HUKUK BÜLTENİ. 01 Temmuz 2016 itibariyle 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Uygulanması

Transkript

1 HUKUK BÜLTENİ 01 Temmuz 2016 itibariyle 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Uygulanması 02 Ağustos 2013 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6495 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 1 ( Kanun ) 38. madde 1. fıkrasının (a) bendi değiştirilmişti. Bu değişikliğe göre; 1 Temmuz 2016 dan itibaren işçi çalıştıran tüm işyerleri iş sağlığı ve güvenliği bakımından, işçi sayısına bakılmaksızın iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma veya onlardan hizmet alma yükümlülüğü altına girmişti. Yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yükümlülükler bakımından kademeli bir geçiş öngören Kanun ile netice olarak 01 Temmuz 2016 tarihinden itibaren bütün işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği bakımından yerine getirmesi gereken yükümlülükleri 30 (otuz) madde halinde aşağıdaki gibi listeleyebiliriz: 1- İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sağlanmasında öncelikle işyeri tehlike sınıfının belirlenmesi büyük önem taşır, çünkü buna bağlı olarak hizmet alınan iş güvenliği uzmanının sınıfı değişmektedir. Kural olarak işverenler, az tehlikeli sınıftaki işyerleri en az C, tehlikeli sınıftaki işyerleri en az B ve çok tehlikeli işyerleri sadece A sınıfı olacak şekilde iş güvenliği uzmanından hizmet alabilirler. Ancak, halen uygulamada olan istisnaya göre (Geçici Madde 4/1); çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 1/1/2018 tarihine kadar (B), tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise 1/1/2017 tarihine kadar (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilebilir. 2- Kanunun 6. ve 7. Maddeleri uyarınca işverenler, tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli bulundurmalıdır. Bu kişilerin görev süresi ve tam gün çalıştırılma şartı aşağıdaki tabloda verilmiştir: sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu erişim tarihi:

2 İşyeri Hekimi İş Güvenliği Uzmanı Diğer Sağlık Personeli Az Tehlikeli İşyerleri Tehlikeli İşyerleri Çok Tehlikeli İşyerleri Tam gün çalıştırma zorunluluğu (çalışan sayısı) Aylık görev süresi (dk/çalışan) Tam gün çalıştırma zorunluluğu (çalışan sayısı) Aylık görev süresi (dk/çalışan) Görev çalışan süresi çalışan 15 (dk) >250 çalışan 20 Tam süreli işyeri hekiminin görevlendirildiği işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirilmesi şartı aranmaz dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin işverenleri veya işveren vekilleri, Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla, işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini kendileri yürütebilirler. Çırak ve stajyerler çalışan sayısına dâhil edilmez. 4- Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları işyeri hekiminden alınır. 10 dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerleri için ise, kamu hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de alınabilir. 5- İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, tespit ve tavsiyeleri ile gerekli gördükleri diğer hususları yazmak için, seri numaralı ve sayfaları bir asıl iki kopyalı şekilde düzenlenmiş onaylı defter kullanırlar. Defterler, işyerinin bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri veya noterce her sayfası mühürlenmek suretiyle onaylanır. Her işyeri için ayrı defter tutulmalıdır. 6- Kanunun 4.maddesine ve İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği ne göre; işveren risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. Kural olarak risk değerlendirmeleri, çok tehlikeli işyerlerinde en geç 2, tehlikeli işyerlerinde en geç 4 ve az tehlikeli işyerlerinde en geç 6 yılda bir yenilenir. Fakat, işyerinin taşınması ve binalarda değişiklik yapılması iş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi, üretim yönteminin değiştirilmesi, ekipman, teknoloji veya kullanılan maddenin değiştirilmesi, sınır değerlere ilişkin mevzuat değişikliği olması, yeni bir tehlikenin ortaya çıkması ve çalışma ortamı ve sağlık gözetimi sonrasında gerekli görülmesi gibi sebeplerle bu süreler beklenmeden risk değerlendirmesi yenilenmelidir. Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl işverene vermek zorundadırlar. 2

