ÜNİTE. TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Yasin Mahmut YAKAR İÇİNDEKİLER HEDEFLER DİL VE KÜLTÜR

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER DİL VE KÜLTÜR Dil Kültür Kültürü Oluşturan Unsurlar ve Özellikleri Kültür Değişmeleri Kültür Yozlaşması Dil ve Kültür İlişkisi TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Yasin Mahmut YAKAR Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Dilin hayatımızdaki yeri ve önemini kavrayabilecek; Kültür ve kültürü oluşturan ögeler hakkında bilgi sahibi olabilecek; Kültür değişmesi ve kültür yozlaşması kavramlarını ayırt edebilecek; Dil ve kültür ilişkisi hakkında bilgi sahibi olacabileceksiniz. ÜNİTE 2

2 GİRİŞ Dil insanlar arasındaki anlaşmanın en önemli aracıdır. Gerek sözlü iletişim, gerekse beden dili yoluyla birbirleriyle iletişim kurarlar. Bu iletişim insanların ihtiyacını karşılamak için de olabilir; duygu ve düşüncelerini aktarmak için de olabilir. Bunun yanında dilin bir başka işlevi daha vardır. O da kültürün taşıyıcısı olmasıdır. Kültür ve dili birbirinden ayrı düşünmek mümkün değildir. Bir toplumun sözlü kültüründe yer alan atasözü ve deyimleri düşünmek bile dilin kültür içerisindeki yerini anlatmak için yeterlidir. Bunun yanında dili kullanarak üretilen yazılı ve sözlü edebiyat ürünleri dilli kültür arasındaki bağı bize göstermektedir. DİL NEDİR İnsanoğlunun diğer canlılardan ayrılan en büyük özelliği, düşünebilmesi ve düşündüklerini karşısındakine ifade edebilmesi yani konuşabilmesidir. Her insan konuşabilmek için bildiği bir dili kullanmak zorundadır. Dil, sözlükte İnsanların düşündüklerini ve duyduklarını bildirmek için kelimelerle veya işaretlerle yaptıkları anlaşma, lisan (TDK 2011: 664) olarak tanımlanmaktadır. Bir başka tanıma göre ise dil, insanlar arasında iletişimi konuşma ya da yazı yoluyla sağlayan bir araçtır (Karataş 2011: 11). Bu konudaki en geniş tanım ise şu şekildedir: Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan tabii bir vasıta; kendine has kanunları olan ve bu kanunlar çerçevesinde yaşayan ve gelişen canlı bir varlık, milleti koruyan ve birleştiren sosyal bir kurum, temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış gizli antlaşmalar sistemi ve seslerden örülmüş muazzam bir yapıdır (Ergin, 1988). Bütün bu tanımlardan yola çıkarak dilin özelliklerini şu şekilde özetlemek mümkündür: Dil, yüzyıllar boyu gelişerek meydana gelmiş sosyal bir kurumdur. Dilin en büyük işlevi ve özelliği insanlar arasındaki iletişimi sağlamasıdır. Araştırmalar insanların günlük hayatta iletişim ihtiyaçlarının %55 lik kısmını söz kullanmadan, beden diliyle gerçekleştirdiğini gösterse de dil, yani konuşma insan hayatının tam merkezinde yer almaktadır. Bu açıdan dil, gerek günlük hayatımız açısından, gerek bireysel olarak düşünüldüğünde vazgeçilmez bir konumda yer almaktadır. Dil, doğal bir araçtır. İnsanoğlu eğer duyma yetisiyle ilgili bir sorunu yoksa doğduğu andan itibaren seslerle baş başadır. Bu şekilde önce dinleyen ve sesleri taklit ederek çıkarmaya çalışan birey bir süre sonra tek tek sözcükleri tanıma, ardından birkaç sözcükten oluşan cümleler kurma ve nihayet tam bir dil kullanma yeteneğine kavuşur. Fakat bu hem zorlu hem de uzun bir süreci gerektirir. Bunun yanında birey çevresinde konuşulan dili kullanırken dilin kurallarından habersizdir. Buna göre bireyin ana dil edinimi kendiliğinden fakat çevresindeki uyaranların yeterli olmasıyla gelişen bir süreçtir. Dilin kendine özgü birtakım kuralları ve kanunları vardır. Her dil, yapısı gereği birtakım kural ve kanunlarla varlığını sürdürür. Bu kural ve kanunlar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 Örnek Dil ve Kültür o dili kullananların kendi tercihlerine göre değiştirilemez. Bir dili kullanan herkes bir anlamda o dilin kurallarına uymayı da kabul etmiş sayılır. Dil, yaşayan ve gelişen canlı bir varlıktır. Dünya üzerinde varlığını devam ettirenler yanında kaybolmuş yüzlerce dilden bahsetmek mümkündür. Zira diller de tıpkı insanlar gibi doğar, büyür, yaşar ve ölebilirler. Söz gelişi bir asır öncesinde dünya üzerinde egemen olan bir dil günümüzde hiç kullanım alanı bulamayabilir. Ya da bir dil, o dilin ait olduğu toplum dışında da geniş bir biçimde konuşulabilir. Örneğin günümüzde İngilizce, dünya çapında kullanılan bir dil konumundadır. Türkçe bugün 200 milyon civarında insan tarafından kullanılmaktadır. Bütün bunların yanında dillerin sahip oldukları sözcük sayısını ve bu sözcüklerin kökenini de bu bağlamda düşünmek gerekir. Günlük ihtiyaçlar, teknoloji, milletlerarası ilişki ve etkileşimler beraberinde diller arası sözcük alışverişini de getirmektedir. Dil milleti koruyan ve birleştiren sosyal bir kurumdur. Milleti oluşturan insanlar için dil bir anlamda birleştirici bir çimento konumundadır. Çünkü insanlar, dil aracılığıyla iletişim kurarlar, duygu ve düşüncelerini, isteklerini birbirlerine kolaylıkla aktarabilirler. Ayrıca bir milletin ortak