Marmara Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Yönetim Organizasyon Anabilim Dalı Başkanı

Transkript

1 KURUM, ÜRÜN VE MARKA İMAJININ OLUŞMASINDA POPÜLER KÜLTÜRÜN YERİ VE ÖNEMİ: ÇOK PARTİLİ DÖNEMİN YÜKSELEN SEKTÖRLERİ ÜZERİNE GEÇMİŞE YÖNELİK BİR İNCELEME ( ) Prof. Dr. Şadi Can SARUHAN 1 Arş. Gör. Ata ÖZDEMİRCİ 2 Popüler Kültür Popüler kelimesinin günümüzde kullanıldığı biçimiyle iki temel anlamı vardır. Hakim olan birinci tanımda popüler, yaygın olarak beğenilen, tüketilen anlamında kullanılmaktadır. İkinci tanımda ise popüler kelimesi popüler kültür-yüksek kültür tartışmalarından yola çıkılarak halka ait anlamıyla ele alınmaktadır (Özbek, 2002:81). Popüler kültür, en geniş anlamıyla gündelik hayatın kültürüdür (Oktay, 2002:18). Bu nedenle de toplumsal sistemin merkezinde yer alan iktidar ilişkilerinin izlerini taşır. Popüler kültür, gündelik hayatla endüstriyel ürünlerin kullanıcıları arasındaki ortak kesimde halk tarafından oluşturulur (Fiske,1999). Çok yakın zamana kadar popüler kültür araştırmaları başlıca iki model üzerinde yoğunlaşmıştır: Bunlardan ilki, popüler kültürü bir iktidar modeline oturtmaksızın ele alan modeldir. Bu model, popüler kültürü toplumsal farklılıkların basit bir harmonisi sonucu uzlaşılan nokta olarak görmüş, kültürün halkın içinde ortaya çıktığını ve popüler kültürün yalnızca halka ait olduğunu savunmuştur (Fiske,1999). Ortaçağ döneminden 20. yüzyılın başlarına kadar aydınlar arasında oldukça yaygın bu görüş, popüler kelimesini halka ait anlamıyla ele almıştır (Alemdar & Erdoğan, 1994:99). Bu yaklaşımda, yüksek kültür ile popüler kültür arasında keskin bir ayrım vardır ve popüler kültür pek fazla incelenmeye değer bulunmaz. Özellikle 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan ve kabul gören öteki yönelim ise popüler kültürü bir iktidar modeliyle ele almıştır, ne var ki egemenlik altına alma güçleri üzerine öylesine fazla yoğunlaşmıştır ki, temelini halktan alan gerçek bir popüler kültür bu modelde yer almamıştır (Fiske,1999). Popüler kültürün yerine, güçsüz ve edilgen halka kültür endüstrileri (çeşitli metin ve göstergelerle anlamların sunumunu yaparak kültürün biçimlenmesinde etkin olan kurumlar bütünü) aracılığıyla dayatılan kitle kültürü konulmuştur. W. Benjamin, H. Marcuse, E. Fromm gibi temsilcileriyle Frankfurt Okulu nun 3 öncülüğünü yaptığı bu model, popüler kelimesini bugünün genel kabul gören birçok kişi tarafından sevilen veya seçilen anlamıyla ele almıştır (Strinati,1995). 1 Marmara Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Yönetim Organizasyon Anabilim Dalı Başkanı 2 Marmara Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Yönetim Organizasyon Anabilim Dalı Arş. Görevlisi 3 Frankfurt okulu, sosyal olguları modern kapitalizmi eleştiren bir ideoloji ile açıklamak amacıyla 1923 te kurulmuştur. Okul, sadece kapitalizmi değil, toplumda kültürel erozyon ve fanatikliğe yol açtığını söylediği marksizmi de yetersiz bulmakta ve reddetmektedir.

2 Önerilen modellerden ilki günümüz için ne kadar yetersiz ve konuyu açıklamaktan uzaksa, ikincisi de o kadar tek taraflı ve bilimsellikten uzaktır. İkinci modele göre kitlelerin ne dinleyeceğine, nasıl giyineceğine, hatta cümlelerinde hangi kelimeleri daha sık kullanacağına bile modern çağın iktidarını elinde tutan kültür endüstrileri karar vermektedir. Kültür endüstrileri tarafından değerleri ve beğenileri manipüle edilen halk, sadece anlamların dolaşıma sokulmasında ve metalaştırılmasında aracı konumundadır. Bu yaklaşımların popüler kültür olgusunu tam olarak açıklamaktaki yetersizliği 1980 lerden sonra üçüncü bir modelin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu modelde popüler kültür, çoğulcu demokrasinin ve bireysel özgürlüğün göstergesi olarak ele alınmaktadır. Popüler kültürü üreten kültür endüstrisi değil, halktır. Kültür endüstrilerinin yaptığı, çeşitli halk oluşumlarının kendi popüler kültürlerini yaratma sürecinde kullanabilecekleri ya da reddedebilecekleri bir metin ya da kültürel kaynaklar dağarcığı üretmektir (Fiske,1999). Bu modelin savunucuları arasında J.Fiske, M. Mead, W. Carey, D. McQuail gibi isimler yer almaktadır.(alemdar & Erdoğan,1999) Yukarıda özetlediğimiz popüler kültür literatürüne yönetim-organizasyon paradigmasıyla baktığımız zaman, popüler kültür ile kurum imajının oluşturulması arasındaki ilişkinin göz ardı edilemeyeceğini ve uyumluluk-yönlendiricilik skalasında yer alan yeni stratejilerin oluşumunda popüler kültür dinamiklerinin etkisinin oldukça önemli olduğunu görmekteyiz. Bir tüketim toplumunda bütün metaların işlevsel olmaları ölçüsünde kültürel değerleri vardır. Popüler kültürü modelleştirebilmek için, ekonomi düşüncesini yalnızca mal ve hizmetlerin dolaşımı olarak ele alan yaklaşım yetersiz kalmaktadır. Ekonomiye bakışın, anlamların ve hazların dolaşımının da söz konusu olduğu bir kültürel süreci içerecek şekilde genişlemesi gerekmektedir (Fiske,1999). Ortaya çıkan bir ürün ya da hizmetin tüketimi sadece fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik bir süreçtir. Bu nedenle işletmeler, ürettikleri ürünlerin tüketicilerin psikolojik ihtiyaçlarına da hizmet verdiğini tanıtım faaliyetlerinde belirgin bir şekilde hissettirirler. Üreticiler tarafından sunulan metalardan anlam ve haz üretme sürecinde hem üreticilerin, hem de tüketicilerin payı vardır. Popüler kültür sürecini, karşılıklı etkileşimin olduğu bir sistem yaklaşımıyla incelediğimizde ve kurumların, hedef kitlenin, ulusal ve uluslararası çevrenin bu süreçteki etkinliğini dikkate aldığımızda, ortaya aşağıdaki biçimde bir döngüsel model çıkmaktadır:

