NUMUNE ALMA VE TEST REHBERİ TALİMATI

Transkript

1 Sayfa No: 1/77 1. AMAÇ ve KAPSAM Bu talimatın amacı, Adana Halk Sağlığı Merkezi laboratuarına gelen numunelerin (kan, idrar, gaita) alınması, kabulü, laboratuvarlara sevki, numunelerin çalışılması, Laboratuvar Bilgi Yönetim Sistemine kaydı, gönderilmesi, analiz sonuçlarının alınması ve yayınlanması çalışmalarının tanımlanması kabul kriterlerini belirlemektir. Bu talimat çalışmaları ve çalışmaları yürüten personeli kapsar. 2. SORUMLULUKLAR Gelen numunelerin kabul kriterlerine göre uygunluğunun kontrolü, kayıt edilmesi, uygun ortamda saklanması ve güvenli bir şekilde ilgili birimlere /bölümlere en kısa sürede dağıtım ve teslim işlemlerinden Kabul Personeli, Laborauvara gelen numunelerin teslim alınması ve kabul kriterlerine göre uygunluğunun tekrar kontrol edilmesi işlemlerinden teslim alan; laboratuar personeli sorumludur. 3. TANIMLAR ve KISALTMALAR LBYS : Laboratuvar Bilgi Yönetim Sistemi SMS : Kısa Mesaj ASM : Aile Sağlığı Merkezi : Adana Halk Sağlığı Laboratuvarı Soğuk Zincir: +2 C ile +8 C, ortam 4. GÜVENLİK ÖNLEMLERİ (*) Her personel, uygulamalar esnasında Laboratuvar Güvenliği Rehberinde yer alan laboratuvar güvenlik önlemlerine uyar. 5. EKİPMANLAR (*) a. Mor Kapaklı Tüp b. Sarı Kapaklı Tüp c. İdrar Tüpleri d. Gaita Tüpü 6. MATERYAL (*) Analize alınacak kan, idrar, gaita numuneleri

2 Sayfa No: 2/77 7. UYGULAMA 7.1. Hekim Tarafından Test Girişleri Aile hekimleri LBYS ye entegre kullandığı yazılım programından testleri online olarak ister. Online yapılmayan test istemlerinin girişleri laboratuvar numune kabul personelleri tarafından manuel olarak yapılır. Aile Hekimi test seçimini tamamlandıktan sonra sistem üzerinden istemi onaylar, isteme uygun olarak numuneler ASM kan alma birimi tarafından alınır. ASM kan alma personeli hastayı tamamlayan barkotu sistem üzerinden barkodu yazdırır ve uygun tüplere yapıştırır. İnternet elektrik, vb sebeplerle online giriş yapamayan ASM ler numune tüpleriyle birlikte Nolu AHO İstem Listesi/ Nolu AHB Tetkik İstem Listesi formunu ring araç personeline teslim eder. Hasta numunelerinin laboratuvara kabulü yapılana kadar ASM hekimleri mevcut istemin üzerine yeni test girişi yapabilir. lerin laboratuvara kabulünden sonra ASM hekimince yeni test talebi/test değişikliği laboratuvar uzmanınca değerlendirilir. Uygun bulunursa laboratuvarca ekleme yapılır. ASM Hekimi misafir hastaların test istemini sistem üzerindeki misafir girişi panelinden yapabilmektedir Alımı Alımında Kullanılan Tüpler ve Özellikleri a) Mor Kapaklı Tüp: Hemogram tüpü, K 2 EDTA lı tüp veya kan sayım tüpü olarak adlandırılabilir. Bu tüpler kan sayımında, Sedimentasyon, HbA1c düzeyinin belirlenmesinde ve kan grubu analizinde kullanılır. Tüpte pıhtı oluşumunu engellemek için kan tüpe alınır alınmaz tüp yavaşça 8-10 kez alt üst edilerek karıştırılmalıdır. Çalkalama işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır. Tüpün üzerinde işaretli yere kadar kan alınmalıdır. Eğer alımda pıhtı gelişmiş ise başka bir tüpe yeniden kan alınmalıdır. b. Sarı Kapaklı Tüp: Santrifüj işleminden sonra kanın şekilli elemanları ile serum arasında fiziksel bir engel oluşturma özelliğinden dolayı jelli tüpler kullanılır. Bu tüplerin çeperinde bulunan pıhtı aktivatörleri kanın pıhtılaşmasını hızlandırır. Kanın bu aktivatörlerle iyice temas etmesi için kan alımından sonra tüp yavaşça 5-6 kez altüst edilmelidir. Bu Hemogram Tüpü Biyokimya Tüpü

3 Sayfa No: 3/77 tüplerde biyokimyasal, serolojik, hormon, vb. testlerin analizi yapılır. c. İdrar Tüpleri: İdrar cihazların marka-modeline göre kullanılan tüpler değişir. Genellikle kullanılan tüpler idrar analizine uygun temiz, kapaklı, saydam plastik tüplerdir. d) Gaita Tüpü: İçinde gaitayı stabilize edecek bileşenler bulunan kaşıklı tüplerdir. İdrar Tüpü Gaita Tüpü 7.3. Alımı Öncesi Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ve Test Sonuçlarını Etkileyen Analiz Öncesi Değişkenler Günlük biyolojik ritim, egzersiz, açlık, diyet, ilaç alınması, alkol veya sigara kullanılması gibi durumlar birçok laboratuvar tetkik sonucunu etkileyebilir. Lipemik numuneler hem analiz cihazlarının proplarında tıkanmaya neden olur hem de bazı test parametrelerini etkileyebilir. Genel olarak tüm testler için saatlik açlık sonrası sabah kanının alınması önerilir, açlık süresinin 16 saati geçmemesi de gerekir. Tetkiklerden önceki 24 saat süresince ağır ve zorlayıcı egzersizlerden kaçınılmalıdır ve kan alımından önce hastanın yarım saat kadar dinlenmiş olması önerilir. Test sonuçlarını etkileyen analiz öncesi değişkenler kontrol edilebilen ve kontrol edilemeyen olmak üzere 2 alt başlık altında toplanmaktadır Kontrol Edilebilen Değişkenler Duruş: Yetişkin bir bireyde yatar pozisyondan dik pozisyona geçmede kan hacmi yaklaşık %10 ( ml) azalır. Bu durum plazma protein konsantrasyonunda yaklaşık % 8-10 luk bir artışa neden olabilmektedir. Uzun süreli yatak istirahatı: Uzun süreli yatak istirahatlerinde serum protein ve albümin düzeyleri düşer, serum kalsiyumu dışında proteine bağlı maddelerin düzeyleri düşer, kemik kalsiyum mobilizasyonu sonucu kan ve idrar kalsiyum düzeyi artar.