hafızasının oluşabilmesi de ancak dil sayesinde gerçekleşmektedir. Bu konuda ilginç bir örnek Portekizcedir. Portekiz in nüfusu yaklaşık 11 milyondur. Ancak Portekizce, Portekiz in geçmiş dönemdeki sömürgeleriyle beraber dünya üzerinde 11 farklı ülkede 260 milyonluk bir nüfusun resmi dili konumundadır. Dil, temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış gizli antlaşmalar sistemidir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi insanların çoğu kullandıkları dilin özelliklerini bilmez. Çünkü bu kuralları konuşmayı öğrenme çağında kendiliğinden öğrenmiştir. Dili oluşturan kural ve sözcüklerin temeli bilinmeyen bir zamanda oluşmuştur. Örneğin baş sözcüğünü Türkçe konuşan herkes bilir. Ama bu sözcüğün neden o anlama geldiğini, o sözcüğün o nesneye/organa veriliş nedenini ve serüvenini bilmez. Zira araştırmacılar bu konuda, bir dili oluşturan sözcüklerin ilk aşamada vücudu oluşturan organlara isim olarak verildiğini, ilk sözcüklerin tek heceli ve somut anlamlı olduğunu ileri sürmektedirler. Dil, seslerden örülmüş muazzam bir yapıdır. Dilin temelini sesler oluşturur. Sesler, heceleri, heceler sözcükleri, sözcükler de dili oluştururlar. Sözcükler bir dilin en önemli yapı taşı olarak kabul edilebilir. Yabancı bir dili öğrenirken sürekli olarak sözcük çalışması yapılmasının nedeni, bireyin o dilde kendini istediği biçimde ifade etme yeteneğine ulaşabilmesidir. Aksi takdirde sadece kurallardan ibaret bir dil öğretimi amacına ulaşamayacaktır. Her dilde farklı sesler ağırlıklı olarak kullanılabilir. Örneğin j sesi dilimizde çok yaygın değilken, bazı dillerde çok daha fazla Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 Türkçe dünyada en fazla konuşulan 5. dildir. kullanılabilmektedir. Bu noktada dilin edebiyatla olan ilgi ve bağlantısına dikkat çekmek gerekir. Edebiyat dille yapılan bir sanattır. Gerek yazılı gerek sözlü edebiyat tamamen dile dayalıdır. Yani edebiyatın temel malzeme ve bileşeni dildir. Bu açıdan dili edebiyattan, edebiyatı da dilden bağımsız düşünmek mümkün değildir. Ayrıca bir millete ait edebiyatın oluşabilmesi için o milletin köklü bir dile ve medeniyete sahip olması gerekir. Duyuş, düşünüş ve ifade bakımından yeterli derinlik, geçmiş ve zenginliğe sahip olmayan milletlerin edebiyatlarının oluşması da beklenemez. KÜLTÜR Fransızca culture sözcüğünden gelen kültür, Türkçe Sözlük te 1. Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin, 2. Bir topluma veya halk topluluğuna özgü düşünce ve sanat eserlerinin bütünü, 3. Muhakeme, zevk ve eleştirme yeteneklerinin öğrenim ve yaşantılar yoluyla geliştirilmiş olan biçimi, 4. Bireyin kazandığı bilgi, 5. Tarım, 6. Uygun biyolojik şartlarda bir mikrop türünü üretme anlamlarını karşılamaktadır. Tüm bu anlam zenginliğine göre kültürle ilgili aşağıdaki sonuçlara ulaşılabilir: Kültür, tarihsel ve toplumsal gelişme sürecinde bir millet tarafından oluşturulmuş hem maddi hem de manevi değerleri kapsar. Bu bakımdan köklü bir kültüre sahip milletlerin tarihlerinin de köklü olduğu söylenebilir. Bunun yanında kültür sadece maddi veya sadece manevi değerleri değil, bunların tamamını kapsayan bir yapıya sahiptir. Kültürün en önemli işlevlerinden birisi milletlerin sahip olduğu maddi ve manevi değerleri gelecek nesillere aktarmaktır. Aksi takdirde milletleri millet yapan değerleri gelecek kuşaklara aktarmak mümkün olmayacağından bu değerler kaybolup gidecektir. Bu da milletlerin dünya sahnesinden silinmesine doğru giden bir sürecin başlangıcı olacaktır. İnsanoğlu var olduğu günden bugüne karşı karşıya olduğu doğal ve toplumsal çevresine karşı bir egemenlik mücadelesi içindedir. Bu mücadele önceleri sadece barınma, güvenlik ve beslenme gibi ihtiyaçları karşılamakla sınırlıyken günümüzde insanoğlu doğal kaynakları sınırsızca kullanmakta, bulunduğu coğrafyaya egemen olabilmek için savaşlar dâhil her türlü mücadele şeklini göze almaktan kaçınmamaktadır. Bu amaçla kullandığı yöntem ve araçların hepsi de bu kapsamda değerlendirilebilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 Örnek Örnek Dil ve Kültür Kültür sözcüğünün işlevsel olarak anlamını tam karşılamadığını iddia ederek bunun yerine farklı sözcükler öneren düşünür ve araştırmacılar da bulunmaktadır. Örneğin Cemil Meriç kültür yerine ümran sözcüğünü, Ziya Gökalp ise hars sözcüğünü önerir. Buradaki ayrışma noktası sözcüğün kökeninden ve bazı anlam farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Kültür bizi saran, etrafımızdakilerden öğrendiğimiz ve gelecek kuşaklara aktarmak zorunda olduğumuz toplumsal bir mirastır. Kültürü Oluşturan Unsurlar ve Özellikleri Kültürü oluşturan unsurlar ve bunların sahip oldukları özelliklerle ilgili birçok tasnife rastlamak mümkündür. Bunların en önemli çıkış noktası da maddi ve manevi kültür unsurlarını farklı başlıklar altında gruplandırıp değerlendirmektir. Ancak kültür başlığı altında değerlendirilebilecek birçok bileşeni bu şekilde keskin çizgilerle ayırmak mümkün