Arş. Gör. Mustafa MORTAŞ (C sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı) Prof. Dr. Fehmi YAZICI

Transkript

1 Samsun, 2013 Arş. Gör. Mustafa MORTAŞ (C sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı) Prof. Dr. Fehmi YAZICI Ondokuz Mayıs Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü

2 BİLGİLENDİRME Uluslararası Çalışma Örgütü ne göre; -Dünyada 1.2 milyarı bayan olmak üzere 3 milyar civarında iş gücü bulunmaktadır. -1 Milyon iş kazası olmakta, çalışan işle ilgili hastalıklar,1.096 çalışan iş kazası nedeniyle ölmektedir.

3 BİLGİLENDİRME Türkiye de her gün; -172 iş kazası olmakta, -4 kişi iş kazası nedeniyle ölmekte, -6 kişi sürekli iş göremez hale gelmektedir.

4 BİLGİLENDİRME 2012 yılı istatistiklerine göre; sigortalı işçi kaza geçirdi (%93 erkek) (2011 yılına göre %8 artış) -744 kişi hayatını kaybetti (735 i erkek) -İş kazaları sonucu 2.036, meslek hastalıkları sonucu 173 kişi olmak üzere toplam kişi sürekli iş göremez hale gelmiştir.

5 BİLGİLENDİRME yılında meydana gelen iş kazalarının si el yaralanması ile sonuçlanırken, ı parmak yaralanması ile sonuçlandı. -Ayakta tedavilerde , yatarak tedavi nedeni ile iş günü olmak üzere, geçici iş göremezlik nedeni ile toplam iş günü kaybedildi.

6 BİLGİLENDİRME Her bir ölüm ve sürekli iş göremezlik için iş günü kaybedildiği kabul edilirse, ölüm ve sürekli iş göremezlik nedeni ile iş gününün, toplam olarak iş gününün kaybedildiği görülmektedir.

7 İş Kazaları Piramidi 1 Ölümcül Kaza 400 Kayıtlı Kaza İş Günü Kayıplı Yaralanmalar Ramak Kala Kazalar Güvensiz (Riskli) Davranışlar

8 -Hastane masrafları -Hastaneye ulaşım masrafları -İş göremezlik süresine bağlı olarak personel mesai kayıpları -Üst personelin konu ile ilgili yaptığı mesai kayıpları -Personel eksikliğine bağlı olarak iş kaybı konusunda diğer personelin verim düşüklüğü. şeklinde doğrudan ya da dolaylı etkiler sıralanabilir!

9 RİSK? Bir tehlikenin gerçekleşme olasılığı ile, gerçekleşmesi halinde yol açacağı sonucun şiddetinin birlikte ele alınmasıdır. Risk, tehlikenin olasılığı ile şiddetinin bir fonksiyonu olarak ifade edilmek durumundadır. R = f ( O, Ş ) R = O x Ş Belirli bir tehlikenin gerçekleşme olasılığı ve ilgili sonuçlardır.

10 TEHLİKE? Tehlike; zarar verme potansiyeline sahip herhangi bir sey. Tehlikeler insana, mala ve prosese etki edebilir; Kazalara ve hastalıklara, ürün kaybına, makine hasarlarına, vb. sebep olabilir.

11

12 KAZA? Kaza, normal şartlar dışında, bir işleyişin normal sürecini engelleyen ve insana, çevreye, mala zarar veren veya verebilecek olan her türlü beklenmedik durumdur.

13

14 Laboratuvar & Risk & Tehlike Gıda Laboratuvarları sahip olduğu cihaz, ekipman, kimyasallar ve çalışanlar nedeniyle çok değişkenli bir yapı olup, bünyesinde risk ve tehlike etmenlerini barındırmaktadır.

15 Laboratuvar güvenliği ile ilgili son haberler Türkiye de meslek hastalıkları bile genellikle bildirilmemekte iken kaza kayıtları tam anlamıyla tutulamamaktadır. Bu nedenle kaza sayıları ve buna bağlı olarak nedenleri ile ilgili veriler eksik durumdadır.