4 Sayfa No: 4/77 Egzersiz: Orta yoğunlukta yapılmış bir egzersiz kan glukoz düzeylerini yükseltir iken, insülin salınımını da uyarmaktadır. Düşük yoğunlukta yapılmış egzersizden sonra kan laktat düzeyleri artar. Bu durum ortamın ph değişimlerine neden olarak test sonuçlarını etkileyebilmektedir. Sirkadiyen Değişim: Vücut sıvılarındaki bileşenlerin çoğu gün boyunca döngüsel veya sirkadiyen değişimler göstermektedir. Bu değişimlere katkıda bulunan etmenler duruş, aktivite, beslenme, stres, gün ışığı/karanlık, uyku/uyanıklıktır. Seyahat: Birkaç saatlik yolculuklar sirkadiyen ritmi değiştirebilmektedir. Beslenme: Beslenme sonrası en çok etkilenen (artış yönünde) parametreler glukoz, demir, total lipitler ve alkalen fosfatazdır. Akşam saatlerinden yüksek protein içerikli bir beslenmeden sonra serum üre azotunda, fosfatta ve ürik asitte beslenmeden 12 saat sonra bile yükseklikler gözlenebilmektedir. Sadece beslenme değil, besinlerin içeriğindeki maddelerde test sonuçlarını etkileyebilmektedir. Kötü beslenme enzim düzeylerinde düşüşe neden olmanın yanısıra serum total protein ve albümin düzeylerinde düşüşe neden olabilmektedir. tiroid hormonları düşebilmektedir. Obezite: Vücut ağırlığı arttıkça her iki cinsiyette de serum LDH düzeyleri artmaktadır. Erkeklerde serum AST, kreatinin, hemoglobin ve total protein düzeyleri vücut ağırlığı ile birlikte artar iken, kadınlarda serum kalsiyum düzeyleri artar. Obezlerde plazma insülin düzeyleri artar iken, glukoza yanıt azalır. Obez erkeklerde serum testosteron düzeyleri düşer. Sigara İçimi: Sigara içimi immün yanıtı etkilemektedir. İçicilerde içmeyenlere göre serum IgA, IgG ve IgM düzeyleri daha düşük iken IgE düzeyleri daha yüksektir. Sigara içenlerde CEA düzeylerinde hafif pozitiflikler izlenebilmektedir. Alkol Alımı: Orta derecede tek ölçü alkol almak, laboratuvar testlerini çok az etkilemektedir. Kronik alkol alımı olan bireylerde GGT, AST ve ALT düzeyleri sağlıklı popülasyona göre daha yüksek olabilmektedir. İlaç Kullanımı:Birçok ilaç laboratuvar test sonuçlarını etkileyebilmektedir Kontrol Edilemeyen Değişkenler Yaş: Birçok testin referans aralığı yaş grubuna göre değişir. Cinsiyet: Ergenlik öncesi dönemde cinsiyetler arasında pek fark yok iken,ergenlik sonrası erkeklerde serum ALP,ALT,AST,CK gibi enzimler daha yüksek çıkabilir.

5 Sayfa No: 5/77 Gebelik: Ortalama kan hacmindeki artışa bağlı olarak test sonuçları değişebilir. Mevsimsel değişiklikler ve Çevresel Etmenler: Test sonuçlarının bazılarında (D vitamini gibi) mevsimsel değişimler olabilir, Yüksek yerlerde yaşayanlarda hemoglobin düzeyleri daha yüksektir. Ateş: Glukoz, lipid, ürik asit gibi bazı parametreler etkilenebilmektedir. Transfüzyon: Tam kan veya plazma verilmesi ile plazma protein derişimlerinde artış meydan gelebilmektedir Alımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar a. Kan örnekleri: Analizler için venöz kan tercih edilmelidir. Kan alımında alkolle temizlenen bölgenin kuruması beklenir. Kan alınacak bölgenin temizlenmesinde povidon iyodin bazı testlerle interferans oluşturabileceğinden kullanılmamalıdır. Evde bakım hastalarından alınan numunelerde varsa İV infüzyon yapılan kolun damarından değil, başka bir venöz damardan kan alınır. Turnike uygulaması en fazla 1 dk olmalıdır. Damara girildikten sonra turnikenin gevşetilerek, kanın serbestçe vakumlu tüp içine akması sağlanır. Kan alımı sırasında enjektör kullanılıyor ise hemolizin önlenmesi için uygun çapta iğne kullanılmalı, piston yavaş çekilmeli ve iğne ucu çıkarılarak kan tüpe yavaşça boşaltılır. Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır. Kan alımından önce hastada yaratılan stres oluşturulmamalıdır. Hemogram (mor kapaklı, K2 EDTA lı) tüplerine alınan kanlar pıhtı oluşumunu engellemek için en az 5-6 (ideali 8-10) kez yavaş bir şekilde alt-üst edilmelidir. Tüplerden birbirine aktarım yapılmamalıdır (ör. hemogram tüpünden biyokimya tüpüne). alımından sonra hastanın barkodu yazdırılarak tüplere uygun bir şekilde yapıştırılmalıdır. Online istemi yapılamamış (internet, elektrik kesintisi vb nedenlerle) hastalarda numune alımından sonra hem tüpe hem de istem kağıdına hasta bilgileri doğru bir şekilde yazılmalıdır. b. İdrar örnekleri (Spot idrar):

6 Sayfa No: 6/77 Üriner bölge temizlenir, idrarın bir kısmı tuvalete yapılır, orta akım idrarı laboratuvar tarafından verilen idrar kabına alınır. Ardından kapaklı tüpe temiz bir şekilde belirtilen düzeye kadar doldurulup, tüpün kapağı kapatılır. Numuenin normal koşullar altında en geç 30 dk içinde laboratuvara teslim edilmelidir. Sabah alınan ilk idrar, mikroskobi için daha uygundur. 0-3 yaş çocuklardan idrar alımı: Üretra etrafı önden arkaya doğru temizlenir. İdrar toplama torbalarından (ağzı yapışkan kağıt ile kapalı, tek kullanımlık, steril plastik torbalar) birinin yapışkan bandı açılarak üretra etrafına düzgünce yapıştırılır. Torba yerinden oynatılmadan çocuk bezi bağlanır. Sık sık kontrol edilerek, her seferinde dolu torbadaki idrar yukarıda bahsi geçen kurallar çerçevesinde kapaklı idrar tüplerine aktarılır lerin Santrifüj Edilmesi ve Saklanması Kan örneklerinin alındığı tüpler ağzı açılmadan santrifüj edilmelidir. Santrifüj cihazlarının temizliği uygun bir şekilde yapılmalı, tüp kırılması durumunda tüp yuvaları da dahil olmak üzere dezenfekte edilmelidir. Santrifüjlerin hızı ve santrifüj etme süresi en az 3 ayda bir kontrol edilmelidir. Hastadan jelli sarı kapaklı (biyokimya tüpüne) alınan kan örneği doğrudan güneş ışığına maruz kalmadan, oda sıcaklığında (20-24 C) fibrin oluşumu için ortalama dakika (pıhtı oluşumu bireysel değişimler gösterebilmektedir) bekletilmeli ve sonrasında santrifüjedilerek hücrelerinden ayrılmalıdır. Santrifüj işlemi sonrası numuneler sporlara düzgün ve sıralı bir şekilde dizilmelidir lerin Ring Görevlilerine Teslimi ve Laboratuvara Taşınması ler ve istem belgeleri sorumlu ASM celerce alınır. ler GPS üzerinden lokalizasyon takibi yapılan soğuk zinciri (+2+8 C) olan araçlarla alınır. Ring araç görevlileri barkod okutucu ile numuneleri teslim alır lerin Laboratuvara Kabulü veya di ASM lerce barkodlanarak gönderilen tüplerin uygun bir şekilde barkodlanmış olması (tüp-barkod uyumu sağlanmalı), tüplerin sağlam ve kapaklarının kapalı olmalıdır.