olmamaktadır. Bu nedenle burada İnan ın (2012) yaptığı tasnif esas alınacaktır. İnan bu unsurları dil, din, tarih, ziraat, ekonomi, politika, sanat, edebiyat, hukuk, coğrafya/mekân, ahlak, ordu/askerlik, eğlence olmak üzere 13 başlık altında toplamaktadır. Dil Kültürün en önemli unsuru ve taşıyıcısı dildir. Bireyler içinde doğup büyüdükleri toplumun tüm değerlerini, duygu ve düşünce dünyasını ancak dil aracılığıyla öğrenebilirler. Bunun yanında dil kullanılarak oluşturulan, dilin en kristalize hâli diyebileceğimiz edebiyat da bu çerçevede değerlendirilebilir. Dil denen mucizeyi nasıl anlatmalı, bilmiyorum. İnsan zekâsının bütün pırıltıları, insan ruhunun bütün duyuşları, titreyişleri, dalgalanışı orada. Mavi gökle kara yer arasında, ikinci bir âlemde daha yaşıyor insan. Dil adı verilen, sınırları olmayan, sonsuz bir âlemde (Ercilasun, 2000: VII). Din Din, bireylerin düşünme ve yaşayış şekillerini düzenleyen ve insan hayatında son derece önemli bir kurumdur. Çünkü insanın doğuştan getirdiği en önemli ihtiyaçlarından birisi dindir. Hiçbir şeye inanmadığını iddia eden bir birey bile hiçbir şeye inanmadığına inanmaktadır. Bu yönüyle dini sadece birtakım ritüel ve geleneklerden ibaret görmek doğru bir yaklaşım değildir. Milletler, yüzyıllar boyunca inanış biçimleriyle, yani dinleriyle bugünkü durumlarına gelmiştir. Mesela Türk kimliğini Müslüman kimliğinden ayırt etmek, ayrı düşünmek çok da mümkün değildir. Aynı şekilde gerek Ortaçağ da gerekse sonraki dönemlerde Avrupa da dinin etkisini gerek Avrupa tarihinden gerek mimariden anlamak mümkündür. Bu yönüyle din, kültürün oluşumu ve değişiminde son derece önemli bir konumdadır. İslamiyet, Türk milletinin karakterine de son derece uygun olduğu için seçilmiştir. Ancak bunu birbirinden bağımsız iki olgu gibi düşünmek yanlıştır. İslamiyet'in Türk milleti üzerindeki etkisini tekamül edici ve ruhsal anlamda evrimleştirme süreci olarak değerlendirmek gerekir (Çetintaş, 2014:585). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 Örnek Örnek Dil ve Kültür Ekmek kültürümüzde çok özel bir yere sahiptir. Dilimizde ekmekle ilgili birçok atasözü ve deyime rastlamak mümkündür. Tarih Milletlerin geçmişte yaşadığı olaylar, savaşlar, göçler, çeşitli toplumsal travmalar, sevinçler, işgaller, zaferler o milletlerin bugüne gelmesinde büyük bir role sahiptir. Hiçbir millet geçmişinden sıyrılarak kendisini yeni ortaya çıkmış bir millet gibi kabul edemez, ettiremez. Atalarından devraldığı mirasa sahip çıkmalıdır, çıkmak zorundadır. Eğer bunu yapmazsa yani tarihini bilimsel bir ciddiyet ve sorumlulukla ele alıp kendi tarihinden gerekli dersleri çıkarmazsa sahip olduğu tüm değerleri kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Ziraat İnsanoğlunun en temel iki ihtiyacı beslenme ve güvenliktir. Bu iki ihtiyacı karşılamadan hayatını sürdürmesi mümkün değildir. Bu yüzden kültürü oluşturan unsurlar içerisinde ziraat önemli bir konumda yer alır. Toplumlar, gelişim evrelerini tarım toplumu, sanayi toplumu ve bilgi toplumu şeklinde devam ettirir. Bu nedenle denilebilir ki her medeniyetin temelinde tarım vardır. Tabii ki toplumların yaşadıkları coğrafya onların tarım, hayvancılık ve beslenme ile ilgili alışkanlık ve yöntemlerini belirler. Örneğin ülkemizde büyükbaş hayvanlar daha çok iç ve doğu bölgelerde yetiştirilirken, küçükbaş hayvanların dağılımı farklılık gösterebilmektedir. Birçok bölgemizde ekmek buğday unundan yapılırken Karadeniz bölgesinde mısır unu daha çok kullanılmaktadır. Buna benzer bir biçimde bölgeler arasında balık, et vb. gıda maddelerinin tüketimi coğrafyanın ve bununla bağlantılı olarak o coğrafyada yaşayan insanların beslenme alışkanlıklarını ve mutfak kültürünü de belirlemektedir. Ekonomi Toplumsal hayatın devam etmesi ancak insanların ihtiyaçlarını karşılayabilmesiyle mümkündür. Bu da birlikte yaşamayı ve işbölümünü gerektirir. Bir toplumda her insanın aynı işi yapması mümkün olamaz. İnsanların farklı işler yapıp hayatlarını kazanmaları ve parasal ilişkileri gündeme getirmektedir. Para alışverişi, ticaret, sermaye, fiyatlandırma, rekabet gibi kavramlar bu çerçevede oluşmuştur. Loncalar ve ahilik teşkilatı, usta-çırak ilişkisinin sadece meslek öğretmekle sınırlı kalmayıp aynı zamanda bir eğitim süreci olması, sadaka taşları, esnaflar arası yardımlaşma gibi kurum ve uygulamalar kültürün ekonomik ilişkilere yansımasının örnekleri olarak gösterilebilir. Pabucu dama atılmak deyimi, işini layıkıyla yapmayan esnafın cezalandırılması için ürettiği malın o esnafın dükkanının üzerine atılması sonucu ortaya çıkmıştır. Bu durum kültürümüzde ekonomik etkinliklerin ve üretim sürecinin denetlenmesinin ne kadar önemsendiğini göstermektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Örnek Dil ve Kültür Edebî eserler, hem gerçek hayattan, hem de sanatçının duygu, düşünce ve hayallerinden izler taşır. Politika Devletlerarası ilişkileri düzenleyen politika, kültürel bakımdan da önemli