarihte Đlk DevletLerin Ortaya Çıkışı Üzerine NOTLAR Đlk Devletlerin Ortaya Çıkmasında Rol Oynayan Faktörler a) Birinci Faktör: Göçebe Toplulukların Çiftçi Topluluklar Üzerinde Egemenlik Kurmaları b) Đkinci Faktör: Küçük Sulama Tarımından Büyük Sulama Tarımına Geçiş Đlk Devletlerin Ortaya Çıktıkları Yer ve Zaman a) Mezopotamya (Sümer-Babil-Asur) b) Mısır c) Anadolu: Hititler d) Girit e) Eski Yunan f) Roma g) Çin Bölüm 8 DEVLETĐN UNSURLARI: MĐLLET, ÜLKE, EGEMENLĐK I. Devletin Beşerî Unsuru: Millet A. Genel Olarak Đnsan Topluluğunun Niceliği Sorunu Đnsanz Topluluğunun Niteliği Sorunu

11 XIX B. Millet Kavramı Objektif Millet Anlayışı a) Irk Birliği b) Dil Birliği c) Din Birliği Sübjektif Millet Anlayışı Vatandaşlık Vatandaşın Sadakat ve Devletin Toruma Borcu Çifte Vatandaşlık Vatansızlık C. Milliyetler Prensibi D. Self-Determinasyon Hakkı Kutu 8.1: Millet ve Milliyetçilik ile Đlgili Bazı Kavramlar II. Devletin Toprak Unsuru: Ülke A. Genel Olarak Çingeneler B. Ülkenin Kazanılması Keşif ve Đşgal Devir Fetih ve Đlhak C. Ülkenin Kısımları Kara Sahası (Kara Ülkesi) Su Sahası (Su Ülkesi) a) Birinci Alan (Đçsular, Karasuları ve Boğazlar): Kıyı Devletinin Egemenliği Tamdır b) Đkinci Alan (Bitişik Bölge, Münhasır Ekonomik Bölge, Kıta Sahanlığı ve Balıkçılık Bölgesi): Kıyı Devletinin Egemenliği Sınırlıdır c) Üçüncü Alan (Açık Deniz): Kıyı Devletinin Egemenliği Yoktur Hava Sahası (Hava Ülkesi) C. Devlet Ülkesinin Bütünlüğü Đlkesi III. Devletin Đktidar Unsuru: Egemenlik A. Genel Olarak B. Egemenliğin Değişik Anlamları Dış Egemenlik a) Devletlerin Egemen Eşitliği Đlkesi b) Đçişlerine Karışmama Đlkesi Đç Egemenlik a) Devlet Đktidarının Kendisi Anlamında Egemenlik b) Devlet Đktidarının Nitelikleri Anlamında Egemenlik C. Hangi Đktidar Egemen Đktidardır Veya Hangi devlet iktidarları aslî ve sınırsızdır? Aslî Kurucu Đktidar Tali Kurucu Đktidar Yasama Đktidarı Yürütme Đktidarı Yargı Đktidarı D. Egemenliğin Sahibi Konusunda Teoriler Teokratik Egemenlik Teorileri a) Doğaüstü Đlâhî Hukuk Doktrini b) Providansiyel Đlâhî Hukuk Doktrini Demokratik Egemenlik Teorileri a) Millî Egemenlik Teorisi b) Halk Egemenliği Teorisi Demokratik Egemenlik Teorilerinin Eleştirisi