3 ULUSLARARASI ÇEVRE Ekonomi ULUSAL ÇEVRE Politika Ekonomi 1 (6) 2 Politika Toplumsal Olaylar Gündem Toplumsal Olaylar Gündem popüler kültür süreci ( 1. Üretim, 2. Sunum, 3. Algılanma, 4. Yenilenme, 5. Geri Bildirim, 6. Yeniden Üretim ) 1. Araştırma ve Üretim : İşletmelerin toplumdaki popüler kültür ve alternatif (tepkisel) kültürleri algılaması, bunlara çeşitli yenilikler katarak stratejileri doğrultusunda kurum imajlarını yenilemesi/geliştirmesi. 2. Sunum : Mevcut ve potansiyel hedef kitleye ulaşacak yöntem ve araçların tespiti, ayrılan bütçe doğrultusunda çeşitli metinlerin, imgelerin ve göstergelerin sunumu. 3. Algılanma ve Anlamların Üretimi : Hedef kitlenin, yeni metin ve göstergeleri algılaması, bunları anlamlandırması, dönüştürmesi ve dolaşıma sokması. 4. Popüler Kültürün Kendini Yenilemesi : Tüketici güdülerini bir süreliğine harekete geçirecek, ancak iç ve dış faktörler hiçbir zaman sabit kalamayacağı için kısa zamanda tüketilecek olan yeni popüler kültürün ve tepki kültürünün ortaya çıkması. 5. Geri Bildirim : Popüler kültürün ilk baştaki gücünü kaybetmesi veya farklı bir yöne gitmesi sonucunda ortaya çıkan durumun analizi. Bu analiz sonucunda uyumlulukyönlendiricilik skalasında yer alan yeni imaj yaratma stratejilerinin oluşturulması. 6. Yeniden Üretim : İşletmelerin vizyon ve stratejileri ile popüler kültür dinamiklerinden doğan geri bildirim doğrultusunda kurum imajını yenilemesi/geliştirmesi. Görüldüğü gibi, popüler kültür sürecinde işletmeler döngüsel sürecin bir parçası olarak yer almaktadır. Stratejileri yönlendiricilik üzerine kurulu olan işletmeler bu süreçte daha çok etkileyen, uyumluluk üzerine kurulu olan işletmelerse daha çok etkilenen konumdadır. Ulusal ve uluslararası çevrenin etkisi, sürecin her safhasında mevcuttur.

4 İmaj ve Popüler Kültür İmaj, bir kişi veya kurumun diğer kişi ve kurumların zihinlerinde isteyerek ya da istemeyerek bırakmış olduğu fikir, anlayış ve izlenimlerin özetidir (Dincer,1998:2). İşletme açısından ele aldığımızda ürün, marka ve kurum imajı olarak sınıflandırabileceğimiz bu imajlar genellikle birlikte anlam ifade ettikleri için birbirlerinden ve popüler kültürden bağımsız olarak ele alınmamalıdır: 1. Ürün imajı Bir ürünün kendisinin sahip olduğu imajdır. Bazen, ürünün imajı, onu üreten kurumdan daha tanınmış olabilmektedir. Yani kurumun kendisi bilinmezken veya az bilinirken ürün imaj sahibi olabilmektedir. Bazı kaynaklarda bu kavramın ürün kullanıcılarının imajı olarak yer alması, ürün imajını büyük oranda onun hitap ettiği tüketici profilinin belirlemesinden kaynaklanmaktadır (Akkaya,1998). Siyah deri motosiklet ceketi, spor araba, tek taş yüzük, puro, tabanca, çakı, kuş tüyü yatak, sallanan koltuk gibi ürünlerin sahip olduğu imaj, genellikle markalarının ve üretici kurumlarının imajının önündedir. Ürün imajını baştan aşağıya değiştirmek kimi zaman oldukça güçtür. Örneğin çay kullanımı az olan ABD de sıcak çay, genelde hastalığı ve yaşlı kadınları çağrıştırdığı için firmaların yaptığı reklamlar bu imajı yıkmakta pek başarılı olmamıştır (Bocock, 1997). Çayın ikamesi sayılan kahve kullanımının ABD de filmlerle, dizilerle, hatta çizgi romanlarla bile desteklenen bir popüler kültür olgusu haline gelmesi, çayın kahveyle rekabet edebilme şansını oldukça azaltmıştır. Ayrıca jilet, selpak, sana, kola, gibi kimi markaların dilimizde kimi zaman ürün adı olarak kullanılması ise, bu markaların piyasaya çıktıkları zaman ikamelerinin olmaması ve bu sayede günlük yaşantının, dolayısıyla popüler kültürün önemli bir parçası haline gelmelerinden kaynaklanmaktadır. 2. Marka imajı İmaj türleri arasında en çok incelenen ve önem verilendir. İyi bir marka imajı, bir ürün veya hizmetin, kalite ve fiyat açısından benzer özellikler taşıyan rakipleri arasından sıyrılarak öne çıkmasını sağlar. Tıpkı ürün imajı gibi marka imajında da çoğu zaman marka kullanıcıları etkindir, ama marka imajında reklamların gücü ürün imajının oluşumuna nazaran oldukça fazladır (Bocock, 1997). Bu yüzden reklamlar çoğu zaman ürünü tanıtmak yerine marka kullanıcısı imajı yaratmaya, değiştirmeye veya korumaya yöneliktir. Bu reklamlarda üründen çok o ürünü ne tarz insanların tükettiği ve o markaya yönelenlerin ne kadar mutlu, keyifli, haklı, vs. olduğu gösterilir. Amaç, bazı eski (belki de piyasaya ilk olarak girmiş) markaları kullanan tüketicilerin kendilerini mutsuz hissetmelerini sağlayabilmektir (Ewen, 1988). Bu gösterimde bazen sezgisel, bazen de bilimsel bir şekilde tüketicilerin öykünme (orada olma isteği) ve özdeşleşme (o kişi olma isteği) psikolojisinden faydalanılır. Başka deyişle, kişinin manevi yoksunluklarından ve varoluşsal sorunlarından tüketme ve tüketirken de o markaya yönelme yoluyla kurtulabileceği mesajı verilir (Bocock, 1997).