bileşenler arasında sayılmaktadır. Bir ülkenin diğer ülkelerle olan ilişkileri, bunun tarihsel ve kültürel geçmişi, ülkelerin geleneksel politikaları gibi unsurlar bu bağlamda sayılabilir. Örneğin Rusya Federasyonu ve öncülü olan ülkelerin hepsi sıcak denizlere inme politikasını benimsemişlerdir. Osmanlı Devleti nin ve mirasını devralan Türkiye Cumhuriyeti nin temel politikası çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmak, bununla bağlantılı olarak bölgesel/küresel bir güç olmak ve dünya üzerindeki Müslüman ve Türk/Türk soylu devletlerin/toplulukların haklarını korumak üzerine şekillenmiştir. Bu da politikanın o milletin kültürüyle olan bağını göstermektedir. Sanat Sanat, kültürün en önemli bileşenlerinden birisidir. Doğal olarak burada sanat kavramını geniş bir yelpazede düşünmek gerekir. Yani heykel, resim, peyzaj, müzik, edebiyat gibi tüm alanları kapsayan bir alandır sanat. Bu nedenle tüm kültürel unsurlar sanatla ilgili her alana yansımaktadır. Mesela Doğu medeniyetine özgü bir çiçek olarak kabul edilen lale, hem ebru sanatında hem hat sanatında çok kullanılan ve ilgi gösterilen bir figür olarak karşımıza çıkabilmektedir. Edebiyat Dilin kristalize olmuş hâlini içeren edebiyat, bir toplumun ve o toplumu oluşturan insanların içerisinden çıkmış edebiyatçıların hayata, insanlara ve dünyaya bakış açılarını en iyi şekilde gösteren sanattır. Bu bağlamda hem sözlü hem de yazılı edebiyata ait eserleri ve bu eserleri meydana getiren sanatçılarımızı kültürümüzün en önde gelen taşıyıcıları olarak kabul etmek mümkündür. Çünkü söz gelişi Yahya Kemal Beyatlı nın, Kemal Tahir in, Orhan Pamuk un eserlerinde okuduklarımız, tasvir edilen mekânlar, eserlerin kahramanları esasında bizim kültürümüzü ortaya koyar. Bu sebeple edebiyat, kültürü güzel bir şekilde ifade etmenin en etkili yoludur, denilebilir. Edebiyat, duygu, düşünce ve hayallerin, olayların, eşyanın vb. unsurların estetik haz uyandıracak tarzda ve özgün bir biçimde sözcüklerle ifade edilmesidir. Herhangi bir edebî eserde kullanılan sözcükler, günlük hayattaki kullanımlarından farklı çağrışımlar, anlamlar yüklenirler (Macit ve Soldan, 2008: 9). Hukuk Hukuk, toplumların huzur, güven ve adalet içerisinde yaşamasını sağlayan kurallar bütünüdür. Ülkelerin hukuk sistemleri, suç kavramı ve suçlara karşı uygulanacak cezalar aslında o ülkenin geçmiş tecrübelerinden ve kültürel kodlarından bağımsız düşünülemez. Elbette evrensel boyutta birtakım hukuk kuralları mevcuttur. Sözgelimi bir insanı öldürmek dünyanın her yerinde Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 cezalandırılması gereken bir suçtur. Ancak bazı eylemlerin suç olup olmadığı ve verilecek cezaların türü ve ağırlığı noktasında o milletin kültürel özellikleri de önem taşımaktadır. Toplumsal düzenin sağlıklı bir şekilde devam edebilmesi açısından hukuk ve ahlak birinci derecede önem taşır. Coğrafya/Mekan İnsanların yaşadığı, yerleştikleri, vatan olarak benimsedikleri topraklar o insanların mensubu oldukları millete ait coğrafyayı oluştururlar. Coğrafyanın insan üzerindeki belirleyici etkisi sanılanın çok daha üzerindedir. Çünkü her insan bir coğrafyayı vatan/yurt olarak kabullenmek, sahiplenmek ister. Göçebe yaşayan topluluklar bile, kışları aynı yerlere, yazları da aynı yerlere göç etmeyi tercih ederler. Bununla beraber yaşanılan coğrafya, insanların yaşadıkları evlerden beslenme alışkanlıklarına kadar birçok kültürel unsura da etki eder. Örneğin deniz kenarındaki insanların geçim kaynakları, ev yapma teknikleri, beslenmelerindeki ağırlıklı ögeler, iç bölgelerde yaşayan insanlarla aynı olamaz. Bu bakımdan coğrafya kültür üzerinde önemli bir yere ve etkiye sahiptir. Ahlak Milletlerin geçmişten günümüze getirdikleri ve millet olma vasfını koruyabilmeleri için geleceğe de taşımak zorunda oldukları birtakım değerleri vardır. Her ne kadar ahlak denince hemen din akla gelse de ahlak, dinden etkiler de taşıyan ancak milletlerin uzun zamanlardan beri meydana getirdikleri değer yargılarının bir bütünü olarak tanımlanabilir. Mesela bir eylem hem hukuka hem de dine uygun olabilir. Ancak o milletin ahlak anlayışına göre o eylem hoş görülmeyebilir. Bu bakımdan ahlak olgusunu sadece din bağlamında değil, toplumsal geçmiş ve değer yargıları bağlamında değerlendirmek gerekir. Ordu-Askerlik Devletler, kendilerine karşı oluşabilecek saldırıları caydırmak ve engellemek için orduya ihtiyaç duyarlar. Bu orduyu oluşturan askerlerin moral ve motivasyonu, saldırıları engellemek amacıyla kullandıkları taktik ve yöntemler kültürün askerlik boyutunu oluşturur. Türk ordusunun ünlü hilal taktiği birçok örnekten birisidir. Türk milletinin bir diğer özelliği de orduyu bir peygamber ocağı olarak kabul etmesidir. Günümüzde azalsa da geçmişte askere gitmeyen erkeklerin evlenmelerine karşı çıkılırdı. Bu bağlamda askerliğin genelde kültürel anlamda özelde ise Türk milletinin kültürel yaşamında çok büyük bir etkisi ve önemi olduğu söylenebilir. Türk Silahlı Kuvvetlerini oluşturan kuvvet komutanlıklarının kuruluş yılları bile bize bu konuda bir fikir verebilir. Sözgelişi Kara Kuvvetleri için kuruluş yılı M.