ÖZEL GÜVENLİKTE MESLEK ETİĞİ

Transkript

1 3. Ulusal Özel Güvenlik Sempozyumu 1-2 Mart 2013 Gaziantep ÖZEL GÜVENLİKTE MESLEK ETİĞİ Ali KUYAKSİL Polis Akademisi / Gaziantep PMYO (akuyaksil@hotmail.com ÖZET Dünyada Küreselleşme ile birlikte yaşanan değişim ve dönüşüm kamu yönetimini de etkilemiştir. Bunun çeşitli sonuçlarından birisi de devletin görmüş olduğu birçok hizmet alanında hizmet üreten konumundan çekilip, bu alanları özel sektöre devrederek denetleyen ve yol gösteren konumuna geçmiştir. Devlet artık kendisine hantallık yaptığı ve verimsiz işlettiği birçok alanı, özelleştirmiştir. Bu özelleştirme etkisini, en liberal devletlerce bile devletin asli fonksiyonu olarak kabul edilen güvenlik sektöründe de göstermiştir. Önceden devlet tekelinde olan ve genel kolluk güçlerince yerine getirilen iç güvenlik hizmetlerinde de özelleşme ortaya çıkarak Ticari Özel Güvenlik Hizmeti ortaya çıkmıştır. Türkiye nin ekonomik, sosyal ve toplumsal yapısı, özel güvenlik hizmetlerini çok çabuk benimsemiş ve kısa sürede eğitim alan özel güvenlik personel sayısı genel kolluğun sayısına ulaşmıştır. Bunlardan yarıdan fazlası da, aktif olarak çalışmaktadır. Küreselleşmenin etkisi ile devletin yapısı ve işleyişinde değişiklikler olduğu gibi, vatandaş ve devlet arasındaki ilişkilerde de değişiklikler olmuştur. Sivil toplumlar güçlenmiş vatandaşlar isteklerini devlete karşı medya aracılığıyla daha güçlü dile getirir olmuşlardır. Artık vatandaşlar kamu hizmetleri söz konusu olduğunda hassas davranmakta ve etik dışı davranışlar sergilendiğinde tepkilerini daha açık bir şekilde göstermektedirler. Çalışmada, güvenlik hizmeti kavramı ve güvenliğin özelleşmesine değinilmiştir. Özel güvenliğin meslekileşmesi üzerinde durulmuştur. Genel ve özel kolluğun ortak mesleki özellikleri belirtilmiştir. Etik ve meslek etiği kavramları açıklanmıştır. Özel güvenliğin kamu güvenliğini tamamlayıcı niteliği göz önüne alınarak; kamu personeli etiği, kolluk etik ilkeleri, Avrupa Polis Etiği Yönetmeliği ile Avrupa Özel Güvenlik Sektörü Etik Davranış Kuralları hakkında bilgi verilmiştir. Genel değerlendirme ve sonuç kısmında, verilen örneklerden yola çıkarak Türkiye için, özel güvenlik meslek etiği hakkında öneriler ileri sürülmüştür. Bu çalışma bir alan araştırması olmayıp, birincil ve ikincil kaynaklar üzerinden oluşturulan betimsel bir çalışmadır. Anahtar Kelimeler: Güvenlik, Özel Güvenlik, Meslek Etiği 347

2 1. GİRİŞ Dünyadaki gelişmeler doğrultusunda güvenlik hizmetlerinde işleyiş ve yapısal bağlamda hızlı bir farklılaşma görülmektedir. Hizmetlerin işleyişindeki zihniyet, demokratik ülkelerdeki zihniyete dönüşmektedir. Yani hizmetlerde artık vatandaş memnuniyeti ve vatandaşın hizmetin ne şekilde yapılacağına dair kararlara katılımı daha çok artmaktadır. Artık güvenlik hizmeti sunan genel ve özel kolluk birimleri, kişi hak ve özgürlüklerinin kısıtlayıcısı değil, teminatı konumuna gelmişlerdir. Güvenlik hizmetini meslek olarak yerine getirenler, gerçek başarıya ulaşa bilmeleri, meslek ideallerinin korunması ve toplumla çatışmaya girilmemesi için evrensel değerler bağlamında meslek standartları oluşturulmaktadır ( Bal ve Beren, 2007:1-3). İyi bir güvenlik görevlisi olmanın en öncelikli şartı iyi bir insan olmaktır. İç güvenlik hizmetinde görev alacak bir kişide etik duyarlılık ve farkındalık bilinci olmalıdır. Etik duyarlılığın arttırılması çalışmaları, tıpkı koruyucu hekimlik gibi güvenlik görevlilerini daha büyük yanlış ve suçlardan uzak tutacaktır. Etik duyarlılık sahibi görevliler sadece yanlış olduğu mevzuat hükümleri ile açıkça bilinen davranışlardan değil, doğru olupolmadığı şüpheli olan şeylerden de uzak duracaklardır. Etik eğitiminde ideal olan, güzel ve örnek davranışların ön plana çıkarılmasıdır (Cerrah, 2012:16-20). Etik kurallar çok geniş kapsamlı olup, ülkemizde kamu personeli etiği, kolluk etik ilkeleri genel ve özel meslek alanlarına yönelik örnekleri bulunmaktadır. Güvenlikle ilgili olarak, ülkemiz dışında uluslar arası veya evrensel diyebileceğimiz Avrupa Polis Etiği Yönetmeliği ve Avrupa Özel Güvenlik Sektörü Etik Davranış Kuralları gibi örnekler de bulunmaktadır. Ülkemizde genel kolluk için meslek kolluk etik ilkeleri oluşturulmuştur. Kamu güvenliğini tamamlayıcı mahiyetteki özel güvenlik için de etik ilkelerin oluşturulması yönünde çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmamızla bu konuya küçükte olsa bir katkı yapmak amaçlanmıştır. 2. GÜVENLİK HİZMETİ KAVRAMI VE GÜVENLİĞİN ÖZELLEŞMESİ 2.1. Güvenlik Hizmeti İnsanlar yapıları itibariyle toplu yaşamak zorunda olan varlıklardır. İnsanlardaki bu toplu yaşama ihtiyacı, bulunulan toplulukta güvenliğin ve düzenin sağlanması ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. İnsanların gerek toplu yaşama, gerekse de düzenli ve güvenli bir ortamda yaşama ihtiyaçları devlet olarak teşkilatlanmaları sonucunu vermiştir. Devlet olarak örgütlenen toplulukların (kamunun) düzenini ve güvenliğini sağlama görevleri de devletin başta gelen görevi olmuştur. Devletler bu görevlerini polis ve diğer kolluk kuvvetleri eliyle yaparlar. Devletlerin polis ve diğer kolluk güçleri vasıtasıyla yerine getirdikleri bu görev, asayişi sağlama, emniyet ve güvenliği sağlama gibi kavramlarla ifade edilmektedir (Aydın,1996:1). Güvenlik; devletin, kamu düzeninin, çalışma hayatının, hayat hakkının, kişisel hak ve hürriyetlerin, can ve mal emniyetinin korunmasından, çeşitli kaza ve yangınların verecekleri zararlara karşı korunmaya kadar çok geniş kapsamlı bir deyimdir. Güvenlik, geniş kapsamı olan bir deyim olduğundan, bahsedilen konuya göre tanımı değişebilmektedir. 348

