Solaris 10 Eğitim Dökümanı

Transkript

1 Solaris 10 Eğitim Dökümanı

2 İÇERİK I. Solaris Nedir? II.Solaris 10 Kurulumu III.Solaris Dizin Hiyeraşisi a. Önemli Dizinler b.dosya Yapıları IV.Dosya Türleri a. Hard link kullanımı V. Local Disk Yönetimi a) Temel Disk Mimarisi

3 Solaris Nedir? Solaris 10 İşletim Sistemi, Sun Microsystems firması tarafından geliştirilmiş açık kaynaklı bir UNIX işletim sistemidir. x86/x64 ve SPARC sistemleri için ücretsiz olarak indirilebilir. Sun tarafından gerçekleştirilen 500 milyon dolardan fazla yatırımın sonucunda ortaya çıkan bu sürüm dünyanın en gelişmiş işletim sistemidir. Solaris son derece güvenli bir işletim sistemi olarak bankalarda ve askeri sistemlerde kullanılmaktadır. Dynamic Tracing teknolojisiyle sistemleriniz ve uygulamalarınız üzerinde analiz, hata ayıklama ve optimizasyon çalışmalarını kolaylaştırır.veritabanı, Web ve Java hizmetleri için tartışmasız performans avantajları sağlar.

4 Solaris 10 Kurulumu

5 Solaris Seçeneğini Seçiniz

6 1 no'lu Seçenek Seçilir

7 TurkishQ Klavye Seçilir

8 Enter Tuşuna Basınız

9 Enter Tuşuna Basınız

10 Dil Seçeneği İçin 0 Yazıp Enter Tuşuna Basınız

11 Lütfen Bekleyin...

12 Bu sayfa yapılcak işlemleri gösterir, devam etmek için Next tuşuna basınız

13 Sisteminiz herhangibir networke (örneğin internete) bağlanacaksa Networked seçeneğini seçiniz ve Next e basınız

14 Sisteminiz IP sini DHCP ile alacaksa Yes i, statik alacaksa No yu seçiniz.

15 Host ismi giriniz

16 Sisteminiz için IP giriniz

17 Netmask numarasını giriniz

18 Ipv6 kullanacaksanız Yes i, kullanmayacaksanız No yu seçiniz

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53 Önemli Dizinler /(root) : Logic olarak tüm dizinler /(root) altdizininin altında olmalıdır. Fiziksel olarak tek ya da çoklu dosya sistemlerinde olabilir. /bin : /usr/bin/directory dizininin sembolik linkidir. Standart sistem dosyalarının binary dosyalarının tutulduğu dizindir. /dev : Logic cihazların adları için kullanılan ana dizindir. /devices dizininin sembolik linkidir.

54 Önemli Dizinler /devices : Fiziksel cihaz isimleri için ana dizindir. /etc : Sistem yöneticisi için kişiye özgü ayar dosyalarını ve veritabanlarını tutan dizindir. /export : Kullanıcı home dizini, uygulama yazılımı veya diğer ortak paylaşılan dosyaların tutulduğu paylaşım dizinidir. /home : kullanıcının home dizini için default dizin veya mount noktasıdır. /var : Geçici, giriş veya statü dosyalarının doğrulandığı dizindir.

55 Önemli Dizinler /kernel : Boot işlemi için gerekli olan çekirdek modüllerin olduğu dizindir. /opt : add-on uygulama paketleri için default dizin veya mount noktasıdır. /sbin : Sistem kurtarmada ve boot işlemlerinde çalışan temel dosyaları içeren tek-kullanıcı bin dizinidir. /tmp: Geçici dosyalar için kullanılan dizindir /usr : Tüm sistem kullanıcılarının program, script ve kütüphanelerinin bulunduğu dizindir.

56 Dosya Yapıları Bütün Solaris dosyaları dosya ismi ve inode denilen kayıtları kullanır. Ayrıca bir çok dosya yapısı data bloklarını da kullanır. Dosya adları inodlarla ilişkilidir ve inodlar data bloklarına ulaşmaya yarar. Dosya Adı Inode Numarası Data Bloğu Şekil 2.1 Dosya yapısı

57 Dosya Yapıları Dosya Adı: Dosya adları sıklıkla dosyalara ulaşmak ve kullanmak için kullnılan nesnelerdir. Inode : Bir dosya hakkındaki bilgileri kayıt eden nesnelerdir. Inode'lar 2 ye ayrılırlar: 1) Dosya sahibi, erişim yetkisi, dosya boyutu hakkındaki bilgileri tutar. 2) Pointer görevinde dosya ile databloğu ilişkilerini içerir. Data Bloğu : Dataların disk alanında saklanmasına yarayan ünitelerdir. Regular dosyalar, dizinler ve sembolik linkler data bloğu kullanır fakat cihaz dosyaları data tutmazlar.