Ö. 209 yılı; Deniz Kuvvetleri için 1081 yılı; Jandarma Genel Komutanlığı için 1839; Hava Kuvvetleri için ise 1911 yılı kabul edilmektedir. Bu da Türk milletinde askerlik geleneğinin ne denli köklü geçmişi olduğunu göstermektedir. Eğlence ve Spor Spor ve onunla beraber düşünebileceğimiz eğlence, insanların hem vakit geçirmelerini hem de bedenlerini eğitmelerini sağladığı için önem taşımaktadır. Ancak hayat şartları, coğrafi zorunluluklar milletlerin spor alışkanlıklarına etki etmektedir. Bu yönüyle sporu da kültürün önemli bir parçası olarak kabul Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 Örnek Dil ve Kültür edebiliriz. Mesela Türk toplumunda spor etkinlikleri, daha çok, atın kullanıldığı ve savaşa hazırlık niteliğindeki oyunlardan oluşur. Cirit ve güreş bunlardan ilk akla gelenleridir. Yine düğünler, asker uğurlama törenleri, mevsimsel geçiş dönemlerinde oynanan çeşitli oyunlar, halk oyunları da kültürümüze has eğlence türleridir. Bunun yanında dünyanın ilk askeri bandosu olarak kabul edilen mehter de bu çerçevede dikkat çekicidir. Bunların hepsi kültürümüzün önemli taşıyıcılarıdır. Mehter, tarihteki ilk Türk devletinden itibaren, Türk kara ordularını destekleyen, coşturan ve ruhunu doyuran özellikleriyle sadece askerlerin değil muzaffer bir ulusun da duygularını temsil eden bir unsur olmuştur. Başlangıçta hükümdarlık alameti olan tuğ ve davulla başlayan mehter, zamanla gelişmiş ve zenginleşmiştir. Kültür Değişmeleri Kültür değişmesi kavramı, sözlükte iç ya da dış etmenler sonucu bir kültürün davranış kalıplarında ve örneklerinde (tiplerinde) ortaya çıkan değişme süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda ilk dikkat çeken nokta kültür değişmesinin sadece dış değil iç etmenlerle de olabileceğidir. Bazı ülkelerde radikal rejim değişikliklerinden sonra kültürel anlamda yapılan köklü değişiklikler bu bağlamda değerlendirilebilir. Ayrıca gelişen teknoloji ve sunduğu olanaklar da kültürü değiştiren iç etmenler arasında sayılabilir. Recaizâde Mahmut Ekrem in kaleme aldığı Araba Sevdası, Batı hayranlığının ve özentisinin ironik bir eleştirisidir. Bir kültür ilişkide bulunduğu kültürlerden etkilenerek de değişimlere uğrayabilir. Dış etmenlere bağlı kültür değişimi olarak adlandırabileceğimiz bu değişimler, yeme içmeden tutun kılık kıyafet ve günlük hayata ait birçok alışkanlığı değiştirebilir. Ülkemizde özellikle Tanzimat döneminden sonra artan Batı hayranlığının ciddi bir kültürel değişimi tetiklediği söylenebilir. Önceleri karşı kültüre hayranlıkla başlayan bu süreç, sonunda insanın kendi kültür ve benliğinden âdeta utanmasıyla sonuçlanabilmektedir. Tanzimat dönemi Türk edebiyatında bu sorunu irdeleyen birçok eserle karşılaşılabilir. Tabii bu dönemde özellikle sömürgeci devletlerin sömürgeleştirme çabalarının ciddi bir etkisi olduğu söylenebilir. Şu anda bile ekonomik anlamda birçok az gelişmiş/gelişmekte olan ülkede bu sorunun yansımaları görülebilmektedir. Bazı ülkelerde bu durum kendi ana dilini kullanmayıp baskın kültüre ait dili kullanma özentisine kadar gitmektedir. Zaten o dönemin en başta gelen sömürgeci ülkelerinin dünyanın birçok ülkesinde faaliyet gösteren dil merkezleri/kültür merkezleri gibi kurumları bu zihniyetin de açık bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Bütün bunların yanında özellikle kitle iletişiminin artması beraberinde birçok alışkanlığın ve geleneğin de değişmesine yol açabilmektedir. Sözgelişi küresel markaların özendirici reklam kampanyalarıyla oluşan hızlı yeme içme (fast food) alışkanlığı bunlardan birisi ve de ilk dikkat çekenidir. Bunun yanında insanların seyahat tercihleri de dikkat çekici olabilmektedir. Daha önce dini bayramlar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 akraba, aile büyüklerini ziyaret şeklinde algılanırken günümüzde birçok birey bayramı bir tatil fırsatı olarak değerlendirmekte, bu konuda tatil şirketleri birçok kampanya yaparak, turlar düzenleyerek insanları özendirmektedir. Bu da özellikle yeni kuşaklarda bayramları sadece bir tatilden ibaret görme düşüncesinin yerleşmesine neden olmaktadır. Kültür Yozlaşması Sözlükte yozlaşma sözcüğü özündeki iyi nitelikleri birtakım dış etkenlerle zamanla yitirmek, soysuzlaşmak, özünden uzaklaşmak olarak tarif edilmektedir. Kültür yozlaşması ise bir merkezden çıkan ve yayılan kültürün etkisinin her zaman çıkış ve geliş yerindeki yükseklik ve derecesini koruyamayıp bozulması şeklinde tanımlanmaktadır. Her iki tanımın da ortak özelliği kültürü kültür yapan, bir millete ait yapan değerlerden uzaklaşmayı vurgulamasıdır. Kültürel yozlaşmanın birçok nedeni olabilir. Bunlardan ilki toplumumuzun temelini, bir anlamda prototipini oluşturan aile yapısının değişimidir. Geniş aile yapısının terk edilmesi ve neredeyse çağ dışı bir