7 Sayfa No: 7/77 Kabul personelince numunelerin kontrolü yapılır. Uygun numunelerin barkodları okutularak LBYS de kabulü yapılır ve ilgili laboratuvara sevk edilir. İnternet,elektrik kesintisi vs. gibi acil durumlarda Aile Hekimlerince numunelerle beraber analiz istem formu gönderilir. kabul personeli numunelerin kontrolünü yapar, uygun numunelerin kaydını yaparak LBYS üzerinden barkod numarası alır ve tüplere yapıştırarak ilgili laboratuvara sevkini yapar. a. ler İçin Kabul : Tam kan sayımı, sedimantasyon ve HbA1c analizleri için EDTA lı tüpe yeterli miktarda (dolum çizgisine kadar, 2 ml) kan pıhtılaşmaya izin verilmeden alınmış olmalıdır. Aynı hastadan kan grubu istemi varsa ayrı bir EDTA lı tüpe yeterli miktarda (dolum çizgisine kadar, 2 ml) kan alınmalıdır. Bir biyokimya tüpünden Serolojik, Biyokimyasal, Hormon ve Dış Laboratuvar testleri çalışılmaktadır. Biyokimya tüpüne dolum çizgisine kadar (5 ml) kan alınmalıdır. Hastadan test istem çokluğuna göre gerekirse 2 veya daha çok tüp alınmalı, alınan her tüp barkodlanmalı, hastadan birden fazla tüpe kan alındığına dair not düşülerek ring görevlisine teslim edilmelidir. İdrar numunesi ASM lere dağıtılan tüpler içerisinde, işaretli çizgiye kadar alınmış olmalıdır. Gaita analizi için stabilizatör madde ekli tüplere, Alınmış olan numune en geç 1 saat içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Nohut büyüklüğünde gaita, testler için yeterlidir. Tüm numunelerin online istemi yapılmalıdır. Online istem yapılamayan durumlarda (ASM de internet kesintisi, vb.) hastaya ait test istem kağıdı gönderilmeli, istem kağıdı ve tüp üzerinde hastanın adı-soyadı, ASM kodu ve laboratuvar defter kayıt numarası olmalıdır. İstem kağıdı üzerindeki bilgiler ile tüp üzerindeki bilgiler aynı olmalıdır. lerin bulunduğu taşıma kap ve tüplerinde kırık, çatlak veya yabancı madde olmamalıdır. b. ler İçin : Otomasyon girişi olmayan ve/veya istemi olmayan numuneler (istem formu olanlar hariç), Barkodsuz veya uygun barkodlanmamış numuneler (istem formu olanlar hariç), Barkodu hasta tanımlanmasını olanaksız kılacak şekilde tahrip olmuş numuneler, Son kullanma tarihi geçmiş tüpe alınmış numuneler, Yanlış tüpe alınan numuneler,

8 Sayfa No: 8/77 Kapağı açılmış, içeriği dışına sızan numuneler, kırık tüpler, Yetersiz (analizler için belirlenmiş asgari serum/idrar miktarının altındaki) numuneler (parametre red edilir) un santrifüjden sonra dahi pıhtılı olması, Uzun süre uygunsuz koşullarda bekletilmiş numuneler (santrifüjsüz numuneler, tam kan sayımı için 24 saatten fazla beklemiş numuneler, vb.), Laboratuvara uygunsuz transport edilen numuneler (tüp kapağı kırık, açık, vb), Tüp ile istem bilgilerinin uyuşmadığı numuneler, Yanlış barkodlanmış numuneler, Santrifüj edilmeden gönderilen numuneler(kısmı red) Gaita tüpünde stabilizatörü dökülmüş numuneler Hemoliz, Lipemi, İkter (Laboratuvarımızda hemoliz/lipemi/ikter durumları değerlendirilmekte, eğer etkilenmenin olacağı sınır aşılmışsa, derecesine göre sonuç hiç verilmemekte veya sonuç raporunda uygunsuzluk belirtilip, numune tekrarı talep edilmektedir.) c. lerin Çalışılacağı Birimlere Dağıtılması: kabul biriminin kabul ettiği numuneler fibrin, pıhtı, santrifüj yönünden değerlendirilir. Yeniden santrifüj gerektiren numuneler ayrılarak yeniden santrifüj yapılır, ASM lerden santrifüj edilmeden gelen numuneler reddedilir. ler yapılabilirliğine göre test reddi/ tamamen red şeklinde yapılır(yetersiz numuneler tamamen reddedilmez analizlerin miktarına göre çalışılır), LBYS üzerinden ASM hekimi bilgilendirilir. LBYS üzerinden istem yapan hekime SMS ile bilgilendirme yapılmaktadır d.lerin Saklanması Analizi biten biyokimya numunelerin preanalitik sistem üzerinden otomatik olarak kapakları kapatılarak online postanalitik arşivleme ünitesine kaldırılır. Arşivleme ünitesinde 2 iş günü 2-8 C de muhafaza edilmekte, süresi dolan tüpler otomatik olarak tıbbi atık poşetine atılmaktadır. Tam kan sayımı ve kan grubu analizleri sonuçlandıktan sonra hemogram tüpleri 24 saat buzdolabında 2-8 C de muhafaza edilmekte, süre sonunda tıbbi atık olarak bertaraf edilmektedir.

9 Sayfa No: 9/77 İdrar ve gaita numuneler ise analiz tamamlanıp, uzman tarafından sonuçları onaylandıktan sonra tıbbi atık olarak bertaraf edilmektedir. kabul biriminde Otomasyon girişi olmayan ve/veya istemi olmayan numuneler (istem formu olanlar hariç),barkodsuz veya uygun barkodlanmamış numuneler (istem formu olanlar hariç),barkodu hasta tanımlanmasını olanaksız kılacak şekilde tahrip olmuş numuneler,son kullanma tarihi geçmiş tüpe alınmış numuneler,yanlış tüpe alınan numuneler,uygun barkodlama yapılmayan, vb. kanlar numune kabul de bir hafta muhafaza edilmektedir. e.tıbbi Atıkların İmhası Tıbbi atıkların bertarafı ÇT02/ Kimyasal,Tıbbi ve Evsel Atık İmha Talimatı na göre yapılır. Analizörlerden çıkan sıvı tıbbi atıklar nötralizasyon sistemine yönlendirilir, burda doğaya salınabilir hale geldikten sonra kanalizasyona verilir. Analizi tamamlanan numuneler gün sonu tıbbi atık poşetlerine konur ve geçici atık depolama konteynırlarına bırakılır. İşlemlerin yapılmasında tıbbi atık personeli, denetiminden ise laboratuvar birim sorumlusu sorumludur. Geçici atık depolama konteynırlarına biriktirilen bu atıklar Büyükşehir Belediyesi tarafından tutanakla teslim alınır. LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN TESTLER (Testler Alfabetik Sıraya Göre Sıralanmıştır) Tablo 1. Laboratuvarımızda çalışılan Biyokimya Testleri BİYOKİMYA TESTLERİ TESTLER Örnek Tüp Kapağı Rapor Tarihi Alanin Aminotransferaz (ALT) Sarı Her Gün Aynı Gün

10 Sayfa No: 10/77 Albumin Sarı Her Gün Aynı Gün Alkalen Fosfataz (ALP) Sarı Her Gün Aynı Gün Amilaz Sarı Her Gün Aynı Gün Aspartat Aminotransferaz ( AST) Sarı Her Gün Aynı Gün Bilirubin (Direkt) Sarı Her Gün Aynı Gün Bilirubin (Total) Sarı Her Gün Aynı Gün Demir (Fe) Sarı Her Gün Aynı Gün Demir Bağlama Kapasitesi (UIBC) Sarı Her Gün Aynı Gün Fosfor (P) Sarı Her Gün Aynı Gün Gama Glutamil Transferaz (GGT) Sarı Her Gün Aynı Gün Glukoz Sarı Her Gün Aynı Gün HbA1c Tam Kan Mor Her Gün Aynı Gün HDL Kolesterol Sarı Her Gün Aynı Gün Kalsiyum (Ca) Sarı Her Gün Aynı Gün Kan Üre Azotu (BUN) Sarı Her Gün Aynı Gün Klorür (Cl) Sarı Her Gün Aynı Gün Kreatin Kinaz (CK) Sarı Her Gün Aynı Gün Kreatinin Sarı Her Gün Aynı Gün Laktat Dehidrogenaz (LDH) Sarı Her Gün Aynı Gün LDL Kolesterol Sarı Her Gün Aynı Gün Potasyum (K) Sarı Her Gün Aynı Gün Sodyum (Na) Sarı Her Gün Aynı Gün Total Protein Sarı Her Gün Aynı Gün Total Kolesterol Sarı Her Gün Aynı Gün Trigliserid Sarı Her Gün Aynı Gün Magnezyum Sarı Her Gün Aynı Gün Ürik Asit Sarı Her Gün Aynı Gün Tablo 2. Laboratuvarımızda Çalışılan İmmünoassay Testleri SEROLOJİ İMMÜNOLOJİTESTLERİ TESTLER Örnek Tüp Kapağı Rapor Tarihi Anti CMV IgG Sarı Hergün Aynı Gün Anti CMV IgM Sarı Hergün Aynı Gün Anti HAV IgG Sarı Hergün Aynı Gün Anti HAV IgM Sarı Hergün Aynı Gün Anti HBs Sarı Hergün Aynı Gün