16 Dünya da durum nedir? Is your lab as safe as it should be? By Kelly Williams, Market Analyst On Tuesday, September 10, 2013 In Labconco News

17

18

19

20

21

22

23 BAŞLANGIÇ NOKTASI??? 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İşyeri Hekimi, İş Güvenliği Uzmanı çalıştırılmalı (Madde-8/30) İş yerinin tehlike sınıfı (A,B,C) belirlenmeli (Madde-9). İşyeri için risk değerlendirilmesi yapılmalı (Madde-10). İşyeri için acil eylem planı yapılmalı (Madde-11). İş sağlığı ve güvenliği kayıtları onaylı defterde tutularak, iş kazası ve mesleki hastalıklarının da onaylı defterde kayıt altına alınması sağlanmalıdır (Madde-14).

24 BAŞLANGIÇ NOKTASI??? Çalışanlara ilkyardım ile yangın eğitimi ve sertifikası verilmelidir (Madde-16). İşyerlerinde tüm çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmelidir (Madde-17). Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalışanlara mesleki eğitim verilmeli (Madde-17). Çalışan temsilcisi atama veya seçimle belirlenmelidir (Madde-20).

25 BAŞLANGIÇ NOKTASI??? 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulmalıdır (Madde-22). İş güvenliği malzemeleri temin edilmeli ve kullandırılmalıdır (Kişisel Koruyucu Donanımlar vb) Kazan, basınçlı kaplar, elektrikli aletler ve jeneratörler kontrol edildikleri belgelendirilmeli ortam ölçümleri yapılmalıdır.

26 LABORATUVAR KAZALARI NEDENLERİ

27 YANGIN Alevlenir ve Patlayıcı Maddeler nedenler arasındadır. -Alevlenir Maddeler (katı-sıvı-gaz formda olabilir) SIVILAR

28 Damıtma düzenekleri yakınlarında gerçekleşen parlamaların nedeni bu bölümde yer almaktadır (eter damıtma) Yağ düzeneklerinde eter sızıntısı Çeker ocağının çalışmaması Alkolle sterilizasyon sonrası alevlenme

29 Katılar Alkali metaller Li, Na, K, Ca, Sr, Ba Magnezyum ve Alüminyum metalleri özellikle toz formda ise Metal Hidritler Organometalik bileşikler Fosfor ve Sülfür

30 GÜVENLİK Miktarı minimuma indirmek Depolama yangına dayanıklı dolaplarda ve kilitli olmalı (gerekirse havalandırmalı) Solventler lavaboya verilmemeli uygun şekilde bertaraf edilmeli Yangın tüpleri kontrolü ve uygun yerlere yerleştirme Acil numaralar görülür yerlere asılmalı İlkyardım eğitimi verilmeli ilkyardım malzemeleri temini Çıkış yolları açık tutulmalı İyi bir havalandırma sağlanmalı

31

32 ELEKTRİK Yüksek elektrik gereksinimi ile çalışan cihazlar için 3 lü faz durumlarına dikkat edilmesinin yanı sıra aynı prize birden fazla cihaz bağlanmaması hususunda hassas olunmalıdır. Elektrik tesisatı kontrol ettirilmelidir. Elektrikli cihazların bakımları yapılmalı kontrol ettirilmelidir.

33 BASINÇLI KAPLAR Örnek hazırlanmasında azot vs kullanımında izole edilmeli Gaz kromatografisinde kuru hava, helyum, hidrojen, azot kullanımında tüpleri dışarı veya ayrı bölümde konumlandırılıp sabitlenmelidir. Sprey kurutucudaki kompresör kontrolleri yapılmalıdır. Reometredeki kompresör kontrolleri yapılmalıdır.

34 HAVALANDIRMA Çeker ocak baca kontrolleri yapılmalıdır. Çalışmaya başlamadan önce çeker ocağının kontrolleri yapılarak çalışmaya başlanmalıdır. Laboratuvarda protein yakma ünitesinin sızıntısının olmadığı kontrol edilmelidir.