12 XX ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ Bölüm 9 DEVLET ŞEKĐLLERĐ I: MONARŞĐ VE CUMHURĐYET I. Monarşi ile Cumhuriyet Arasındaki Ayrım Sorunu II. Monarşi A. Genel Olarak B. Monarşi Çeşitleri Saltanat Hakların Sınırlanmasına Göre Monarşi Çeşitleri a) Mutlak Monarşi b) Meşrutî Monarşi Hükümdarın Tahta Geçiş Biçimine Göre Monarşi Çeşitleri a) Đrsî Monarşiler Veraset Kuralları aa) Direkt Hat Sistemi bb) Civar Sistemi cc) Bab Soyundan - Ana Soyundan Đntikal Din Şartları Evlenme Đzni Yaş Tacın Otomatik Đntikali Kutu 9.1: Đlk Kralın Hakkı Kutu 9.2: Niyabet b) Seçimli Monarşiler Kutu 9.3: Federal Devletler de Monarşi Olabilir C. Monarşilerin Değerlendirilmesi III. Cumhuriyet A. Dar Anlamda Tanım: Cumhuriyet Monarşinin Tersidir B. Geniş Anlamda Tanım: Cumhuriyet = Demokrasi C. Hangi Anlayış Doğru: Ampirik Veriler IV. Devlet Şeklinin Monarşi veya Cumhuriyet Olmasından Kaynaklanan Anayasal Farklılıklar A. Yasama organı Bakımından B. Yargı Organı Bakımından C. Yürütme Organı Bakımından Kutu 9.4: Kralın Başbakanı Atama Yetkisi Kutu 9.5: Đngiltere'de Kralın Hukukî Sorumluluğu C. Yürütme Organı Bakımından Bölüm 10 DEVLET ŞEKĐLLERĐ II: ÜNĐTER DEVLET-BĐLEŞĐK DEVLET I. Üniter Devlet A. Tanım Devletin Unsurlarında Teklik Devletin Organlarında ve Yetkilerinde Teklik B. Üniter Devletin ĐDARî Teşkilatı Üniter Devletin Merkezî Đdaresi: Başkent Teşkilâtı ve Taşra Teşkilâtı Adem-i Temerküz Üniter Devlette Yerel Yönetimler Merkezî ve Adem-i Merkezî Üniter Devlet Ayrımı Üzerine Bir Not

13 XXI II. Bileşik Devlet A. Devlet Birlikleri Şahsî Birlik Britanya Commonwealth Krallıkları Şahsi Birliğin Tersi Hakikî Birlik B. Devlet Toplulukları Konfederasyon Avrupa BĐrliği: Konfederasyon mu, Federasyon mu? Federasyon (Federal Devlet) a) Tanımı b) Federasyon - Konfederasyon Karşılaştırması c) Federal Devlet - Üniter Devlet Karşılaştırması Bölüm 11 FEDERASYON (FEDERAL DEVLET) I. Genel Olarak Terim Meselesi: "Federasyon" mu, "Federal Devlet" mi "Federalizm" ve "Federal Sistem" Terimleri Etimoloji Federasyon şeklindeki Devletlerin Resmi Adları II. Federasyonun Devlet Yapısı A. Federal Devlet Federal Devletin Millet, Ülke ve Egemenlik Unsurları Federal Devletin Yasama, Yürütme ve Yargı Organları a) Federal Devletlerde Yasama Organı aa) Đki Meclislilik bb) Eşit Đki Meclislilik bb) Đkinci Mecliste Eşit Temsil b) Federal Devletlerde Yürütme Organı c) Federal Devletlerde Yargı Organı B. Federe Devletler Federe Devletlerin Uluslararası Kişiliği Yoktur Federe Devletin Millet, Ülke ve Egemenlik Unsurları Federe Devletin Örgütlenmesi: Yasama, Yürütme ve Yargı Organları a) Federe Devletlerin Yasama Organı b) Federe Devletlerin Yürütme Organı c) Federe Devletlerin Yargı Organı III. Federasyonun Hukuk Düzeni: Federal ve Federe Hukuk Düzenleri ve Bunların Arasındaki Đlişkiler Federal Hukukun Üstünlüğü Đlkesi IV. Federal Devlet ile Federe Devletler Arasında Yetki Paylaşımı A. Yetki Paylaşımı Yazılı ve Katı Bir Anayasayla Yapılmış Olmalıdır Yetki Bölüşümü Usûlü Federal Devletin Yetkilerini Sayma Zımnî Yetkiler Teorisi Federe Devletlerin Yetkilerini Sayma Münhasır Yetkiler - Ortak Yetkiler Federe Devletlerin Özerkliği Đlkesi B. Anayasanın Değiştirilmesine Federe Devletler de Katılmalıdır