konumda görülmesi bu anlamda dikkat çekicidir. Geniş ailede, dedelerle, büyükannelerle, teyzelerle, amcalarla, dayılar ve halalarla büyüyen çocuklar, hem sürekli olarak gelişim anlamında göz önünde oluyor, hem de etrafındaki insanlarla daha rahat iletişim kurabilen daha sosyal bireyler olarak büyüyorlardı. Ancak ekonomik koşullar, çağın gereksinim ve gereklilikleri insanları çekirdek aileler şeklinde yaşamaya yönlendirmiştir. Bu da beraberinde ana babasından yeteri kadar ilgi göremeyen bunun sonucunda da ihtiyaç duyduğu ilgi ve sevgiyi sanal dünyada ya da başkalarında arayan bireylerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Kültürel yozlaşmayı tetikleyen unsurlardan birisi de toplumumuzdaki biz duygusunun yerini ben duygusuna bırakmasıdır. Bireylerin sadece kendi çıkarlarını düşünmeleri, daima kendilerini ön plana almaları beraberinde yardımlaşma duygusundan uzak, sabırsız, sorunlarını şiddete başvurarak çözmekten kaçınmayan ve kurallara sadece ceza korkusundan dolayı uyan insanlardan oluşan bir toplumu ortaya çıkarmıştır. Tv programları 12 yaşındaki bir çocuğun dil dizgesine göre hazırlanır. Tv, günümüzde aile içi iletişimin önündeki en büyük engel olarak karşımıza çıkmaktadır. Kültürel yozlaşmanın en büyük nedenlerinden birisi de evlerimizde baş köşeye kurulan ve tüm aile bireylerinin izlemek için saatlerini harcadıkları televizyondur. Televizyon, mantığı ve yapısı itibariyle kendisini izleyenleri seçecek yetenekte değildir. Yani birey tv izleyip izlemeyeceğine karar verebilir. Ancak tv kendisinin izlenip izlenmeyeceğine, ya da kimlerin ne kadar izlemesinin doğru olduğuna karar veremez. Bu nedenle uygulamaya konulan akıllı işaretler de olumlu bir adım olmakla beraber soruna çözüm olmaktan uzaktır. Bunun yanında tv de yer alan çoğu şiddet, cinsellik gibi özellikle çocukların gelişimleri için olumsuz örnek oluşturabilecek davranışları içeren programlar günün her saatinde yayımlanmaktadır. Çoğu ana baba çocuklarının tematik çocuk kanallarının başında saatlerce birçoğu şiddet içerikli çizgi filmleri izlemesine izin vermektedir. Bu da beraberinde zihinsel gelişimlerini sağlıklı bir biçimde tamamlayamamış, gerçekle sanalı ayırt edemeyen, sokakta arkadaşlarıyla oynamaktansa tv karşısında zaman geçirmeyi tercih eden çocukları getirmektedir. Tabii özellikle son 10 yıldır gün Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 Örnek Dil ve Kültür geçtikçe artan şekilde hayatımıza hakim olmaya başlayan interneti (genel ağ) de bu bağlamda kabul etmek gerekir. Akıllı telefonların da ortaya çıkmasıyla insanların günlük hayatlarının önemli bir kısmını telefon başında birtakım sosyal paylaşım sitelerinde geçirmesine neden olan bu durum, toplumsal yozlaşmanın itici unsurlarından birisi hâline gelmiştir, denilebilir. Çünkü artık insanların günlük yaşamları sanal âleme taşınmış, paylaşılan fotoğraflar aracılığıyla hayatımız âdeta herkesin erişimine açılmıştır. Bütün bunlar özellikle teknolojik yenilikler ve uygulamaların her şeyde olduğu gibi kararında kullanılması gerektiğini hatırlatmaktadır. Dil ve Kültür İlişkisi Kültürün en önemli taşıyıcısı dildir. Dil, o dili konuşanların anlaşmasını, birbirlerine duygu ve düşüncelerini ifade etmesini sağlamasının yanında aynı zamanda o kültürü gelecek kuşaklara aktaracak yazılı ve sözlü kültür birikiminin de oluşmasını sağlar. Bu bağlamda milleti millet yapan en önemli unsurun dil olduğu söylenebilir. Birbirlerinden binlerce kilometre uzakta konuşulan bir dil o dili konuşanların aralarındaki mesafeleri de kaldırır. Ayrıca dil, o dili kullanan insanlarda bir aidiyet duygusu da oluşturur. Aynı dili konuşan insanlar, aynı millet ve kültür çevresine ait olduklarını, aynı kültürü paylaştıklarını hissederler. Bu da insanlar arasında biz duygusunun gelişebilmesi açısından son derece önemlidir. İstisnalar var olmakla beraber her milletin konuştuğu dil farklıdır. Bu farklılık beraberinde kültürel farklılıkları da getirir. Sözgelimi Eiffel Kulesi denince akla hemen Fransa ve Fransızca gelir. Ya da Sultanahmet Camisi denince ilk akla gelen İstanbul ve Türkçedir. Bu, dil ve dile ait kültür çevresi noktasında belirleyici olanın millet-kültür-dil üçlüsü olduğunu göstermektedir. Bir dilin var olabilmesi o dili konuşan bir milletle, bir milletin var olabilmesi kendine has bir kültürle, bir kültürün var olabilmesi de ancak o kültürün taşıyıcısı olabilecek bir dille mümkün olabilir. Teknolojinin beraberinde getirdiği terimler dilimizin karşısındaki tehditlerden birisidir. Bu nedenle Türkçe karşılığı varken yabancı dilde sözcük kullanmamak gerekir. Dil ile tarih ve kültür arasındaki münasebeti bilen bir kimse, dili tek başına almaz. Zira dilde her kelimenin yazılış, ses, şekil ve manasını tayin eden tarih ve kültürdür. Yunus Emre'nin şiirlerinin dilini, yazıldığı devir ve çevreden ayrı ele alamazsınız. Zira o ağacın kökleri gelenek ile beraber, yetiştiği topraklara sımsıkı bağlıdır (Kaplan, 1983: 