Ahşap Konak (Eser İncelemesi)

Transkript

1 Ahşap Konak (Eser İncelemesi) AHŞAP KONAK Düşürüldü kitabım işlemeli rafından, Ceylandan doğma çakal nesiller tarafından [*] Ahşap konak, bir devrin rengini, çizgisini ve ruhunu taşımaktadır. Her bir katı başka âlem olan konağın içinde ise 3 farklı neslin rengiyle, çizgisiyle, ruhuyla, haliyle, tavrıyla birlikte numuneleri yaşamaktadır. Aslında yaşamaktan çok çatışmaktadır. Müşahhas ve mücerret olarak en üst katta oturanlar din, iman, ahlak çizgisinde yaşayanlar ve ruhlarının remzi olan bir levha; orta kat güvercinden karganın çıktığı, kumar ile morfin müptelası, mukallit, köprü nesil ve adi, zevksiz modern eşyaları; müşahhas ile mücerrette en altta olanlar ise kargadan çıyanların çıktığı, şuursuz, çapsız, dinsiz, şahsiyetsiz, hodbin neslin mümessilleridir. ( Üstad 1983 de kendisi ile yapılan bir röportajda, devrin iyice soysuzlaşan nesli için, bu üç kata onları temsilen bodrum katını da eklemenin lazım geldiğini söylemiştir. ) İçi dışı mamur insandan, her cephesi viraneye dönüşmüş nesillere uzanan tarih çizgisi, Türkün ruh köküne düşman binlerce elin o ruha musallat olmasıyla, mütecaviz muamelelerin talan ettiği memlekette vara vara bir kerteye varmış ve o kertenin ruhu o konakta tecessüm etmiştir. Devrimbaz kodamanların sarhoş olunca farkına bile varmadan içki şişelerini devirmeleri gibi, mukallitçilik sarhoşluğu içindeki bu güruh her türlü manevî, ahlakî, ruhî temeli devirmiş ve iman nesline düşman olan öz evlatların, torunların yetişmesine zemin hazırlamışlardır. İşte bu birbirine zıt 2 kutbun birlikte yaşamaya mecbur oldukları ev ve daha geniş boyutuyla koca bir cemiyet. Bir çözülüş, bir kopuş, cinnet üstü bir buhran, Eseri devrimlerin, şeytan bu hale hayran [*] Et ve tırnak gibi muttasıl olması gereken ruh ve iman birbirinden çözülünce, nesiller arası çözülüş ve kopuş da vuku bulmuş, cinnetin, buhranın hüküm sürdüğü bir aile ve cemiyet hayatı başlamıştır. Yeni nesli dehşetler içinde takip eden 75 lik Recai, sorunun kökenini bilmekte, her çarpıklığın tahlilini yapmakta, çilesiz, fikirsiz kafalar tarafından anlaşılamayacağını bilse de tenkitlerini savurmaktadır. Bu bataklığın içinde en büyük mesnedi, yaveri, yoldaşı, gönüldaşı ve umudu, cinsinin çürüğünü görebilecek sağlam öz e malik olan torunu Yüksel dir. Yüksel, bu sefil, rezil, şeni, münkir bahçede boy attığı halde varlığının, hayatının muhasebesini yapabilecek, yeni iman gençliğinin ilk basamağı olabilecek tıynettedir. Kitaptaki olay örgüsü, Yüksel in, tahsilini sürdürmekte olduğu akademinin mimarî şubesinde kendisine imtihan vazifesi olarak verilen bir ahşap konak maketi üzerinde nesilleri tahlil eden fikir akışı ile başlar. Gayri insani bir yaşamın içindeki ilk katın karakterlerinden olan şair ve futbolcu, cemiyete yayılan sığ ve basit sanat anlayışı ile sadece iptidai bir spor heyecanı duymak için patates yığınları gibi stadyumlara yığılan ruhsuz, fikirsiz, çilesiz insan kümelerinin; kardeşi olan Aysel ve arkadaşları da cinsi yönünü öne çıkarmanın ötesine geçemeyen, kadınlık özünü bilmeyen, anlamayan ve kalıpta, satıhta kalan kadının birer mümessilidirler. Yüksel bu köstebek hayatın tahlilini yapabilmiş ve böylece neslinin tereddisini, tefessüh eden yapısını tenkid edebilecek, onlardan tiksinecek ve kendini hakikate ulaştıracak olan yolu görebilecek seviyeye, mertebeye, basamağa gelebilmiş-çıkabilmiştir. Eczane, ama hangi rafta şişede İslam ki, tek ilaçtır, örümcekli köşede. [*] Yüksel in bir vesile ile tanıştığı, öğütleri sayesinde kendine gelerek ahlak, iman, terbiye, ideal peşine düştüğü ve İslam nuru taşıyan kızına tutulduğu Eyüp Sultan daki aktar ona: Allah ı tanı, gerçek Müslüman ol, kurtul. demiştir. Yüksel, ölüden

2 doğanlar ile ölü doğanlar arasında sıkışıp kalmayacak, kaybolup gitmeyecek, büyükbabasından aldığı ruh ipliğini kendi hayatının örgüsüne katıştıracaktır. Bütün bu çalkalanmaların, kaynamaların, fokurdamaların haznesi olan Ahşap Konak, yüklüce miktar para veren bir Amerikalıya satılmak istenmektedir. Orta nesilden Belkıs ve genç nesilden Aysel in arasında gidip gelen, iki kadını da elinde oynatan ahlaksızlık, kokuşmuşluk, yalancılık, rezillik, imansızlık timsali Tekin de bu işin elebaşıdır. Recai tüm ruhuyla bağlı olduğu, her noktasına anılarının sindiği konağın satılmasına karşı çıkmaktadır. ( Bak Yüksel! Elli yıldır bu konağın içindeyim. Elli yıldır açık havalarda, güneşin, bu vakitler duvara çizdiği şekilleri seyreder dururum. Her gün elifi elifine aynı çizgiler Recai nin dilinden dökülen bu sözler Üstadın hayatındaki hassas bir ruhî noktayı hatırlatır bize. Üstad da küçükken, odasının tavan köşesine doğru bir noktada can çekişen günün son ışıklarına bakıp hıçkıra hıçkıra, katıla katıla ağlama isteğinden bahsetmiştir. [**] ) Tekin, seciyesine ve şenaatine uygun olarak tapunun üzerine kayıtlı olduğu 69 luk Hacer in, kızı Belkıs tarafından öldürülmesini ister. Bomboş, sefil, sığ bir mahlûk olan ve her şeyiyle kendini Tekin e teslim eden Belkıs, kısa süren bir direnmenin ardından anne katili olmayı kabul edecek ancak beklenmedik olayların yaşanmasının ardından plan vuku bulamayacaktır. Meyveler cevherini gömer de kabuğuna; İnsan, kadını soyar başından topuğuna. [*] İlerleyen sayfalarda Batı taklitçiliğinin ne boyutta olduğunu resmeden bir tablo karşımıza çıkar. Recai, torununun arkadaşlarından olan bir genç kıza sorar: Eğer kadını yalnız gözleriyle burnu ve ağzı meydanda, kundaktaki çocuk gibi dolaklara saran bir moda gelseydi Amerika dan, kabullenir miydin? Aldığı cevap: Tabii kabul ederdim; moda olsun da ( Üstadın zamanında Batı taklitçisi bir kadına aynı mealde sorduğu sorudan ve aldığı cevaptan oluşan hadise, kitabın olay örgüsüne yerleştirilmiştir.) Recai nin ve Yüksel in konağa gelen diğer gençleri tenkid etmesi esnasında cemiyetteki birçok yaraya da parmak basılmaktadır. Yeni neslin basit ve sığ şiir anlayışından (Yeni yazdığı bir mide gurultusu şiirini okuyan genç şaire Yüksel tenkidini yaptıktan sonra, Aysel söylenenleri beğenmeyerek- sen yeni şiirden ne anlarsın, koyuna ısırgan dururken karanfil koklatabilir misin- der. Yüksel de: -asıl senin gibi ineğe deve dikeni yerine orkideden bahsedebilir misin, der ve şair Pindaros un : Meğer bütün bir ömür katırlara saman yerine çiçek sunmuşum! sözüyle eleştirisini yaptığı zihniyete tenkid okları saplanır.), Batının hayvani yönünün hiç düşünmeden taklit edilmesine, betonlaşan, şahsiyetsizleşen, çirkinleşen şehirden gençliğin gürültülü eğlence ihtiyacına, din ile alay etmeyi marifet sayan anlayıştan, bugün yaşananları yeni, geçmişte kalanları eski olarak nitelendiren, asıl yeninin, hiç eskimeyen yeninin muhasebesini yapmaktan yoksun çilesiz, fikirsiz kafalara kadar uzanan bir tenkid ve tahlil ağı kitaba yayılmıştır. Ruhu, çürük diş gibi sökmesinden ötürü; Memeli hayvan soyu, şimdiki insan türü [*] Kitabın sonlarına doğru Recai nin yaptığı iç muhasebe dikkate şayandır. Onların bu kadar azması işte bizim bu halimiz yüzünden Bizim hastalık çapında vericiliğimiz olmasaydı, onlar bu kadar azabilir miydi? Vuku bulan birçok rezaletten sonra artık Recai, Hacer ve Yüksel konaktan ayrılmak isterler-mecburiyetinde kalırlar. Giderken yanlarında götürmedikleri levhayı almak için konağa gelen Recai, kanını donduracak, gözünü döndürecek, bardağı taşıracak, aklını başından alacak bir faciayı öğrenir. Konağı, içindekiler ile birlikte yakmaya karar verir. Kendisi de içindeyken evi ateşe verir. Evdeki maketini almaya gelen Yüksel e levhayı pencereden atar. Emanet emin ellerdedir. Gözü arkada kalmadan ölüme gidebilir. Yeni kurulacak ve içi iman dolu bir çatının ruhu olacaktır artık o levha. Üstadın bu eseri; Tanzimat tan beri kabuk değiştirmeye çalışan, yenisini bir türlü