3 Güvenliği kısaca kişilerin canlarının, mallarının, ırz ve namuslarının her türlü tehdit, saldırı ve kazalara karşı korunmasıdır şeklinde tanımlamamız mümkündür. Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu ise Polis; asayişi, amme, şahıs tasarruf emniyetini ve mesken masuniyetini korur. Halkın ırz, can ve malını muhafaza ve ammenin istirahatını temin eder (PVSK, Md:1) diyerek güvenlik kavramının tanımını başka bir şekilde yapmıştır. Güvenlik hizmeti gerek toplum hayatındaki önemi, gerekse de sunulmasındaki zorluklar açısından büyük önem arz eden bir kamu hizmetidir. Bu hizmet, insanların toplumsal hayatlarında kamu düzenini sağlayarak, birlikte yaşamalarına imkân vermesi dolayısıyla vazgeçemeyecekleri birincil ihtiyaçlarındandır. Çünkü insanların güvenlik ihtiyaçları karşılanmayınca diğer ihtiyaçlar ihtiyaç olarak görülemez. Diğer ihtiyaçların ortaya çıkabilmesi için öncelikle insanların can ve mal güvenliklerinin sağlanması gerekmektedir (Aydın, 2002: ). Güvenlik hizmeti bir kamu hizmeti olduğundan kamu hizmetlerinin sahip olduğu genel niteliklerin yanında bazı özel niteliklere de sahiptir. Bu çerçevede: - Güvenlik hizmeti bir kamu hizmeti olması dolayısıyla kamu hizmeti niteliğindedir, - Güvenlik hizmeti sunulurken doğan zararlardan devlet yani idare sorumludur, - Yargısal denetimi idari yargı mercilerince yapılır, - Güvenlik hizmeti genellikle profesyonel olarak sunulur. - Güvenlik hizmeti önleyici ve koruyucu niteliklere sahiptir, - Güvenlik hizmeti sunan kişilerin silah kullanmaya kadar gidebilen zor kullanma yetkisi vardır, - Güvenlik hizmeti demokratik, otoriter veya baskıcı gibi çeşitli sistem ve metotlarla sunulabilir - Güvenlik hizmeti halk tarafından rutinde yani normal zamanlarda lüzumsuz, acil durumlarda ise yetersiz olarak değerlendirmektedir (Kuyaksil ve Akçay, 2005:86) Güvenliğin Özelleşmesi Dünya güvenlik litaratüründe özel güvenliğin tanımı konusunda henüz bir fikir birliğine varılamamıştır. Konu ile ilgilenenler çeşitli toplantı, panel, rapor ve araştırmalarda Kayıptan Korunma, Özel Polislik ve Özel Güvenlik gibi terimleri kullanmışlardır. Özel polis, ücreti devletçe değil de özel şirketlerce ödenen, aldığı bu ücrete karşılık da ödemeyi yapanlara güvenlik hizmeti sunan kişi ve kurumlardır. Birçok gelişmiş ülkede ücretleri devletçe karşılanmayan ve devletçe yönetilmeyen özel polisler vardır. Bu ülkelerdeki özel polis sayısı neredeyse kamu polisinin sayısı kadardır (Aydın, 1996b:131). Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde Özel Güvenliği, özel kişi ve kuruluşlarca, kar amacıyla, talepte bulunan kişi ve kuruluşlara ücret karşılığında güvenlik araştırması yapan ve/veya güvenlik hizmeti sunan kişi ve kuruluşlar şeklinde tanımlamak doğru olacaktır. Bu tanıma bakarak sunulan güvenlik hizmetinin, resmi güvenlik güçlerince mi, yoksa özel güvenlik kişi veya kuruluşlarınca mı sunulduğunu aşağıdaki kıstaslar çerçevesinde daha doğru tespit edebiliriz: a ) Özel güvenlik hizmetini sunan kişi ve kuruluşlar özeldir. b ) Özel güvenlik hizmeti özel bir talep üzerine sunulur. c ) Özel güvenlik hizmeti belirli bir ücret karşılığı sunulur. 349

4 d) Özel güvenlik hizmetinin sağladığı fayda, kamusal olmaktan çok özel fayda niteliğindedir. Bu nedenle sağlanan hizmetten, hizmeti satın alan doğrudan ve birinci derecede faydalanır. Günümüzde teknolojinin getirmiş olduğu yenilikler, toplumsal hayatı baş döndürücü bir şekilde değiştirmektedir. Toplumsal hayattaki değişmeler ise, küreselleşme olgusunun etkisiyle tüm dünyada devlet anlayışının, dolayısıyla da devletlerin güvenlik sistemlerinin değişmesine neden olmaktadır. Devletler, teknolojik ve toplumsal gelişmelere paralel olarak hızla artan suçlarla mücadelede, resmi güvenlik güçlerinin gerek sayıca, gerek mali yönden, gerekse de teknoloji ve bilgi birikimi yönlerinden yetersiz kalması, her olayı tüm ihtimalleriyle değerlendirerek istenilen seviyede tedbir alamamaları nedeniyle etkin olamamaktadırlar. Bu nedenle devletler artık güvenlik sektöründe de resmi güvenlik güçleri yanında, yetkisini, görev alanını ve çalışma şartlarını belirlemek suretiyle özel güvenliğin çalışmasına izin vermektedirler (Yılmaz, 1996: 59-60). Ayrıca özel sektörde, güvenliğin tam olarak sağlanamaması nedeniyle şirketin uğradığı zararın, suçlunun yakalanıp ceza almasından daha önemli olduğu fikrinin gelişmesi özel güvenlik sistemine talep oluşturan diğer bir etkendir. Bu hizmet tümüyle özel kesime devredilemeyeceğinden, özel sektörün sunacağı güvenlik hizmetlerinin alanlarını belirlemek ve belirlenen bu alanlarda çalışmasını sağlamak için sürekli gözetim ve denetim altında bulundurmak devletin yapması gereken görevdir. Devletler eğer özel sektörün sunduğu güvenlik hizmetlerini denetlemez ise, asli fonksiyonu olan güvenliği sağlama işini özel sektörün keyfi uygulamalarına bırakmış olacaktır. Bu nedenle devletler özel sektöre bıraktıkları güvenlik sağlama alanlarını kontrol ve denetim altında bulundurmaktadırlar (Kuyaksil ve Akçay, 2005:92). Gerek özel güvenlik teşkilatlarının, gerekse de özel güvenlik şirketlerinin sunmuş oldukları hizmetlerin faydalarını devlet ve güvenlik hizmetini satın alan kurum ve kuruluşlar açısından ayrı ayrı değerlendirmek konunun daha iyi bir şekilde anlaşılmasını olmaktadır. Özel güvenlik sistemi öncelikle devlete kamu kolluk kuvvetlerinin, özel faydası kamu faydasından daha fazla olan alanlarda çalıştırılmasını engelleyerek, kamu kolluk personeli sayısının artmasını engellemektedir. Bu durum devletin personel tasarrufu yapmasına, bağlantılı olarak da maaş, sosyal güvenlik, silah, kıyafet gibi güvenliğin sağlanmasına yardımcı olan alet ve diğer unsurlara yapacağı giderlerden tasarruf etmesine yol açmaktadır. Ayrıca genel kolluk kuvvetleri asli görevleri olan ülkenin genel asayiş ve güvenliğini sağlama işini yapmaya daha fazla imkân bulabilmektedir. Özel güvenlik sistemi yeni bir istihdam alanı olarak da kamunun beklentilerine cevap vermektedir. Özel güvenlik sisteminin özel güvenlik hizmetlerinden yararlanan kurum ve kuruluşlara sağladığı en önemli katkı, bu kuruluşların korunmasını gerekli gördükleri maddi ve manevi değerlerini, kolluk güçlerini beklemeksizin istedikleri zaman, istedikleri süre ve istedikleri seviyede koruma imkânına sahip olmalarıdır (Kuyaksil ve Akçay, 2005:93). 350