3 7- Kanunun 11.maddesi ve İşyerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik uyarınca, işveren acil durum planı hazırlar ve tatbikatların yapılmasını sağlar. İşveren arama, kurtarma ve tahliye, yangınla mücadele ve ilkyardım konularında aşağıdaki sayılarda çalışan görevlendirmelidir. Arama, kurtarma ve tahliye ekibi, yangınla mücadele İlkyardım Çok tehlikeli Her 30 çalışana 1 kişi Her 10 çalışana 1 kişi Tehlikeli Her 40 çalışana 1 kişi Her 15 çalışana 1 kişi Az tehlikeli Her 50 çalışana 1 kişi Her 20 çalışana 1 kişi Yılda en az bir defa yangın ve tahliye tatbikatı yapılmalıdır. Acil durum planları tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir. Acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki ve ekip listesi bina içerisinde kolayca görülebilecek bir yere asılmalıdır. 8- Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik uyarınca, binanın her katı, bölmesi veya tamamı için görevliler arasından yangın güvenliği sorumlusu seçilmelidir. 9- Kanunun 20.maddesi uyarınca, işveren çalışanlar arasında yapılacak seçimle, seçimle belirlenemediği durumlarda atama ile yeterli sayıda çalışan temsilcisi görevlendirir. Birden fazla temsilcinin bulunması durumunda seçilen temsilciler arasında yapılacak seçimle baş temsilci seçilir. İşyerinde görevlendirilecek çalışan temsilcisi sayısı ise; Çalışan Sayısı >2000 Çalışan Temsilcisi Sayısı 10- Kanunun 15.maddesi uyarınca; işveren çalışanlarının, işe girişlerinde, iş değişikliğinde, iş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde, işin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre, Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlamalıdır. Az tehlikeli sınıftaki işlerde en geç beş yılda bir, tehlikeli sınıftaki işlerde en geç üç yılda bir, çok tehlikeli sınıftaki işlerde en geç yılda bir, özel politika gerektiren grupta yer alanlardan çocuk, genç ve gebe çalışanlar için en geç altı ayda bir defa olmak üzere periyodik muayene tekrarlanır. 11- Tehlikeli ve çok tehlikeli yerlerde işe başlayacak olan çalışanların, yapacakları işe uygun olduklarına dair sağlık raporu almaları gereklidir. 12- Kanunun 17.maddesine göre, işveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş 3

4 değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler; - Çok tehlikeli işyerlerinde yılda en az bir defa ve en az 16 saat, - Tehlikeli işyerlerinde iki yılda en az bir defa ve en az 12 saat, - Az tehlikeli işyerlerinde üç yılda en az bir defa ve en az 8 saat olmak üzere, - Eğitim süreleri 4 saat ve katları olacak şekilde her çalışan için düzenlenir. Herhangi bir sebeple 6 aydan fazla işten uzak kalan kişilere yenileme eğitimi verilmelidir. Mesleki eğitim alma zorunluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinde çalışanlar, mesleki eğitim almadan işe başlatılmamalıdır. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışmak üzere gelen çalışanlar yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın işe başlatılmamalıdır. 13- Kanun un 22.maddesine istinaden, elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturmakla yükümlüdür. 6 aydan fazla süren asıl işveren- alt işveren ilişkisinin bulunduğu durumlarda iş güvenliği kurulu işbirliği ve koordinasyon içerisinde yürütülmelidir. 14- İş sağlığı ve güvenliği kurulları ayda en az bir kere toplanır. Ancak kurul, tehlikeli işyerlerinde bu sürenin iki ay, az tehlikeli işyerlerinde ise üç ay olarak belirlenmesine karar verebilir. Toplantı günü, yer, gündemi ve saati 48 saat öncesinden bildirilmelidir. 15- Kanun ve risk değerlendirmesi kapsamında yapılması gereken çeşitli kontrol, ölçüm ve araştırmalar vardır. Kullanılan iş ekipmanları: basınçlı kap ve ekipmanlar, kaldırma ve iletme ekipmanları, tesisatlar, makine ve tezgahlar periyodik kontrole tabi tutulurlar. İşveren iş hijyeni ölçüm, test ve analizlerini (fiziksel (gürültü, titreşim, radyasyon vb.), kimyasal (toz, gaz, buhar vb.) biyolojik (virüs, bakteri, mantar vb.) etkenlerin analizi) yeterlilik belgesine sahip laboratuvarlara yaptırmakla ve gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. 16- Binalarda kullanılan elektrik tesisatı, acil durum aydınlatması ve yönlendirmesi, yangın algılama ve uyarı sistemleri uygun olarak tasarlanmalı, periyodik test ve bakımları yapılmalıdır. Yangın türüne göre sistem belirlenmeli ve tüm ekipmanlar sertifikalı olmalıdır. 17- Kanunun 14. maddesine göre; işveren iş kazası ve meslek hastalıklarının kaydını tutmak, iş kazalarını kazadan sonra 3 iş günü içerisinde, meslek hastalıklarını işyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucularından öğrenmesinden itibaren 3 iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu na bildirmek zorundadır. 4