3 tutturamadığı için yangınlar içinde tutuşan ve çözümü küfür içindeki Batı nın hayat biçiminin mukallitliğinde bulan ve o günden bu güne bu mukallitlik sonucu yozlaşan imansız ruhların ne türlü rezaletlere düşüp her iki dünyalarını da tarumar ettiklerini, İslam a sarılmadan hiçbir ferdi ve içtimai sorunun çözülemeyeceğini, bin bir türlü bozukluğun içinde dahi davaya sahip çıkan, İslam a, ahlaka, imana göre yaşamayı en büyük saadet bilen nesillerin yetişeceğini ve ruh kökümüzden kopmakla ne kadar zavallı, mülevves, rezil rüsva duruma düşüşümüzün iyice idrakine vardırıcı; iyiye, güzele, imana, hakka, nura doğru yol arayan nesil için, soysuzlaşan cemiyetin ve bu ahvalin tarihçesinin muhasebesini yapma konusunda başlangıç noktası olabilecek ve bu neslin; milletinin, devletinin, milli ve mukaddes değerlerinin alçaltılıp zelil düşürülmesine seyirci kalmayıp, sorumluluk şuurunu harekete geçiren dinamizmin kaynağını teşkil edecek keyfiyettedir. * Öfke ve Hiciv ** O ve Ben Üstad Sınıfı / Reyhan Yunustan Günümüze Türk Şiiri / Şiir Antolojisi nde Necip Fazıl YUNUS TAN GÜNÜMÜZE TÜRK ŞİİRİ / ŞİİR ANTOLOJİSİ NDE NECİP FAZIL Fethi GÖZLER Şiire milli mücadele yıllarında başlayan ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu nun aracılığı ile edebiyat dünyasına duyurulan Necip Fazıl, kendi nev i şahsına münhasır bir şahsiyettir. Şiirimize ilk defa BEN ve RUH sorularını, kişisel bir açıdan, sokan şairdir. Tekke şiirimizin verilerini, modern Fransız şiiri ölçüleriyle değerlendiren, şiirlerinde soyut insanın evrendeki yerini araştıran; madde ve ruh problemlerini, iç âleminin gizli duygu ve Tutkularını dile getiren Necip Fazıl, dinç ve oturmuş bir dil, mazbut ve sağlam bir teknikle yazdı. Böylece cumhuriyet devrinin ilk derin ve üslupçu bir şairi olan Üstad, kendinden sonra gelen nesil üzerine kuvvetli etkiler yapmış, bu arada Cahit Sıtkı ve A. Muhip Dranas üzerindeki etkileri sanat bakımından derin ve verimli olmuştur. YUNUS TAN GÜNÜMÜZE TÜRK ŞİİRİ 1969 Üstad ın Poetikası ÜSTAD IN POETİKASI Osman ÖZBAHÇE

4 Orhan Okay ın tespitine göre, Necip Fazıl ın ( ) ilk şiiri, 1922 yılında yayımlanan Örümcek Ağı dır (Okay, 1991, 130). Necip Fazıl ın şiir kitapları şunlardır: Örümcek Ağı (1925), Kaldırımlar (1928), Ben ve Ötesi (1932), 101 Hadis (1951), Sonsuzluk Kervanı (1955), Çile (1962), Şiirlerim (1969), Esselâm (1973), Çile (1974). Necip Fazıl ın Poetika adlı metni, tam metin olarak ilk defa, 1955 yılında yayımlanan Sonsuzluk Kervanı nda yer almıştır. Bu kitap Necip Fazıl ın Çile öncesi bütün şiirlerini toplayan ilk kitaptır. Bu metin bu kitaptan itibaren Çile nin bütün baskılarında yer almıştır. Poetikanın 1955 yılında toplu şiirlerle yayımlanması, bu metnin, Necip Fazıl ın şiir kişiliği oluştuktan sonra kaleme alındığı anlamına gelmektedir. Necip Fazıl ın şiir görüşünü kavramada temel metin olan Poetika sının yanına, 1936 yılında çıkardığı Ağaç dergisindeki başyazılarını ve bu dergideki bazı değinilerini koymak, bunları da kendisiyle yapılan söyleşilerde beyan ettiği görüşlerle desteklemek bence en sağlam yoldur. Bu üç kaynağın işlemesi gereken zemin de Necip Fazıl şiiridir. Necip Fazıl ın Poetika adlı metni on dört bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler şunlardır: 1. Şair. 2. Şiir. 3. Şiirde Usûl. 4. Şiirde Gaye. 5. Şiirin Unsurları. 6. Şiirde Kütük ve Nakış. 7. Şiirde Şekil ve Kalıp.. 8. Şiirde İç Şekil.. 9. Şiir ve Cemiyet. 10. Şiir ve Hayat. 11. Şiir ve Din. 12. Şiir ve Müspet İlimler. 13. Şiir ve Devlet. 14. Toplam. Necip Fazıl, şiiri kavrayışını izaha, şairin hayat ve şiir karşısındaki konumunu tespit ederek başlamaktadır. Öncelikle karşı çıktığı husus şairin edilgenliğidir. Buna mukabil şairin vasfı olarak çağırdığı ilk nitelik bilinçliliktir. Hem içinden gelenler, hem de dış tesirler söz konusu olduğunda şair, bir şuursuz âlet (Kısakürek, 2002, 471, 496) değildir. Necip Fazıl ın hem biçim meselesini açıklarken hem şiirimizin tarihsel çerçevesini ortaya koymayı amaçlayan yazılarında en çok vurguladığı, önemsediği hususlardan birisi, şairin şiirine şahsiyetini verebilmesidir. Şair hem vezin karşısında, hem döneminin şiir ortalamasının, klişelerinin karşısında, şahsiyetini silen edilgenliği değil, şahsiyetini öne çıkaran etkinliği esas almalıdır. Şahsiyetin Necip Fazıl dan sonra en çok gündeme geldiği devir, İkinci Yeni devridir. İkinci bölümün en önemli cümlesi, Şiir, Mutlak Hakikat i arama işidir (473) cümlesidir. Mutlak hakikat Allah tır (474). Necip Fazıl ın bu önermeler çerçevesinde telâffuz ettiği kavram da arayış (473) kavramıdır. Poetikanın üçüncü bölümünde Necip Fazıl şiirinin temel kurallarından biriyle karşılaşırız: Şiir, somuttan soyuta gitmelidir. Bu bölümde soyutlamak vurgulanarak öncelenmektedir. Necip Fazıl, Poetikanın dördüncü bölümünde simgeyi ve şiirde üslûbun önemini öne çıkarmaktadır. Şiirde, ne söyledi yok, nasıl söyledi vardır. (476) kuralı Necip Fazıl a göre üslûbun temel taşıdır. Bölümden anlaşılan husus, şiirin bildirdiğinin, şiirin konuşma tarzıyla (üslûp) disipline edilmesi gerektiğidir. Bu öneri, Necip Fazıl ın iki konudaki hassasiyetinden doğmaktadır. Birincisi, şiir, bir haberin açıkça ilânı üzerine kurulmamalıdır. Bu düzyazının, dahası bilimin metodudur. Didaktik ve politik şiirlerde bu hataya düşülmektedir. İkincisi, şiir, vezin ve kafiyenin kolaylığına sığınmamalıdır. Dış yapı düzgün bile olsa, şiirin muhtevası boşsa; bir haberden yoksunsa, böyle şairler şiirde ileri gidemezler; kısa sürede devre dışı kalırlar. Necip Fazıl, kafiye ve veznin, şiiri, birtakım adî lâf tertipleri nden (476) ayırdığını; ama sadece bu ayrım üzerine kurulan şiirin bir sahtekârlık olduğunu belirtmektedir. Necip Fazıl da şiir bu iki husus arasındaki sentezden, gerilimden doğmaktadır. Necip Fazıl, şiirin taşıdığı özle, bu özün sunulduğu biçim arasında, birbirini elimine etmeyen, birini öbürüyle denetleyen bir yapı kurulmasını önermektedir. Bu yapıda, şiiri dış yüzeyden ibaret görerek, sadece kafiye ve vezin üzerine kuran anlayışın farkında olmadığı bir iç yapı vardır. Bu yapı şiirin bütün