5 Böylesine yüklü mesajların topluma yaptığı etki, son 50 yılda göstergebilimin temel problemi olmuş ve biçim (gösteren) ile içerik (gösterilen) arasındaki ilişki, göstergeler bazında incelemeye alınmıştır. Bir gösterge, kendisi o şey olmadığı halde, o şeyi çağrıştırarak iletişim sağlayan araçtır ve gösteren ile gösterilenin birleşiminden oluşur. Burada temel problem, gözükenden yola çıkarak aslında kastedilenin ne olduğunu ortaya koymaktır (Erkman, 1987). 20. yüzyıl da sanat dünyasında yaşanan gelişmelerle birlikte yüksek sanat-popüler sanat ayrımının çökmesi ve toplumsal değişimin sonucunda yüksek kültür-popüler kültür arasındaki keskin çizginin ortadan kalkması, sanatçıları farklı arayışlara itmiştir. Markaların ve imajların gücü ve postmodern felsefenin popülist bakış açısı, 20. yüzyılın ikinci yarısında Pop Art akımının ortaya çıkmasında neden olmuştur. Bu akımda gündelik hayatın kültürü dışında kutsal olan hiçbir şey yoktur, bu yüzden sanat ile gündelik hayatın arasındaki sınır yok olmalı, hayatın kendisi bir sanat eserine dönüşmelidir. Böylesi bir akımda yüksek sanat ile halk sanatı arasında ayrım gözetilmemektedir (Jameson,1984) lı yıllarda Andy Warhol un Campbell çorba kutularıyla yaptığı çalışma, gündelik nesnelerin de birer sanat ürünü olabileceğini gösteren başarılı bir Pop Art ürünü olarak değer kazanmıştır (Osterwold, 1999). Bu yaklaşım, sanatı ironik bir tarzda tüketim kültürünün bir parçası yapmıştır. Artık, gösterge ve imajların bolluğu ile birlikte toplumsal yaşamdaki her şey tüketim kültürünü destekleyen bir olgu haline gelmiştir (Featherstone, 1996). Coca Cola şişeleri, bisiklet tekerlekleri, pisuarlar sanat eserlerinde kullanılabilirken yüksek sanatın en önemli örneklerinden sayılan Leonardo de Vinci nin Mona Lisa sı, bir konserve markasının (Quince) imaj çalışmasında yer alabilmektedir. Markaların Pop Art ı, Pop Art ın da markaları kullanmasına günümüzde oldukça sık rastlanmaktadır. 3. Kurum imajı Bir kurumun tüm işletim faaliyetlerinin sonucunda oluşan ve hedef kitlenin kurum hakkındaki davranışlarını belirleyen izlenimlerin tümüdür. Bu bağlamda kurumsal imaj, insanların kurumu nasıl gördüğüdür (Lee, 1960:23). Buraya kadar anlatılan popüler kültür dinamiklerini göz önüne aldığımız zaman, kurum imajının oluşum sürecinin incelenmesinde kurumun tek başına ele alınamayacağını, bu yüzden de imajın istenen imaj (dolaşıma sokulan) ve varolan imaj (kabul gören) olarak ikiye ayrılması gerektiğini görebiliriz. Kurumun kuruluş tarihinden bugüne kadar ürettiği ürünlerin kalitesi, verdiği hizmetler, düzenlediği etkinlikler, kazandığı başarılar, işçi-işveren ilişkilerindeki davranışları, çevre ilişkilerindeki duyarlılığı, dolaşıma soktuğu ürünler, markalar ve bu süreç boyunca izlediği tanıtım politikaları, kurum imajını oluşturan başlıca faktörlerdir (Temporal & Alder, 1998:13). Yine de kurumun çabasıyla gerçekleşen tüm bu faaliyetler, kurumun kendisinin, ürünlerinin ve markalarının zamanın popüler kültürü içinde oynadığı rolden daha önemli değildir. Tüketicilerin gündelik hayatlarının içinde kurum ve ürünleriyle popüler kültüre paralel olarak yaşadıkları olaylar, gördükleri, duydukları ve konuştukları, dolaşıma sokulan imajla kabul gören imaj arasındaki farkı belirleyen temel unsurlardır. İstenen imajla kabul gören imaj arasındaki farkı azaltmak için, kurum olarak popüler kültür sürecinde etkin bir rol oynamak

6 gerekmektedir. Tüketicilerin bu süreçte kurumu samimi bulmaları ve imaj politikasından olumlu etkilenebilmeleri için kurumsal görünüm ve kurum kültürünün birbiriyle uyum içinde olması şarttır. Kurumsal görünüm, bir kurumun kendisini görsel olarak ifade etmesidir (Okay,1999). Kullanılan logo, yazı karakteri, renkler, ilanlar, reklamlar, sloganlar, sergi ve standlar bir kurumun görsel iletişimini oluşturan göstergelerin başlıcalarıdır. Tüketici güveninin kazanılabilmesi için kurumun ürününü veya hizmetini tanıtan reklamlar, kurumun imajı ile, kurumun imajı da kurum kültürüyle bir bütün oluşturmalıdır. Kurum tarafından üretilen farklı ürünler farklı hedef kitleye hitap etse de, bu ürünlerin tanıtım kampanyalarında tüketiciye hissettirilmesi gereken ortak payda gözden kaçırılmamalıdır. Bir ürününün tanıtımında belli bir kesim tüketiciyi kendine çekebilmek için mevcut imajına ve kültürüne aykırı bir reklam politikası belirleyen kurum, kendini beklemediği bir tüketici tepkisi karşısında bulabilir. Kurum imajı, tüm bu zorlukları ve önemi nedeniyle bizzat tepe yönetiminin stratejik planlaması ile oluşturulmalı ve yönetilmelidir. Araştırmanın Amacı ve Kapsamı ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ Araştırmanın amacı, Türkiye de 1950 ile 1980 yılları arasında faaliyette olan yerli ve yabancı ürünlerin popüler kültür oluşum sürecindeki yerini incelemek ve zamanın popüler kültür akımlarının kurumların imaj politikalarına ve ürünlerin sunuluş biçimlerine nasıl yansıdığını ortaya koymaktır. İşletmelerin ve bu işletmeler tarafından üretilen ürünlerin toplumu, toplumun ve dış çevrenin de bu işletmelerin çıktılarını ne yönde değiştirdiği, araştırmada cevabı aranan temel sorudur. Yapılan araştırmada, Türkiye nin çok partili döneme geçişinden 1980 li yıllara kadar yaşanan toplumsal, ekonomik ve politik gelişmeler ile popüler kültür sürecine ait bulgular 10 ar yıllık zaman dilimlerine ayrılarak sunulmuş ve bu zaman dilimleri içerisinde kurum imajlarında ve ürünlerin sunum biçimlerinde yaşanan değişim yorumlanmıştır. Araştırmada İzlenen Yöntem ve Veri Toplama Araştırmada, yılları arasında Türkiye deki popüler kültürü yansıtan yüksek tirajlı günlük gazeteler, magazin dergileri gibi yayınlarda kendini göstermiş popüler kültür ikonlarıyla, o yılların güçlü kurumlarına ait reklamlarda sunulan metin ve göstergelerin incelenmesi ve karşılaştırılmasına gidilmiştir. Eski gazete ve dergilerle ilgili incelemelerin büyük kısmı, bu konuda geniş bir arşive sahip olan İstanbul Atatürk Kütüphanesi nde yapılmıştır. Araştırmanın Kısıtları ve Anakütle Araştırmada, kurumların imaj politikalarını belirlerken ele aldığı hedef kitle olan orta ve üst düzey geliri olan kent insanının popüler kültürü dikkate alınmıştır. Bu kesime hitap eden hemen tüm magazin dergileri günün en gelişmiş tekniğini kullanır. Çoğunlukla büyük boydadırlar ve göz alıcı, albenisi olan kapakları vardır. Kapakların değişmeyen konusu ise