14 XXII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ C. Yetki Uyuşmazlıklarının Yargısal Çözüm Yolu Olmalıdır: Federal Yüksek Mahkemenin Gerekliliği Federe Devletlerin Kendi Arasında Yetki Paylaşımı ve Yetki Uyuşmazlıkları V. Federasyonların Kurulması A. Birleşme Yoluyla Federasyon Kurulması B. Ayrılma Yoluyla Federasyon Kurulması VI. Federalizmin Nedenleri Tarihsel Nedenler Dış tehdit Coğrafi Büyüklük Kütürel ve Etnik Bölünmüşlük VII. Korporatif Federalizm VIII. Federalizmin Değerlendirilmesi A. Avantaj ve Dezavantajları B. Federalizm Etnik Bölünmüşlüğe Çare Olabilir mi? C. Federalizm ile Demokrasi Arasında Bir Đlişki Var mıdır? D. Federalizm ile Cumhuriyet Arasında Bir Đlişki Var mıdır? IX. Bölgesel Devlet A. Tanım B. Bölgesel Devlet-Üniter Devlet Karşılaştırması C. Bölgesel Devlet-Federasyon Karşılaştırması Bölüm 12 KUVVETLER AYRILIĞI TEORĐSĐ I. Tarihî Temeller: Đngiltere Anayasa Tarihi II. Fikrî Temeller A. Aristo B. Grotius, Wolff ve Pufendorf C. Locke D. MontesquIeu: Kuvvetler Ayrılığı Teorisi III. Kuvvetler Ayrılığı Teorisine Yöneltilen Eleştiriler Bölüm 13 HÜKÛMET SĐSTEMLERĐ I. Kuvvetler Birliği Sistemleri A. Yürütme Organında Birleşme Mutlak Monarşi Diktatörlük a) Totaliter Diktatörlük b) Otoriter Diktatörlük B. Yasama Organında Birleşme: Meclis Hükümeti Teorik Kökeni Meclis Hükûmeti Sisteminde Yasama Organının Özellikleri Meclis Hükûmeti Sisteminde Yürütme Organının Özellikleri Meclis Hükûmeti Sisteminde Pratikte Yürütmenin Üstünlüğü Meclis Hükûmeti Sisteminde Yargının Durumu Örnekler: Fransa ( ) ve Türkiye ( )

15 XXIII II. Kuvvetler Ayrılığı Sistemleri (Sert ve Yumuşak Kuvvetler Ayrılığı Sistemleri) A. Aslî Farklar Yürütme Organının Yapısı Yürütme Organının Kaynağı (Göreve Gelişi) Yürütme Organının Yasama Organına Karşı Sorumluluğu B. Tali Farklar Yürütme Organının Yasama Organını Fesih Hakkı Aynı Kişi Hem Yütüntmede, Hem de Yasamada Görev Alması Yürütme Organının Yasama Çalışmalarına Katılması Bölüm 14 BAŞKANLIK SĐSTEMĐ I. Başkanlık Sisteminin Özellikleri A. Aslî Özellikler Yürütme Organı Tek Kişiliktir Başkan, Halk Tarafından Seçilir Başkan, Yasamanın Güvenine Dayanmaz B. Tali Özellikler Başkan Yasama Organını Feshedemez Aynı Kişi Hem Yürütmede, Hem Yasamada Görev Alamaz Başkan, Yasama Organının Çalışmasına Katılamaz II. Başkanlık Sisteminin Prototipi: Amerika Birleşik Devletleri Yasama Yürütme Yargı III. Karşılıklı Etkileşim Araçları Atamalar Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanması Impeachment (Suçlama) Bütçe Veto Mesaj IV. Başkanlık Sisteminde Yasama-Yürütme Dengesi: Congressional Government - Presidential Government V. Değerlendirme: Başkanlık Sisteminin Güçlü ve Zayıf Yanları A. Güçlü Yanları Başkanlık Sistemi Đstikrarlı Bir Yönetim Yaratır Başkanlık Sistemi Güçlü Bir Yönetim Yaratır Başkanlık Sistemi Demokratik Bir Yönetim Yaratır B. Zayıf Yanları Başkanlık Sistemi Rejim Krizlerine Yol Açabilir Başkanlık Sistemi Katıdır Başkanlık Sistemi Çift Meşruluk Sorununa Yol Açabilir Başkanlık Sistemi Siyasal Kutuplaşmaya Yol Açabilir Başkanlık Sistemi Đktidarın Kişiselleşmesine Yol Açabilir VI. Yarı-Başkanlık Sistemi Tek-Başlı, Đki-Başlı Yürütme Seçim Usulü Yasamanın Güveni Türkiye Örneği?