5 3. GENEL VE ÖZEL KOLLUĞUN ORTAK MESLEKİ ÖZELLİKLERİ Güvenlik hizmetlerinin kendine has bazı özellikleri vardır. Bu özellikleri genel olarak şu şekilde sıralamamız mümkündür: - Güvenlik hizmeti günün 24 saatini kapsayan sürekli bir hizmettir. Hizmetin etkin ve kesintisiz olarak sürdürülebilmesi için nöbet sistemi geliştirilmiştir, - Güvenlik hizmetleri mekân ile ilgilidir. Her güvenlik birimi kendi sorumluluk alanının güvenliğini sağlamakla görevlidir. Ancak her güvenlik biriminin sağladığı hizmetten diğer güvenlik birimleri de faydalanırlar. Dolayısıyla sunulan her güvenlik hizmetinin ülke güvenliğine katkısı vardır. Ayrıca ihtiyaç halinde, yetkili kişilerin talimatıyla güvenlik güçleri birbirlerine yardımcı olurlar, - Güvenlik hizmeti sunan kişiler, yasalarda belirlenen şekil ve şartların oluşması durumunda, yasalarda belirtildiği şekilde zor kullanma yetkisine sahiptirler, - Güvenlik hizmeti sunan kişiler zor kullanma yetkisinin gereği olarak yasalarda belirtildiği şekilde silah taşıma yetkisine de sahiptirler, - Güvenlik hizmeti sunan kişiler genellikle üniforma giyerler, ancak yasaların izin verdiği bazı görevleri sivil kıyafetle yaparlar (Kuyaksil, 2000:13-14). Polislik, kendine özgü kuralları, sembolleri ve ritüelleri bulunan oldukça köklü bir meslektir. Polislik mesleğini diğer mesleklerden ayıran bazı ortak ve genel özellikler bulunmaktadır. Fındıklı nın (2000:5-9) belirtmiş olduğu bu özellikleri özet olarak şu şekilde sıralayabiliriz: - Polislik bir uygarlık mesleğidir. Örgütlü, kentli, endüstriyel ve teknolojik toplumun yedeğinde gelişen bir meslektir. - Polislik bir güvenlik mesleğidir. Polis de bir güvenlik görevlisidir. - Polislik bir uzmanlık mesleğidir. Polis ise düzen ve güvenlik sağlama noktasında uzmanlaşmış kişidir. - Polislik zor kullanma mesleğidir. Polis, kamu düzeninin gerekli kıldığı durumlarda kişi özgürlüklerini geçici olarak sınırlama, kısıtlama ya da yasaklar getirme yoluna gitme yetkisine sahiptir. Polis, devlet adına meşru güç kullanma erkine sahip kılınmıştır. - Polislik bir hiyerarşi ve kariyer mesleğidir. Polislik, amir-memur, ast-üst, emir komuta şeklinde bir mesleki hiyerarşi içinde yürütülür. - Polislik bir disiplin mesleğidir. Disiplin, polislik mesleğinin tanımlayıcı bir öğesidir. - Polislik bir tür dedektiflik/aydınlatma mesleğidir. Polislik, suç ve suçluyu yakalamak, bu arada suç olaylarını aydınlatma mesleğidir. - Polislik fedakârlık mesleğidir. Polislik, hayati tehlike ve ölüm riskinin, heyecan ve maceranın en fazla yaşandığı bir meslektir. - Polislik iddia ve itham/suçlama mesleğidir. Suçluları, zanlıları ve şüpheli kişileri yakalamak ve suç delillerini toplayıp hâkim karşısına çıkarmak polisin görevleri arasındadır. - Polislik statüko mesleğidir. Polislik bir bakıma, mevcut düzeni koruma ve sürdürme mesleğidir. - Polislik tekel mesleğidir ve bu mesleği sadece polis yapabilir. - Polislik sorumluluk mesleğidir. Polisin sorumluluğu sadece mesai saatleri ile sınırlı değil, günün her saati sorumlu sayılmaktadır. - Polislik yol göstericilik mesleğidir. Polis halka yol gösterir, önderlik yapar, yardım eder. 351

6 Fındıklının belirtmiş olduğu bu özellikler, bazı gelişmelere bağlı istisnalar dışında özel güvenlik elemanları için de geçerlidir. Netice itibariyle suç oluşturan bir durumla karşılaşıldığı takdirde, özel kolluk genel kolluk gelene kadar yasalarla kendisine verilen bazı yetkileri kullanacaktır (Kuyaksil ve Akçay, 2005:87). 4. ÖZEL GÜVENLİĞİN MESLEKİLEŞMESİ Meslek kelime anlamı olarak; geçim temin etmek maksadıyla yapılan iş, gidiş, usul, tutulan yol, sanat, zeneat, doktrin gibi anlamlara gelmektedir (Doğan, 1990: 768). Açıklamalı sosyoloji sözlüğünde meslek hakkında özetle aşağıda aktardığımız bilgiler verilmektedir (Kızılçelik ve Erjem, 1996: 376). Bir ekonomik rol üzerinde yoğunlaşan ve genellikle geçim sağlamakla ilgili faaliyetler bütününe meslek denir. Meslek toplumda kişinin temel rollerinin başında gelir ve kişinin saygınlığı, şahsiyeti geliri v.b. pek çok özelliği mesleğiyle yakından ilişkilidir. Toplumda herkes bir meslekle uğraşır. Örneğin öğretmenlik, yazarlık, fırıncılık, elektrikçilik, tüccarlık... vd. birer meslektir, iş bölümünün yüksek olduğu toplumlarda daha çok ve çeşitli meslekler vardır. Modern toplumun parçalı, atomik, değişken, tehlike ve tehdit algısına içkin doğası, güvenlik ihtiyacını artırmakta, polis ve diğer özel güvenlik birimlerini önemli hale getirmektedir (Aytaç, 2003:16). Güvenlik görevliliği de planlı programlı eğitim almayı gerektiren bir meslektir. Bu nedenle meslek kavramı ile ilgili yapılan genel tespitler güvenlik görevliliği için de geçerlidir. Bir meslek dalı, toplumun kaçınılmaz olan bir ihtiyacını karşılar. Fizyolojik ihtiyaçlardan sonra en önemli ihtiyaç güvenliktir. Meslek kişinin salt kendi doyumu ihtiyaçlarının tatmini için değil, aynı zamanda başkalarının yararı için de yaptığı bir uğraştır. Meslek sistemli bir eğitimle kazanılmış bilgi ve becerilere dayalıdır. Meslek dalları araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olurlar. Meslek kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır. Meslek olarak kabul edilecek bütün uğraşların kendine özgü değer ve etik ilkeleri vardır. Bu değer ve ilkeler doğrultusunda davranırlar (Aydın ve Aydın, 2000: 5-6). 10 Haziran 2004 tarihinde yürürlüğe giren 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun un 17. maddesinde; Özel güvenlik personeli greve katılamaz denilmektedir. Buradan özel güvenlik görevlilerinin çalışma ilişkilerinden doğan ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak için sendikaya üye olabilecekleri anlaşılmaktadır. Ayrıca bu özel kanunda dernek kurma ile ilgili bir yasak da bulunmadığı için derneğe üye olma ve bu yolla menfaatlerini korumalarında da yasal olarak bir sakınca bulunmamaktadır. Söz konusu kanun ve uygulama yönetmeliğinin yürürlüğe girmesi ile birlikte on yıl geçmeden bu hizmet alanı süratle gelişerek çoğu Avrupa ülkelerindeki sayıyı aşmıştır. Kasım 2012 itibariyle Polis ve Jandarma Sorumluluk Bölgesindeki Özel Güvenlik Kurumları ve Özel Güvenlik Görevlileri İstatistikleri ne ait bazı rakamlar EGM Özel Güvenlik Daire Başkanlığının internet sitesinde yayınlanmıştır ( Örneğin ülke çapında Faaliyet İzin Belgesi Verilen Şirket Sayısı: 1.465; Faaliyet İzin Belgesi Verilen Eğitim Kurumu Sayısı:742; Mevcut ÖGG Sayısı: tür. Mevcut ÖGG sayısı genel kolluktan polis sayısını yakalamıştır. Emniyet'in personel sayısı, 2013 yılında 268 bine ulaşacağı tahmin edilmektedir ( Ayrıca fiilen çalışan özel güvenlik görevlilerinin yaklaşık, 2 katı kimlik alan, 3 katı da sertifika alan bulunmaktadır. 352