11 Sayfa No: 11/77 Anti HCV Sarı Hergün Aynı Gün Anti HIV Sarı Hergün Aynı Gün Anti Rubella IgG Sarı Hergün Aynı Gün Anti Rubella IgM Sarı Hergün Aynı Gün Anti Streptolizin O (ASO) Sarı Hergün Aynı Gün Anti Toksoplazma IgG Sarı Hergün Aynı Gün Anti Toksoplazma IgM Sarı Hergün Aynı Gün Brucella Aglütinasyon (Rose Bengal) Sarı Hergün Aynı Gün Brucella Tüp Aglütinasyonu Sarı Hergün Ertesi Gün C reaktif Protein (CRP) Sarı Hergün Aynı Gün HBsAg Sarı Hergün Aynı Gün Romatoid Faktör (RF) Sarı Hergün Aynı Gün Transferrin Sarı Hergün Aynı Gün VDRL-RPR Sarı Hergün Aynı Gün Beta hcg (Total hcg) Sarı Hergün Aynı Gün Estradiol Sarı Hergün Aynı Gün Ferritin Sarı Hergün Aynı Gün Follikül Stimulan Hormon (FSH) Sarı Hergün Aynı Gün Lüteinizan Hormon (LH) Sarı Hergün Aynı Gün Progesteron Sarı Hergün Aynı Gün Prolaktin Sarı Hergün Aynı Gün Prostat Spesifik Antijen (PSA) Sarı Hergün Aynı Gün Serbest PSA (FPSA) Sarı Hergün Aynı Gün Serbest T3 (FT3) Sarı Hergün Aynı Gün Serbest T4 (FT4) Sarı Hergün Aynı Gün Tiroid Stimülan Hormon (TSH) Sarı Hergün Aynı Gün Total Testosteron Sarı Hergün Aynı Gün Vitamin B12 Sarı Hergün Aynı Gün İnsulin Sarı Hergün Aynı Gün Folat Sarı Hergün Aynı Gün

12 Sayfa No: 12/77 25-Hidroksi Vitamin D Sarı Hergün Aynı Gün Tablo 3. Laboratuvarımızda çalışılan Hematoloji testleri HEMATOLOJİ TESTLERİ TESTLER Örnek Tüp Kapağı Hemogram Tam Kan Mor Her Gün Aynı Gün Sedimantasyon Tam Kan Mor Her Gün Aynı Gün ABO+Rh Tayini (forward gruplama)+abo Reverse gruplama Tam Kan Mor Her Gün Aynı Gün Tablo 4. Laboratuvarımızda Çalışılan İdrar testleri İDRAR TESTLERİ TEST Örnek Tüp Kapağı İdrar Tetkiki İdrar Beyaz Her Gün Tablo 5. Laboratuvarımızda Çalışılan Gaita Testleri GAİTA TESTLERİ TESTLER Örnek Tüp Kapağı Direkt parazit incelemesi, cihaz ile Gaita Tüpü Beyaz Hergün Aynı Gün Rotavirüs Antijeni Gaita Tüpü Beyaz Hergün Aynı Gün Enterik Adenovirüs Antijeni Gaita Tüpü Beyaz Hergün Aynı Gün Laboratuvarımızda çalışılan bu testlerin yanısıra, sağlık bakanlığı tarafından ruhsatlı (tercihen akredite) dış laboratuvarda çalışılan testler de mevcuttur. Bu testler Tablo 6 da belirtilmiştir. Dış Laboratuvarda çalışılan testler, en az haftanın 2 günü (günler numune sayısına bağlı olarak değişebilmektedir) kargo ile uygun koşullarda gönderilmektedir. Sonuçlar her gün uzmanlarımız tarafından kontrol edilmekte olup, sonuçlar laboratuvar bilgi ekranına işlenmektedir. Web arayüz sayfamız olan adresinden hekimlerimiz ve hastalarımız dış laboratuvarda çalışılan sonuçlara (sonuç raporlarına pdf formatında) ek sonuç olarak ulaşabilmektedir. Tablo 6. Anlaşmalı Dış Laboratuvarda Çalışılan Testler ANLAŞMALI DIŞ LABORATUVARDA ÇALIŞILAN TESTLER TESTLER Örnek Tüp Kapağı

13 Sayfa No: 13/77 IgA Sarı Total IgE Sarı IgG Sarı IgM Sarı Transferrin Sarı Folat Sarı Spesifik IgE (5'li miks) Sarı Spesifik IgE 'ler Sarı Herpes Simpleks Tip 1/2 IgG Sarı Herpes Simpleks Tip 1/2 IgM Sarı HBeAg Sarı Alfa Feto Protein (AFP) Sarı CA-125 Sarı CA-15-3 Sarı CA19-9 Sarı Karsinoembriyonik Antijen (CEA) Sarı İnsülin Sarı Anti TPO Sarı Fruktozamin Sarı Anti Tiroglobulin Antikor Sarı Sistatin C Sarı C peptit Sarı Anti Gliadin IgA Sarı Anti Gliadin IgG Sarı CMV IgG Avidite Sarı Rubella IgG Avidite Sarı Toxoplasma IgG Avidite Sarı Anti İnsülin Antikor Sarı Tiroglobulin Sarı Doku Transglutaminaz IgA Sarı Doku Transglutaminaz IgG Sarı Anti HBc IgG Sarı

14 Sayfa No: 14/77 Anti HBc IgM Sarı Anti Hbe Sarı TEST REHBERİ (Alfabetik olarak sıralanmıştır) Test rehberimizde belirtilen referans aralıklar, laboratuvarımızda kullanılan reaktif prospektüsleri ve referans kaynaklarda belirtilen değerler göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır. Her bireyin ve her laboratuvarın kendine özgü referans değerleri olduğu mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Referans aralıkları dışında ve hastanın kliniği-öyküsü ile uyumsuz olan sonuçlarda laboratuvar ile iletişime geçilmelidir. BİYOKİMYA TESTLERİ ALANİN AMİNOTRANSFERAZ (ALT, SGPT) SUT Kodu C de 7 gün Türü Hemoliz, Aşırı lipemik numune Alımı Venöz Kan -Aşırı lipemik numuneler dilüe edilerek Miktarı çalışılmalı -enzim aktivitesi düştüğünden numune oda sıcaklığında uzun süre tutulmamalı Kabı Bir karaciğer fonksiyon testidir. Karaciğer Enzimatik hasarlarına AST den daha spesifiktir. Orta derecede yüksekliğinin sebebi karaciğer yağlanmasıdır. Diğer bir nedeni de Aynı Gün hepatittir. Hepatitlerde ve şokta on kata

15 Sayfa No: 15/ yaş: E: U/L kadar yükselebilir. Birçok ilaç enzimlerin yükselmesine neden olabilmektedir. K: 7-35 U/L yaş: E:13-40 U/L U/L K:10-28 ALBUMİN SUT Kodu C de 30 gün C de 7gün Türü İkter, Lipemi, Hemoliz Alımı Miktarı Gebelikte değerler daha düşük olabilmektedir. Kabı Fotometrik Enfeksiyon, ameliyat, travma, kronik enflamatuar hastalıklar ve malignitelerde seviyesi düşer. Aynı zamanda hipertiroidizm ve gebelik gibi ihtiyacın arttığı durumlarda 0-4 gün: 2,8-4,4 g/dl 4 gün-14 yaş: 3,8-5,4 g/dl Erişkin: 3,5-5,2 g/dl ve nefrotik sendrom, hemoraji, yanık, gibi kaybının arttığı durumlarda serum seviyesi düşer yaş: 3,2-4,6 g/dl