35 TEMİZLİK Laboratuvar çalışmaları sonrasında tezgah üzerinde herhangi kimyasal bırakılmamalıdır. Tezgah üzerine dökülen kimyasallar temizlenmelidir. Yere dökülen kimyasallar temizlenerek zeminde kayıp düşmelere karşı uyarı işaretleri konmalıdır.

36 LABORATUVAR KAZALARI Etiketlenmemiş kaplardan direkt tüketim Etüv, otoklav, ısıtıcı vb gibi sıcak cihazlardan yanmalar Kırık, çatlak cam malzemeler kaynaklı kesikler Kırık, çatlak cam malzemelerden veya dikkatsizlik sonucu dökülmeler ve buna bağlı olarak kimyasal yanmalar

37 LABORATUVAR KAZALARI Reaksiyona girebilecek kimyasallar sonucu yanmalar Puarsız pipet kullanımı sonucu damlamalar veya kimyasal yutulması

38 LABORATUVAR KAZALARI Kimyasal reaksiyonlar sonucu zehirli gaz soluma Sıkışmış cam malzemelerin ayrımı sırasında yaşanan kesikler

39

40 GÖZ DUŞU

41 İLKYARDIM

42 ÖNEMLİ NUMARALAR? İTFAİYE :110 ACİL :112 ZEHİR DANIŞMA:114 GAZ ARIZA :187

43 DEPOLAMA & ETİKETLEME Kimyasalların piktogramları bilinmelidir!!!!

44

45

46 DEPOLAMA & ETİKETLEME Kimyasallar alfabeye göre depolanmamalı!!!!

47

48 Mikrobiyoloji Laboratuvarı Enfeksiyon riskleri Alkolle el dezenfeksiyonuna bağlı olarak yanmalar Genel cam malzemeye bağlı kesikler

49 Mikrobiyoloji Laboratuvarı Kullanılmış petri bertarafı Kültür muhafazası Ekim kabinindeki UV ışıktan muhafaza

50 Ergonomi Ergonomi terimi kısaca "fiziksel çevrenin insana uyumlaştırılması süreci" şeklinde tanımlanabilir.

51 Laboratuvar & Ergonomi Laboratuvarda uygun olmayan çalışma ortamıyla beraber, laboratuvar çalışanında başlıca; bel ağrısı bilek, kol, dirsek, boyun ve omuz ağrıları uyuşma, güçsüzlük veya yorgunluk kramp Parmaklarda ve bilekte şişme, karıncalanma şeklinde durumlar ortaya çıkmaktadır.

52 Laboratuvarda ergonomik strese neden olan unsurlar Laboratuvar tezgahları Pipetle uzun süre ve çoklu çalışma Çeker ocaklarda çalışma Mikroskop ile çalışma Uzun süre ayakta çalışma

53 Başlıca çözümler Pipetle çoklu çalışmaya bağlı olarak başparmak kramplarına karşı esnetme ve dinlendirme yapılmalı (20 dakika aralıklarla) Tezgah seviyelerine ve yapılan işe göre ayarlanabilir tabure ve sandalyelerle çalışma Rafların yükseklikleri ayarlanabilir ve ulaşılabilir olmalı

54 İzlenecek Yollar -Eğitim ŞART!!! (Lisans-Yüksek Lisans-Doktora öğrencilerinin ve çalışanların eğitilmesi) -TAKİP!!! -UYARI!!! -YAPTIRIM!!!

55 İzlenecek Yollar DİKKAT!!! Analiz öncesi kullanılacak malzemeler hakkında analiz yapma prosedürüne hazırlık gibi hazırlık yapılması. Gerekli iznin alınması. Yapılacak analiz ve yapan çalışanın kayıt edilmesi. Tek çalışmama. Çalışılacak alan ayrımı.

56 İzlenecek Yollar Tatbikat (yangın-kimyasal yanma-patlamakörleme göz duşu aranması..) Acil numaraların kolay görülebilir yerlere asılması. İlkyardım eğitimi. Depolama eğitimi, depolama şekli ve raf güvenliği. Çalışmaya uygun kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır.