5 18- Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik e göre (ATEX Direktifi) 2 ; işveren, patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan işyerlerinde patlayıcı ortamın tehlikelerinden korunmak için patlayıcı ortam oluşabilecek yerleri sınıflandırmalı, patlamadan korunma dokümanı hazırlamalı ve önlem almalıdır. 19- Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat Ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik uyarınca patlayıcı ortamlarda kullanılan teçhizat ve koruyucu sistemler yönetmelik ve AB uygunluk şartlarını sağlamalıdırlar. 20- Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik e göre; kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadarki sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, kadın çalışanı olan işyerlerinde bir emzirme odasının kurulması zorunludur. 150 den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması için bir yurdun kurulması zorunludur. Oda ve yurtlardan erkek çalışanların annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş çocukları da faydalanırlar. Odalara 0-1 yaşındaki, yurtlara velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınır. 21- İşveren, bina ve eklentilerinde asgari sağlık ve güvenlik şartlarını sağlamalıdır. 22- İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda çalışanların görüşünü almalı ve katılımlarını sağlamalıdır. 23- Asıl işveren- alt işveren ilişkisinde iş sağlığı ve güvenliği bakımından dikkat edilmesi gereken konular şunlardır: - İş sağlığı ve güvenliği kurulu açısından; 6 aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunması halinde; Asıl işveren ve alt işverenin çalışan sayıları 50 den fazla ise; alt işveren ve asıl işveren ayrı ayrı kurul oluşturur, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanması için koordinasyon asıl işverence sağlanmalıdır. Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuşsa kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren kurula vekaleten yetkili bir temsilci atar. Alt işverenin kurul oluşturması gereken durumlarda, kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren alt işverenin kuruluna vekaleten yetkili bir temsilci gönderir. 2 ATEX, Fransızca ATmosphéresEXplosive kelimelerinin ilk hecelerinin birleşiminden oluşmuş bir kelimedir ve Patlayıcı Ortam anlamına gelmektedir. Avrupa Birliği nde geçerlidir ve Birlik ülkelerine patlayıcı atmosferlerde kullanılmak üzere satılan bütün ürünler (ex-proof ürünler) ATEX onaylı olmalıdır. Türkiye de ATEX direktiflerine paralel olarak Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat Ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik ve Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik mevcuttur. 5

6 Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı 50 den fazla ise taraflar birlikte kurul oluştururlar, bu durumda koordinasyon asıl işverence sağlanır. - Asıl işveren, alt işverenin çalışanlarının eğitiminden alt işverenle birlikte sorumludur. - Asıl işveren - alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde asıl işveren, çalışanların sağlık ve güvenliklerine ilişkin tedbirlerin uygulanmasını koordine eder. - Her alt işveren yürüttüğü işle ilgili olarak risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. Alt işveren tarafından yapılan risk değerlendirmeleri asıl işveren tarafında denetlenir ve bu konudaki çalışmalar koordine edilir. - İşyeri hekimi, alt işveren çalışanlarının yapacakları işe uygun olup olmadığını gösteren sağlık raporlarının süresini kontrol etmelidir. - İşveren, alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan çalışanlarını acil durumlar konusunda bilgilendirmelidir. - Acil durum planlarının hazırlanması konusunda işyerinin bütünü için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yaptıkları için alt işveren sorumludur. 24- Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik gereğince; yönetmelik ekinde verilen tehlikeli kimyasal maddeleri bulunduran kuruluşlar, bu maddeleri miktarlarıyla birlikte Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na bildirmelidirler (Seveso Bildirimi) 3. Alt veya üst seviyeli kuruluş işletmecisi, işletmeye göre işletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu hazırlanmalı ya da hazırlatmalıdır. 25- Hijyen Eğitimi Yönetmeliği ne göre, madde 2 de belirtilen iş kollarında çalışanlar hijyen eğitimi almak zorundadırlar. Bu iş kollarındaki çalışanların alt işveren çalışanı olarak bir işyerinde çalışması durumunda hijyen eğitimi belgesi asıl işverenle paylaşılmalıdır. 26- Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik gereğince; karayolları vasıtasıyla taşınan tehlikeli maddeler, yönetmelik ve ADR 4 hükümlerine uygun olarak taşınmalı, yönetmelik kapsamındaki faaliyetleri gerçekleştiren işletmeler tehlikeli güvenlik danışmanı istihdam etmeli veya danışmanlık hizmeti almalıdırlar. Tehlikeli madde taşıyan araçlar Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sigortası yaptırmak zorundadırlar. 3 Seveso Direktifi (82/501/EEC) 1976 Yılında İtalya nın Seveso kasabasında gerçekleşen kaza sonrasında, endüstriyel kazaların oluşmasının engellenmesi ve gerekli önlemlerin alınması adına kabul edilmiştir. 9 Aralık 1996 da ise 96/82/EC sayılı Tehlikeli Maddeleri İçeren Büyük Kaza Risklerinin Kontrolüne İlişkin Direktif (Seveso- II Direktifi) yayımlanmıştır. Seveso-II Direktifi nin ülkemiz mevzuatına uyumlaştıran Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik, 30 Aralık 2013 tarih ve Mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Seveso Bildirimi, Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik Ek inde yer alan Tehlikeli Kimyasal Maddeleri bulunduran kuruluşların, bulundurdukları maddeler ile miktarlarını Bakanlık a beyan ettikleri sistemdir. 4 Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu bünyesinde 1968 yılında yürürlüğe giren Tehlikeli Maddelerin Karayollarında Uluslararası Taşınması Sözleşmesi (European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road) dir. 6