16 XXIV ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ Bölüm 15 PARLÂMENTER SĐSTEM I. Parlâmenter Sistemin Ayırıcı Özellikleri A. Aslî Özellikler Yürütmenin Yapısı: Đki-Başlılık (Bicéphalisme, Dualisme) a) Devlet Başkanı b) Bakanlar Kurulu Yürütmenin Göreve Gelişi Sorumluluk: Yasamanın Güvenine Dayanma B. Tali Özellikler Yürütme Organı, Yasama Organını Feshedebilir Aynı Kişi Hem Yürütmede, Hem de Yasamada Görev Alabilir Bakanlar Kurulu Yasama Organının Çalışmalarına Katılır II. Karşılıklı Etkileşim Araçları Kanun Yapımına Yürütmenin Katılması Bütçe Uluslararası Andlaşmalar Denetim III. Parlâmenter Sistemin Ortaya Çıkışı: Đngiltere A. Yasama Organı B. Yürütme Organı Taç Kabine Kabinenin Ortaya Çıkışı Kralın Otoritesinin Silinmesi, Kabinenin bağımsızlaşması ve Başbakanın Ortaya Çıkması Cezai Sorumluluktan Siyasal Sorumluluğa Geçiş Kolektif Sorumluluğun Ortaya Çıkması Fesih Kurumunun Parlamenter Niteliğe Bürünmesi C. Yargı III. Parlâmenter Sistem Çeşitleri: Düalist ve Monist Parlâmenter Sistem A. Düalist Parlâmenter Sistem B. Monist Parlâmenter Sistem V. Yasama-Yürütme Dengesi Bakımından Parlâmenter Sistem Tipleri: Kabine Hükûmeti - Meclis Hükümeti A. Yürütmenin Üstünlüğüne Dayanan Parlâmenter Sistem: Kabine Hükûmeti Başbakanlık Hükümeti B. Yasamanın Üstünlüğüne Dayanan Parlâmenter Sistem: Meclis Hükûmeti VI. Değerlendirme: Parlâmenter Sistemin Güçlü ve Zayıf Yanları A. Parlâmenter Sistemin Güçlü Yanları Parlâmenter Sistemde Tıkanıklıkların Çözüm Yolu Vardır Parlâmenter Sistem Esnektir Parlâmenter Sistem Kutuplaşmaya Yol Açmaz Parlâmenter Sistemlerde Devlet Başkanının Ilımlılaştırıcı ve Uzlaştırıcı Etikisi Vardır B. Parlâmenter sistemin Zayıf Yanları Parlâmenter Sistem Đstikrarsız Hükûmetlere Yol Açar a) Eleştiri b) Savunma aa) Savunma I: Disiplinli Đki-Partili Parlâmenter Sistemde Đstikrarsızlık Yoktur