7 Dernekleşme aynı fikir etrafında bir araya gelen insanların artak amaçlar doğrultusunda bir araya gelerek bir tüzel kişilik oluşturmalarıdır. Özel güvenlik sektöründe hizmet veren kurumlar da bir araya gelerek dernekleşmişlerdir. Bu derneklerden bir kısmı birleşerek Tüm Özel Güvenlik Dernekleri Federasyonu nu ( oluşturmuşlardır. Özel güvenlikle ilgili faaliyet gösteren derneklerden bazılarının isimleri aşağıdadır ( - GÜSOD: Güvenlik Servisleri Organizasyon Birliği Derneği - ÖGSİAD: Özel Güvenlik Sektörü İşadamları Birliği Derneği - ÖGHİSDER: Özel Güvenlik Hizmetleri ve Eğitimi İşverenleri Derneği - EKYİD: Emniyet Kökenli Yönetici ve İşadamları Derneği - TÖGD: Tüm Özel Güvenlikçiler Derneği - ÖZGÜDER: Özel Güvenlik Şirketleri Dayanışma Derneği - AGEHİD: Akdeniz Özel Güvenlik Hizmetleri Derneği - TÜMGED: Teknik ve Üst düzey Mesleki Güvenlik Eğitimcileri Derneği - KOGDER: Kahramanmaraş Özel Güvenlik Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği - MAGÜVDER: Malatya Güvenlik Şirketleri Dayanışma Derneği - SAGİDER: Sakarya Güvenlik İşletmeleri Derneği - SEGÜDER: Sakarya Elektronik Güvenlikçiler Derneği Özel Güvenlik Görevlileri; Kanun kapsamında özel koruma ve güvenlik hizmetini yerine getirmek amacıyla istihdam edilen, silahlı/silahsız görev yapan kişilerdir. Gelecekte ÖZGÜVDER (Özel Güvenlik Sosyal Yardımlaşma ve Dayanımsa Derneği) gibi bu sektörde emeği ile çalışanların hakkını da koruyacak derneklerin de çoğalmasının meslekleşme olgusunun yerleşmesi açısından bir gereklilik olduğunu belirtmekte yarar vardır (Kuyaksil ve Akçay, 2005:95-96). 5. ETİK VE MESLEK ETİĞİ Etik, TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğünde (2011:432); Neyin doğru, neyin yanlış olduğunu nasıl bilirim, sorusuna cevap arayan ve ahlak sistemlerini inceleyen felsefe dalı olarak tanımlanmıştır. Toplum bilim anlamında ise; İnsanlara ilişkin araştırmalarda ve meslek alanlarında gözetilmesi gereken kurallar bütünü şeklinde tanımlanmıştır (TÜBA, 2011:433). Meslek Etiği; belirli bir meslek grubunun, mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu; meslek üyelerine emreden, onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan, kişisel eğilimlerini sınırlayan, yetersiz ve ilkesiz üyeleri, meslekten dışlayan, meslek içi rekabeti düzenleyen ve hizmet idealini korumayı amaçlayan ilke ve kurallar bütünüdür (Aydın ve Aydın, 2000: 17). Mesleki etiği; insanların çeşitli meslekleri uygularken uymak zorunda oldukları davranış kuralları şeklinde de tanımlayabiliriz. Her meslek sahibi az ya da çok belirgin olan bu meslek kurallarını uygulamak zorundadır. Mesleki etiğin en önemli özelliği, dünyanın neresinde olursa olsun geçerli olmasıdır. Diğer bir deyişle, aynı meslekten olan bireylerin birbirleri ile veya müşterileri ile olan ilişkilerinde belirli davranış kalıplarına uymaları meslek etiğinin gereğidir. Meslek onuru, mesleğin uygulanmasına ilişkin kurallara sıkı sıkıya bağlıdır. Meslek etiğine aykırı davranan meslek mensupları yalnız kendi itibarlarına değil, mesleğin itibarına da zarar veriler (Güllüoğlu, 2006:147). Uluslararası ilişkiler itibariyle insan haklarına verilen önemin artması dünya genelinde ve ülkemiz ölçeğinde etik kuralların uygulanabilirliğini de arttırmıştır. 353

8 Mesleklere ilişkin oluşturulan etik ilkeler bazı meslek mensuplarınca kendilerini engelleyici olarak görülebilir. Fakat bu düşünce doğru değildir. Etik kurallar meslek mensuplarının çalışma hayatlarının geliştirilmesine ve iyileştirilmesine imkân sağlarlar. Bu kurallar işin yapılması açısından birlik ve düzenin kurulmasını sağlar. Dürüstlük, güven, sorumluluk hem kişiler kemde kuruluşlar için çok önemlidir. Meslek yaşamında oluşan güven işbirliğinin artmasına neden olacaktır. Karşılıklı dürüst davranmak bilgi paylaşımının gerçekleşmesini ve kişilerin birbirlerine karşı daha açık davranmalarını da sağlayacaktır. Kişilerin sorumluluklarının farkında olarak hareket etmeleri, mensubu oldukları topluluk ve toplum içinde saygınlıklarını arttırır. Aksi davranışlar, hem zaman hem de kaynak israfına neden olur. Kendi bireysel çıkarlarını korumaya çalışırken, başkalarını zarara uğratacak davranışlar sergilemek, uzun vadede kişinin hem kendi hem de mesleki saygınlığını yitirmesine neden olur (İşgüden ve Çabuk, 2006:66). Bütün meslekler toplum hayatı için vazgeçilmezdir. Onların belirlenmiş amaçları doğrultusunda çalışmaları, insanların maddi ve manevi ihtiyaçlarının karşılanması için çok önemlidir. Meslek ahlakı, her meslek mensubunun olabildiğince iyi olması ilkesine dayanır. Toplumun gözünden düşmüş bir meslek, gelişme potansiyelini kaybedeceği için uzun vadede meslek üyelerine yarar sağlayamaz hale gelir. 6. KAMU PERSONELİ ETİĞİ Devletin varlık nedeni halka hizmet vermek ve güvenliği sağlamaktır. Devlet bu görevini kamu kurumları aracılığıyla yerine getirir. Ancak halka hizmet ve güvenlik sağlama fonksiyonu ona her istediğini yapma hakkı vermez. Devlet bu görevlerini yaparken halka karşı sorumluluk içinde hareket etmek zorundadır. Buradaki zorunluluk demokrasinin gereği olan etik bir sorumluluktur (Öztürk, 2008: 255). Etik, günümüzde evrensel bir nitelik kazanmıştır. Devletler ve uluslar, başka alanlarda farklı görüşlere sahip olmakla beraber, etik konusu üzerinde büyük bir mutabakat içinde olabilmektedirler. Etik ilke ve değerler, her düzeydeki kamu görevlileri için, çalışma hayatı içinde neyin iyi ve doğru olduğuna dair yönlendirici bir çerçeve sunmaktadır. Kamu görevlileri, karar verirken ya da bir eylemde bulunurken ikilemde kalabilmekte ve bazen karar vermekte zorluklar yaşayabilmektedir. Böyle durumlarda yetkilerin ve kaynakların adil, tarafsız, dürüst ve tutarlı bir biçimde nasıl kullanılacağı sorunu ortaya çıkmaktadır. Kamu hizmetleri, vatandaşların vergileriyle yerine getirilmektedir. Vatandaşlar, düşük maliyetli ve kaliteli hizmet alma beklentisiyle vergilerini kamu görevlilerine emanet etmektedir. Bu anlamda kamu hizmeti bir emanet tir. Kamu görevlileri, bu emanetin bilincinde olarak, kamu hizmetlerini etkin, verimli ve dürüst bir şekilde yürütmeli; görevlerini yerine getirirken ve takdir yetkilerini kullanırken mesleki etik ilke ve standartlara bağlı kalmalıdır. Bazı durumlarda, yasalar ve diğer hukuki düzenlemeler, bir kurumda ortaya çıkan ahlak dışı davranışların tanımlanmasında yetersiz kalabilmektedir. Böylesi yasal boşlukların bulunduğu gri alanlar da, karşılaşılan ikilemlerin çözümünde kamu görevlilerine yardımcı olacak etik ilke ve standartlar, en az yasalar kadar önemlidir. 354