5 kurallarından bağımsız bir şekilde oluşmuş kendine özgü bir canlılık taşımaktadır. İşte simge bu yapıdan doğar, doğmalıdır. Simgenin işlevi, şiirin iç yapısındaki sırrı (476) anlamı şiirin dış yüzeyine taşımaktır. Burada işçilik ayrı bir önem kazanmaktadır. Kendine özgü bir canlılık arz eden iç yapı olağanüstü derecede çeviktir; kolayca ele geçmez. Şairlik, bu harikulâde çevik ve ince bünyenin heykeltıraşlığı dır (477). Beşinci bölüm şiirde duygu ve düşüncenin tek başlarına ehemmiyet kazanamayacakları hususuna ayrılmıştır. Necip Fazıl a göre duygu ve düşünceler birbirlerine katışmalıdır. Şiir, bu katışma sürecinde, tarafların birbirlerine açıldıkları mesafe üzerinde ortaya çıkar. Eğer şiir, sadece duygu üzerine kurulursa, böyle şiirlerde insanın içini bayan abartılı romantizmden; sadece düşünce üzerine kurulursa, böyle şiirlerde de vaazdan, nutuktan, ders vermekten kurtulunamaz ki şiir bunları amaçlamaz. Böyle şiirler değersiz birer ses ten (478) ibarettir. Şiirde düşünce duyumsanabilir olmalıdır. Şiirde duygu düşünceyle, düşünce duyguyla değişecektir; ama bu tagayyür ve istihale de (479) düşüncenin değişimine daha çok emek verilmelidir; çünkü duygu, düşünceye nazaran değişime daha açık bir karaktere sahipken düşünce direşkendir. Düşüncenin direnişini kırmak için daha çok emek sarf edilmelidir. Altıncı bölüm beşinci bölümün üzerine kurulmuştur. Beşinci bölümün konusu olan duygu ve düşünce şiirin ana maddesidir. Buna şiirin özü yahut muhtevası denir. Bu muhtevanın sunumu, estetik ve fonetik yapısı şiirin biçimini oluşturur. Şiir bu unsurlardan bütünlenen bir yapıdır. Poetikanın yedinci bölümü şiirde bütünlük bahsine ayrılmıştır. Bütünlük, şiirin iç yapısıyla dış yapısının karşılıklı olarak birbirlerinde tecelli etmelerinden oluşur. Şiirin iç yapısı (öz) mutlaka kendi biçimini (dış yapı) arayacaktır. Bu arayış özün, biçimi fatihçe zapt etmesiyle (481) sonuçlanmalıdır. Necip Fazıl a göre şiirin biçimi, özün çatıldığı omurgadır. Bütün gayret, öz-biçim uygunluğu doğrultusunda şiirin tezahür etmesi, öze uygun biçimin bulunmasıdır. Biz bu çerçevede bir şiire baktığımızda, sadece biçimi yahut özü değil, şiirin bütün unsurlarının birlik arz ettiği bir bütünlüğü görmeliyiz. Bu bütünlüğü ortaya çıkarabilmenin en temel şartı da şiirde isçiliğin büyük bir önem arz ettiğinin farkına varmaktır. Bu itibarla, eğer bir şiirde kafiye ve vezin, Ben buradayım. diye bağırıp duruyorsa, o şiir sıradan bir nazımcılık (482) örneğidir. Şair, mutlaka bir vezne (bir ölçüye) bağlanan; ama aynı zamanda bu vezni asan adamdır. Bir vezne bağlanan; ama veznin bağlayıcılığı altında ezilen, vezni sırtında bir kambur (482) veya bir koltuk değneği (482) gibi taşımak zorunda kalan şairden sağlam şiir çıkmaz. Sağlam şiir, vezni ezen (482), ayağının altına alıp çiğneyebilen (482) büyük usta lardan (482) sâdır olur. İşte bu aşamada, vezne diş geçiremediği için vezinden vazgeçmek işin kolayına kaçmaktır. Vezin-mizan ilişkisi gereği, ölçü şiirde esastır. Bir ölçünün kaydından kaçmak vezne bütünüyle teslim olmaktan ve şiirini sadece vezni işletmek üzerine kurmaktan daha vahim bir durumdur. Üstün sanatkâr, sabit bir şekil ve kalıp içinde her an, her şiir, her mısra, her kelimede eski şekil ve kalıbını yenileyebilendir. (483). Bence Necip Fazıl ın şiir tekniği bakımından en temel düşüncesi budur. Necip Fazıl ın daha ilk kitabının bir yenilik arz etmesinin arkasındaki sebep budur. Necip Fazıl ın şiire başladığı, ilk kitabını çıkardığı dönemde yazılan şiir, hele ki hece şiiri eskimiş, artık bir şey ifade etmez olmuştur. Bu ortama ayak uydurmak yerine, yepyeni bir şiir davası gütmesinin sebebi şiirin tekniğine, işçiliğine, tazeliğine verdiği önemdir. Bu durum, Necip Fazıl ın şiiri aynı zamanda bir teknik (biçim) olarak algıladığını göstermektedir. Sekizinci bölüm şiirde biçim, vezin ve âhenk unsurlarına ayrılmıştır. Necip Fazıl a göre serbest vezin, şiirin dışa ait biçimini ortadan kaldırarak, bunun yerine, şiirde iç şekli billurlaştırma yı (484) esas almaktadır. Bu tavır olumlu karşılansa da, en