17 XXV bb) Savunma II: Parlâmenter Sistemlerdeki Hükümet Đstikrarsızlığı Görünüşte dir Parlâmenter Sistem Zayıf Hükûmetlere Yol Açar Parlâmenter Sistem Düşük Nitelikli Bir Demokrasiye Yol Açar Bölüm 16 RASYONELLEŞTĐRĐLMĐŞ PARLÂMENTARĐZM I. Hükûmete Đstikrar Kazandırmaya Yönelik Araçlar A. Hükümetin Kurulmasını Kolaylaştırmaya Yönelik Araçlar Hükümetin Güven Oylamasız Göreve Başlaması: Zımnî Güven Hükümetin Kurulması Đçin, Düşmesi Đçin Gerekenden Daha Düşük Bir Çoğunluk Aramak B. Hükümetin Düşürülmesini Zorlaştırmaya Yönelik Araçlar Güvensizlik Önergesi Verme Hakkının Sınırlandırılması Serinleme Süresi Güvensizlik Oyunda Üye Tamsayısının Salt Çoğunluğunun Aranması Yalnızca Güvensizlik Oylarının Sayılması Yapıcı Güvensizlik Oyu Fesih Tehdidi Altında Güvenoyu II. Hükûmete Etkinlik Kazandırmaya Yönelik Araçlar A. Kanun Çıkarılmasını Kolaylaştırmaya Yönelik Araçlar Blok Oylama: Ya Kabul Et, Ya Reddet Giyotin : Ya Kanunu Kabul Et, Ya Da Hükûmeti Düşür Teşriî Zorunluluk Hali: Ya Kanunu Kabul Et, Ya Hükümeti Düşür, Yoksa Kanun Koyma Yetkin Altı Ay Süreyle Askıya Alınır B. Hükûmetin Kararname Çıkarmasını Kolaylaştırıcı Araçlar Hükümete Özerk Kararname Çıkarma Yetkisi Tanınması Hükûmete Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisinin Verilmesi III. Değerlendirme A. Rasyonelleştirilmiş Parlâmentarizm Araçları Yeterince Etkili midir? B. Rasyonelleştirilmiş Parlâmentarizm Demokratik Bir Usûl Müdür? Bölüm 17 DEMOKRASĐ KAVRAMI I. Demokrasi Teorileri A. Normatif Demokrasi Teorisi B. Ampirik Demokrasi Teorisi Kutu 17.1: "Halk" = "Halkın Çoğunluğu" II. Demokrasi Anlayışları: Çoğunlukçu ve Çoğulcu Demokrasi Anlayışı A. Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışı B. Çoğulcu Demokrasi Anlayışı Kutu 17.3: Militan Demokrasi Anlayışı Kutu 17.4: Klasik Demokrasi - Marksist Demokrasi Anlayışı III. Demokrasi Modelleri: Çoğunlukçu ve Uzlaşmacı Demokrasi Modelleri Kutu 17.5: Çoğunlukçu Demokrasi de, Uzlaşmacı Demokrasi de "Çoğulcu Demokrasi"dir A. Çoğunlukçu Demokrasi Modeli (Westminster Modeli) B. Uzlaşmacı Demokrasi Modeli Kutu 17.6: Seçim Nüfus Sayımı mı? Kutu 17.7: Demokrasi Doğru Karar Almanın Bir yöntemi midir?

18 XXVI ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ Bölüm 18 DOĞRUDAN DEMOKRASĐ I. Tanım II. Eski Yunan: Ecclesia III. Đsviçre: Landsgemeinde IV. New England (ABD): Town Meeting V. Türkiye de Doğrudan Demokrasi Var mı? Köy Derneği VI. Teorik Kökeni: Halk Egemenliği Teorisi ve Rousseau nun Egemenliğin Devredilmezliği Kuramı VII. Doğrudan Demokrasinin Pratik Đmkânsızlığı VIII. Elektronik Demokrasi Doğrudan Demokrasiyi Mümkün Kılabilir mi? Bölüm 19 TEMSĐLÎ DEMOKRASĐ I. Genel Olarak Tanım Egemenliğin Devri - Egemenliğin Kullanılmasının Devri Seçim Saf Temsilî Demokrasi Teorik Kökeni: Millî Egemenlik Đlkesi II. Temsil Kavramı Temsil Kavramının Özel Hukuktan Anayasa Hukukuna Geçişi Temsilci - Görevli Ayrımı Temsil Kavramından Çıkan Sonuçlar a) Temsilcilerin Đşlemlerinin Halkın Onayına Đhtiyacı Yoktur b) Temsilcilerin Đşlemleri Bir Başka Makam Tarafından Denetlenemez Millet ile Temsilcileri Arasındaki Đlişkinin Hukukî Niteliği a) Özel Hukuktaki Durum b) Anayasa Hukukundaki Durum III. Emredici Vekâlet Teorisi Tanım Özellikleri a) Emir ve Talimat Verme Yetkisi b) Vekâlet Yetkisini Aşma Yasağı c) Azil Yetkisi d) Hesap Verme Zorunluluğu e) Vekilin Sorumluluğu Đlkesi f) Milletvekilinin Maaşının Seçmenleri Tarafından Ödenmesi Uygulamadan Örnekler Eleştiriler a) Teorik Eleştiriler b) Pratik Eleştiriler IV. Temsilî Vekâlet Teorisi Bütün Milletin Temsili Đlkesi Kolektif Vekâlet Đlkesi (Tek Tek Milletvekillerine Değil, Milletvekillerinin Bütününe Verilmiş Vekâlet) Genel Vekâlet Emredici Vekâlet Yasağı Azil Yasağı Sorumsuzluk Serbestlik Milletvekillerinin Maaşlarının Genel Bütçeden Ödenmesi