9 Yönetimde yozlaşma olgusu, halkın yönetime olan güvenini ortadan kaldırmaktadır. Savurganlık ve görevi kötüye kullanmanın devlet yönetiminde yeri yoktur. Bunların maliyeti, daha az ve kalitesiz hizmettir. Demokratik yönetim, halkla kamu görevlilerinin arasındaki güvene dayalıdır. Mevcut denetim yöntemleri, yönetim süreci içinde ortaya çıkan kötü yönetim uygulamalarını ve yolsuzlukları önlemede yetersiz kalmaktadır. Mevcut yöntemlerle yolsuzluklar, ancak ortaya çıktıktan sonra tespit edilebildiğinden, israf olan kamu kaynaklarını geri kazanmak çoğu zaman mümkün olamamaktadır. Bu durumda yolsuzluğu ortaya çıkmadan önlemeye yönelik bir araç olan etik denetimi büyük önem kazanmaktadır (Şen, 2012:14-15) yılından önceki dönemde, ülkemizde, kamu görevlilerinin uyması gereken etik ilke ve değerlere ilişkin özel bir düzenleme yoktu. Etik ilke ve standartlar, anayasada, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan yönetmeliklerde, 2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun da, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu nda, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nda ve diğer mevzuatta dağınık olarak yer almaktaydı yılı, ülkemizde etiğe dayalı bir yönetim sisteminin oluşturulmasında dönüm noktasıdır. Bu tarihte çıkarılan 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Kamu Görevlileri Etik Kurulu kurulmuştur. Kamu Görevlileri Etik Kurulu tarafından hazırlanan ve tarihli Resmî Gazete de yayımlanan Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ise, kamu görevlilerinin, görevlerini yerine getirirken uymaları gereken genel etik ilke ve standartları toplu olarak ortaya koyması bakımından önemlidir. Cumhurbaşkanı, milletvekilleri ve bakanlar ile Türk Silahlı Kuvvetleri ve yargı mensupları ve üniversiteler dışındaki tüm kamu personeli, 5176 sayılı Kanun ve ilgili yönetmeliğin kapsamındadır. Yönetmeliğin amacı, kamu hizmetinde etik kültürünü yerleştirmek, kamu görevlilerinin görevlerini yerine getirirken izlemesi gereken etik davranış ilkelerini belirlemek, bu ilkelere göre hareket etmelerine yardımcı olmak ve toplumun kamu idaresine olan güvenini artırmaktır. Kamu görevlileri, görevlerini yürütürken Yönetmelikte belirtilen etik davranış ilkelerine uymakla yükümlüdürler. Bu ilkeler, kamu görevlilerinin istihdamını düzenleyen mevzuat hükümlerinin bir parçasını oluşturur (Şen, 2012: 25-26) Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ve ona dayanılarak çıkarılan yönetmelik çıkar çatışmaları, mal bildirimi, denetim ilkeleri gibi temel konuları ele almakta ve etik kurullar bakımından uygulama örnekleri geliştirileceği belirtilmektedir. Özel güvenlik görevlileri de görevleri süresince kamu görevlisi gibi kabul edilmektedir. Bu nedenle bu ilkelerden bir kısmı onlar için de uyarlanabilir. 355

10 7. KOLLUK ETİK İLKELERİ Kolluk Etik İlkeleri (KEİ) çalışmaları, İçişleri Bakanı Sn. Beşir ATALAY ve Gümrükler Mafaza Genel Müdürlüğünden sorumlu Devlet Bakanı ve Başbakan Sn. Hayati YAZICI nın tarihli imzaları ile tamamlanmıştır. Bir giriş ve toplam 52 maddeden oluşmaktadır. Girişte genel olarak amacı belirtilmiştir. Kapsamda ise, genel kolluk birimleri diyebileceğimiz, Polis, Jandarma ve Sahil Güvenliğin yanında Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğünü de kapsadığı belirtilmiştir. Ayrıca dokuz ana başlık altında ilkeler belirtilmiştir. Bu ana başlıklar aşağıdaki gibidir: - Kolluğun Görevleri - Hizmet Anlayışı - Kolluk Personelinin Nitelikleri - Eğitim - Kolluk Personelinin Hakları - Hesap Verebilirlik Ve Denetim - Kolluk Uygulama Ve Müdahaleleri - Kolluk Ve Yargı İlişkileri - Adli Soruşturmalar Kolluk, bir toplumda hak ve özgürlüklerin korunmasında ve kamu güvenliğinin sağlanmasında toplum hayatı için vazgeçilmez bir unsurdur. Kolluk görevi Anayasa, uluslararası sözleşmeler, kanunlar ve diğer ilgili mevzuata göre yürütülür. Kolluk Etik İlkeleri, kolluk personelinin görevini yürütürken uyması gereken ilkeleri belirlemek, görevin yerine getirilmesinde adalet, tarafsızlık, dürüstlük, liyakat, saydamlık ve hesap verebilirlik ilkelerine bağlı kalarak halkın güvenini tesis etmek amacıyla hazırlanmıştır. Kolluk birimlerinin temel görevi, sorumluluk alanlarında bireylerin hak ve özgürlüklerini koruyarak, güvenliği, asayiş ve kamu düzenini sağlamaktır. Bu onurlu ve saygın görev kolluk personeli tarafından yerine getirilmektedir. Görevin yerine getirilmesinde kolluk personelinin uymak zorunda olduğu davranış kuralları bütünü olan Kolluk Etik İlkeleri her rütbedeki personelin görevini ehliyet ve liyakatle yürütebilmesi için yol gösterici bir rehberdir. Anayasamız, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa Konseyi Kolluk Etik İlkeleri Rehberi referans alınarak hazırlanan bu ilkeler, kolluk görevlilerinin kanunların koyduğu kuralları benimseyip uygulamasını sağlayacağı gibi, kolluk personelinden beklenen davranış kurallarının toplum tarafından bilinmesini de sağlayacaktır (KEİ, 2007: Giriş). Bütün kolluk birimlerinin katkılarıyla hazırlanan Kolluk Etik İlkeleri, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğünü ve bu teşkilatlarda görev yapan kolluk görevlilerini kapsar (KEİ, 2007: Kapsam). Kamu güvenliğini tamamlayıcı mahiyetteki özel güvenlik hizmetlerini yerine getiren özel güvelik meslek mensupları bu etik ilkelerden kendilerine uyarlamalar yapabilirler. 356