7 kadındır. Magazin dergilerinde en basit olaylar, okurda merak unsuru yaratacak bir biçimde düzenlenir. İlgi çekici, çarpıcı başlıklar, en sıradan yazıların bile okunmasını sağlar (Hiçyılmaz & Evren, 1984) lerden önce Yeni Kitap (1928), Yedigün (1932), Ayda Bir (1935) gibi magazin dergileri mevcuttur. Ama magazin dergiciliği, esas çıkışını çok partili döneme geçişin yaşandığı 1950 li yıllarda Hafta (1949), Resimli Hayat (1952), Yelpaze (1952), Hayat (1956) Dergileri ile yapmıştır (Hiçyılmaz & Evren, 1984). Bu dergilerin içeriğini, ünlülerle yapılan röportajlar, fotoğraflar, sosyete hayatı, kadın köşesi, yıldızların aşk hikayeleri, yurttan ve dünyadan bol fotoğraflı haber ve yazılar, öyküler, makaleler oluşturmuş, kapaklarında ise yabancı sinema yıldızlarının resimleri yer almıştır lı yıllar, magazin dergiciliğinde ihtisaslaşmayı getirmiştir. Önceleri ailenin tüm bireylerine yönelen dergiler, artık bu bireylerin her birine farklı özelliklere sahip dergiler sunmaya başlamıştır. Bu gelişim, kadın ın toplumsal yaşamdaki rolünün farklılaşması sonucu nihayet çalışan kadına ve ev kadınına yönelik ayrı dergilerin ortaya çıkmasına kadar gelmiştir. Bu dergiler arasından Kadınca (60.000) ve Hafta sonu ( ), yüksek tirajları ile diğerlerinden ayrılmıştır li yılların sonunda yayın hayatına atılan Erkekçe ( ) ve Bravo, erkeklere yönelik dergiler arasında en çok ses getirmiş olanlardır. Hey, Gong gibi gençlere hitap eden müzik dergileri ve Ses isimli sinema dergisi, o yılların diğer popüler kültür ürünlerinin başlıcalarıdır (Hiçyılmaz & Evren,1984). O dönemlerde yayınlanan günlük gazeteler de (Hürriyet, Milliyet, Günaydın, Cumhuriyet, Tan, Yeni Asır, ) politika, gündem, toplumsal olaylar ve popüler kültürle ilgili bilgiler sunmaktadır. Ayrıca dergilerde ve gazetelerde yayınlanan reklamlar, kurumların o dönemde uyguladıkları imaj politikalarını açık bir biçimde yansıtmaktadır. Örneklem Hafta, Hayat, Kadınca ve Ses dergileri ile Milliyet, Hürriyet ve Günaydın gazeteleri; yüksek tirajları, yayın politikaları ve renkli baskıları ile popüler kültür incelememizin yapılacağı örnek kütle olarak tarafımızdan belirlenmiştir. İnceleme yapılan yıllar, gazeteler için her yıl; dergiler içinse , , , olarak seçilmiştir. ARAŞTIRMA SONUÇLARI Aşağıda, araştırma sonunda elde edilen popüler kültür, tepki kültürü, ekonomi, politika, toplum, dünya gündemi ve üretimle ilgili bulgular, onar yıllık periodlarla ayrı başlıklar halinde verilmiştir. Tırnak içinde verilen haber başlıkları ve reklamlarla ilgili çeşitli bilgiler ve yorumlar, gerek görülen yerlerde parantez içlerinde yapılmıştır.

8 Popüler Kültür Sinema: Hollywood da dünyanın en güzel kadınlarının oynadığı aşk hikayeleri ve Amerikan rüyasını yansıtan ideal aileler sunulmakta. (Marilyn Monroe, Sophia Loren, Elizabeth Taylor, Greta Gabro, Rita Hayworth, Ava Gardner). Ava Gardner şarklı erkeklerden hoşlanıyor (Milliyet, Şubat 1955). Sovyet tehdidine karşı güçlendirilen Amerikan ordusu, Marilyn Monroe nun mutlu ve yakışıklı denizci piyadelerle oynadığı müzikallerle topluma sevdiriliyor. Yeşilçam da ise Hollywood filmlerinin uyarlamaları (Ayhan Işık, Belgin Doruk) ve Ayşecik filmleri var. Benim de senin yaşlarında bir kızım vardı evladım Müzik: Salon dansları (vals, cha cha, ), caz ve Elvis Presley. Kadın: Daha çok anne imajı hakim. Sana: İftihar edeceğiniz bir pasta. Bütün anneler bunu biliyorlar mı? Vita: Çocuklarınıza güzel bir sürpriz. Reklamlardaki kadın çizgileri Amerikan tipini yansıtmakta. Sinema ve magazin dergilerinde boy gösteren Hollywood yıldızları ideal güzelliği sunmakta. Reklam metinlerinde kadının iyi bir eş bulması ve güzelleşmesi için kremlere, saç boyalarına ve fondötenlere ihtiyacı olduğu ima ediliyor. Chat Noir Pudra: Yüzünüzün güzelliği istikbalinizi tayin edebilir. Bourjois Losyonu: Bütün gün latif rayihanız dolayısı ile emsaliniz arasında teferrüd edeceksiniz. Paris li hanımlar gibi gece hayatına intibak ediniz. Puro: Bu sabun en ala kremlere bedeldir, Bir genç kız teninin cazibesine siz de sahip olabilirsiniz. Moda: Kadınlarda ceket ve tayyörler, korseler, pileli diz altı etekler. Erkeklerde klasik çizgiler ve James Dean in siyah deri ceketi. Çorap, kadınların vazgeçilmez giyeceği. Vog-Bali: Yakınşark ve balkanların en modern çorap fabrikası kışa yeni imalatla giriyor. Spor: Fenerbahçe karışık: Akgün ve Basri kadro dışı. (Milliyet, Kasım 1955) Dün galibiyeti Fenerbahçe değil Beykoz kaçırdı. (Milliyet, Aralık 1955) Tepki Kültürü Hollywood, asi genç James Dean ve kurallara uymayan şarkıcı Elvis Presley in sunumu ile Amerika nın kenar mahallelerinde doğan tepki kültürünü popüler kültür sistemine dahil etmekte. Presley ve Dean, artık birer popüler kültür ve tüketim ikonu. Yurtiçinde ise liberalleşme politikalarına karşı geniş kesimlerden tepkiler yükseliyor. Öğrenci olayları başlıyor. Ekonomi Yabancı sermayeyi teşvik kanunu kabul ediliyor (1951). Özel sektör, sanayileşmek için teşvik ediliyor. Altyapı yatırımları artmakta. Menderes, kalkınma hamlesini izah etti. (Milliyet, Ekim 1955) Piyasadaki malların çoğu ithal ürün olduğu için tasarrufa önem veriliyor. Bu tasarrufların değerlendirileceği bankaların şube sayısı artmakta. Akbank: Beykoz ajansımız hizmete giriyor. (Banka sayısının hızla artması, Doğubank, Pamukbank, Muhabank, Demirbank, Tutumbank ve Vakıflar, Garanti, İstanbul, Selanik,