58 Dosya Türleri Solaris İşletim Sisteminde 4 tür dosya vardır. Bunlar : 1) Regular Dosyalar 2) Dizinler 3) Sembolik Linkler 4) Cihaz Adları

59 # ls -l komutu dosya türlerini göstermek için kullanılır: İlk karakterler dosya türlerini gösterir: d b c Regular Dosya Dizin Blok Dosya Karakter Dosya drwxr-xr-x dizin Kullanıcı Yetkisi Grup Yetkisi Diğer Kullanıcıların Yetkisi r Okuma (read) w Yazma(write) x Çalıştırma(execute) - Boş

60 Dosya Türleri Regular Dosyalar: Solaris ortamında en çok kullanılan dosya tipidir. ASCII text veya binary data, görüntü, veritabanı, uygulama dosyası gibi bir çok tipteki dosya türünü depolamak iççin kullanılır. Sıradan dosyalar çeşitli yöntemlerle oluşturulabilir. Bunlar: - Vi(virtual- sanal) Editör - Derleyici - Touch Komutu - Uygulama Programı - Veritabanı Bilgisi

61 Dosya Türleri Dizinler : Dizinler, sadece dosyalar ile inode'lar arasındaki ilişki bilgisini tutarlar. mkdir dizin_adı komutuyla dizin oluşturulur. DizinA Inode 264 Data Blok DosyaA=inode 235 DizinB=Inode 1416

62 Dosya Türleri Sembolik Link : Windows'taki shortcut'a(kısayola) denk gelir. # ln -s dosya_adı link_adı komutu kullanılır. Link1 Inode 5430 Data Blok./dosya1 Dosya1 Inode 2145 Data Blok

63 Dosya Türleri Cihaz İsmi : Cihaz ismi bir cihaza ulaşmak için kullanılır, regular dosyalar, dizinler ve sembolik linkler gibi data bloklarını kullanmaz, bunun yerine cihaz dosuasının inode numarasını tutar. ls -l komutu bu numaraları göstermek için kullanılır. 10, 0 Major Cihaz numarası Minor Cihaz numarası Major Cihaz numarası: Cihaza ulaşmak için gerekli olan spesifik cihaz sürücüsünü tanımlar Minor Cihaz numarası: Cihaz sürücüsünü kontrol eden spesifik birim tipini belirtir.

64 Dosya Türleri Hard link : Dosya ismi ve inode'lar ile ilgilidir. dosya kopyalamak için kullanılır: ln dosya1 dosya 2 komutu kullanılır hard link'i silmek için rm dosya_adi komutu kullanılır.

65 Fiziksel Disk Mimarisi

66 Disk Dilimleri : Diskleri logic olarak partitionlara ayırmaya disk dilimleri denir. Disk dilimleri genellikle dataları fonksiyonlara göre organize etmekte kullanılır. Örneğin bir dilimi sistem dosyaları için diğer dilimi kullanıcı dosyalarını tutmak için kullanılabilir. Bir Disk 8 dilime ayrılabilir. (Dilim0 Dilim 7) Dilim 2 tüm diski temsil eder. Dilim İsim / swap Fonksiyon Sistemin root dizini Swap alan Tüm disk /opt Opsiyonlu Yazılım /usr Çalıştırılabilir dosyalar ve programlar /export/home Kullanıcı dosya ve dizinleri

67 Disk Dilim İsimlendirilmesi Bir dilim adı 8 karakterden oluşur c# t# d# s# Controller Numarası Target Numarası Disk Numarası Dilim Numarası Controller Numarası : Sistem ile birimlerin haberleşmesine yarar c0, c1, c2,... gibi isimlendirilir. Target Numarası : t0, t1, t2, t3 gibi isimlendirilir. Controller in kaçıncı bacağına bağlı olduğunu gösterir. Disk Numarası : Kaçıncı disk olduğunu belirtir. Dilim Numarası : Kaçıncı dilim olduğunu belirtir.

68 Cihazlar isimleri 3 farklı şekilde gösterilir: 1) Logic Cihaz İsmi 2) Fiziksel Cihaz İsmi 3) İnstance(Örnek) İsim Logic Cihaz İsimleri Logic disk isimleri fiziksel cihaz isimlerinin tutulduğu /devices dizinine sembolik link ile bağlanır ve bilgileri /dev dizininde tutulur. Logic cihaz isimleri kontrol numarası, hedef numarası, disk numarası ve dilim numarası bilgilerini içerir. Her disk cihazının bilgileri hem blok cihaz dizininde /dev/dsk hem de karakter cihaz dizininde /dev/rdsk tutulur. Fiziksel Cihaz İsimleri Hardware cihaz bilgileri /devices dizininde saklanır. Fiziksel cihazların ismi diğer cihazlarla çakışmamalıdır.