186). Bir dili öğrenmek aynı zamanda o dile ait kültürü de öğrenmektir. Bu bağlamda dil öğretiminin temelde kültür öğretimi olduğu rahatlıkla söylenebilir. Asutay a göre dilin yalnızca göstergeler dizgesi değil, aynı zamanda bir kültür demek olduğu kabul edilirse, dil ile kültürün birbirinden ayrı düşünülemeyeceği görülür. O hâlde dil öğrenimi ve öğretiminde kültür unsurunu hiçbir zaman unutmamak gerekir. Yabancı dil öğrenirken öğretmenlerin sık sık söylediği Türkçe değil, İngilizce/Almanca/Fransızca düşünün! cümlesi aslında bu durumu Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Örnek Dil ve Kültür özetler niteliktedir. Aksi takdirde öğrenmeye çalıştığı dilin mantığını öğrenemeyen birey hem o dili öğrenmekte zorlanacak hem de kullanırken hatalar yapacaktır. Söz gelişi "gözlük" iki tane camdan oluşmasına rağmen Türkçede tekil olarak kullanılır. "Güneş çok etkili, gözlüğümü takayım." gibi. Ancak sözcüğün İngilizce karşılığı "glasses" daima çoğul olarak kullanılır. Bu bakımdan dilin ait olduğu kültür dünyası o dille beraber öğrenilmedikçe söz konusu dilin tam ve doğru olarak edinildiği söylenemez. Günümüzde teknoloji ve internet kullanımıyla beraber özellikle İngilizcenin bu kadar yoğun bir şekilde kullanılması Türkçemiz için de bir tehdit oluşturmaktadır. İngilizce sözcüklerin Türkçe karşılıkları var olduğu hâlde ısrarla kullanılması, Türkçe sözcüklerin yazılırken İngilizce telaffuza uygun bir biçimde yazılması ve marka olmadığı hâlde İngilizce sözcüklerin işyeri isimlerinde ve tabelalarda kullanılması bu tehdidin en göze çarpan boyutlarıdır. Bütün bunlar bize hem dilimizin günlük ve kültürel hayatımızdaki etkisini ve rolünü hem de kullanırken ne kadar özenli olmamız gerektiğini göstermektedir. Aksi takdirde dilimiz kültürümüzün taşıyıcısı konumundan kültürel yozlaşmanın bir unsuru hâline gelecektir. Bu da bizi biz yapan tüm değerlerimizin yok olup gitmesiyle sonuçlanacaktır. Aşağıdaki şiir yabancı sözcüklerin nasıl gereksiz yere Türkçe sözcüklere tercih edildiğini gözler önüne sermektedir. Karamanoğlu Mehmet Bey i Arıyorum Karamanoğlu Mehmet Bey i arıyorum Göreniniz, bileniniz, duyanınız var mı? Bir ferman yayınlamıştı; Bu günden sonra, divanda, dergahta, bargahta, mecliste, meydanda Türkçeden başka dil konuşulmaya diye, Hatırlayanınız var mı? Dolanın yurdun dört bir yanını, Çarşıyı, pazarı, köyü, şehiri, Fermana uyanınız var mı? Nutkum tutuldu, şaşırdım, merak ettim, Dolandığınız yerlerdeki Türkçe olmayan isimlere, Gördüklerine, duyduklarına üzüleniniz var mı? Tanıtımın demo, sunucunun spiker, Gösteri adamının showmen, radyo sunucusunun diskjokey, Hanım ağanın first lady olduğuna şaşıranınız var mı? Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 Dükkanın store, bakkalın market, torbasının poşet, Mağazanın süper, hiper, grosmarket, Ucuzluğun damping olduğuna kananınız var mı? İlan tahtasının bilboard, sayı tabelasının skorboard, Bilgi alışının brifing, bildirgenin deklarasyon, Merakın, uğraşın hobby olduğuna güleniniz var mı? Bırakın eli, özün bile seyrek uğradığı, Beldelerin girişinde welcome, Çıkışında goodbye okuyanınız var mı? Korumanın, muhafızın bodyguard, Sanat ve meslek pirlerinin duayen, İtibarın, saygınlığın prestij olduğunu bileniniz var mı? Sekinin, alanın platform, merkezin center, Büyüğün mega, küçüğün mikro, sonun final, Özlemin, hasretin nostalji olduğunu öğreneniniz var mı? İş hanımızı plaza, bedestenimizi galeria, Sergi yerlerimizi centerroom, showroom, Büyük şehirlerimizi megakent diye gezeniniz var mı? Yol üstü lokantamızın fast food, Yemek çeşitlerimizin menü, Hesabını adisyon diye ödeyeniniz var mı? İki katlı evinizi dubleks, üç katlı komşu evini tripleks, Köşklerimizi villa, eşiğimizi antre, Bahçe çiçeklerini flora diye koklayanınız var mı? Sevimlinin sempatik, sevimsizin antipatik, Vurguncunun spekülatör, eşkiyanın mafya, Desteğe, bilemediniz koltuk çıkmaya sponsorluk diyeniniz var mı? Çarpıcı, önemli haberler flash haber, Yaşa, varol sevinçleri oley oley, Yıldızları star diye seyredeniniz var mı? Toprağımızı, bayrağımızı, inancımızı çaldırmayalım derken, Dilimizin çalındığını, talan edildiğini, Özün el diline özendiğine içiniz yananınız var mı? Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 Masallarımızı, tekerlemelerimizi, atasözlerimizi unuttuk, Şarkılarımızı, türkülerimizi, ninnilerimizi kaybettik, Türkçemiz elden gidiyor, dizini döveniniz var mı? Karamanoğlu Mehmet Bey i arıyorum, Göreniniz, bileniniz, duyanınız var mı? Bir ferman yayınlamıştı Hayal meyal hatırlayıp da, sahip çıkanınız var mı? Yusuf Yanç Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 Özet Dil ve Kültür İnsanoğlunu diğer canlılardan ayıran en büyük özelliği düşünebilmesi ve düşündüklerini karşısındakine ifade edebilmesi yani konuşabilmesidir. İnsanların düşündüklerini veya duyduklarını bildirmek için kelimelerle veya işaretlerle yaptıkları anlaşma, lisan olarak tanımlanan dil, aynı zamanda sözlü ve yazılı