9 Osmanlı, Ekspres, İş, Emlak Kredi, Türkiye Kredi Bankası reklamlarının aynı gazetede aynı gün yayınlanmasından anlaşılabilir; Milliyet, 11 Ekim 1955) Vergi oranları yükselmekte, sosyal devletten liberal devlete doğru hızlı bir geçiş yaşanmakta. Devlet varidatında 277 milyonluk artış kaydedildi. Maliye vekili bunun kalkınma hareketlerinin ve vatandaşların devlet masraflarına iştirakteki anlayışın neticesi olduğunu söyledi. (Milliyet, Aralık 1955) Politika Kore savaşına giren Türkiye NATO ya resmen kabul edilerek ödüllendiriliyor (1952). Demokrat parti iktidarıyla birlikte Batı ya, özellikle de Amerika ya açılma var. ABD yardımı için Türkiye ye koşulan şart, ekonomide liberalleşme adımlarının atılması. Sermaye birikimi için bankacılık sektörü teşvik edilmekte. Şeker ve çimento fabrikaları ile elektrik santrallerinin temeli atılıyor. Türk Hava Yolları A.O. kuruluyor (1955). Kıbrıs ta Türkler e yönelik şiddet olayları (1958). Ulaşım ve taşımada demiryolları yerine karayollarına ağırlık verilmekte. Amerika dan traktör, araba, kamyon, asfalt, lastik ve makine ithalatı yapılmakta. ABD, Sovyet tehdidine karşı Türk dış politikasının tek dayanağı. Amerikan rüyası devam ediyor. Toplum Halkevleri kapatılıyor (1951). Köy enstitüleri kapatılıyor (1954). Selanik te Atatürk ün evine bomba atıldığı haberi ve 6-7 Eylül olayları (1955). Genel nüfus sayımı: (1955). Artan nüfus, uydu kent projelerini de beraberinde getiriyor. İstanbul da evlik Ataköy toplu konutlarının temeli atılıyor (1957). Her mahallede bir milyoner yaratma ve kentleştirme politikası toplumda ciddi bir değişimi beraberinde getirmekte. Amerikan yaşam tarzı, gelir düzeyi yüksek kesim tarafından aynen uygulanmaya çalışılıyor. Dış ülkelere geziye çıkmak moda. Üniversite mezunu olmak, oldukça önemli. Doktorluk ve mühendislik en itibarlı meslekler. Teknik Üniversite giriş imtihanları, zorluklarından dolayı şikayete yol açtı. (Milliyet, Eylül 1956). Perakendecilikle birlikte işportacılık da artmakta. İşportacı-polis kovalamacası turistleri çok eğlendiriyor. (Milliyet, Ocak 1956) Bazı mahalleler ise milyonerlerini yasadışı yöntemlerle yaratmakta. Büyük eroin fabrikası Uşak ta meydana çıkarıldı. (Milliyet, Ocak 1956) Bankalar, hesap açtıranlara çekilişle ev veriyorlar. Yapı Kredi: Yapı Kredi çekilişle ev veriyor. Dünya Kore savaşı başlıyor (1950). İlk transistörlü radyo Sony tarafından üretiliyor (1952). Everest e İlk defa çıkılıyor (1953). Mc Donalds açılıyor (1954). Elvis Presley, ilk albümünü yayınlıyor (1954). James Dean, trafik kazasında ölüyor (1955). Sovyet tankları Macaristan da (1956). Küba devrimi; Batista devriliyor, Fidel Kastro başa geçiyor (1959). Ruslar, uzaya ilk defa bir hayvan yolluyor (1959). İkinci Dünya Savaşı ndan çok güçlü çıkan ve silahlanma yarışını sürdüren Amerika Birleşik Devletleri. Truman doktrini ve güçlü SSCB ye karşı güçlü Avrupa sloganıyla Avrupa ülkelerine Marshall yardımı yapılmakta.

10 Üretim Üretmeden kolay para kazanma düşüncesi ön planda. Yabancı markaların acenteliğini alma ve ithalat o günün en karlı işleri. Piyasaya genelde devlet ürünleri ve ithal mallar hakim. General Electric: Memleket çapında teveccüh. Bundan daha iyi ampul yoktur. Philips: Daha iyisi olamaz. Pan American: Türkiye ye yalnız en alası layıktır lere doğru üretimde devlet tekeli yavaş yavaş kırılmakta, özel sektör canlanmakta. Kozmetik, gıda ve tekstil ilgi duyulmaya başlanan sektörler. İstanbul da Migros faaliyete başlıyor (1955). Tuzla Jeep montaj fabrikası hizmete açılıyor (1956) Popüler Kültür Sinema: ABD hükümeti, her yılın başında Hollywood yapımcılarıyla toplantı yapmakta ve hangi temayı işleyen filmlere mali destek vereceğini açıklamakta (Séguéla, 1991). Vietnam savaşı öncesinde Hollywood da Sovyet karşıtı filmler ve yine denizcilerin oynadığı müzikaller revaçta, tek fark sarışın kadınların devrinin bitmesi. Marilyn Monroe sessiz sedasız bir törenle toprağa verildi. (Ses, Ağustos 1962) Sinemalarda sarışın kadın devrinin bitmesi reklamlara da yansıyor ve tanıtımlarda kumral kadın yüzleri tercih edilmeye başlanıyor. Yeşilçam ın altın devri. Sanayileşmeyle birlikte değişen toplum yapısı, Türk filmlerinin senaryolarına da yansıyor. Oğullarının fakir ama namuslu kızlarla evlenmesine izin vermeyen fabrikatör babaların (Hulusi Kentmen) olduğu filmler çekiliyor. O kızla evlenirsen, seni mirasımdan mahrum, evlatlıktan men ederim Müzik: Beatles, Jimi Hendrix, Joan Baez, Pink Floyd Kadın: Kadınların ev kadını ve anne imajından sıyrılması ve haklarını araması için yapılan feminist gösteriler da üretilmeye başlanan ve saniyede 2 adet satılan Barbie bebekler. Barbie nin vücut ölçüleri Bu bebeklerle oynayan çocuklar, 70 li yılların sonlarında çılgın bir rejim programına girecekler. Moda: Dupond firmasının külotlu çorabı icat etmesiyle birlikte etek boyları kısalıyor. Çalışan kadınlar, ütü istemeyen polyester kumaşları tercih etmekte. Spor: Milyonluk Fenerbahçe forveti gol atamadı. (Hürriyet, Kasım 1965) Tepki Kültürü Ölen James Dean in yerine Warren Beatly konuluyor ama aynı etkiyi yaratmıyor. İdeal erkek artık sert biri değil. Çiçek çocuklar, kavganın ve savaşın karşısında duruyor. Beatles, Jimi Hendrix, Joan Baez ve Pink Floyd bu kültürü yansıtan müzikler yapıyor. Müzik, artık sadece kulağa seslenmiyor, düşüncelere de yön veriyor. Yurtiçinde de özgürlük söylemi ve politik gösteriler var. Üniversite öğrencileri, Fransa daki öğrenciler gibi fakülte binalarını işgal ediyor. Çeşitli okullar, olaylar nedeniyle süresiz olarak kapatılıyor ( ). Orhan Gencebay, varoşların umutsuzluğunun sesi oluyor. Tepkinin adı arabesk. Ekonomi Türkiye, Müşterek Pazar a ortak üye kabul ediliyor (1962). Grev ve lokavt kanunu ile sendikalar kanunu çıkıyor (1963). Türk parasını koruma mevzuatı var. Bu, ihracatı