11 8. AVRUPA POLİS ETİĞİ KURALLARI Avrupa Polis Etiği Kuralları (APEK), Avrupa Konseyi üyesi devletlerin uzman temsilcilerinden oluşan bir komisyon tarafından Aralık 1998 ile Mart 2001 tarihleri arasında yapılan toplantılarda hazırlanmıştır. Çalışmaya konsey üyesi ülkelerden üst düzey polisler, sosyal bilimciler, hukukçular ve bazı sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katılmıştır. APEK in hazırlanması oldukça demokratik ve bilimsel bir ortamda gerçekleşmiştir. Komisyona katılan her üyeye kendi ülkesi ve toplumu adına görüş ve düşüncelerini ifade etme imkânı tanınmıştır. Komisyondaki çalışmaya, sadece üst düzey emniyet mensupları ve bürokratlar değil; her rütbedeki güvenlik personelinin sorun ve görüşleri yansıtılmıştır. Özellikle sokak polisliği olarak tanımlanan hizmetleri yerine getiren polis memurlarının, alt ve orta düzeyamirlerin sorunlarına değinilmiştir. Belgenin hazırlanmasında komisyona her rütbedenkatılımın sağlanması, ortaya çıkan etik kuralların rütbesiz polisler tarafından da benimsenmesini kolaylaştırmıştır. Kısacası, çalışma sadece üst düzey emniyet mensupları tarafından değil; ilgili bütün tarafların katkılarıyla hazırlanmıştır. Hukukçu ve sosyal bilimcilerden oluşan akademisyenler ve insan hakları örgütü gibi bazı sivil toplum kuruluşlarının da katkıları sağlanmıştır. Altıncı ve son toplantısı Mart 2001 tarihilerinde Strasbourg'da yapılarak tamamlanan bu belge tüm üye ülke polislerine bir tavsiye belge olarak sunulmuştur. Türkiye de de bu doğrultuda çalışmalar yapılarak, tüm genel kolluğu kapsayacak şekilde Kolluk Etik İlkeleri adı altında tamamlanarak tarihinde onaylanmıştır (Cerrah, 2012:29-30). Avrupa Polis Etiği Kuralları yedi ana başlık ve 66 maddeden oluş maktadır. Ana başlıklar aşağıdaki şekildedir: - Polisin amaçları, - Hukuk devletinde polisin hukuki alt yapısı, - Polis ve ceza adalet sistemi, - Polisin kurumsal yapısı, - Polis uygulamaları ve müdahaleleri için kılavuz, - Sorumluluk ve polisin kontrolü, - Araştırma ve uluslar arası yardımlaşma. Avrupa Polis Etiği Kuralları sadece polislerin davranışlarını etik duyarlık açısından sorgulayan etik ilkeler içermemektedir. Polislerin devlete ve vatandaşlara sorumlulukları kadar aynı zamanda kendilerinin sahip oldukları hakları da içeren maddeler bulunmaktadır. Özellikle polislerin başta kendi kurum amirleri olmak üzere devlete ve vatandaşa karşı sahip oldukları haklar da APEK de yer alan ilkeler arasındadır (Cerrah, 2012:57). APEK üye ülkelere polis hizmetlerini araştırmalarını tavsiye ederek tüm ülkeler bazında uluslararası işbirliği yapılmasını istemektedir. Uluslararası sınırların anlamının gitgide azaldığı, Avrupa daki ülkelerarası seyahat ve işlemlerde tüm ülke polislerinin aynı muameleyi yapması için atılan bir adım olmuştur (Richards, 2002: 262) Profesyonellik ve meslek etiği arasında sıkı bir ilişkinin varlığı görülmektedir. Bir hizmet kolunun profesyonel mensubu olmak o mesleğin etik kurallarına uymayı kabullenmeyi de beraberinde getirir. Bu, iç güvenlik hizmetlerini tam zamanlı bir hizmet alanı olarak seçen tüm personeli kapsar. Bu nedenle, Avrupa Polis Etiği Kuralları (APEK) her ne kadar resmî güvenlik mensupları için hazırlanmış bir belge olarak görülse de, yapılan son yasal düzenlemelerle resmî kolluk kurumlarına yardımcı 357

12 hizmet sunan özel güvenlik teşkilatlarının mensupları da bu etik ilkelerin muhatabıdır. Kısacası, yerine getirdikleri görevin güvenlik hizmeti olmasından dolayı bu kurumlar ve onların mensuplarının, resmî güvenlik personeli için hazırlanmış olan güvenlik hizmetleriyle ilgili temel etik kuralları bilmeleri ve içselleştirmeleri gerekli ve yararlı olacaktır (Cerrah, 2008:21). 9. AVRUPA ÖZEL GÜVENLIK SEKTÖRÜ İÇIN ETIK VE DAVRANIŞ KURALI Avrupa da sanayileşme birçok sosyal değişimin önünü açmıştır. Bunlardan birisi iç güvenlikte görev algılamasıdır. Daha önceleri iç güvenlik ihtiyacı, askeri birimler tarafından karşılanmaktaydı. Kentlerin büyümeleri ve sayılarının artması neticesinde Polis denen yapılanma ortaya çıkmış ve hızla gelişmiştir. Kamu yönetimi anlayışındaki değişmelere paralel olarak, güvenlik hizmetlerinde de kısmen özelleşmeye gidilmiştir. Ancak güvenlik devletin asli fonksiyonlarından olduğu için devamlı genel kolluğun yada kamu kolluğunun kontrolü altındadır. Polisin meslekileşmesinde yaklaşık iki yüzyıllık bir süreç geçtikten sonra, Mart 2001 tarihilerinde Strasbourg'da yapılan son toplantının ardından Avrupa Polis Etiği Kuralları (APEK), kabul edilmiştir. Bu belge tüm üye ülke polislerine bir tavsiye belge olarak sunulmuştur. Benzer gelişmeler Avrupa daki Özel Güvenlik için de söz konusu olmuştur. Yine ülkemize göre Özel Güvenlik Mesleği yüzyıldan fazla geçmişe sahiptir. Bu meslek mensupları kendi aralarında örgütlenerek Avrupa Özel Güvenlik Federasyonları- CoESS oluşturmuştur. Avrupa Özel Güvenlik Federasyonları-CoESS tarafından hazırlanan ve Belçika da 18 Temmuz 2003 tarihinde imzalanan kurallar Avrupa Özel Güvenlik Sektörü İçin Etik ve Davranış Kuralı olarak adlandırılmıştır. Bu belge, Fransızca dan Türkçe ye Yusuf Vehbi DALDA tarafından tercüme edilmiştir ( Erişim Tarihi; 08/07/2012). Görüldüğü gibi Özel güvenlik Avrupa Polis Etiği Kuralları (APEK) nın oluşumundan iki yıl sonra kendi meslek etik kurallarını oluşturmuşlardır Sektörde Etik ve Davranış Kurallarına Neden İhtiyaç Var? Özel güvenlik sektörü Avrupa Birliğinde yaklaşık bünyesinde ücretli elemanı çalıştıran şirketi temsil etmektedir. Birliğin gelecekteki genişlemesi dikkate alındığında, bu şirket ve personeli kapsamaktadır. Sektördeki kamu müşterisi de, özel sektör müşterilerinin yanında, gittikçe daha ciddi bir şekilde kalite ile ilgili talepte bulunmaktadır. Çoğu zaman tehlikeli durumlarla karşı karşıya kalan özel güvenlik çalışanlarının her tür amatörlükten arınması ve profesyonel olması her gün daha çok gerekli hale gelmektedir. Malların ve kişilerin korunması ile ilgili artan güvenlik talebi demokratik kurallar ve vatandaşların hukukunun korunması ile sıkı sıkıya uyumlu olmalıdır. Bu çerçevede, özel güvenlik sektörü özgürlüklerin her hangi bir sınırlama olmaksızın kullanılabilmesi için katkıda bulunabilir. Öyleyse özel güvenlik sektörü Avrupa Birliğinin mevcut ve gelecekteki üye devletleri ve onların vatandaşları için çok önemlidir. 358