19 XXVII Bölüm 20 YARI-DOĞRUDAN DEMOKRASĐ I. Yarı-Doğrudan Demokrasinin Tanımı II. Yarı-Doğrudan Demokrasinin Araçları A. Referandum Yapılış Zamanı Bakımından a) Ön Referandum b) Sonraki Referandum Bağlayıcılığı Bakımından a) Đstişarî Referandum b) Tasdikî Referandum Başvuruluşu Bakımından a) Mecburî Referandum b) Đhtiyarî Referandum Konuları Bakımından a) Kurucu Referandum b) Teşriî Referandum Referandumdan Bir Sapma: Plebisit B. Halk Vetosu C. Halk Teşebbüsü D. Temsilcilerin Azli Recall (Geri Çağırma) Abberufungsrecht III. Yarı-Doğrudan Demokrasinin Değerlendirilmesi A. Yarı-Doğrudan Demokrasinin Lehine Olan Görüşler B. Yarı-Doğrudan Demokrasinin Aleyhine Olan Görüşler Sonuç Bölüm 21 O Y H A K K I I. Bazı Kavramlar Seçim Oylama Oy Hakkı II. Oy Hakkının Şartları A. Olumlu Şartlar Vatandaşlık Yaş Seçmen Listesine Yazılı Olmak B. Olumsuz Şartlar Ehliyetsizlik Liyakatsizlik III. Oy Hakkının Đlkeleri A. Genel Oy Đlkesi Kısıtlı Oy Servete Bağlı Oy Vergiye Bağlı Oy Yeteneğe Bağlı Oy Cinsiyete Bağlı Oy Irka Bağlı Oy B. Eşit Oy Đlkesi Çok Oy Çift Oy veya Ek Oy Aile Oyu...707

20 XXVIII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ C. Tek Dereceli Seçim veya Doğrudan Oy Đlkesi D. Bireysel Oy Đlkesi E. Kişisel Oy Đlkesi Evde Oy Bulunulan Yerde Oy Vekaletle Oy Mektupla Oy F. Gizli Oy Đlkesi G. Mecburî Oy ve Đhtiyarî Oy Đlkeleri Görev-Seçmenlik Görüşü Hak-Seçmenlik Görüşü H. Serbest Oy veya Seçimlerin Serbestliği Đlkesi I. Açık Sayım ve Döküm Đlkesi J. Seçim Uyuşmazlıklarının Yargısal Çözümü Đlkesi Seçim Uyuşmazlıklarının Siyasal Çözümü Sistemi Seçim Uyuşmazlıklarının Yargısal Çözümü Sistemi Bölüm 22 SEÇĐM SĐSTEMLERĐ I. Çoğunluk Sistemi A. Tek-Turlu Çoğunluk Sistemi Tek-Đsimli Tek-Turlu Çoğunluk Sistemi Listeli Tek-Turlu Çoğunluk Sistemi B. Đki-Turlu Çoğunluk Sistemi Tek-Đsimli Đki-Turlu Çoğunluk Sistemi Listeli Đki-Turlu Çoğunluk Sistemi II. Nispî Temsil Sistemi A. Ulusal Düzeyde nispî temsil B. Seçim Çevresi Düzeyinde Nispî Temsil En Büyük Artık Usûlü En Kuvvetli Ortalama Usûlü Millî Bakiye (Ulusal Artık) Sistemi D Hondt Usûlü Nispî Temsil Sisteminde Liste Çeşitleri Bloke Liste Usûlü Tercihli Oy Usûlü Karma Liste Usûlü Nispî temsil sisteminde Seçim Barajları Ulusal Baraj Seçim Çevresi Barajı III. Seçim Sistemlerinin Değerlendirilmesi A. Temsilde Adalet ile hükûmette Đstikrar ve Etkinlik ilkeleri Açısında Seçim Sistemleri B. Seçim Sistemlerinin Parti Sistemleri Üzerindeki Etkisi C. Parti Sistemlerinin Rejim Üzerindeki Etkisi Bölüm 23 YASAMA ORGANI: PARLÂMENTO I. Genel Olarak Yasama Organı ve Yasama Fonksiyonu (Organik ve Fonksiyonel Açıdan Yasama) Yasama Organının Diğer Devlet Organlarından Ayrılması Terminoloji