16 Sayfa No: 16/77 ALKALEN FOSFATAZ (ALP) SUT Kodu C de 7 gün Türü Aşırı hemolizli numune Alımı Sitrat, Okzalat ve EDTA gibi Miktarı antikoagülanlarla oluşturmasından kaçınılmalıdır. kompleks Kabı Yüksek ALP nin nedeni aç alınmamış Enzimatik örnek, kemik büyümesi, kırık iyileşmesi, akromegali, osteojenik sarkom, karaciğer ve kemik metastazları, lösemi, myelofibrosis 1-12 yaş E ve K: <500U/L ve nadiren myeloma olabilir. Tümör belirteci olarak da kullanılır. Düşük ALP seviyesi hipotiroidi, Wilson hastalığı, E (12-15 y): U/L E (>20 y): U/L K (>15): U/L hipofosfatasia gibi durumlarda ve hormon replasman tedavisi alanlar, teofilin kullananlarda düşebilir. AMİLAZ (ALFA AMİLAZ) SUT Kodu C de 7 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı Miktarı Venöz Kan ışıktan ve hemolizden korunmalıdır.

17 Sayfa No: 17/77 Kabı Enzimatik Düzeyleri Hepatosellüler hasarlar (enflamasyon, toksik, neoplastik), intrahepatik ve ekstrahepatik safra tıkanıklığı, ilaç nedenli kolestazis, Dubin- Johnson sendromu, Rotor sendromu, safra YD: 5-65 U/L Yetişkin: U/L >70 yaş: U/L kesesi hastalıklarında yükselmektedir. Oral kontraseptif kullanımı ve sigara içiminde ise azalmaktadır. ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ (AST, SGOT) SUT Kodu C de 7 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı Miktarı Aşırı lipemik numuneler dilüe edilip çalışılmalıdır. Kabı Çoğunlukla karaciğer Enzimatik hastalıklarının değerlendirilmesinin yanı sıra akut miyokardiyal enfarktus, şiddetli anjin, hepatit, karaciğer nekrozu, karaciğer 0-10 gün: U/L Klinik Kullanımı kanseri, alkolizm, muskuloskeletal hastalıklar, yakın tarihli konvulsiyonlar, kalp krizi, ağır yanıklar, akut pankreatit, 10 gün-24 ay: 9-80 U/L 24 ay-60 yaş E: 40 U/L yorucu egzersiz, toksik şok sendromu, beyin infarktı, travma ve intramuskuler enjeksiyonda yüksek düzeyler görülmektedir. Üremi, B vitamini

18 Sayfa No: 18/ yaş: K: 35 U/L yetmezliği ve bazı ilaçlar uygulandığında düşük düzeyler görülmektedir. E: 48 U/L K: 36 U/L BİLİRUBİN (DİREKT) SUT Kodu C de 7 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı Miktarı oda ısısında bekletilmemeli ve direk güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır. Kabı Fotometrik Hepatik tıkanıklığa, hepatit, siroz, çeşitli kalıtsal enzim yetmezlikleri ve kanaliküler boşaltımdaki kalıtsal kusurlara yol açan koşullarda düzeyleri yükselir. 0-0,5 mg/dl BİLİRUBİN (TOTAL) SUT Kodu C de 7 gün Türü Hemoliz, Lipemi, Santrifüj yapılmamış numune Alımı pıhtı oluşumundan sonra

19 Sayfa No: 19/77 talimatalara uygun bir şekilde santrifüj Miktarı edilmelidir. Direk güneş ışığına maruz kalmamalı ve oda ısısında uzun süre tutulmamalıdır. Kabı Fotometrik Yenidoğan; Total bilirubin hepatit, siroz, hemolitik <24 saat: 1,4-8,7 mg/dl 1-2 gün: 3,4-11,5 bozukluk, çeşitli kalıtsal enzim yetmezlikleri ve hepatik tıkanıklığa yol açan koşullarda yükselir. mg/dl 3-5 gün: 5-12,0 mg/dl 7 gün: < 10,0 mg/dl Yetişkin: 0,3-1,2 mg/dl DEMİR SUT Kodu C de 14 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı (Açlık) Demir değerleri gün içinde %30 Miktarı düşebilmektedir. Bu nedenle numune 8-12 saatlik açlık sonrası sabah alınmalıdır. Kabı Hepatit, aşırı demir alımı, oral kontraseptif

20 Sayfa No: 20/77 Fotometrik Çocuk: µg/dl Yetişkin E: µg/dl Yetişkin K: µg/dl kullanımı, pernisyöz, aplastik ve hemolitik anemi, hemokromatozis, talasemi, akut lösemi gibi durumlarda serum demir seviyesi artar. Demir eksikliğinin bazı nedenleri: demir eksikliği anemisi (en sık), enfeksiyonlar, menstruasyon, gebelik, enflamasyon, miyokard enfarktüsü, malignite DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ (UIBC) SUT Kodu C de 14 gün Türü Hemoliz Alımı Miktarı Sabah, 8-12 saatlik açlık sonrası numune alınmalı. Hemolizden kaçınılmalıdır. Kabı Fotometrik Kronik enfeksiyonlar, malignite, demir zehirlenmesi, renal hastalıklar ve talasemide düşüktür. Demir yetmezliğine bağlı anemilerde geç yaşta gebelik, viral hepatit ve oral kontrasepsiyonda serum seviyesi µg/dl yükselir. FOSFOR

21 Sayfa No: 21/77 SUT Kodu C de 4 gün Türü (Açlık) Hemoliz, Lipemi Alımı Miktarı Hemoliz ve venöz stazdan kaçınılmalıdır. Kabı Böbrekte tübüler geri emilimin artması Fotometrik (hipoparatiroidi, orak hücreli anemi, hipertiroidi, D vitamini fazlalığı), aşırı hücre yıkımı (kemoterapi, yaralanmalar, hipertermi, hipoksi), aşırı fosfor yüklenmesi (kan transfüzyonu, hiperalimantasyon, yüksek fosforlu maddelerin alınması), renal yetmezlik, magnezyum eksikliği gibi durumlarda serum fosfor düzeyleri yükselir. 0-9 gün: 4,5-9,0 mg/dl 10 gün 2 yaş:4,0-6,5 Barsaktan absorbsiyon azalması (malabsorbsiyon, D vitamini eksikliği, mg/dl malnutrisyon, ishal, kusma, fosfat bağlayıcı 3-15 yaş: 3,2-5,8 mg/dl yaş: 2,4-4,4 mg/dl yaş antiasid kullanımı), böbrek ve barsak yoluyla atılımın artması (diüretik kullanımı, renal tübüler defektler, hiperparatiroidizm, hipokalemi, hipomagnezemi, diyaliz, primer E: 2,3-3,7 mg/dl K: 2,8-4,0 mg/dl hipofosfatemi, akut gut hastalığı), hücre içine fosfor kayması (insülin kullanımı, alkolizm, diyabet, asidoz, solunumsal alkaloz) gibi durumlarda serum fosfor düzeyi azalır. GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ (GGT) SUT Kodu C de 7 gün

22 Sayfa No: 22/77 Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Miktarı Hemolizden kaçınılmalıdır. Kabı İntra ve ekstahepatik safra yollarının Enzimatik tıkanıklıklarında, kolanjit ve kolesistitte, enfeksiyöz hepatit, karaciğer yağlanması, akut ve kronik pankreatit, fenobarbital ve fenitoin kullananlarda serum seviyesi yükselir. Alkolizm ve alkole bağlı karaciğer Erkek: U/L Kadın: 9-36 U/L harabiyetinde alkol perhizinin izlenmesinde önemli bir göstergedir. GLUKOZ SUT Kodu C de 7 gün Türü (Açlık) Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı santrifüj protokolüne uygun olarak Miktarı fibrin oluşumunun hemen ardından santrifüj edilerek kanın şekilli elemanlarından ayrılmalıdır. Kabı Genel olarak diyabetin teşhisi ve Hekzokinaz tedavisinde yardım amaçlı kullanılır. Yuksek glikoz seviyeleri (hiperglisemi) aynı zamanda pankreatik neoplazm,