6 nihayeti, zamanla mekânın bağını koparmak cinsinden imkânsız (484) bir iştir. Özün dış biçim kaydı olmadan gövdeleşebilmesine imkân yoktur. Dış biçim vezindir. Vezin de aruz vezni yahut hece veznidir. Aruz vezni iki sebepten dolayı tercih edilemez. Birincisi, artık onu yaşatacak bir hayat, bir insan yoktur; aşılıp geçilmiş bir kalıptır. İkincisi, aruz vezninde âhenk yapaydır. Şiirin özünü biçimin egemenliğine maruz bırakan bir tavır esastır. Fakat bu şiirin büyük ustaları elinde bu yapaylığın aşıldığını da görmek gerekir. Fuzulî, Bâki, Nedim, Şeyh Galip bu duruma örnektir. Hece vezni, aruz veznine nazaran şaire daha geniş imkânlar tanımaktadır. Hece vezni, yapısı gereği uzun ve kısa hecelerin harmanıyla şaire, her an değişik bir aruz kalıbını kullanmanın imtiyazına benzer bir imkân sunar. Bir şiirde sabit bir kalıba bağlı kalmak mecburiyetini ortadan kaldırır; şiirin akışı içinde an be an değişen hâlet-i ruhiyemize, şiirin iç yapısıyla dış yapısı arasındaki hareketli, değişken karakterli ilişkiye hece vezni daha uygundur. Bu vezindeki başarıya da Yunus Emre örneği verilebilir. Necip Fazıl serbest vezni, şiirden dış şeklin, ölçünün, kaydın atılması olarak algılamaktadır. Buna mukabil, şair muhakkak bir şekle bağlı kalmalıdır. Necip Fazıl ın önerdiği şekil hece veznidir. Necip Fazıl bu bölümde şiirde kelime seçiminin önemini de vurgulamaktadır. Şiirde her kelime, içine renk renk, çizgi çizgi, yankı yankı cihanlar sığdırılmış birer esrarlı billur zerreleri dir (484). Bundan dolayı şiirde kelime seçiminin, kelimeleri birbirleriyle kaynaştırıp bütünleştirmenin büyük bir önemi vardır. Şiir ve Cemiyet başlıklı dokuzuncu bölümde Necip Fazıl, şiiri, vizyon (ufuk) kelimesi bağlamında toplumun rüya sı (486) olarak görmektedir. Necip Fazıl a göre bir toplumun bütün devrelerinin izlenebildiği en sahici alan şiirdir. Çünkü şiir bir milletin iç mayalaşmasını ifade eder. (Kocahanoglu, 1983, 491). Yani, milletin özünün toplandığı, saklandığı, canlı tutulduğu, ayağa kalktığı yerdir. Özellikle toplumsal kriz dönemlerinde şiir ( cemiyetin mu dil oluşları içinde Kısakürek,, 2002, 486) o toplumun vücut bulmasını sağlamış köklerine sahip çıkan, içinde bulunduğu dönemi ve durumu birinci elden yansıtan, toplumun istikbâlinden haberler getiren (486) bir rüyadır. Bu rüyayı şair görür. Şair, toplumun zor zamanındaki sayıklamalarını dahi zapt eder. (486). Bu itibarla şiir, toplumun topyekûn his ve fikir hayatını (486) inceden inceye araştıran, gözetleyen bir rasat merkezi dir (486). Bundan dolayı şiir, bireycilik merkezinde gelişen, bireyle sinirli bir uğraşı olamaz. Biz, şiirdeki tam ve müstakil bir fert ten (486) süzülen insanda bütün toplumu okuruz, görürüz. Bunun için, cemiyetteki tefekkür ve tahassüs hâleti nin (486) en kıymetli örneği şiirden yansır. Bunun için şiir, toplumu, tek fert üzerinden (486) yansıtır. Necip Fazıl, Poetikanın dokuzuncu bölümünden sonraki beş bölümde, önceki bölümdeki fikirlerini tekrarlamakla yetinmiştir. Necip Fazıl ın poetikası, Necip Fazıl ın şiir karşısında sistemli bir düşünceye sahip olduğunu göstermektedir. Çünkü Necip Fazıl için şiir ne bir fantezi, ne de geçici bir heves tir. Temel li bir uğraştır. Poetika, Necip Fazıl ın şiir bahsinde sistemli bir kuruluş teklifidir. Poetikanın merkezini, şiiri hem kuru fikre, hem içi boş güzelliğe teslim etmemek düşüncesi oluşturmaktadır. Necip Fazıl a göre şiir, kuralı kaidesi olan bir sanattır. Şiir adına ortaya konan her metin, öncelikle şiirin temel kurallarını gözetmek zorundadır. Bu itibarla Necip Fazıl hem kendi şiirini kurmanın, hem de bir metnin neden ve nasıl şiir katına çıkabileceğinin farkındadır. Poetika her şeyden önce bunu göstermektedir. Necip Fazıl ın şiirini, kronolojisine sâdik kalarak izlediğimizde Necip Fazıl ın poetikasının, bu şiirin oluşum sürecini ve bir bütün olarak genel karakterini karşıladığını görmekteyiz. Necip Fazıl ın şiir görüşü bahsinde, poetikası kadar önemli bir metin de Ağaç dergisinde yazdığı başyazılardır. Necip Fazıl ın, Ağaç dergisindeki başyazıları

7 poetikasının altyapısı niteliğindedir. Bu yazılar her şeyden önce, Necip Fazıl ın şiirdeki başarısının arkasında şiir üzerinde düşünmesinin yattığını göstermektedir. Necip Fazıl ın, şiire başladığında neden bulduğu ortamı tekrarlamak yerine, yeni ve taze bir şiir için emek vermeyi seçtiğini bu yazıları okuduktan sonra daha iyi anlarız. Necip Fazıl bu yazılarda, günün şiirini gözeterek, bu şiire, onu sağlığa kavuşturacak bir istikamet teklifinde bulunmaktadır. Bu teklifin, Türk şiirinin onmaz, her ne hikmetse bir türlü kapanmaz, metafizik açlık olarak adlandırılabilecek derin yarasıyla yakından bir ilişkisi de vardır. Necip Fazıl, 1939 yılında kendisiyle yapılan bir söyleşide, Şiirin gayesi bence üstün idraktir. O, mutlak hakikati arar. Şiirde müzik, eda, nakış, isçilik gibi kıymetler, bütün bunlardan evvel bulunması icap eden bir cevhere bağlı olmak, iktiza eder. (Kocahanoglu, 1983, 476) demektedir. Bu üç cümle poetikasinin veciz bir ifadesidir. KAYNAKÇA Kısakürek, Necip Fazıl (2002). Çile, Büyük Doğu Yayınları, (46. baskı). Kısakürek, Necip Fazıl (1932). Ben Ve Ötesi, Semih Lütfü Suhulet Kütüphanesi. Kocahanoglu, Osman Selim (1983). Türk Edebiyatında Necip Fazıl Kısakürek, Ağrı Yayınları. Okay, M., Orhan (1991). Kültür ve Edebiyatımızdan, Akçağ Yayınları. Üstad ın Ardından ÜSTAD IN ARDINDAN Necip Fazıl KURT Nesilleri etkilemiş, mısraları kitlelerin dönüşümünü sağlamış, hayatı ve mücadelesi yıllarca dikkatleri celb etmiş bir sanatkarın tek bir boyuta indirgenerek tavsif edilmesi ne mümkündür ne de gerekli. Hal böyleyken Necip Fazıl Kısakürek in pek çok yönüyle gündeme gelmesi tabiidir. Kimisi için Necip Fazıl, Türkçe şiirin söyleyiş imkanlarını modern şiirin biçimleriyle tekrar çoğaltmasını bilmiş diri, duru Türkçe nin temsilcisiyken, bazısı için o, birey olma kaygısını tasavvufi arayışının potasında eritebilmeyi becermiş bir zekadır. Fakat her nasıl yaklaşılırsa yaklaşılsın Necip Fazıl, Türk şiirinin ve Türk edebiyatının temel taşlarındandır. Necip Fazıl ı, sanat ve mücadele serüvenini anmaksızın vücuda getirilecek her Türk Edebiyatı tarihi çalışması yarımdır, eksiktir. Bu satırların sahibi için Necip Fazıl ın ehemmiyeti hakim gidişatın bir parçası olmaktansa lüzumlu ve kıymetli bulduğu bir yolu yürümesinde; muazzep bir ruhun kıvrımlarında boğulmaktansa, o azapla yüzleşme cesaretini göstermiş olmasında, bu azabın ruhunda doğurduğu ihtiyaçların peşinde gitmenin sonuçlarına katlanabilmesindedir. Ahmet Hamdi Tanpınar 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi adlı eserinde Osmanlı nın garplılaşma anlayışını tespit ederken şöyle yazar: Mesele şu idi; imparatorluk silahını yenilemekte o kadar gecikmişti ki şimdi bu yeni silahı kullanabilmesi, ona intibak edebilmesi için eskiyi en küçük zerresine kadar feda