11 güçleştirmekte ama öncelikli amaç özel sektörü geliştirmek. Altyapı yatırımları devam etmekte. Gümrük duvarları ve kotalar ile uygulanan ithal ikamesi politikası. Yerli sanayi ve bu sanayi ürünlerinin tüketimi teşvik edilmekte. Petrol Ofisi: (Sam amca nın parmağını okuyanlara yönelttiği ünlü Birleşik Devletler ordusu sizi istiyor afişinin Türk askerli versiyonu) Milli akaryakıtımızı kullanın. Millet yapar kampanyamıza katılın. Jumbo: İthal mallarını asla aratmayan tek marka. Fruko: Yeni tesislerin imkanlarıyla nefaseti ve imalatı daha da arttıran Fruko, artık milletimizin öz içkisi olmuştur. Döviz sıkıntısı üst düzeyde. Devlet, ithalata kotalar koymakta. Pazartesi ilan edilecek kota listelerini açıklıyoruz. 332 milyon dolarlık mal ithal edilecek. (Hürriyet, Temmuz 1965) Politika Menderes: Memleket bugün kabili idare olmaktan çıkmıştır (Nisan, 1960). 27 Mayıs ihtilali. Türk Silahlı Kuvvetleri idareyi eline alıyor (1960). Askeri müdahale ile bir geçiş evresi Anayasası ile tanınan hak ve özgürlükler toplumun %65 inden destek görüyor. Adnan Menderes hakkında verilen idam cezası infaz ediliyor (1961). İnönü, CHP-AP koalisyon hükümetini kuruyor (1961). Milli Güvenlik Kurulu nun kurulmasına dair kanun kabul ediliyor (1962). Talat Aydemir, ikinci defa ihtilal teşebbüsünde bulunuyor ve yine başarısız oluyor (1963). Kıbrıs ta Türklere yönelik saldırılar iyice artıyor (1964). Türk jetleri, Kıbrıs üzerinde uyarı uçuşu yapıyor (1964). Türkiye yi Kıbrıs konusunda sert bir dille uyaran Johnson mektubu: mevcut şartlar Türkiye nin Kıbrıs a yapacağı bir müdahalede Amerika tarafından temin edilmiş olan askeri malzemenin kullanılmasını ABD nin kabul edemeyeceğini.... Amerika ya doğan tepkiler. Ankara da, İstanbul da ve İzmir de ilk defa Amerikan aleyhtarı gösteriler yapılıyor (1964). İnönü: Yeni bir dünya kurulur, Türkiye onun içinde yer alır. Kıbrıs ta Rumlar yeniden saldırıya geçiyor (1967). Sovyetlerle ilişkileri düzeltme arayışları. Askeri müdahalenin etkilerinin geçmesiyle siyasi gerilim artıyor eylemleri ve anti-amerika gösterileri. Toplum Ankara ve İstanbul Üniversiteleri, çıkan olaylar nedeniyle 1 ay kapatılıyor (1960). Köyden kente göç başlıyor. Fabrikalarla birlikte iş de artık büyük şehirlerde. Genel nüfus sayımı yapılıyor: (1965). Kayserispor-Sivasspor futbol maçında çıkan olaylarda 40 kişi ölüyor 300 kişi yaralanıyor (1967). Tüm Türkiye deki yoğun protestolar üzerine Amerikan 6. Filosu nun İstanbul ziyareti iptal ediliyor. Köy ve kent değerlerinde çöküş ve yabancılaşma yaşanmakta. Plaj güzeli yarışmasında kızlar kırıtmayı ve yürümeyi beceremedi. (Hürriyet, Ağustos 1966). Toplumda suç oranı artmakta. Eşkiyalar 4 otobüs ile 8 kamyonu peş peşe soyup kaçtı. (Hürriyet, Temmuz 1965) Doktor ve mühendislerden çok futbolcular ve müteahhitler gözde. Gönül Yazar-Metin Oktay aşkı (Hürriyet, Eylül 1966) Dünya Ruslar, uzaya ilk insanı yolluyor (1960). Berlin duvarının inşaatına başlanıyor(1961). Beatles, ilk plağını yayınlıyor (1962). Marilyn Monroe intihar ediyor (1962). ABD, Küba yı abluka altına alıyor (1962). ABD de sivil haklar yürüyüşü, 1000 kişi tutuklanıyor (1963). Vietnam