21 XXIX II. Đngiltere de Parlâmentonun Doğuşu ve Gelişmesi Norman Đstilasından (1066) Önce Norman Đstilasından Sonra Magna Carta Libertatum (1215) Simon de Montfort (1265) Model Parlâmento (1295) Parlâmentonun Đkiye Bölünmesi (1332) Parlâmentonun Yasama Yetkisini Ele Geçirmesi (1400 ler) a) Dilekçe Hakkı+Vergiye Muvafakat Silahı b) Dilekçe Hakkının Kanun Tasarısına Dönüşmesi c) Ancak Kral Yasama Yetkisini Kaybetmemiştir Petition of Rights (1628) Sonrası Gelişmeler Uzun Parlâmento Devrimi Cumhuriyetin Đlânı ve Cromwell Habeas Corpus Act Bill of Rights (1689) Act of Settlement (1701) Bölüm 24 PARLÂMENTOLARIN YAPISI: TEK-MECLĐSĐ VE ĐKĐ-MECLĐSLĐ PARLÂMENTOLAR I. Tek-Meclislilik II. Đki-Meclislilik A. Genel Olarak B. Birinci Meclisler ile Đkinci Meclisler Arasındaki Farklar C. Đki-Meclisliliğin Nedenleri III. Đki-Meclisliliğin Değerlendirilmesi A. Đki-Meclis Sisteminin Aleyhine Đleri Sürülmüş Görüşler B. Đki-Meclis Sisteminin Lehine Đleri Sürülmüş Görüşler Bölüm 25 PARLÂMENTO ÜYELĐĞĐ Đsimlendirme Parlâmento Üyelerinin Niceliği Sorunu I. Parlâmento Üyelerinin Seçimi A. Seçilme Yeterliliği Esas Şart: Seçme Hakkına Sahip Olmak Ek Şartlar a) Vatandaşlık b) Yaş c) Öğrenim d) Askerlik Seçilme Yetersizlikleri a) Mutlak Yetersizlikler b) Nispî Yetersizlikler B. Seçim Usûlü Tek-Meclisli Parlâmentoların ve Đki-Meclisli Parlâmentolarda Birinci Meclislerin Üyelerinin Seçimi Đki-Meclisli Parlâmentolarda Đkinci Meclislerin Üyelerinin Seçimi, Belirlenmesi veya Atanması a) Đrsî Üyeler

22 XXX ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ b) Tabiî Üyeler c) Atama Yoluyla Gelen Üyeler II. Parlâmento Üyelerinin Hukukî Statüsü A. Parlâmento Üyeliği Sıfatının Kazanılması ve Sona Ermesi Parlâmento Üyeliği Sıfatının Kazanılması Parlâmento Üyeliği Sıfatının Sona Ermesi a) Fesih b) Erken Seçim c) Normal Yasama Döneminin Sona Ermesi d) Ölüm e) Đstifa a) Düşme B. Yasama Bağdaşmazlığı Parlâmento Üyeliği ile Bir Kamu Görevi Arasındaki Bağdaşmazlık Parlâmento Üyeliği ile Bir Özel Đş Arasındaki Bağdaşmazlık Parlâmento Üyeliği ile Diğer Bir Temsili Görev Arasındaki Bağdaşmazlık C. Yasama Bağışıklıkları Yasama Sorumsuzluğu Tanım Amacı Kökeni Kapsamı: Oy, Söz veya Düşünce Açıklaması Şartı Niteliği: Mutlaktır a) Hukukî+Cezaî Sorumsuzluk b) Kaldırılamaz c) Süreklidir d) Kamu Düzenine Đlişkindir: Vazgeçilemez Parlâmento Dışında Tekrar Yasama Dokunulmazlığı Tanım Amacı Örnek Ülkeler Kökeni Konusu Sağladığı Güvenceler Niteliği: Nispîdir D. Parlâmento Üyeliği Tazminatı Bedavalık Ücretlilik Uygulama Niteliği: Tazminat mı, Maaş mı? Miktarı Ek Malî Avantajlar Bölüm 26 PARLÂMENTOLARIN ĐÇ YAPISI VE ÇALIŞMA DÜZENĐ I. Đçtüzük Tanımı Konusu: Đç lik Temeli: Parlâmentoların Özerkliği Đlkesi