69 Instance İsimleri Instance isimleri kernel'in sistemdeki her cihaza atamış olduğu kısa isimlerdir. Örnek olarak sdn --> sd=disk adı, n = disk numarası. sd0 ilk SCSI disk adıdır. dadn --> dad(direct access device), dad0 ilk IDE disk cihazı Sistemdeki Cihazların Listelenmesi Bu işlem için 3 farklı yol kullanılır. Bunlar: - /etc/path_to_inst dosyasını kullanarak - prtconf komutunu kullanarak - format komutunu kullanarak /etc/path_to_inst dosyası : Sistemdeki her cihazın fiziksel ismi ve instance ismi /etc/path_to_inst dosyasının içinde tutulur. Bu isimler kernel tarafından tüm cihazları tanımak için kullanılır. Sistem boot edilirken bu dosyalar sadece read only olarak çalışır.

70

71 prtconf komutu : Bu komut sistem ayarlarını, kullanılan toplam hafızayı ve peripherals sistemin ayarlarını gösterir. Bu komut sisteme takılı veya daha önceden takılmış cihazların listesini gösterir. Eğer sadece o an takılı olan cihazların listesini görmek istiyorsanız prtconf grep -v not komutu kullanılır.

72 format komutu : Kullanılabilir durumdaki logic ve fiziksel cihazları görüntüleyebilir. format komutu yazılır, formattan Control ve D tuşlarına basılarak çıkılır.

73 Cihazların Yeniden Yapılandırılması Yeni takılan peripheral cihazı sisteme tanıtmak için ya sistemi boot etmek gerekir ya da devfsadm komutu kullanılır. Boot işlemiyle cihazı tanıtma: 1) /reconfigure dosyası oluşturulur #touch /reconfigure 2) init 5 komutuyla sistem shutdown edilir. #init 5 3) Tüm harici cihazların gücü kesilir. 4) Peripheral cihaz takılır (cihaz isminin sistemdeki diğer cihazlarla çakışmadığından emin olun) 5) Harici cihazlara güç verilir 6) Sistem açılır 7) prtconf veya format komutuyla yeni cihazın eklendiği kontrol edilir.

74 devfsadm komutunun kullanımı : Makinayı kapatmadan yeni takılan cihazın tanıtılması için kullanılır. devfsadm -c device_class disk,tape, port, audio, pseudo bilgilerini içerir işlemi sadece class işlemiyle sınırlar isimlendirilmiş cihazları kullanmak için -i komutu kullanılır #devfsadm -i driver_name devfsadm komutunun /dev ve/devices dizininde yaptığı değişiklikleri görmek için #devfsadm -v komutu kullanılır.

75 Bir Diski Partition a ayırma : 1) Root yetkisindeyken format komutu yazılır 2) Partition'a ayırmak istediğimiz disk numarası seçilir 3) partition yazılır

76 3) print komutuyla partiton tablosunu gösterir kullanılmayan(unassigned) 3 nolu part'ı seçeceğim 4) 3 nolu Part'ı seçiyoruz 5)? komutu kullanabileceğim seçenekleri listeler 6) 7) 8) 9) kullancağınız seçenek seçilir? komutu kullanabileceğim seçenekleri listeler return tuşuna basıp default flag ı onaylarız return tuşuna basıp default cylender ı onaylarız

77 10) 11) 12) 13) 14) 15) 350mb disk alanı seçiyorum Yapılan değişiklikleri görmek için print yazıyorum 3 numaralı part partitiona ayrıldığını görüyoruz label komutu yapılan değişiklikleri kayıt eder onaylamak için y(yes) iptal için n(no) yazınız

78 Solaris Yönetim Konsolu(Solaris Management Console) Solaris Yönetim konsolu Java tabanlı sistem yönetimi aracıdır. Önemli uygulamalar ve servislerin yönetimi ve ayarlarının yapılmasında kullanılır. Solaris Yönetim Konsolunu Başlatma Yönetim konsolunu smc& komutu ile başlatabilirsiniz. Solaris Yönetim Konsolunu Kullanma Solaris Management Console Server şu dosyaları ve araçları içerir: System Status : Sistem bilgilerini içerir. Log, viewers, process ve performance System Configuration : kullanıcılar, projeler, bilgisayarlar ve networkler, patchler Services : Scheduled job ları içerir Storage : Mounts, shares, diks ve enhanced storage Devices and Hardware: Seri port'u içerir