13 CoESS ve UNI-Europe sektörün Avrupa düzeyinde gelişmesini engelleyen bazı sorunlarını saptamıştır. Yasal düzenlemeler bazen yetersiz veya hiç mevcut değildir ve sektörün ihtiyacı olan profesyonelliğin sağlanmasına imkan vermemektedir. Ayrıca, ulusal düzenlemeler arasındaki farklılıklar, sektörün Avrupa nın bütünleşmesinin etkilerinden yararlanmayı engellemektedir. CoESS ve UNI-Europe tarafından, Avrupa Birliğinin gelecekteki genişlemesi çerçevesinde, özel güvenlik sektörü için Avrupa düzeyinde daha uyumlu bir yasal düzenleme yapılmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir. Sosyal diyalog çalışmaları çerçevesinde CoESS ve UNI-Europe ülkelerdeki ve şirketlerdeki gönüllü uygulama temelinde, tüm sektörün yararına olabilecek bir uyuma yönelik kurallar geliştirmek ve bir Avrupa referansı çerçevesi oluşturma çalışması yapmayı vaat etmiştir. Bu bağlamda, sektörün tüm faaliyetlerinin tam bir profesyonellikle yürütülmesi çok önemlidir. Mevcut düzenleme, Avrupa sosyal tarafları temsilcileri (CoESS ve UNI- Europe), onların sosyal diyalogları çerçevesinde şirketler, ücretliler, müşteriler ve toplumun bütün kesimleri için amaçladıkları ortak yararı olacak davranış ve etik kurallar geliştirmeyi sağlamak maksadıyla belirlenmiştir Bu Davranış Kuralı Nasıl Tasarlandı? Bu davranış kuralı dokümanı, CoESS ve UNI-Europe tarafından, sektördeki şirketler ve çalışanlar için tavsiye edilmiş bir kurallar dizisidir. Bu düzenleme, asgari profesyonellik ve kalite sağlanması için, özel güvenlik faaliyetlerinin CoESS ve UNI-Europe nezdinde saygı gösterilmesinde temel teşkil ettiğini kabul ettiği bazı bakış açılarını yapısal bir şekilde sıralar. Bu düzenlemenin başarısı, içeriğinin tüm ilgili tarafların sahiplenmelerini taahhüt etmeleri ile gerçekleşir İlkeler Avrupa Özel Güvenlik Sektörü İçin Etik ve Davranış Kuralları içerisinde 14 ilkeye yer verilmiş ve açıklamaları yapılmıştır. Biz sadece ilkelerin başlıklarını vermekle yetineceğiz. Bun ilkler aşağıda belirtilmiştir: - Sektöre uygulanacak yasal düzenlemelere saygı gösterilmesi - Şirkette uygulamaya konan sistem ve yöntemlerin saydamlığı - İzinler ve yetkiler - Personel seçimi ve işe alma - Profesyonel/Mesleki Eğitim - Şirketteki sosyal ilişkiler - Çalışma saatleri - Ücret ve gelirler - Fırsat/Şans eşitliği ve ayrıcalıklı davranmama - İş Örgütlenmesi - Müşteriler ile ilişkiler - Kolluk Yetkilileri ile ilişkileri - Özel güvenlik sektörünün diğer şirketler ile ilişkileri Davranış Kuralının uygulamaya konulması ve takibi: CoESS ve UNI-Europe bu kuralın somut olarak uygulamaya konmasında her şirketin sosyal partnerlerinin oynayacağı önemli bir rolü olduğunu kabul eder. CoESS ve UNI-Europe şirket ve ücretliler 359

14 yöneticilerinin bu kural ilkelerinin günlük pratik uygulamalarına dahil edilmesi konusunda kuvvetle ısrar eder. Onlar, patron ve sendika örgütleri nezdinde de bu düzenlemenin mümkün olduğu en iyi ölçüde uygulanması açısından da ısrar ederler. CoESS ve UNI-Europe kendi sosyal diyalogları çerçevesinde bu kuralın uygulanması ve düzenli olarak değerlendirmeler yapmaya devam edeceğini taahhüt eder. Bu nedenle, ön takip ve değerlendirmelerin şirket düzeyinde olduğu gibi ulusal düzeyde de yapılması zorunludur. 10. ÜLKEMİZDE ÖZEL GÜVENLİK VE MESLEK ETİĞİ Ülkemizde Özel Güvenlik bizde batıya göre oldukça geç bir zamanda 1980 li yıllarda başlamasına rağmen sektör olarak çok hızlı gelişme göstererek genel kolluk olan polis sayısını yakalamıştır. Bu özel güvenlik adına olumlu bir durumdur. Ancak, genel kolluk olan polis, jandarma ve sahil güvenliğin yanında Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğünü de kapsayacak Kolluk Etik İlkeleri tarihinde oluşturulmuştur. Ancak özel güvenlikle ilgili üzerinde uzlaşılmış bir metin bulunmamaktadır. 2. Ulusal Özel Güvenlik Sempozyumunda Gazi ve Seher Uçkun (2005: ) tarafından Özel Güvenlik Personelinde Etik isimli bir bildiri sunulmuştur. Bu bildiride özel güvenlik personelinin mutlak uyması gereken ilkelerin dayandığı kavramlar sayılmış ve izah edilmiştir. Bu ilkeler; meslek sevgisi, görev bilinci, dürüstlük, sadakat, cesaret, fedakârlık, yeterlik, mutlak itaattir. Ayrıca özel güvenlik elemanı ve yöneticisinde olmaması gereken etik dışı davranışlar da sayılarak açıklanmıştır. Bu etik dışı davranışlar; ayrımcılık, kayırma, rüşvet, yıldırma-korkutma, istismar, ihmal, bencillik, yolsuzluk, işkence/eziyet, yaranma/dalkavukluk, şiddet/baskı/saldırganlık, hakaret ve küfür, görev ve yetkinin kötüye kullanımı, dedikodu, zimmet, dogmatik davranış, yobazlık/bağnazlıktır. Özel güvenlik temel eğitimi; silahsız 100, silahlı 120 saat eğitimi içermektedir yılındaki yönetmelik değişikliğine göre oluşturulan 11 dersin içerisinde özel güvenlik meslek etiği ile ilgili bir ders bulunmamaktadır. Buna karşılık, ön lisans düzeyinde eğitim veren bazı meslek yüksek okulları bünyesinde bu konuda dersler bulunmaktadır. Tespit edebildiğimiz bazılarının isimleri aşağıda belirtilmiştir: - Anadolu Üniversitesi Açık öğretim fakültesi, Özel Güvenlik ve Koruma Önlisans Programı (ÖGK204U-Özel Güvenlik Meslek Etiği) - Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu (GUVZ212-Özel Güvenlik Ve Meslek Etiği) - Giresun Üniversitesi Espiye Meslek Yüksekokulu (Özel Güvenlik Meslek Etiği) - Celal Bayar Üniversitesi Salihli Meslek Yüksekokulu (1132- Özel Güvenlik ve Meslek Etiği ) Ülkemizde Özel Güvenlik Federasyonu üyeleri; Avrupa Özel Güvenlik Federasyonları- CoESS tarafından hazırlanan ve Belçika da 18 Temmuz 2003 tarihinde imzalanan Avrupa Özel Güvenlik Sektörü İçin Etik ve Davranış Kuralı nı örnek alarak Ülkemizde Özel Güvenlik Federasyonu Etik Kuralları/İlkeleri ni oluşturmuşlardır ( 360