57

58

59

60

61

62 İzlenecek Yollar Acil durum planları, risk ve tehlike değerlendirmeleri yapılmalıdır.

63

64

65

66 İhtim al Şidde t Yaşanmış Kaza İhtimal Şiddet RİSK DEĞERLENDİRME FORMU Doküman No : RSK.02/00 Yayın Tarihi : Rev. Tarihi :./ /.. Sayfa No : 1/1 BÖLÜM Risk Öncelik Durumu : R<=1''Anlamsız'': R<=6''Kabul Edilebilir (Düşük)'': R<=16''Orta'': R<=20''Yüksek'' :R=25''Kabul Edilemez (Acil)'': Risk Değerlendirme Kriterleri : İhtimal : 1-Yılda bir 2- Üç Ayda bir 3-Ayda bir 4- Haftada bir 5-Sürekli her vardiyede Şiddet : 1-Hafif 2-İlk yardımlı 3-İstirahatli 4-Üç günden büyük 5-İş Görmez /Ölümlü Blm. Adı Yer / Makine Malzeme rafı Tehlike Hata Genel Kimler Etkilenebil No ir Çalışan Bölg.Gece n Kurutma Fırını Genel Çalışan 2 Masa Üstü Genel alan Genel Genel Çalışan Bölg. Gecen Çalışan Bölg.Bulu nan Nedeni Malzeme raflarında iki tarafı açık koruyucu dayama yapılan tarafın karşısında koruyucu korkuluklar yok. Kurutma fırının üzerinde ( eldiven kullanmadan açma ) uyarı ikaz levhası yok. Maket bıcağı, kesici delici aletler açık alanda gelişigüzel, muhafasız bırakılmış. Tezgah için kullanıma hazır bekletilen tüpün muhafaza alanı uygun nitelikte değil. Maruziye t (Vardiya) (KişixSür e) Risk Değeri Öncelik Durumu Yok 4x Yüksek Yok 1x Orta Yok 2x Orta Yok 4x Yüksek Malzeme Yapısı Genel Çalışan Poliamid malzemenin MSDS malzeme 5 güvenlik bilgi formu yok. Yok 4x Orta Genel alan Genel Çalışan Malzeme güvenlik bilgi formu ile ilgili 6 personele bilgilendirme yapılmamıştır. Yok 4x Orta UYGUNSUZLUK GİDERME FAALİYET PLANI No Uygulanacak Faaliyetler Sorumlu Hedef Gerçekleş Risk Tarih en Tarih Değeri 1 Raflarda koruyucu bariyerlerin oluşturulması gerekiyor Eldiven kullanmadan fırın kapısını açma ikaz yazısı konulmalıdır Kesici ve delici aletler çalışma sonrasında kapalı alanda muhafaza edilmesi sağlanmalıdır. Tespit edilen risk ile ilgili personel bilgilendirilmelidir. Tüp uygun bir alanda kullanıma hazır bir şekilde muhafaza edilmelidir. 5 Malzeme güvenlik bilgi formu talimatı oluşturulmalıdır. 6 Malzeme güvenlik bilgi formları hakkında bilgi verilmelidir Öncelik Durumu Kişisel Koruyucu Durumu İş kıyafeti, Ayakkabı,Maske, Eldiven Durum

67

68

69

70

71

72

73 -Laboratuvar çalışma kurallarını belirleme süresi: 1 dakika -Kuralları uygulamaya koymak : 1 ay -Kurallar sayesinde rahat ve ve güvenli çalışılabilir aksi durumda hayatınızın tehlikeye girmesi için 1 saniye bile yeterlidir.

74 Laboratuvar çalışmalarında bana bir şey olmaz DEMEMEK, İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarını ve Düzenlemelerini BİLMEK ve UYGULAMAK gereklidir!!!

75 Kaynaklar İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU, İsmail GERİM, İSG Genel Müdür Yrd., Ekim 2012,Sunum. İ.T.Ü. KİMYA METALURJİ FAKÜLTESİ KİMYASAL HİJYEN PLANI, sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

76