79 Menu Çubuğu Adres Çubuğu Görüntü Paneli Navigation Paneli Bilgi Paneli Context help and console events tabs Durum Çubuğu

80 Solaris Yönetim Konsolunu tekrar başlatma : Solaris Management Console Server'ından dolayı Solaris Yönetim Konsolunu kullanmada sorun yaşanabiliyor. Solaris Management Console Server'ın çalışıp çalışmadığını öğrenmek için şu komut kullanılabilir: çalıştığını gösterir # /etc/init.d/init.wbem stop durdurmaya yarar #/etc/init.d/init.wbem start çalıştırmaya yarar

81 Solaris Dosya Sisteminin Yönetilmesi Solaris Dosya Sisteminin Yönetilmesi : Bilgi yapısını oluşturan dosyalar ve dizinlerin toplamına dosya sistemi denir. Solaris 3 farklı dosya sistemini destekler: 1) Disk tabanlı(disk-based) dosya sistemi 2) Distributed dosya sistemi 3) Pseudo dosya sistemi Disk Tabanlı Dosya Sistemi : Bu dosya sistemi Harddisklerde, disketlerde, CD-ROM'larda ve DVD'lerde bulunur. Örnek olarak ufs (Unix File System) : Solaris'in default dosya sistemidir. hsfs (high sierra spesification) : CD-ROM üzerine veri yazma formatıdır. pcfs : Solaris İşletim sisteminin PC-DOS(Disk Operation System) dosyalarına ulaşmasını sağlayan dosya sistemidir. udfs : DVD üzerine veri yazma formatıdır

82 Distributed Dosya Sistemi : Dosya sistem kaynaklarına network ile ulaşım imkanı sağlayan dosya sistemidir. NFS (Network File System) : Sistemlerin bir birlerine ağ aracılığıyla dosya paylaşmasını sağlayan dosya sistemidir. Pseudo Dosya Sistemi : Memory tabanlı bir dosya sistemidir. Bu dosya sistemi daha iyi sistem performansı sağlar. Kernel bilgilerine ulaşım imkanı sağlar. tmpfs : Geçici hafıza bilgilerini saklayan dosya sistemidir. swapfs : kernel'in diskteki swap alanı yönetmesinde kullanılır. fdfs : solarisde file descriptorlarin isimlendirilmesi için kullanılır. procfs : solarisde calisan processler ile ilgili bilgilerin tutulmasına yarar. mntfs : objfs : devfs : ctfs :

83 UFS Dosya Sistemi Oluşturma ufs dosya sistemine bakıldığında kullanıcının bakış açısıyla işletim sisteminin bakış açısı birbirinden farklıdır. Kullanıcıya göre dosya sistemi, sistemin ve kullanıcıların dataları depolama ve organize etme için kullanılan dosya ve dizinlerin toplamıdır. İşletim sistemine göre dosya sistemi partition tarafından belirlenen boşluklara data depolama ve yönetimi için kontrol yapılarının ve data bloklarının toplamıdır. Solaris'in dataları depoladığı logic dosya hiyeraşisi genelde birden fazla dosya sisteminden oluşur. Bir disk diliminde ufs oluşturulması Solaris'in UNIX dosya ve dizinlerine kayıt yapmasına olanak sağlar. ufs sistemi şu yapılardan oluşur: Disk Label (VTOC) : VTOC diskin partition tablosunun bilgilerini tutar. VTOC diskin ilk sektöründe(ilk 512 bytelık bloğunda) yer alır. BOOT Block : bootstrap program(bootblk) sektör 1 den sektör 15 e kadar VTOC dan hemen sonra yer alır.

84 Primary Superblocks : 16 disk sekötründe(sektör 16-31) boot block tan hemen sonra yer alır. Superblock tablosu şu bilgileri bize verir: Data blok sayısını Silindir grup sayısını Data blok ve fragment büyüklüğünü Label tarafından türetilen hardware tanımını Mount point'in adını Dosya sistem durum flag'ı: clean, stable, active, logging, veya unknown Backup Superblocks : Dosya sistemi oluşturulduğunda, superblock bilgileri 32. sektörün başına yazılır. Bu işlem superblock daki kritik dataların yok olmasına karşın alınan bir önlemdir.