15 Benzer bir çalışma Özel Dedektifler Derneği tarafından yapılmıştır. Ülkemizde henüz yasalaşamamış özel dedektif kanun tasarısına rağmen bu konuya ilgi duyan insanlar bir sivil toplum örgütü kurarak dernekleşmişler ve dernek yönetim kurulu tarafından Özel Dedektifler Derneği Etik Kurallar ve Çalışma Yönetmeliği ni oluşturmuşlardır ( 11. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Güvenlik hizmeti toplum hayatında büyük önem arz eden bir kamu hizmetidir. Bu hizmet, insanların fizyolojik ihtiyaçlarından sonra, toplumsal hayatlarında kamu düzenini sağlayarak, birlikte yaşamalarına imkân vermesi dolayısıyla vazgeçemeyecekleri öncelikli ihtiyaçlarındandır. Önceden devlet tekelinde olan ve genel kolluk güçlerince yerine getirilen iç güvenlik hizmetlerinde de özelleşme ortaya çıkarak Ticari Özel Güvenlik Hizmeti ortaya çıkmıştır. Türkiye nin ekonomik, sosyal ve toplumsal yapısı, özel güvenlik hizmetlerini çok çabuk benimsemiş ve kısa sürede eğitim alan özel güvenlik personel sayısı genel kolluğun sayısına ulaşmıştır. Meslek Etiği; belirli bir meslek grubunun, mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu; meslek üyelerine emreden, onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan, kişisel eğilimlerini sınırlayan, yetersiz ve ilkesiz üyeleri, meslekten dışlayan, meslek içi rekabeti düzenleyen ve hizmet idealini korumayı amaçlayan ilke ve kurallar bütünüdür. Meslek onuru, mesleğin uygulanmasına ilişkin kurallara sıkı sıkıya bağlıdır. Meslek etiğine aykırı davranan meslek mensupları yalnız kendi itibarlarına değil, mesleğin itibarına da zarar veriler. Bir meslek dalı, toplumun kaçınılmaz olan bir ihtiyacını karşılar. Güvenlik hizmetini meslek olarak yerine getirenler, gerçek başarıya ulaşa bilmeleri, meslek ideallerinin korunması ve toplumla çatışmaya girilmemesi için evrensel değerler bağlamında meslek standartları oluşturulmaktadır. İyi bir güvenlik görevlisi olmanın en öncelikli şartı iyi bir insan olmaktır. İç güvenlik hizmetinde görev alacak bir kişide etik duyarlılık ve farkındalık bilinci olmalıdır. Etik duyarlılığın arttırılması çalışmaları, tıpkı koruyucu hekimlik gibi güvenlik görevlilerini daha büyük yanlış ve suçlardan uzak tutacaktır Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ve ona dayanılarak çıkarılan yönetmelik çıkar çatışmaları, mal bildirimi, denetim ilkeleri gibi temel konuları ele almaktadır. Özel güvenlik görevlileri de görevleri süresince kamu görevlisi gibi kabul edilmektedir. Bu nedenle bu ilkelerden bir kısmı onlar için de uyarlanabilir. Kolluk Etik İlkeleri, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğünü ve bu teşkilatlarda görev yapan kolluk görevlilerini kapsar. Kamu güvenliğini tamamlayıcı mahiyetteki özel güvenlik hizmetlerini yerine getiren özel güvelik meslek mensupları bu etik ilkelerden kendilerine uyarlamalar yapabilirler. Avrupa Polis Etiği Kuralları (APEK), Avrupa Konseyi üyesi devletlerin uzman temsilcilerinden oluşan bir komisyon tarafından Mart 2001 de hazırlanıp kabul edilmiştir. Avrupa Polis Etiği Kuralları (APEK) her ne kadar resmî güvenlik mensupları için hazırlanmış bir belge olarak görülse de, yapılan son yasal düzenlemelerle resmî kolluk kurumlarına yardımcı hizmet sunan özel güvenlik teşkilatlarının mensupları da bu etik ilkelerin muhatabıdır. 361

16 Avrupa Özel Güvenlik Federasyonları-CoESS tarafından hazırlanan ve Belçika da 18 Temmuz 2003 tarihinde imzalanan kurallar Avrupa Özel Güvenlik Sektörü İçin Etik ve Davranış Kuralı olarak adlandırılmıştır. Özel güvenlik, Avrupa Polis Etiği Kuralları (APEK) nın oluşumundan iki yıl sonra kendi meslek etik kurallarını oluşturmuşlardır. Türkiye deki özel güvenliğin benzer bir süreç takip etmesi beklenmektedir. Sonuç olarak; ülkemizde özel güvenlikle ilgili üzerinde uzlaşılmış bir metin bulunmamaktadır. Bu konuda bilimsel çalışmalar yapılmakta, bazı yüksek okullarda Özel Güvenlik ve Meslek Etiği adı altında derler okutulmaktadır. Özel Güvenlik Federasyonu ile Özel Dedektifler Derneği kendi çaplarında bazı kurallar oluşturmaya çalışmışlardır. Ancak özel güvenlik de genel kolluk gibi genel kamu güvenliğine hizmet vermektedir. Dolayısı ile yaptıkları hizmetler ve hatalar vatandaşların temel hak ve özgürlükleri ile çok yakından ilgilidir. Bu nedenle kendi işverenlerini ve çalışanlarının yanında toplumun geniş kesimlerini içine alan bir çalışma neticesinde önceki çalışmalar da referans alınarak Özel Güvenlik ve Meslek Etiği İlkeleri oluşturulmalıdır. KAYNAKÇA Aydın, A. Hamdi, (1996). Polis Meslek Hukuku, Doğuş Matbaacılık, Ankara. Aydın, A. Hamdi, (2002). Özel Güvenlik Teskilatı: Kurulusu, Görevleri, Yetkileri, Polis Bilimleri Dergisi, s , Cilt:4, Sayı:1-2, Baskent Ofset, Ankara. Aydın, İnayet ve Aydın, Erdem, (2000). Polis Meslek Etiği, Eğitim Daire Başkanlığı, EGM Basımevi, Ankara Aytaç, Ömer, (2003). Meslekler Sosyolojisi Açısından Polislik Mesleği, Polis ve Sosyal Bilimler Dergisi, s.15-33, Yıl:1, Cilt:1, Sayı:1, Nisan, Gaziantep. Bal, İhsan ve Beren Fatih, (2007). Polis Etiği, 2. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara. Cerrah, İbrahim, (2008). Avrupa Polis Etiği Kuralları ve Türkiye Güvenlik Personelinde Mesleki Sosyalleşme, TESEV Yayınları, Ankara. Cerrah, İbrahim, (2012). Polis Etiği, Polis Akademisi Yayınları, Ankara. Doğan, D. Mehmet,(1990), Büyük Türkçe Sözlük, Ankara: Rehber Yayınları. Fındıklı, Remzi, (2000). Polislik Mesleğinin Özellikleri ve Meslekî Kimlik Olgusu, Polis Bilimleri Dergisi, s.1-16, Cilt:2, Sayı:5-6, Ankara. Güllüoğlu, Özlem, (2006). Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Anlayışı, II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu, s , Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını. İşgüden, Burcu ve Çabuk, Adem, (2006). Meslek Etiği ve Meslek Etiğinin Meslek Yaşamı Üzerindeki Etkileri, Sosyal Bilimler Dergisi, s , Cilt:9, Sayı:16, Balıkesir Üniversitesi SBE Yayını. Kızılçelik, Sezgin ve Erjem Yasar (1996). Açıklamalı Sosyoloji Sözlüğü, 4. Baskı, Saray Kitapevleri, İzmir. Kuyaksil, Ali (2000) Yılda Polis Teskilatının Tarihçesi, Kolluk Kavramı ve Günümüzde Emniyet Teşkilatı, Polis Dergisi 155. Yıl Özel Sayısı, s.2-25, Yıl:6, Sayı:22, EGM Basımevi, Ankara. Kuyaksil, Ali ve Akçay, Osman, (2005). Türkiye de Meslekleşme Olgusu Olarak Özel Güvenlik Hizmeti, Polis ve Sosyal Bilimler Dergisi, s , Cilt:3, Sayı:2, Gaziantep. Öztürk, N. Kemal, (2008). Etik ve Kamu Yönetimi, Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar, 2. Baskı, s , (Editörler: A. Balcı, A. Nohutçu, N. Kemal Öztürk, B. Coşkun), Seçkin Yayınevi, Ankara. Richards, Neil, (2002). Avrupa Konseyi Avrupa Polis Etiği Kuralları, Polis Meslek 362

17 Etiği, s , (Editörler: İhsan Bal ve M. Bedri Eryılmaz), Polia Akademisi Yayınları, Ankara. Şen, M. Lütfi, (2012): Kamu Görevlileri Etik Rehberi, T.C. Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu Yayını, Ankara Türkiye Bilimler Akademisi, (2011). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü Sosyal Bilimler, Türkiye Bilimler Akademisi Yayını, Ankara. Uçkun, Gazi ve Uçkun, Seher, (2005). Özel Güvenlik Personelinde Etik, II. Ulusal Özel Güvenlik Sempozyumu, s , (Editörler: F. Çelik, S. Akpınar, B. Urhan, G. Uçkun ve D. Dağdeviren), Kocaeli Üniversitesi Yayını, Kocaeli. Yılmaz, Ali, (1996). Özel Güvenlik Sistemi, Okyanus Dağıtım, Malatya sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun, Resmî Gazete, 26/06/2004. Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik, Resmî Gazete, 07/10/2004, Sayı: ( Erişim Tarihi:13/07/2012) ( Erişim Tarihi: ) ( Erişim Tarihi; 08/07/2012) ( E.Tarihi: ) ( E.Tarihi: ) ( Erişim Tarihi: ). 363