8 etmesi lazımdı. Yazar bu cümleleriyle Osmanlı nın bir dönemi tavsif etmektedir. Fakat aynı durumun Cumhuriyet yenileşmeciliğinin kültürel yönelimi, medeniyet telakkisi için de söz konusu olduğunu söyleyebiliriz. Cumhuriyet idaresi yeni bir toplum, yeni bir ülkü, yeni bir değerler sistemi, yeni bir idrak, yeni bir medeniyet mensubiyeti peşindeydi. Bu sebepledir ki Osmanlılığa ait her ne varsa onu feda etmek, Cumhuriyet Batıcılığının temel davranış biçimi olmuştur. Osmanlılık ona ait her şeyle birlikte feda edilmektedir, zira Cumhuriyetin ilk dönem kadrolarınca batıcılık Osmanlılığı imleyen her ne varsa onun karşıtı sayılmakta, bir anlamda batıcılık mefhum-ı muhalifi ile tanımlanmaktadır. Cumhuriyet yenileşmeciliğinin kendiliğinden ortaya çıkmış bir süreç olarak tanımlanması mümkün değildir. Cumhuriyet yenileşmeciliği Osmanlı dan itibaren tedricen gelişen fikirlerin sonucudur. Ve fakat her yeni idarenin kendinden öncekini yok saymada tutturduğu üslubun da etkisiyle olsa gerek tuhaf durumlar ortaya çıkmıştır. Cemal Reşit Rey in anlattığına göre 1926 yılında Ankara da yapılan Sanayi-i Nefise Encümeni toplantısında Çallı İbrahim ile Namık İbrahim Maarif Vekili Necati den eserlerinin teşhiri için münasib mahal isterler. Ve istedikleri mahal Sultanahmet Camiidir. Fakat camiin bir kusuru vardır. Eserlerin hakiki güzelliğini ortaya çıkaracak yeterli ışık yoktur. Fakat bu kusurun giderilebilmesi için gereken tedbir mezkur iki ressamın zihninde hazırdır: Cami kubbesinde delikler açmak. Neyse ki bu akla ziyan teşebbüs Necati Bey in muvafakatı alınacakken mimar Kemaleddin Bey in müdahalesiyle gerçekleşmez. Bir başka örneği aktaran Pertev Naili Boratav dır. Boratav katıldığı bir sempozyumda ortaya atılan şu görüşleri aktarır: Masallarda padişahtan söz edilmesi çocukların Cumhuriyet düzenine olan bağlarını gevşetebilir. Cumhuriyet çocukları için padişahsız, şehzadesiz masallar yazılmalıdır. Cumhuriyet yenileşmeciliğinin Türkiye ye kazandırdıklarını tartışmak, bu kazanımları yok saymak akıl karı değildir. Yapılanlar millet nezdinde gereken takdiri görmüş ve görecektir. Fakat aşırılıkların belli bir dengeye oturabilmesi ancak bu yapılanlara karşı milletin sesini yükselten gür seslerin gayretleri neticesinde başarılabilmiştir. Bu seslerden en önde geleni Necip Fazıl dır. Behçet Kemal Çağlar ın: Yurdu halkı her kim ol evvel ana Her işi asan ede Allah ona, diye başlayıp... Ger dilersiz bulasız halktan necat Atatürk e Atatürk e esselat... Ruhu Türk ten ta ebet ayrılmaya Yoktu hacet bir vasiyet kılmaya Tek halife tek münasip arkadaş Millet ehliyetli hem seçmekte baş Geldi derhal meclisi davet günü İttifakla müntehaptı İnönü. mısralarını muhtevi mevlidinin yazıldığı dönemlerde Necip Fazıl ın şairlerinin uyandırdığı tesiri tahmin etmek zor değil. Necip Fazıl ın böylesi bir fikir iklimi hakimken gelenekle, kültürel birikimle kurmak

9 istediği bağ; yok sayılmak istenende milli dokuya ait unsurları ortaya çıkarabilmek için harcadığı gayret, gösterdiği fedakarlık hayranlık uyandıracak keyfiyettedir. Büyük Doğu nun her sayısının, yoktan yere değerleri tarümar edilmek istenen geniş halk kitlelerine verdiği iç serinliği, coşku Türk siyasal ve sosyal tarihini yazacak kimselerin atlayamayacağı ölçüde derin izler bırakmıştır. Her huruç hareketi büyük baskılarla, eski dostlarının hakaretleriyle en kötüsü de yok sayılmakla karşılanan Necip Fazıl ın çile çekmeye yazgılı bir edip olması herhalde onun asıl kimliğidir. Necip Fazıl ın bir diğer büyük tarafı ise ruhunda beliren ihtilaçların çaresini aramaktan korkmamasıdır. Zor olan anlamak değil, anlamayı göze almaktır. Anlamak zira, görev üstlenmeyi, kendini işlemeyi gerektirir. Fikret Adil Necip Fazıl ın bohem dönemini bir dostu olarak yakınen bilen, hemdemi bir kimsedir. Fikret Adil e göre Necip Fazıl çektiği ruhi sıkıntıların ilacı olsun diye o bohem yaşantının içerisindedir. Kumarı asla kazanmak için oynamaz. Onun için kumar iç sıkıntılarının telafisi, yatışması için bir oyalanmacadır. Fakat aradığı sekineyi ne kumarda bulabilmiştir ne de içkide. Fakat bulmayı arzulamakta, buluşunun kendini götüreceği menzile razı olmaktadır. Onun için ruhi azapları, zekasının keskinliğinden kaynaklanan sıkıştırmaları içinde barınılması gereken sanatkar snobizminin bir göstergesi olarak kalmamıştır. Büyük dönüşümler biz insan oğluna büyük alt üst oluşlardan inkılap eder. Soylu ve cesur kimseler için büyük bağlanışlar, sırrına vakıf olunmak istenen buhranların bakıyyesidir. Necip Fazıl ın bağlanışında, ruhunun azaplarını teskin için tasavvufa yönelmesinde onun soylu cesaretini ana amil görmek lazım gelir. Dostlarından biri bir gün Necip Fazıl a dünyanın bütün dillerinde aynı oranda önemli kelimeler olup olmadığını sorar. Necip Fazıl gayet ciddi bir yüz anlatımıyla dostuna döner ve cevap verir: Evet. Necip Fazıl. Necip Fazıl ın kendine duyduğu büyük güveni tasavvufi yolda ilerleme gayretini nakzeden bir hususiyet görenler olmuştur. Fakat Necip Fazıl ın bu hususiyetinin zaman içerisinde hitap ettiği, biçimlemeye çalıştığı, kucaklaştığı kitlede kendine güven duygusunu tetiklediği görülmüştür. Klasik terbiyenin icabıdır diye toplumsal hadiselere ve gidişata müdahaleden ictinab eden bir büyük muhafazakar kitlenin zamanla kendini ortaya koymada sergilediği cesaret-i medeniye büyük nisbette Necip Fazıl ın atak üslubunun tesiriyledir. Necip Fazıl ın kendine duyduğu büyük güven ve kıymetlerinin farkında olması bazılarınca onun kusurlu tarafı sayılmıştır. Fakat dikkat edilmesi gereken ilgi çekici nokta, kıymetlerine o denli ehemmiyet veren Necip Fazıl ın bu değerlerinin bağlandığı yaşam biçimine duyulan nefret nedeniyle yok sayılmasına rağmen bağlanışından, tutturduğu istikametten dönmeyi aklından geçirmemesidir. Necip Fazıl Kısakürek her yönüyle yaşadığı devre damgasını vurmasını bilmiş bir edip, siyaset adamı, hatip ve mücadelecidir. Yukarıda söylediğimizi tekrarlamakta fayda var: Necip Fazıl atlanılarak yazılacak bir Türkiye sosyal ve siyasal tarihi eksiktir, natamamdır. Dünyaya anlam çıkarmak için baktığımızda kıymetli oluruz. Kıymetli olmak ödevleri kabullenmek, ifasına gayret sarf etmeyi göze almak demektir. Herkesi korkutan, yürünecek her yönü ahkamına iman edilmiş surlar gibi çepeçevre kuşatan şey her neyse ona, diğerlerinin yaptığının tersine haksız olduğu için karşı çıkmak, sesini gür kılıp muhalefet etmek, ancak ödevini benimsemişlerin işidir. Haksızın üzerine doğrudan yürümek gerek. İki ihtimal var; ya ezilip çiğnenirsin, yahut ezilmeden güçlenirsin. Ezilmek mukadderse, kımıltısızlığımızdan değil, güçsüzlüğümüzden ezilmeliyiz. Ki bu haysiyete sahip olmayı mühimseyeni asil kılar. Yoksulların, yoksunların ve haklıların safında olmalıyız. Ki bu insanı olgunlaştırır. Necip Fazıl kimdir diye sorulursa verilecek en yalın, en açıklayıcı cevap şudur: Yutucu sıradanlığıyla akıp giden çağa zekasını set yapmış cesur ve kavgacı bir adam. Üstad Necip Fazıl, necipti, fazıldı.