7 27- İşveren çalışanlarına standartlara uygun ve CE 5 işaretli kişisel koruyucu ekipmanlar sağlamak zorundadır. Bu ekipmanların seçimi risk değerlendirmesi sonucuna göre belirlenir. 28- İşveren risk değerlendirmesi sonucuna göre mevcut riskler için işyerinde gerekli sağlık ve güvenlik işaretlerini bulundurmalı, bu işaretler hakkında çalışanları veya temsilcileri bilgilendirmelidir. 29- Günde azami 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işlerde işveren yürüttüğü iş ve çalışanlarla ilgili bilgileri Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne vermek zorundadır. Bu işlerde fazla çalışma yapılmamalıdır. 30- Zararlı madde ve karışımların güvenlik bilgi formu, gerekli olması durumunda tedarikçi tarafından temin edilmelidir (MSDS) 6. İdari Para Cezaları Kanunu nun 26.maddesinde Kanun da belirtilen yükümlülüklere uymayanlar için idari para cezaları öngörülmüştür. İdari para cezaları her yükümlülük için farklı olarak belirlenmiştir. 01 Temmuz 2016 itibariyle iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma veya hizmeti alma yükümlülüğüne uymayanlar için ayrı ayrı TL, bazı aykırılıklar devam ettiği sürece her ay için idari para cezası işverenlerin karşılaşabileceği yaptırımlardan bazılarıdır. Ek olarak, işin durdurulmasına varan (md.25) cezalar bütün işverenlerin bu yükümlülükleri yerine getirmesini sağlayacak niteliktedir. Bunların yanında, iş kazası ve meslek hastalıklarından dolayı işverene karşı açılan ceza, tazminat ve rücu davaları bu konunun önemini tekrar vurgulamaktadır. Yükümlülüklere uyulmaması işverenlere ağır cezalar getirmekteyse de denetim yetersizliği ve iş sağlığı ve güvenliği kültürünün oluşmamış olması gelecekte hem işveren hem de çalışanların sisteme uyumluluğu açısından bazı aksaklıkları beraberinde getirecek gibi görünmektedir. Saygılarımızla, Av. Ömrüncegül İçöz Koyuncuoğlu Stj. Av. Melek Barngrover 5 CE işareti, Avrupa Birliği nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde malların serbest dolaşımının tam anlamıyla sağlanması amacıyla ürünlerin teknik yapılarına ilişkin mevzuatı daha basit ve genel hale getirmek için Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamına giren ürünlerin bu direktiflere uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini sağlık, güvenlik ve tüketicinin ve çevrenin korunması gerekliliklerine uygunluğunu gösteren ve Conformité Européenne kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir Birlik işaretidir. 6 Material Safety Data Sheet, Türkçe karşılığı Güvenlik Bilgi Formu dur. Bu form insan sağlığı ve çevrenin, zararlı maddelerin ve karışımların olumsuz etkilerinden korunması amacıyla, zararlı maddelerin ve karışımların özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgileri ve bulunduğu işyerlerinde zararlılık özelliklerine göre alınacak güvenlik önlemlerini içeren 16 başlıklı bir belgedir. 7

8 *Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili resmi mercilerin kamuya yaptığı bilgilendirmeler esas alınarak hazırlanmış olup, tereddütlü hususlarda nihai işlemler gerçekleştirilmeden evvel tarafımızdan görüş ve destek alınmasını tavsiye ederiz. Aksi takdirde, yapılacak işlemler sonucunda doğacak zararlardan Hukuk Büromuz sorumlu tutulamaz. 8