23 Sayfa No: 23/77 Yenidoğan: 1 günlük: mg/dl >1 günlük: mg7dl Çocuk: mg/dl Yetişkin: mg/dl yaş: mg/dl hipertiroidizm ve adrenal kortikal hiperfonksiyonu, aynı zamanda diğer hastalıklar ile ortaya çıkabilir. Düşük glukoz seviyeleri (hipoglisemi) aşırı insulin tedavisinden veya karaciğer hastalıklarından kaynaklanabilir. HbA1c SUT Kodu C de 3 gün Türü Tam Kan (Açlık) Pıhtılaşmış numune Alımı Venöz Tam Kan Diabetik takip hastalarında eritrositlerin Miktarı ömrü göz önünde blulundurularak test istemi 3 ayda bir yapılmalıdır. Kabı Mor kapaklı tüp(edta lı) HPLC % 4-6 Son 6-8 hafta içindeki ortalama kan glukoz konsantrasyonu hakkında bilgi verir. Eritrositlerin yaşam sürelerinin kısaldığıunstabil hemoglobinlerin varlığı (Hb SS, Hb CC, Hb SC vb.) ve diğer hemolitik anemi tabloları yanlışdüşük sonuçlara yol açabilir. Demir eksikliği anemisieritrosit yaşam süresini artırarak

24 Sayfa No: 24/77 yanlış yükseksonuçlara yol açabilir. HDL KOLESTEROL SUT Kodu C de 7 gün Türü (Açlık) İkter Alımı Miktarı 8-12 saatlik açlık sonrası alınmalıdır. Kabı Total kolesterolün yaklaşık %25 i HDL Enzimatik kolesteroldür. Koroner kalp hastalığı ile güçlü bir ters ilişkisi vardır. Düşük seviyede olması total kolesterol seviyesinden bağımsız bir risk faktörüdür. Ateroskleroz riskinin erken İstenilen değer: belirlenmesinde ve anti lipidemik Erkeklerde 40 mg/dl Kadınlarda 50 mg/dl ilaçların etkinliğinin izlenmesinde kullanılır. KLORÜR (Cl) SUT Kodu C de 7 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı -

25 Sayfa No: 25/77 Miktarı Kabı Azaldığı durumlar: ISE kusma, diare, diüretik terapi, hiperkapni sonrası, çok ter kaybının olduğu durumlardır. Arttığı durumlar: mmol/l Mineralokortikoid fazlalığına bağlı hipertansiyon, renal hastalıklar. KREATİN KİNAZ (CK, TOTAL) SUT Kodu C de 12 saat kararlıdır Türü (Açlık) Hemoliz, İkter, Lipemi Alımı ışıktan korunmalıdır. Hemoliz ve Miktarı egzersiz CK düzeylerini değiştirebilmektedir. Kabı AMI, progresif musküler Enzimatik distrofi,polimiyozit,yanıklar, travma,ağır egzersiz, status epileptikus, postoperatif,yaygın beyin intarktüsü, gebeliğin son dönemleri ve doğum,malign hipertermi, IM enjeksiyonlar, Erkek: U/L Kadın: U/L könvülziyonlar ve kardiyak defibrilasyon sonrası CK düzeyleri yükselir. KREATİNİN

26 Sayfa No: 26/77 SUT Kodu C de 7 gün Türü Aşırı lipemik numune Alımı Miktarı Kabı - Kinetik Bebek: 0,04-0,33 mg/dl kreatinin ölçümü akut ve kronik böbrek bozukluğunun tespiti ve takibi, 2-5 yaş: 0,04-0,45 mg/dl glomeruler filtrasyonu oranın (GFR) tahmini veya böbrek diyaliz hastaların 6-18 yaş: 0,2-0,59 durumunun değerlendirilmesinde kullanılır. mg/dl y E:0,62-1,1mg/dL K:0,45-0,75mg/dL LAKTAT DEHİDROGENAZ (LDH) SUT Kodu C de 4 gün Türü Hemoliz Alımı veya plazmadaki toplam LDH

27 Sayfa No: 27/77 aktivitesinin olçümü spesifik değildir ve Miktarı bileşen izoenzimlerin asıl dokularını ayırt edemez. Kabı LDH, hemolitik aneminin farklı Enzimatik teşhislerinde ve jerm hücre tümörleri gibi bazı kötü huylu hastalıklarda tümör marker olarak kullanılır. LDH, hepatit, glomeruler nefrit, pulmoner embolizm, kas hastalığı ve çoğu lösemi ve lenfomalarda yüksektir. LDH spesifik U/L olmayan bir marker olduğu icin teşhis ve hasta idaresinde diğer belirteçlerle birlikte değerlendirilmelidir. LDL KOLESTEROL SUT Kodu C de 7 gün Türü İkter Alımı Miktarı 8-12 saatlik açlık sonrası alınmalıdır. Kabı Yükseldiği durumlar: Enzimatik Ailesel hiperkolesterolemi tip II a, kronik karaciğer hastalığı, primer biliyer siroz, nefrotik sendrom, primer hiperkolesterolemi, Apoprotein CII eksikliği, hepatoma, alkol kullanımı, İstenilen değer < 130 mg/dl Cushing sendromu, diabetes mellitus, hipotiroidizm, obezite, hamilelik, glikojen depo hastalıkları, safra tıkanıklığı, multipl

28 Sayfa No: 28/77 myeloma. Azaldığı Durumlar: Abetalipoproteinemi, karaciğer yetmezliği, hepatoselüler nekroz, malignite, hipertiroidizm, malabsorbsiyon, malnutrisyon, enfeksiyon ve enflamasyon. POTASYUM (K) SUT Kodu C de 7 gün Türü (Açlık) Hemoliz Alımı mümkün olduğunca hücrelerden Miktarı çabuk ayrılmalıdır. Hemolizden kaçınılmalıdır. Kabı Arttığı durumlar: glomeuler filtrasyon ISE hızının düştüğü durumlar, asidoz, insülin düşüklüğü, beta adrenerjik blokaj, digital toksisitesi, intravasküler hemoliz, potasyum Yenidoğan: 3,7-5,9mmol/L yüklenmesi durumlarıdır. Azaldığı durumlar: renal atılımının arttığı durumlar nefropatiler gibi,diüretik Bebek: 4,1-5,3 mmol/l Çocuk: 3,4-4,7 mmol/l Yetişkin: 3,5-5,1 mmol/l kullanımı, kusma, diyare, neoplasiler, cilt yoluyla kayıplar, fazla terleme, kistik fibroziz, yanık. SODYUM (Na)

29 Sayfa No: 29/77 SUT Kodu C de 7 gün Türü (Açlık) Hemoliz, Lipemi Alımı mümkün olduğunca hücrelerden Miktarı çabuk ayrılmalıdır. Hemolizden kaçınılmalıdır. Kabı ISE Dehidratasyon, diüretik kullanımı, yüksek ateş, yanık, hiperpne, terleme ve yüksek çevre sıcaklığına maruz kalma durumlarında Bebek: mmol/l hipernatremi görülür. Sodyum ve suyun birlikte kaybının gözlendiği kusma, diyare gibi durumlarda Çocuk: mmol/l hiponatremi gözlenir. Yetişkin: mmol/l TOTAL KALSİYUM (Ca) SUT Kodu C de 7 gün Türü Hemoliz, İkter Alımı Miktarı Kabı Fotometrik Hiperparatiroidizm, kemiğin malign hastalıkları, diğer malin tümörler,