10 Üstad Necip Fazıl, asildi, olgundu. Allah iyileri egemen kılsın. İ.Ü. Öğretim Görevlisi Necip Fazıl Kurt Üstadın 100. Yıl Anısına ÜSTADIN 100. YIL ANISINA M. Sadık ARSLAN Yıl 1916 I.Dünya Savaşı devam ediyor Payitaht İstanbul da bir hastane odası 12 yaşında bir çocuk hasta annesini ziyaret ediyor. Annesi, yanındaki yatakta yatan veremli bir kızın başucundaki şiir defterini işaret ederek senin şair olmanı ne kadar çok isterdim diyor. Çocuk o günü şöyle hatırlıyor: Annemin dileği bana içimde besleyip de on iki yaşıma kadar farkında olmadığım bir şey gibi göründü. Varlık hikmetinin ta kendisi. Gözlerim, hastane odasının penceresinden savrulan kar ve uluyan rüzgâra karşı içimden kararı verdim;-şair olacağım! Ve oldum. O gün bugün, şairliği küçük ve adi hissiliklerin üstünde gören, onu idrakin en ileri merhalesi sayan ben, bu küçük ve adi bahaneyi hiç unutmadım. İstediğinden fazlasını oldu. Yalnız bir şair değil, aynı zamanda büyük bir romancı, öykücü, oyun yazarı ve düşünür oldu hastane odasındaki çocuk. Ve çocuk yaptığı iş de o kadar büyüdü ki herkes onu üstad diye çağırdı. Üstad Necip Fazıl Kısakürek O günün çocuğu bugün, tüm Türkiye de Mayıs Mayıs 2005 tarihleri arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından anma yılıyla yaşatılan bir üstaddır artık. Necip Fazıl ı anma yılı onu özellikle genç nesillere tanıtmayı amaçlamaktadır. Onun yaşamı kültür ve edebiyat yolunda yürüyen her küçük çocuğa, eğitimciye, öğrenciye, her yetişkin insana örnektir. Eserleri ve fikirleri tüm milletimizin geleceğe yürüyüş yolunu aydınlatacaktır. Üstad Necip Fazıl Kısakürek 26 Mayıs 1904 te, Perşembe günü sabaha karşı İstanbul da büyük bir konakta doğar. Kayıtlı bir şecereyle, Alâüddevle devrinin Şeyhülislâmı Mevlâna Bektût Hazretlerine dayanan ve Dülkadiroğullarına bağlı Kısakürekler soyuna mensuptur. Babası, Mekteb-i Hukuk mezunu, Bursa da âzâ mülazımlığı, Gebze savcılığı ve kısa ömrünün son senelerinde Kadıköy hakimliği görevlerinde bulunmuş Abdülbâki Fazıl Bey (öl. 29 Kasım 1920 ); annesi, Girit muhacirlerinden bir ailenin kızı, kayıtsız şartsız teslimiyet örneği, derin ve fedakâr bir Müslüman-Türk kadını Mediha hanımdır. Büyükbabası, İstanbul Cinayet Mahkemesi ve İstin âf Reisliğinden emekli, İkinci Abdülhamîd Han a Ermenilerce girişilen suikastın tarihî muhakemesini yapan ve Mecelleyi kaleme alan heyet içinde imzası bulunduğu için, 6 Ekim 1902 de Legion d honneur nişanıyla ödüllendirilen vak âr ve ciddiyet timsali Mehmet Hilmi Efendi dir. (öl. 19 Mayıs 1916 ) Necip Fazıl, ilk dinî telkin ve terbiyesini, dedesi Mehmet Hilmi Efendi den alır; okuyup yazmayı henüz 5-6 yaşlarındayken ondan öğrenir. Birçok şiirinin ana imajını ve ruhî kaynağını teşkil eden yakıcı bir hayal kuvveti, marazi bir hassasiyet, dehşetli bir korku şeklinde özetlediği ve hastalıktan hastalığa geçtiği ilk çocukluk yıllarını, çocukluk hâtıralarının kaynaştığı bir tütsü çanağı olan, büyükbabasına ait Çemberlitaş taki Konak ta geçirir.

11 Büyükbabası Mehmet Hilmi Efendi den sonra, haşarılığının önüne geçmek için onu 5-6 yaşlarında bir sürü abur cubur romanla tanıştıran, eski Halep Valisi, Zaptiye Nazırı Salim Paşa nın kızı, büyükannesi Zafer Hanım, ruhi yapısını başka hassasiyetler açısından etkilemekte büyük pay sahibi olur. Bir yaş küçüğü kız kardeşi Selma ile büyük babasının ölümü ise, onu dışarıdan etkileyen çocukluk günlerine ait asla unutamayacağı iki hadiseyi teşkil eder. Bahriye Mektebi ne gireceği 1916 senesine kadar Büyükdere de Emin Efendi isimli sarıklı bir hocanın işlettiği mahalle mektebinden başlayarak çeşitli okullara devam eder. Fransız Papaz ve Kumkapı daki Amerikan kolejinin ardından Serasker Rıza Paşa yalısındaki Rehber-i İttihad mektebine verilir. En sonunda ilk mektebi, Heybeliada Numûne Mektebi nde bitirir da, Ne oldumsa bu mektepte oldum dediği ve şahsiyetinin ana dokusunu örgüleştirdiği Mekteb-i Fünûn-u Bahriye-i Şahane ye imtihanlar neticesinde alınır. Hayatının en nazik dönemini geçirdiği Bahriye Mektebi, içindeki bütün ışık cümbüşleriyle ona, kendisini gösteren bir ayna olur. İlk metafizik arayışları ve zabitlerin bile benimsedikleri Şair lakabı ile ilk aruz talimleri orada başlar. Namzet sınıfından ayrı üç harp sınıfını bitirdikten ve mezuniyet durumuna geçtikten sonra diplomasını beklerken, ilave edilen dördüncü sınıfı bitirmemeye karar verir ve mektepten ayrılır. Bir müddet sonra da, o tarihte namzet ve sadece üç harp sınıfından ibaret Bahriye Mektebini bitirdiğine dair diplomasını alır. (1920) 17 yaşında, o günkü adiyle İstanbul Darülfünûnu Edebiyat Medresesi Felsefe Şubesi ne girer. (1921) Bu âlem içinde ilk şiirlerini Yakup Kadri ve arkadaşlarının çıkardığı Yeni Mecmua dergisinde yayınlar. (1922) 1924 yılında Avrupa ya talebe göndermek için açılan imtihana giren Necip Fazıl, yurt dışına gider. Cumhuriyet devletinin yurt dışına gönderdiği bu ilk öğrenciler bir vapurla Marsilya ya ve oradan Paris e geçerler. Sorbon Üniveritesitesi ne kaydolan Necip Fazıl, bir yıl kaldığı Paris te bohem bir hayatın içine düşer. Sorbon da, profesörlerin dikkatini çeker ama, okula devamsızdır. Bir süre sonra, hükümetin verdiği burs kesilir ve İstanbul a dönmek zorunda kalır. Bir vapurun üçüncü mevkisinde gerçekleşen dönüşü Necip Fazıl hiçbir zaman unutamaz. Ruhundaki fırtınalar, varlık ile yokluk arasında yaşadığı soyut acılar, o dönemde yazdığı eserlere de yansır. O yıllarda kaleme aldığı şiirlerini, Örümcek Ağı adında toplar ve kitap edebiyat çevrelerinde büyük yankı uyandırır. Necip Fazıl 1925 yılında Paris ten yurda döner. O yıllarda bankacılık gözde bir meslektir. Felemenk Bahr-i Sefid Bankası nda çalışmakta olan Salih Zeki nin ziyaretine gittiği bir gün, arkadaşının tavassutu ile aynı bankada işe başlar. Daha sonra kısa sürelerle Osmanlı Bankası nın Ceyhan, İstanbul ve Giresun şubelerinde çalışır senelerinde de Babıali adlı eserinde Babıali yi tafsilatlı şekilde anlatır. Bohem hayatından bir tesadüf sonucu tanıştığı Abdulhakim Arvasî Hazretleri sayesinde kurtulan ve Anladım işi, sanat Allah ı aramakmış / Marifet bu gerisi çelik çomakmış dizeleriyle kendini yeniden tanımlayan Necip Fazıl Kısakürek in yeniden dirilişi yalnız sanatına değil fikir hayatına da yansır. Sene 1934 Bir akşam üstü, çalıştığı bankadan Boğaziçi ndeki evine dönmek için bindiği Şirket-i Hayriye vapurunda karşısına oturan ve gözlerini ondan ayırmayan; o güne kadar hiç görmediği, bir daha da göremeyeceği Hızır tavırlı bir adam, ona, Abdülhakim Arvasî nin adresini verir. Sıcak bir ilkbahar günü, yanına ünlü ressam Abidin Dino yu da alır ve Eyüp sırtlarına çıkar. Belki üç, belki beş saat süren o günkü temastan aldığı kelimeler üstü bir tesirle çarpılıp kalır ve bir daha bırakmamacasına o Büyük Zat ın adeta eteklerine yapışır.