23 XXXI Hukukî Niteliği: Parlâmento Kararı Đçtüzüğün Önemi Đçtüzüğün Devamlılığı ve Bağlayıcılığı II. Parlâmentoların Đç Yapısı A. Başkan B. Divan C. Siyasî Parti Grupları D. Komisyonlar Teşriî Komisyonlar Teşriî Olmayan Komisyonlar a) Araştırma Komisyonları b) Soruşturma Komisyonları c) Ad Hoc Komisyonları III. Parlâmentoların Çalışma Düzeni A. Parlâmentoların Devamlılığı ve Toplantı Dönemleri Sistemleri Parlâmentonun Devamlılığı Sistemi Toplantı Dönemleri Sistemi B. Zaman Birimleri Yasama Dönemi Seans Ara Birimler C. Toplantı Yetersayısı, Gündem ve Görüşme, vs D. Parlâmentolarda Oylama Şekilleri Đşaretle Oylama Açık Oylama Gizli Oylama E. Karar Yetersayısı Nispî Çoğunluk Salt Çoğunluk a) Üye Tamsayısının Salt Çoğunluğu aa) De Facto Üye Tamsayısı Esası bb) De Jure Üye Tamsayısı Esası b) Toplantıya Katılanların Salt Çoğunluğu c) Kullanılan Oyların Salt Çoğunluğu d) Geçerli Oyların Salt Çoğunluğu Nitelikli Çoğunluk Bölüm 27 YASAMA FONKSĐYONU I. Yasama Fonksiyonunun Tanımı ile Yürütme ve Yargı Fonksiyonlarından Ayrılması815 A. Maddî Kriter B. Şeklî veya Organik Kriter II. Yasama Fonksiyonunun Özellikleri A. Yasama Yetkisinin Genelliği B. Yasama Yetkisinin Aslîliği C. Yasama Yetkisinin Devredilmezliği III. Yasama Đşlemleri A. Yasama Đşleminin Tanımı B. Yasama Đşlemlerinin Türleri: Parlâmento Kararı ve Kanun Parlâmento Kararları Kanun

24 XXXII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ Bölüm 28 PARLÂMENTOLARIN GÖREV VE YETKĐLERĐ I. Kanun Yapmak A. Öneri B. Görüşme Kabul (Oylama) D. Onay veya Geri Gönderme Kralî Onay Geri Gönderme a) Güçleştirci Veto b) Geciktirici Veto E. Isdar Isdarın Fonksiyonları a) Kanunun Varlığının Tespiti b) Kanunun Aslına Uygunluğurnun Tasdiki Kutu 28.3: Türkiye de Isdar Meselesi Cumhurbaşkanı, Kanunları Isdar Etmeyi Reddebilir veya Isdarı Gecitirebilir mi? F. Yayın G. Yürürlüğe Girme II. Hükûmeti Denetlemek A. Soru B. Genel Görüşme C. Meclis Araştırması D. Meclis Soruşturması E. Gensoru F. Güvensizlik Önergesi III. Bütçeyi Kabul etmek A. Tanımı ve Önemi B. Tarihsel Kökü C. Bütçe Đlkeleri D. Bütçe Kanunlarının Kabul Edilmesi Usûlü IV. Uluslararası Andlaşmaları Onaylamak veya Onaylanmalarına Đzin vermek V. Savaş Đlân Etmek veya ilân Edilmesine Đzin Vermek A. Monarşilerde B. Cumhuriyetlerde VI. Af Çıkarmak (Amnistie) A. Türk Hukukunda Af çeşitleri Genel Af-Özel Af Ayrımı Toplu Af-Bireysel Af Ayrımı Af Çıkarma Yetkisi Kime Ait Olmalıdır? B. Fransız Hukukundaki Grâce-Amnistie Ayrımı Gras ile Amnisti Arasındaki Farklılıklar Amnisti ve Gras Yetkisi Kime Verilmelidir? Amnisti nin Hukukî Şekli VII. Parlâmentoların Diğer Görev ve Yetkileri Bibliyografya Anayasalar Đnternet Kaynakları Dizin Yazarın Özgeçmişi ve Yayın Listesi

25 XXXIII Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Bursa, Ekin Yayınevi, 2011, 2 Cilt (32+973; s.)