85 Cylinder (Silindir) Groups : Bütün dosya sistemleri her grup için minimum default boyutta 16 silindir gruplarına bölünür. Disk grupları sistemin erişim hızını arttırır. İçinde şu bilgileri barındırır Inode sayısını Silindir gruptaki data blok sayısını Dizin sayısını Silindir grubundaki boş inode, blok ve fragmentler Boş blok map kullanılan inode map

86 ufs inode : inode dosyalar hakkında şu bilgileri barındırır Access modlarının türünü Dosya sahiplerinin ve gruplarının user Identification (UID) ve group identification (GID) numarası Dosya boyutu Link count Inode'a son ulaşım ve değiştirme tarihi Kullanılan data blok sayısı 2 tip pointer: direct pointers ve indirect pointers

87 newfs komutunun kullanımı : Disk diliminde ufs dosya sistemi oluşturmaya yarar. Bu komut /usr/sbin dizininin içindedir. newfs komutuyla ufs yaratmak için aşağıdaki basamaklar uygulanır: 1) #newfs /dev/rdsk/c1t3d0s7 (slice numarasını 7 seçtim siz başka bir slice seçebilirsiniz) komutu yazılır(root yetkisi olmalı) 2) işlemi onaylamak için y (yes) yazıp enter'a basın

88 fsck komutu : Kernel daki bir yazılım hatasından, hardware hatasından veya sistemin düzgün kapatılmamasından dolayı dosya sistemlerinde hata oluşabilir. Dosya sisteminde herhangi bir hata olup olmadığını anlamak için fsck komutu kullanılabilir. Bu komut sayesinde data inconsistencies(tutarsızlık) veya hasar bulunup bulunmadığını kontrol edip, eğer bir hata varsa hatayı düzeltmeye yarar. Bu komutu kullanırken dikkat edilmesi gereken şey mounted dosya sistemlerinde asla fsck komutu çalıştırılmamalı. Kullanıldığı taktirde sistemi unstable yapabilir ya da data kayıplarına neden olabilir.

89 Fsck komutuyla data inconsistency kontrolü Fsck komutu şunları kontrol eder - superblock consistency: dosya sistemi boyutu, boş blok count ve boş inode count parametrelerini kontrol eder. - Cylinder Group block consistency : unallocated data bloklarını kontrol eder. - Inode consistency : inodeların allocation durumu, tipini, link countunu, inode büyüklüğünü ve her inode için block count kontrol edilir. Referansı olmayan inodelar ile sıfır olmayan countlar lost + found dizinine atılırlar

90 Non-interactive Mode Sistem boot edilirken fsck komutu noninteractive (silent mode) mode da çalışır. Bu mode da sadece basit inconsistency problemleri düzeltri. Eğer ciddi bir sorunla karşılaşılırsa sistem single-user mode a geçmek için root şifresinin girilmesini ister ve active mode a geçer

91 Interactive Mode Active mode da fsck komutu karşılaşılan tüm sorunların listesini çıkarır. Yapılacak olan işlemler için kullanıcıdan onay ister

92 Dosya Sisteminin Kullanımını Gösterme Görüntüleme işlemi için 3 komut kullanacağız - df : Boş disk blok sayısını gösterir. - du : Disk kullanımını özetler - quot : Dosya sistem sahibinin bilgilerini özetler.

93 df komutunun kullanımı: Dosya ve dizinler tarafından kullanılan disk bloklarını gösterir. Kullanım şekli aşağıdaki gibidir. du option mount_point Option Tanım -a -b -e -k -h -l Tüm dosya sistemlerini gösterir Boş alanları Kbytes cinsinden gösterir Allocation ı Kbytes cinsinden gösterir -k gibi çalışır daha kullanışlıdır KB,Mb,Gb,T cinsinden gösterir Sadece local dosya sistemini rapor eder

94 du komutunun kullanımı: Dosya ve dizinler tarafından kullanılan disk bloklarını gösterir. Kullanım şekli şöyledir : du option dizin Opsiyonlar (-k/-s/-a) quot komutunun kullanımı : kullanıcılar tarafından ne kadar disk alanı kullanıldığını gösterir. Kullanım şekli: quot option dosya_sistemi Opsiyonlar: -a/-f

95 Mount / Unmount Yapma Mount : Bir dosyayı dizin hiyeraşisine ekleyerek sistem ve kullanıcılar tarafından erişebilir yapmaktır. mount komutuyla veya df komutuyla sistemdeki mounted dosyaları gösterir. df komutu sistemdeki mounted ve unmounted dosyaların kapladığı alanı gösterir. Mounted komutu /usr/sbin dizininde bulunur, /etc/mnttab dosyasının içindeki mounted dosya tablosunu kullanır. Unmount : Mount işlemiyle sağlanan erişebilirliği kaldırmaktır. Mounting point : Mount edilen dosyanın dosya hiyeraşisinde eklenildiği dizindir