12 Allah dostunu gördüm, bundan altı yıl evvel- Bir akşamdı ki, zaman, donacak kadar güzel. diye şiirinde tarif ettiği Arvasî ile ilgili duygularını Necip Fazıl şöyle anlatır: Efendim! Benim Efendim! Benim, güzellerin güzeli Efendim! Vaktiyle: keşke bu kadar zeki olmasaydın! buyurduğun adamın beynini, zerre zerre kıskaca alıp atom gibi çatlattıkları bu hengâmede, eminim ki, her dem beraberimde, her an başucumdasın Kaç milyon baba ve kaç milyon anne, senin milyarda birin eder? Sen benim böyle bir şeyimsin! Babamla anneme Allah ın bana tattırdığı varlık şevkine vesile oldukları için bağlıysam, sana da, bu ölçünün ebedî hayat mikyasıyla perçinliyim Düşünsünler farkı!.. Arvasî ile tanıştıktan sonra şiir poetikası da ciddi bir değişim geçirir. Çile yle birlikte şiiri hakikat arayışında bir araç olarak gördüğünün ipuçlarını veren şair, madde ve ruh ilişkisine, insanın iç âleminde kopan fırtınalara, evrenin gizemine değinir. Şiir ve oyun yazarlığının beraberinde kendisi gibi düşünen kitleleri, materyalist akımların boy gösterdiği dergilerin tesirinden kurtarmak amacıyla 1936 yılında haftada bir yayımlanan Ağaç dergisini çıkarır. Celal Bayar ın temin ettiği ilanlar yardımıyla çıkarılan Ağaç mecmuası, dönemin önde gelen entelektüellerini çatısı altında toplar. Büyük ruh çilesinin sahne destanı Bir Adam Yaratmak piyesine Necip Fazıl bu dönemde başlar ve 63 numaralı ocak idaresinin teftişini yapmak için gittiği Zonguldak ta eserini tamamlar senesinde ise Babanzâde lerden, Ahmed Naim Efendi nin kuzeni Recai Bey in kızı, Yahya Nüzhet Paşa nın torunu, Fatma Neslihan Hanımefendi ile evlenir kışında, 45 günlüğüne Erzurum a yeniden askere gönderilir. Burada yazdığı siyasi bir yazı sebebiyle mahkum olur ve 1943 te ilk hapis cezasını alarak 1 gün Sultanahmet Cezaevi nde yatar. Bu ilk hapis cezasının ardından ileriki yıllarda yine yazdığı yazılardan dolayı tam 9 defa daha hapse girer ve burada pek çok eserini kaleme alır. Aslında politikaya ve sosyal sahaya meyli, 1936 da başlar ve o yıldan 1943 e kadar geçen 7 yıl içinde, İslami temayülü şahsi bir zevk ve saklı bir telkin planında kaldığı için, ne devlet ne de basında kimsenin hedefi olmamıştır. Necip Fazıl, 1943 yılında siyasi, fikri ve edebi mücadelesini işlediği Büyük Doğu dergisini yayımlar. Bu dergi aynı zamanda Fazıl ın fildişi kulesinden agoraya indiğinin tam olarak belirdiği tarihtir e kadar 35 sene boyunca yayımlanan Büyük Doğu, polemikleri, değişik alanlardaki yazıları, farklı çevrelerden yazarlarıyla Türk Basın Tarihi nde ayrı bir konuma sahip olur. Necip Fazıl ın kurduğu aksiyon yalnız dergilerinde aksetmez, bütün yurdu gezerek verdiği konferanslar o günün gençliğini peşinden sürükler. Yazdığı şiirlerle, konferanslarıyla ve kaleme aldığı yazılarla işte bu büyük fikir adamı 21. yüzyıla damgasını vurur İlkbaharında bir davet üzerine açılan konferans çığırı üzerinde evvela Salihli, İzmir, bir müddet sonra Erzurum, Van, daha sonra İzmit, Bursa ve 1964 yılının ilkbaharında da Konya, Adana, Maraş ve Tarsus ta konferanslar verir te Büyük Doğu nun onbirinci devresini açar. Adnan Menderes in aziz hatırası için kaleme aldığı ve derginin birinci sayısında neşrettiği Zeybeğin Ölümü şiirinden dolayı takibata uğrar. İdeolocya Örgüsü isimli eseri, Mümin/ Kafir diyalogları ve siyasi içerikli yazıları sebebiyle suçlanır, sorgulanır ve yargılanır da, dergi-kitap şeklinde, 1980 yılına kadar 13 sayı sürecek Rapor ları, 1978 de de Son Devre Büyük Doğu dergisini çıkarır. 26 Mayıs 1980 de Türk Edebiyat Vakfı tarafından Şairler Sultanı ve 1982 yılında yayınlanan Batı Tefekkürü ve İslam Tasavvufu isimli eseri münasebetiyle de Yılın Fikir ve Sanat Adamı seçilir yılının başlarında, görünen yüzüyle, içinde 20 yıl müddetle yaşattığı İman ve İslam Atlası isimli eserini kalıba dökebilmek için, bir daha çıkmamak üzere evine, hatta küçücük odasına kapanır.

13 Erenköy deki evinde aynı küçük oda da, hayli ilerlemiş yaşına rağmen çalışır. Ömrünün son günleri, 1.5 yıllık mahkûmiyeti yüzünden her an götürülme tehdidi altında, kitapları, yazıları, notları ve birtakım gerçek dostlarıyla mahzun sohbetler içinde geçer. Bu süreçte onbir maddelik bir de vasiyet bırakan yazar vasiyetinde şöyle der: Bu vasiyet, çoluk-çoğumun ve şahsi yakınlarımın dar ve hususi kadrosundan ziyade,onların da içinde olduğu geniş ve umumi zümreyi muhatap tutuyor.başta gerçek Türk ün ruh köküne bağlı yeni gençlik,şu kadar yıllık mücadele hayatımda beni okumuş veya dinlemiş her fert, kısaca Allah ve Resulüne perçinli herkes Onlara hitap ediyorum ve dileklerimin yerine getirilmesi için gerekli çalışmayı işte bu yeni gençliğe ısmarlıyorum! Eğer üzerilerinde bir hakkım varsa, Hesap Gününde tek tek sorumludurlar. Emanetim, beni seven ve İslam davasında bir hak sahibi olduğumu kabul eden herkese Fikir ve duyguda vasiyete lüzum görmüyorum. Bu bahiste bütün eserlerim, her kelime, cümle, mısra ve topyekün ifade tarzım vasiyettir. Eğer bu kamusluk bütünü tek ve minicik bir daire içinde toplamak gerekirse söylenecek söz Allah ve Resulü; başka her şey hiç ve batıl demekten ibarettir. Cenazeme çiçek ve bando muzika gönderecek makam ve şahıslara uzaklığımız ve kimsenin böyle bir zahmete girişmeyeceği malum. Fakat bu hususta bir muziplik zuhur edecek olursa, ne yapılmak gerektiği de beni sevenlerce malum Çiçekler çamura ve bando yüzgeri koğuşuna Cenazemde, namazıma durmayacaklardan hiç kimseyi istemiyorum! Nede,kim olursa olsun,kadın Ve bilhassa,ölü simsarı cinsinden imam! Ve bid at belirtici hiçbirşey! Başucumda ne nutuk,ne şamata, ne medh,ne şu,ne bu Sadece Fatiha ve Kur an Mezarımda ilahi ve ulvi isim ve sıfatlardan ve benim beşeri ve süfli isim ve sıfatlarımdan hiçbir iz bulunmayacak Mevlid de istemem! Onu,uhrevi rüşvet vasıtası yapanlara bırakınız!sadece Kur an Beni de Allah ve Resul aşkının yanık bir örneği ve ardından birtakım sesler bırakmış divanesi olarak arada bir hatırlayınız!.. Ve bir gece Onun için daima sırlarla dolu Mayıs ayında bir gece yani 25 Mayıs 1983 günü yatağından doğrulup, elâ gözlerini pencereden dışarıya, derin karanlığa diker. Ne görürse pembeden daha kırmızı dudakları hafifçe kıpırdar ve Demek böyle ölünürmüş! der Muhteşem bir kalabalığın katıldığı cenaze namazında ona son görevlerini yapan sevenleri Üstadı, Eyüp sırtlarındaki kabristana defnederler. Ve mayıs 2005 Son bir sene Necip Fazıl Yılı idi. Resmi kurum kuruluşlar ve sivil toplum örgütleri bu anma yılını nasıl geçirdiler, ne tür faaliyetler yaptılar, üstadı anmak için ne yapabildiler bu biraz tartışılabilir. Kanaatimce bu anma yılının hakkı tam verilemedi. Bu süreçte yapılan en ciddî çalışma belki de oğlu Mehmet Kısakürek in çabalarıyla çekilen Üstad adlı belgesel oldu. Eksiklerine rağmen böyle bir anma yılı kazandıran yetkililere teşekkür ediyor, gelecekte üstadın daha iyi anlaşılması umudunu taşıyoruz. Her ölümlü gibi Necip Fazıl da ölümü tatmış ve arkasında fikirlerini takip edecek, eserlerini okuyacak büyük bir kitle bırakmıştır. Bununla kendini ebedileştiren sanatçı, kendisinden sonra gelenlere de rehber olmuştur. Hem Necip Fazıl üstadın hâtırası, hem de bu yazıyı okuyanların hatırlarına sunmak için onun Sakarya Türküsü adlı muhteşem şiirini buraya alıyor; Necip Fazıl ı kültürümüze ve edebiyatımıza yaptığı yüksek katkılardan dolayı rahmet ve minnetle anıyoruz. SAKARYA TÜRKÜSÜ İnsan bu, su misali, kıvrım kıvrım akar ya; Bir yanda akan benim, öbür yanda Sakarya. Su iner yokuşlardan, hep basamak basamak; Benimse alın yazım, yokuşlarda susamak. Her şey akar, su, tarih, yıldız, insan ve fikir; Oluklar çift; birinden nur akar; birinden kir. Akışta demetlenmiş, büyük, küçük, kâinat; Şu çıkan buluta bak, bu inen suya inat!