12 savaşına girmek istemeyen J.F. Kennedy öldürülüyor (1963). ABD, Vietnam da saldırıya geçiyor (1964). Barış, özgürlük ve insan hakları savunucusu Martin Luther King, Nobel Barış ödülünü alıyor (1964). Uzay Yolu dizisinin çekimlerine başlanıyor (1966). Pink Floyd, ilk plağını çıkarıyor (1966). Yunanistan da darbe (1967). Ortadoğu da İsrail-Arap savaşı (1967). New York ta 200,000 gösterici Vietnam savaşını protesto ediyor (1967). Latin Amerikalı devrimci gerilla önderi Ernesto Che Guevara Bolivya da öldürülüyor (1967). Martin Luther King öldürülüyor (1968). Çekoslovakya, SSCB tarafından işgal ediliyor (1968). Fransa da 68 kuşağının öğrenci ayaklanmaları başlıyor (1968). Gelişen genel özgürlük hareketine bağlı olarak mini etek modası başlıyor. En ünlü manken, çöp bacaklı Twiggy (1969). Aya ilk defa ayak basılıyor (1969). Üretim Anadol marka ilk yerli otomobil piyasaya çıkıyor (1967). İthal ikamesi politikası ve planlı kalkınma hamlesi sonucunda bu dönemde iğneden ipliğe pek çok sanayi tesisi kuruluyor. Bu tesislerin çoğu sadece montaj yapmakta. Üretim çoğunlukla iç pazara. Pazarlama ve kalite sorunu pek yok, üretilen satılmakta. Beyaz eşya sektörü güç kazanıyor. Arçelik: (Makinenin başında kitap okuyan güzel bir kadın) Arçelik yıkar, siz rahat edersiniz. Yuvanıza ve bütçenize uygun olanı seçiniz. Türk Demirdöküm Fabrikaları A.Ş.: (Reklamda ürün yerine kurumun tanıtımı var, slogan yok, sadece fabrikaların resmi gösterilmekte) Popüler Kültür Sinema: Hollywood krizde. Seyirci, sıradan Hollywood senaryolarından sıkıldı. (Ses, Ocak 1972). Müzikallerin devri bitiyor. Doğal oyunculuğa dayalı melodramlar çekilmekte (Love Story). Toplumun erkeğe bakışında ciddi bir değişim yaşanıyor lerin sert erkek imajından yumuşak erkeğe geçiş var. Bu erkek tipini Hollywood da Woody Allen, iddiası ve kendine güveni olmayan, olduğu gibi görünen birini canlandırarak gösteriyor. Bu değişim, Yeşilçam a kısa vadede pek de fazla yansımıyor, ama kadın dergileri fırsatı kaçırmıyor. Erkekler de ağlamalı. (Kadınca, Aralık 1980) Yeşilçamda erotik filmlerin devri başlıyor. (Aydemir Akbaş, Arzu Okay.) Müzik: David Bowie, Türk pop müziğinde patlama yaşanıyor. (Tanju Okan, Erol Büyükburç, Barış Manço) Kadın: 1960 lı yılların Barbie bebeklerle oynayan çocukları, 20 li yaşlarını yaşamakta. Avrupa daki feminist hareketin etkileri ile anne kimliğinden sıyrılmış özgür kadın profili Türk kadınlarına da yansıyor. Zayıflamak ve formda kalmak oldukça önemli. Cinsel özgürlük ve eşitlik sorunu gündeme hakim. Çapkın kocalara izin vermeyeceğiz. (Kadınca, Kasım 1980) Çıplaklık çirkin değildir. (Kadınca, Kasım 1980) Elidor: Ve Elidor özgürlüğü. (Özgürlüğün neden ve nasıl olacağı belirtilmiyor.) Etimek: (Zayıf bir kadın silüeti.) Etimek le başlayan günler güzel. Moda: Kadınlarda mini etekler, apartman topuklar, diz yüksekliğinde botlar, geniş kemerler, büyük omuz çantaları, eldivenler, büyük çerçeveli gözlükler, takılar. Erkeklerde pervasız görünüm, uzun saçlar, geniş yakalı gömlekler, bol paçalı pantolonlar. Bez mendilin yerini kullanılıp atılan kağıt mendil alıyor. Selpak: 12,5 kuruşa mendil.

13 Çiti: (Mini etekli kadınlar çamaşır yıkamakta.) Çiti ile bir çamaşır günü hikayesi. Saks Çorap: Saks bambaşkadır. Uzun süre kullanırsınız ve atamazsınız. Jill: Eski çoraplarınızı atın. Parizien: Yenilenin. (Birkaç yıl sonra TRT, eski çoraplarınızı atmayın, birleştirip üst üste giyin kampanyasını başlatacaktır.) Spor: Fenerbahçe şampiyon. Ama Didi gitsin diyenler çoğunlukta. (Günaydın, Mayıs 1975) Fenerbahçe orada da böyle oynarsa Anderleth ten fark yer. (Hürriyet, Kasım 1975) Telefunken: (Fenerbahçe nin şampiyon olduğu hafta yayınlanan bir reklam. Televizyonda gole sevinen futbolcu resimleri.) Avrupa nın en pahalı, Türkiye nin en değerli televizyonu. Tepki Kültürü Kente yeni göç eden, inşaatlarda, dolmuşlarda, pazarlarda çalışan kesimin kaderciliğe yönelmesi sonucu arabesk müzik gittikçe daha çok dinleyiciye sahip oluyor. (Bu müzik, 80 lerin ortasına kadar görmezden gelinecek ve popüler kültür sistemine dahil edilmeyecektir). Temelini halk ezgilerinden alan politik müzik, içerdiği sert sözlerle tepki kültürünü yansıtmakta. Sokaklarda siyasi gösteriler ve hükümete tepkiler dinmiyor. Öğrenciler fakülteleri işgal ediyor, dersleri boykot ediyor. İşçiler sık sık greve gidiyor. Çiçek çocukların sonu. Gençlik yeni bir moda arıyor. 60 lardan 70 lerin başına kadar dünyayı saran Hippi modası gençliği bıktırdı. Arayış devam ediyor (Hürriyet, Ekim 1975). Ekonomi 1974 Kıbrıs müdahalesinden sonra Türkiye ye başlatılan ambargo, ciddi bir döviz sıkıntısı ve ekonomik krize yol açıyor. Bir hafta içinde TL değerinde Kıbrıs Barış Harekatı tahvili satılıyor (1974). Türk Lirası devalüe ediliyor, 1 Dolar 15 TL oluyor (1975). Almanya daki işçilerden döviz talep ediliyor (1975). Sendikalar hala kuvvetli. Artık Türkiye ucuz işgücü cenneti değil: Demirdöküm ve Ülker fabrikalarında yapılan referandumu DİSK kazandı. (Günaydın, Mayıs 1975). Petrol krizi: Taşıt kuyrukları yüzlerce metreyi geçti (1976). MC hükümetinin görevde olduğu süre içinde Türk Lirası 15. kez devalüe ediliyor. Karaborsada 1 Dolar 27 TL, resmi kurda 1 Dolar 20 TL (1977). Yurt çapında elektrik kısıntısı had safhada, İstanbul da kısıntı 5 saate çıkarılıyor (1977). Tekel maddelerine bir gecede %60 zam yapılıyor (1977). BMC kamyon fabrikası, döviz transferi yapılamadığı için yedek parça bulamayınca 650 işçiyi işten çıkartıyor (1977). Financial Times: Türkiye iflas etmiş bir ülkedir (1977). İthal eşyaların satışı yasaklanıyor (1978). IMF ile 1.5 milyar dolarlık kredi anlaşması yapılıyor (1978). Petrol sıkıntısı devam ediyor (1979). Devalüasyon, 1 Dolar 75 TL (1980). Politika Üniversitelerde, öğrenci yurtlarında ve sokakta dinmeyen çatışmalar sonucu 12 Mart muhtırası veriliyor, Demirel istifa ediyor (1971). CHP olağanüstü kurultayında Bülent Ecevit, İsmet İnönü den daha çok oy alarak genel başkan seçiliyor (1972). CHP-MSP koalisyon hükümeti güvenoyu alıyor (1974). ABD nin baskısıyla yasaklanan afyon ekimi serbest bırakılıyor, ABD nin tepkisi çok sert (1974). Yunanistan da yapılan darbe (1973), Kıbrıs a da yansıyor, Ulusal Muhafız Kuvvetleri darbe yaparak hükümete el koyuyor. Ada daki cunta hükümeti, Türklere yönelik şiddeti arttırıyor (1974). Türkiye, Kıbrıs a çıkartma yapıyor:

14 Ayşe tatile çıktı (1974). Federe Türk Devleti, Kıbrıs ta fiilen kuruluyor (1974). Amerika dan uyarı üzerine uyarı geliyor. Gazetelerde bu uyarılar pek fazla yansıtılmıyor. Sabah kahvaltısını Ecevit in evinde yapan ABD dışişleri bakanı Kissinger, peynirli börek ve tahin helvasına bayıldı. (Günaydın, Mayıs 1975) Türkiye ye ambargo uygulanmaya başlanıyor. Ekonomik kriz ve politik çatışmalar sokaklara da yansıyor. 19 Mayıs gösterilerinde sağcı-solcu kavgası. (Günaydın, Mayıs 1975) Uzun yıllar boyunca dinmeyen iç çatışmalar, ekonomik sıkıntılar ve politik gerginlikler sonucunda Silahlı Kuvvetler yönetime el koyuyor (1980). Toplum işçi, Almanya ya törenle uğurlanıyor (1972). Milli Eğitim Bakanlığı, ilkokullarda okutulan andı değiştiriyor: Ne mutlu Türküm diyene (1972). Ermeni terörü Los Angeles konsolosluğunda Türkiye büyükelçisinin vurulmasıyla başlıyor (1973). Boğaziçi Köprüsü açılıyor, yayaların geçiş ücreti 1 Lira (1973). Memurlara 2 günlük haftalık tatil uygulamasına geçiliyor (1974). Genel nüfus sayımı yapılıyor: (1975). Yurdun çeşitli yerlerinde boykot ve direnişler devam ediyor, bir çok üniversite tatil ediliyor ( ). Kanlı 1 Mayıs olayları; 34 ölü, yüzlerce yaralı (1977). Kahramanmaraş olayları; 77 ölü, binden fazla yaralı (1978). Türkiye nin tüketim toplumuna dönüşmeye başlaması, kentleşme ve toplumsal farklılaşmanın ilerlemesi, birey kavramının ön plana çıkması. Zengin olmak, insanların hayallerini süslemekte. Milyoner olmanın tam zamanı. Milli Piyango. Başarı, artık ödüllendirilmesi gereken bir şey. Bisan: (Karne ayı olan Mayıs boyunca aynı temalı reklam metinleri kullanılıyor. Karnesini babasına gösteren mutlu bir çocuk.) Başarı, ve başarı armağanı. Siyah beyaz televizyon ve TRT nin yayına başlaması. Köyden kente göçün hızlanması. Büyük şehirlerin nüfusuyla birlikte inşaat sayısındaki artış. Arsa sahibine kat karşılığı ev yapan müteahhitler o yılların en kazançlısı. Demirdöküm: O, yılların müteahhidi. Elbette Demirdöküm kullanacak. Her çeşit katı yakıtı en verimli yakan soba. Bu inşaatlarda çalışmak üzere göç eden işçiler, büyük şehirlerin çehresini değiştirmekte, gecekondulaşma artmakta. Dünya Jimi Hendrix, aşırı doz uyuşturucudan ölüyor (1970). Şili de ABD destekli darbe yaşanıyor (1971). Vietnam savaşı sona eriyor (1973). ABD de gazetecilerin büyük başarısı: Watergate skandalı ortaya çıkartılıyor (1973). Başkan Nixon baskılara dayanamayıp istifa ediyor (1974). İspanya da 34 yıl hüküm süren Franco rejimi sona eriyor (1975). Yaşayan efsane Elvis ölüyor (1977). İlk tüp bebek dünyaya geliyor (1978). Şah, İran ı terk ediyor (1979). İran İslam Cumhuriyeti kuruluyor (1979). Bu yıllar boyunca ABD-Rusya arasında soğuk savaş devam ediyor. Dünya ülkeleri, destek verdikleri tarafa göre kutuplara ayrılıyor. Üretim Bursa da TOFAŞ otomobil fabrikası hizmete açılıyor (1971). Yerli sanayi, ekonomik krize rağmen üretimi sürdürüyor. Pazarlama hala iç talebe yönelik. Yüksek işçilik maliyetleri ve yerli pazarın cazibesi ihracatı güçleştiriyor. TOFAŞ, ithal ikamesi politikasının güvenliğinde 1971 Şubat 1975 Ekim arasında yüz bin adet Murat 124 üretiyor ve satıyor.

15 Murat 124: Yüz bin seçici, yüz bin tanık. Üstünlüğü denenmiş araba. YARARLANILAN KAYNAKLAR 1. ÖZBEK, M. ; Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski, İletişim yayınları, İstanbul, OKTAY, A. ; Türkiye de Popüler Kültür, Everest Yayınları, İstanbul, FISKE, J. ; Popüler Kültürü Anlamak, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, ALEMDAR, K. ; ERDOĞAN, İ. ; Popüler Kültür ve İletişim, Ümit Yayıncılık, Ankara, STRINATI, D. ; An Introduction to Theories of Popular Culture, DİNCER, M. ; Kazanan İmajınız, Alfa Yayınları, İstanbul, AKKAYA, E. ; A Study on Brand image and its Underlying Components: With an Application in the Automobile Sector, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Ünv., BOCOCK, R. ; Tüketim, Dost Kitabevi, Ankara, EWEN, S. ; All Consuming Images, Basic Books, Boston, JAMESON, F.; Postmodernism and Consumer Society, Foster,H., London, OSTERWOLD, T. ; Pop Art, Taschen, Köln, FEATHERSTONE, M. ; Postmodernizm ve Tüketim Kültürü, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, LEE, B., Developing the Corporate Image, Charles Scribner s Sons, TEMPORAL, P. ; ALDER, H. ; Corporate Charisma, Judy Paitkus, London, OKAY, A. ; Kurum Kimliği, MediaCat Yayınları, Ankara HİÇYILMAZ, E. ; EVREN, B. ; Türkiye de Dergiler ve Ansiklopediler ( ), Gelişim Yayınları, İstanbul, SÉGUÉLA, J. ; Hollywood Daha Beyaz Yıkar, Afa Yayıncılık, İstanbul, 1991

16 18. GÖZDAŞOĞLU, E. ; Türk çağdaş mimarlığında popüler kültür yansımaları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2001