edebiyatın da en temel malzemesidir. Kültür, bir milletin toplumsal gelişim süreci içerisinde oluşturduğu maddi ve manevi değerlerin tümüdür. Kültürü oluşturan birçok unsurdan bahsetmek mümkündür. Bunlar; dil, din, tarih, ziraat, ekonomi, politika, sanat, edebiyat, hukuk, coğrafya/mekan, ahlak, ordu-askerlik, eğlence ve spordur. Bir millete ait kültür, zaman içerisinde ve farklı etkilerle başka kültürlerle karşılaşabilir. Eğer milletler kendi kültürlerine sahip çıkmazlarsa o takdirde kültürel değişme ve yozlaşmalar meydana gelir. Günümüzde sanal ortamlar ve tv, kültürel yozlaşmanın en büyük itici gücü hâline gelmişlerdir. Toplumsal hayatın en önemli koşullarından birlikte yaşama yerini hızla bireyselleşmeye bırakmaktadır. Bu da beraberinde birbirlerinden uzaklaşmış sadece kendi çıkarını düşünen insanlardan meydana gelen bir toplumsal yapıyı getirmektedir. Dil, kültürün en önemli unsuru ve en temel taşıyıcısıdır. Bu bakımdan dilimize sahip çıkmak kültürümüze sahip çıkmakla eşdeğerdir. Türkçe karşılığı olduğu hâlde sözcüklerin İngilizcelerini kullanmak, Türkçe sözcükleri İngilizce yazım kurallarına göre yazmak, işyeri isimlerinde gereksiz bir biçimde yabancı dilde sözcükler kullanmak Türkçemizin şu anda karşı karşıya bulunduğu en önemli tehditler arasındadır. Bunların devamı durumunda dilimizin de kültürel yozlaşmanın bir parçası olacağı kaçınılmaz bir gerçektir. Bu nedenle dilimize ve bununla bağlantılı olarak kültürümüze sahip çıkmak, bu kültürü gelecek nesillere aktarabilmek için büyük önem taşımaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi kültürü oluşturan unsurlardan değildir? a) Dil b) Din c) Askerlik/ordu d) Bilimsel araştırmalar e) Coğrafya/mekan 2. Türkçe, konuşan insan sayısı bakımından, dünyada kaçıncı sıradadır? a) 2 b) 3 c) 4 d) 5 e) insanlar arasında iletişimi konuşma ya da yazı yoluyla sağlayan bir araçtır. Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? a) Kültür b) Dil c) Tarih d) Edebiyat e) Tarihsel belge 4. Dilin en büyük işlevi ve özelliği aşağıdakilerden hangisidir? a) Doğal bir araç olması b) Kendine özgü birtakım kural ve kanunları olması c) Yaşayan ve gelişen canlı bir varlık olması d) Milleti koruyan ve birleştiren bir sosyal kurum olması e) O dili konuşanlar arasında iletişimi sağlaması 5. Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin. Yukarıdaki tanımda ifadesini bulan kavram aşağıdakilerden hangisidir? a) Dil b) Kültür c) Ahlak d) İletişim e) Edebiyat Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 6. Kültürün en önemli işlevi aşağıdakilerden hangisidir? a) Milletlerin sahip oldukları değerleri gelecek nesillere aktarmak b) Doğal ve toplumsal çevreye egemenlik kurmak c) Maddi ve manevi unsurlardan oluşması d) Bireyin kazandığı bilgileri ifade etmesi e) Bir topluma özgü olması 7. Aşağıdakilerden hangisi kültürün en önemli taşıyıcısı konumundadır? a) Din b) Sanat c) Dil d) Tarih e) Coğrafya/mekân 8. Brandenburg Kapısı-Almanya-Almanca Eiffel Kulesi-Fransa-Fransızca Trafalgar Meydanı-İngiltere-İngilizce Yukarıdaki eşleştirmeler aşağıdaki ilişkilerden hangisini gösterir? a) Dil-tarih-askerlik/ordu b) Din-sanat-edebiyat c) Askerlik/ordu-kültür-ziraat d) Eğlence/spor-dil-edebiyat e) Millet-kültür-dil 9. Aşağıdakilerden hangisi dilimizin karşı karşıya olduğu tehditlerden birisi değildir? a) Türkçe karşılığı varken yabancı sözcüklerin kullanılması. b) İşyerlerine yabancı isimlerin verilmesi. c) Yabancı dil öğretimine gereken önemin verilmemesi. d) Teknolojik yeniliklerin beraberinde getirdiği terim ve kavramlara karşılık bulunmaması. e) Türkçe sözcüklerin İngilizce telaffuza göre yazılması. 10. Aşağıdakilerden hangisi kültürümüze özgü bir esnaf dayanışma örgütüdür? a) Lonca b) Sendika c) Odalar ve borsalar d) Kooperatifler e) Yardımlaşma sandıkları Cevap Anahtarı 1.D, 2.D, 3.B,4.E,5.B,6.A,7.C,8.E,9.C, 10.A Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Çetintaş, İ. (2014). Türk-İslam Kimliği Etrafında Gelişen Paradigmal Değişimler. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 Spring 2014, p Erişim tarihi: Erişim tarihi: Ercilasun, Ahmet B. (2000). Dilin Tadı, Güzel Yazılar (Hzl. İ. Parlatır, İ. Enginün, O. Okay, Z. Kerman, K. Yetiş, N. Birinci), 2. Baskı, Ankara: TDK Yay. Macit, M. ve Soldan, U. (2008). Edebiyat Bilgi ve Teorileri El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayıncılık. Asutay, H. (2007). Dil, Kültür ve Eğitim. Konya: Eğitim Kitabevi. İnan, R. (2012). Türk Dili Dil ve Anlatım. Ankara: Berikan Yayınevi. Karataş, T. (2011). Türk Dili. Ankara: Öncü Kitap. Ünalan, Ş. (2012). Dil ve Kültür. Ankara: Eskiyeni Yayınları. Turinay, N. (1996). Kültür, Dil ve Sanata Dair. Ankara: Akçağ Yayınları. Kaplan, M. (1983). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergah Yayınları. Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ergin, M. (1988). Türk Dili. İstanbul: Bayrak Yayınları. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19