14 Fakat Sakarya başka, yokuş mu çıkıyor ne, Kurşundan bir yük binmiş, köpükten gövdesine; Çatlıyor, yırtınıyor yokuşu sökmek için. Hey Sakarya, kim demiş suya vurulmaz perçin? Rabbim isterse, sular büklüm büklüm burulur, Sırtına Sakaryanın, Türk tarihi vurulur. Eyvah, eyvah, Sakaryam, sana mı düştü bu yük? Bu dâva hor, bu dâva öksüz, bu dâva büyük!.. Ne ağır imtihandır, başındaki, Sakarya! Binbir başlı kartalı nasıl taşır kanarya? İnsandır sanıyordum mukaddes yüke hamal. Hamallık ki, sonunda, ne rütbe var, ne de mal, Yalnız acı bir lokma, zehirle pişmiş aştan Ve ayrılık, anneden, vatandan, arkadaştan. Şimdi dövün Sakarya, dövünmek vakti bu ân; Kehkeşanlara kaçmış eski güneşleri an! Hani Yunus Emre ki, kıyında geziyordu; Hani ardına çil çil kubbeler serpen ordu? Nerede kardeşlerin, cömert Nil, yeşil Tuna; Giden şanlı akıncı, ne gün döner yurduna? Mermerlerin nabzında hâlâ çarpar mı tekbir? Bulur mu deli rüzgâr o sedayı: Allah bir! Bütün bunlar sendedir, bu girift bilmeceler; Sakarya, kandillere katran döktü geceler. Vicdan azabına eş, kayna kayna Sakarya, Öz yurdunda garipsin, öz vatanında parya! İnsan üç beş damla kan, ırmak üç beş damla su; Bir hayata çattık ki, hayata kurmuş pusu. Geldi ölümlü yalan, gitti ölümsüz gerçek; Siz, hayat süren leşler, sizi kim diriltecek? Kafdağını assalar, belki çeker de bir kıl! Bu ifritten sualin, kılını çekmez akıl! Sakarya, sâf çocuğu, mâsum Anadolunun, Divanesi ikimiz kaldık Allah yolunun! Sen ve ben, gözyaşiyle ıslanmış hamurdanız; Rengimize baksınlar, kandan ve çamurdanız! Akrebin kıskacında yoğurmuş bizi kader; Aldırma, böyle gelmiş, bu dünya böyle gider! Bana kefendir yatak, sana tabuttur havuz; Sen kıvrıl, ben gideyim, Son Peygamber Kılavuz! Yol onun, varlık onun, gerisi hep angarya; Yüzüstü çok süründün, ayağa kalk, Sakarya!.. (1949) Kaynakça: 1.Oktay, Ahmet; Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı, Kültür Bak. Yay. 2.Kabaklı, Ahmet; Türk Edebiyatı III. cilt, Türk Edebiyatı Vakfı Yay. 3.www. yenisafak.com.tr 4.

15 1- Adımız, Davamız, Manâmız 1- ADIMIZ, DAVAMIZ, MANÂMIZ Herhangi bir iddia sahibi olmaksızın ve üstadın İdeolocya Örgüsü eserini daha kolay kavrama gayesi ile hazırladığımız bu çalışmada ortaya koyduğumuz her türlü kayda değer noktalar üstada aitken, manasını yansıtamadığımız veya yanlış aksettirdiğimiz noktaların hepsi ise kendi nefsimize aittir anlayışını şiar edindik. Hazırladığımız çalışmamızda üstadın eserine tamamen sadık kaldık. Kitabın orjinalinde aktarılan anlamları biz de sade bir dille ama yine üstadın üslubunu da andıracak tarzda ifade ettik. Ve kitapta çok açık manalara sahip olan veya püf noktayı gösteren bazı cümlelerini aynen aktardık. Genel olarak anlam bütünlüğü sağlamaya ve eserin vermek istediği manayı biz de aynen vermeye çalıştık Büyük Doğu nun namütenahi zenginliğine sahip gönüllerine selam olsun I-Adımız, Davamız, Manamız 1- Büyük Doğu 2- Orkestra, Senfonya ve Biz 3- Doğu-Batı 1- Büyük Doğu *Yekpare bir inanış, görüş ve ölçülendiriş ahengi olan Büyük Doğu, gelmiş ve gelecek zaman içinde bütün eşya ve hadiseler zeminini avlamaya memur fikir ağı halinde örülü manzume(dir) *Büyük Doğu Doğuş hadisesine bağlı, asıl Şark âlemini bütün dış çizgileri ve iç nakışlarıyla kucaklayan; Doğuş hadisesi ve Şark alemi nden sonra tüm insanlığa örnek olmak davasıyla, onlarında üzerinde yeryüzünü yalayıcı mana *Doğunun doğuşu *Büyük Doğunun bütünleştirdiği Şark, vatan sınırları dışında herhangi bir ırk ve coğrafya planına bağlı değildir. Büyük Doğu öz vatanımızdan başlayıp güneşin doğduğu istikamette yani kemiyette değil, ruh ve keyfiyet planında; mekân çerçevesinde değil zaman çerçevesinde gerçekleşmeye talip *Maddi ve manevi sınır dışı ırk gayreti, toprak ve kavim hırsı ise yüzde yüz düşmanı olduğumuz zıt ve batıl hedeflerden bir tanesi *Önce kendimizi içten ve dıştan tamamlığa erdirmeli Ötesi, olduktan sonra *Yani Büyük Doğu, çizmeli ayaklarla dışımızdaki iklimlere doğru kaba ve nefsanî bir yürüyüşten ziyade, rüzgârdan hafif topuklarla içimizdeki iklimlere doğru ince ve ruhani bir sefer *Doğudan fışkırıp, Doğunun gerçek ruhuna ermiş, Batıyı devirecek hale gelmiş; sonra kabuk üstü donup kalmış, hikmetsiz ölçülere tutunmaya çalışmış; sonra gelişen Batıya karşı geriledikçe gerilemiş, sükutun dibini boylamış, gizli bir bünye sırrı yüzünden hastalığa dayanmış, devir devir sahte ve gülünç kurtuluş hareketlerine şahit olmuş, nihayet büsbütün tasfiye vaziyetine düşmüş ve yalnız mekân çerçevesinde kurtulmuş, işin Garp taklitçiliğine döküldüğünü görmüş, zaman çerçevesindeyse bir türlü kurtulamamış bir millet olmak şuuruna sımsıkı bağlıyız. *Bir zamanlar Doğunun teknesinde yuğurulan, kendi teknesinde de doğuyu yuğuran şahsiyet hamurumuz, Doğu ile bizim zaafımızda mecalden düştü, Şimdiye dek kendi cevherleriyle yabancı cevherler arasındaki tüm olumsuz katışmalar yüzünden çürüye çürüye şimdiki hale geldik. *Viyana bozgunundan bu yana içimizle dışımız ve köklerimizle dallarımız arasında,