30 Sayfa No: 30/ gün: 7,6-10,4 mg/dl 10gün-24 ay:9,0-11,0mg/dl 24ay-12 yaş: 8,8-10,8 mg/dl yaş: 8,4-10,2 mg/dl Yetişkin: 8,6-10 mg/dl polisitemia vera, feokromasitoma, sarkoidoz, D vitamini intoksikasyonu, tirotoksikoz, akromegali gibi durumlarda serum total kalsiyum düzeyi artar. İdiyopatik, cerrahi veya konjenital hipoparatiroidizm, pseudohipoparatiroidizm, D vitamini eksikliği, kronik böbrek yetmezliği, magnezyum eksikliği gibi durumlarda serum total kalsiyum düzeyi azalır. TOTAL KOLESTEROL SUT Kodu C de 7 gün Türü (Açlık) İkter Alımı Stres, yaş, cinsiyet, hormonal denge ve Miktarı gebelik normal kolesterol düzeylerini etkiler. Kabı kolesterol düzeylerinin ölçümü karaciğer fonksiyonu, safra kese İstenilen değerler; Çocuklar: <170 mg/dl fonksiyonu, intestinal absorpsiyon, koroner arter hastalığına karşı eğilim ve tiroid fonksiyonunun bir belirtisi olarak görev alabilir.

31 Sayfa No: 31/77 Erişkinler: <200 mg/dl TOTAL PROTEİN SUT Kodu C de 7 gün Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Miktarı Kabı Fotometrik - Arttığı durumlar: Hiperimmünglobulinemi, polikolonal ya da monokolonal gamapatiler(genelde 9 g/dl üzeri), belirgin dehidratasyon. Azaldığı durumlar: Protein kaybettiren Yenidoğan: 4,6-7 g/dl enteropatiler, akut yanıklar, nefrotik sendrom, Proteinlerin sentezinde azalmaya bağlı olarak 7ay-1 yaş:5,1-7,3 g/dl da; şiddetli protein eksikliği, kronik KC 1-2 yaş:5,6-7,5 g/dl hastalığı, 3 yaş: 6,0-8,0 g/dl Yetişkin: 6,4-8,3 g/dl Malabsorbsiyon sendromu, malnütrisyon, agammoglobulinemi. TRİGLİSERİD SUT Kodu C de 7 gün Türü (Açlık) Hemoliz, İkter

32 Sayfa No: 32/77 Alımı Miktarı Kabı - Enzimatik Trigliseridler diyetten absorbe edilen bir lipid ailesidir ve endojen olarak karbonhidratlarla yağlı asitlerden üretilirler. Normal: <150 mg/dl Sınırda Yüksek: mg/dl Yüksek: mg/dl Trigliseridin ölçümü hiperlipideminin teşhis ve yönetiminde önemlidir. Bu hastalıklar genetik olabilir ya da nefroz, diabetes mellitus ve endokrin rahatsızlıklar gibi diğer bozukluklardan sonra meydana gelebilir. Çok 500mg/dL Yüksek: ÜRE SUT Kodu C de 7 gün Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Miktarı - Kabı üre azotunun tayini böbrek Enzimatik fonksiyonunun değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanılan bir testtir. Bu test sıklıkla, prerenal (kardiyak dekompansasyon, su

33 Sayfa No: 33/77 Bebek/Çocuk: mg/dl yaş: mg/dl yaş: mg/dl kaybı, artan protein katabolizması), renal (glomerulonefrit, kronik nefrit, polisistik bobrek, nefroskleroz, tubuler nekroz) ve postrenal (üriner kanal tıkanması) hiperureminin farklı tanısı icin serum kreatinin testi ile birlikte istenir. ÜRİK ASİT SUT Kodu C de 4 gün Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı hücrelerinden en kısa sürede Miktarı ayrılmalıdır. EDTA ile kontaminasyon olmamalıdır. Kabı Enzimatik Asemptomatik hiperürisemi, Gut ve renal yetmezliklerde düzeyi artar. Ürikozürik ilaç kullanımı, Wilson hastalığı, Çocuk: 2,0-5,5 mg/dl Pernisyöz anemide düzeyi düşer. E: 3,5-7,2 mg/dl K: 2,6-6,6 mg/dl

34 Sayfa No: 34/77 HEMATOLOJİ TESTLERİ HEMOGRAM SUT Kodu Türü Tam Kan Alımı Venöz Kan Miktarı 1 ml (en az) 2-8 C de 2 gün Pıhtılı numune Kan alımından sonra pıhtılaşma olmaması için tüp 8-10 kez alt üst edilmelidir. Kabı Mor kapaklı EDTA lı tüp Lazer, Empedans Anemi, enfeksiyon hastalıkları, malignensilerin tanı ve tedavinin izleminde kullanılmaktadır. Tablo 7 de gösterilmektedir. SEDİMENTASYON SUT Kodu Türü Tam Kan Alımı Miktarı 2-8 C de 2 gün Pıhtılı pıhtılı olmamalıdır. Kabı Mor kapaklı tüp(edta lı) MicroESR Çocuk: 0-10 mm/saat <50 yaş E: 0-15 mm/saat K: 0-20 mm/saat >50 yaş E: 0-20 mm/saat K: 0-30 mm/saat İnflamatuar hastalıklar, akut ve kronik enfeksiyonlar, temporal arterit, maligniteler, romatoid hastalıklar, otoimmun hastalıkların tanı ve takibinde kullanılır.

35 Sayfa No: 35/77 Tablo 7. Hemogram referans değerleri İDRAR TESTLERİ

36 Sayfa No: 36/77 İDRAR TETKİKİ SUT Kodu Işıksız ve 4-8 C de saklanmalıdır. Türü İdrar Yetersiz numune Alımı Miktarı İdrar 3 ml(en az) Sabah, orta akım idrarı alınmalıdır. Kabı Kırmızı kapaklı idrar tüpü Otomatize strip+mikroskobik analiz En sık üriner sistem enfeksiyonlarının tanı ve tedavisinin takibinde kullanılmaktadır. Tablo 8 de gösterilmektedir. Tablo 8. İdrar Tetkiki Referans Aralıkları

37 Sayfa No: 37/77 SEROLOJİ-İMMÜNOLOJİ TESTLERİ

38 Sayfa No: 38/77 Anti CMV IgG SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı 6,0 AU/mL ve 15,0 AU/mL arasında bulunan konsantrasyon değerlerine sahip örnek sonuçlarını doğrulamak için, ya CMV Miktarı IgM testi kullanılmalı veya mümkün ise uygun bir zaman süreci içerisinde (örneğin iki hafta) ikinci bir örnek alınarak testin tekrarlanması tavsiye edilir. Kabı CMV enfeksiyonu sağlıklı bireylerde Kemilimünesan asemptomatik seyreder, ilk enfeksiyonun ardından yaşam boyu latent kalır, immünsuprese kişilerde ağır enfeksiyonlara sebep olur, ayrıca en sık görülen konjenital viral enfeksiyon nedenidir, hamilelerde Nonreaktif:<6,0 AU/mL Reaktif: 6,0 AU/mL taranması faydalıdır. CMV IgG antikorlarının saptanması geçirilmiş enfeksiyon tanısında önemlidir. Anti CMV IgM SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi

39 Sayfa No: 39/77 Alımı Sonucu 0.85 İndeks sonuçlarının klinik uygunluğunun doğrulanması için numunenin CMV IgG avidite için test Miktarı edilmesi önerilir. Sonuçlar net olmamaya devam ederse uygun bir zaman içinde (örneğin 2 hafta) numune tekrarı ile testi tekrarlayınız. Kabı Kemilimünesan CMV enfeksiyonu sağlıklı bireylerde asemptomatik seyreder, ilk enfeksiyonun Nonreaktif: <0,85 İndeks Gray Zone: 0,85-1,00 İndeks Klinik Kullanımı ardından yaşam boyu latent kalır, immünsuprese kişilerde ağır enfeksiyonlara sebep olur, ayrıca en sık görülen konjenital viral enfeksiyon nedenidir, hamilelerde taranması faydalıdır. CMV IgM antikorlarının saptanması akut enfeksiyon tanısında önemlidir. Reaktif: 1,00 İndeks Anti HAV IgG SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı Miktarı Kabı Reaktif olmayan AntiHAV IgM test sonucu Kemilimünesan ile birlikte değerlendirildiğinde gecmişte geçirilmiş/geçirilmemiş hepatit A virüsü enfeksiyonu (HAV) veya HAV'a karşı

40 Sayfa No: 40/77 gelişmiş aşı immünitesini gösterir. Nonreaktif: <1,0 (S/CO) Reaktif: 1,0 (S/CO) Anti HAV IgM SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı Gray Zone olarak sonuçlanan hastaların yaklaşık bir haftalık aralıklarla yakından kontrol edilmesi tavsiye edilir. Bu izleme, Miktarı akut hepatit A enfeksiyonu ile ilişkilendirilen yükselen IgM anti-hav seviyelerini, iyileşme ile ilişkilendirilen düşen ya da değişmeyen IgM anti-hav seviyeleri ile ayrımını sağlayacaktır. Kabı Akut hepatit A veya subklinik hepatit A enfeksiyonunun tanısında kullanılır. Klinik belirtilerden önce ortaya çıkan ve transaminaz artışı ile paralellik gösteren Nonreaktif: < 0,80 S/CO Gray Zone: 0,80-1,20 S/CO anti-hav IgM sentezi 3 6 ay süreyle reaktif kalır. Reaktif: > 1,20 S/CO Anti HBs

41 Sayfa No: 41/77 SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı Miktarı Kabı Kemilimünesan Hepatit B virüsüne karşı immünitenin tespitinde kullanılır HBs Ag kaybolduktan sonra anti-hbs oluşur, Anti HBc ile birlikte ya da salt anti-hbs reaktifliği immünitenin göstergesidir. Salt anti HBs reaktifliği HBV Nonreaktif: < 10,00mIU/mL Reaktif: 10,00 miu/ml aşısı ile aşılananlarda görülmektedir. Anti HCV SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı HCV reaktif tespit edilen olgular HCV ye özgü immunotetkikler ve immunoblot Miktarı tetkikleri veya bunların bir kombinasyonu ve/veya NAT testler gibi ilave testlerle değerlendirilmelidir. Kabı Kemilimünesan Hepatit C Virus (HCV) antikorlarının tespiti amaçlı kullanılmaktadır

42 Sayfa No: 42/77 Nonreaktif: < 1,00 S/CO Reaktif: 1,00 S/CO Anti HIV (HIV Ag/Ab Combo) SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı Miktarı Reaktif çıkan olguların doğrulama yöntemleri ile doğrulanması gerekmektedir. Kabı HIV Ag/Ab Combo tetkiki, insan serumu Kemilimünesan veya plazmasında bulunan insan bağışıklık yetersizliği virüsü tip 1 ve/veya tip 2 (HIV- 1/HIV-2) antikorların ve aynı zamanda HIV p24 antijeninin kalitatif tespiti için bir kemiluminesan mikropartikül immünolojik Non reaktif: <1,00 S/CO Reaktif: 1,00 S/CO tetkikidir. HIV Ag/Ab Combo sonucu, HIV p24 antijeni, HIV-1 antikoru veya HIV- 2antikor tesbiti arasında ayrım sağlamaz. Anti Rubella IgG SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi

43 Sayfa No: 43/77 Alımı Miktarı Kabı Kemilimünesan Konjenital veya geçirilmekte olan rubella enfeksiyonunun tanısında kullanılır. Gebeliğin ilk trimesterinde annenin infeksiyonu bebek için yüksek derecede teratojenik etki yapabilir. Rubella IgG Nonreaktif: <4,9 IU/mL antikorlarının gösterilmesi geçirilmiş Gray Zone: 5,0-9,9 IU/mL enfeksiyonu gösterir. Reaktif: 10,0 IU/mL Anti Rubella IgM SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı IgM ve IgG seviyelerini doğrulamak icin Miktarı mümkünse uygun bir zaman sürecinde (örneğin 2 hafta) ikinci bir numuneyi alıp testi tekrarlayınız. Kabı Kemilimünesan Konjenital veya geçirilmekte olan rubella enfeksiyonunun tanısında kullanılır. IgM antikorları akut enfeksiyonu gösterir. Nonreaktif: <1,20 İndeks Gray Zone: 1,2-1,60 İndeks

44 Sayfa No: 44/77 Reaktif: 1,60 İndeks Anti Streptolizin O (ASO) SUT Kodu C de 5 gün Türü (Açlık) Hemoliz, Lipemi Alımı Miktarı Kabı Türbidimetrik A grubu streptokoksik infeksiyonlu hastalarda ASO yanıtı 1. haftadan sonra Okul Öncesi Çocuk: <100 IU Genç Yetişkin: IU/mL başlar ve 3-6 hafta sonra en yüksek düzeye ulaşır. 6-8 hafta sonra ASO titreleri düşmeye başlar. En yüksek ASO titreleri 6-15 yaş arası çocuklarda görülür. Streptokoksik tonsillofarenjitte ASO titreleri hızla yükselir. Buna karşın streptokoksik piyodermi ve impetigoda ASO titrelerinde yükselme çok az olur. Her durumda: <200 IU/mL Anti Toksoplazma IgG SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi

45 Sayfa No: 45/77 Alımı Toxo IgG testi ve Toxo IgM testi reaktif olgularda Toxo IgG avidite testi önerilir. Nonreaktif bir sonuç her zaman Miktarı Toksoplazma gondii enfeksiyonu olasılığını kaldırmaz. Erken hastalık durumlarında nonreaktif sonuçlara sahip hastalar 3 hafta sonra tekrar test edilmelidir. Kabı Kemilüminesan Toxo IgG tetkiki, insan serumu ve plazmasındabulunan Toksoplazma gondii IgG antikorlarının kantitatif tespiti amaçlı Nonreaktif: < 1,6 IU/mL uygulanan immünolojik bir tetkiktir Gray Zone: 1,6-3,0 IU/mL Reaktif: 3,0 IU/mL Anti Toksoplazma IgM SUT Kodu C de 5 gün Türü Hemoliz, Lipemi Alımı Gray Zone olgularda test 2 hafta sonra tekrar edilmelidir. Miktarı Klinik ile uyumsuz reaktif sonuçlarda Toxo IgG ve Toxo IgG Avidite testleri ile doğrulama yapılmalıdır. Kabı Toksoplasma enfeksiyonunun tanısında

46 Sayfa No: 46/77 Kemilüminesan kullanılır. Özellikle konjenital enfeksiyon riskinin araştırılmasında değerlidir. Nonreaktif: <0,5 İndeks Gray Zone: 0,5-0,6 İndeks Reaktif: 0,6 İndeks Brucella Aglütinasyon (Rose Bengal) SUT Kodu C de 1 gün Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Miktarı Kabı Aglütinasyon Brucelloz tanısında kullanılan bir tarama testidir. Pozitif sonuçların mutlaka Tüp aglütünasyon testi ile titre edilmesi gerekmektedir. Negatif Brucella Tüp Aglütinasyonu (Wright) SUT Kodu C de 1 gün

47 Sayfa No: 47/77 Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Miktarı Kabı Pozitif: 1/160 da Total IgG ve IgM antikorlarını ölçer. Brucella melitensis, abortus ve suis türlerinin enfeksiyonlarını saptar ancak Brucella canis enfeksiyonlarını saptayamaz. 1/160 tan daha düşük titreler erken evre bruselloz, kronik bruselloz, relaps bruselloz veya son 1 yıl içinde tedavi almış kişilierde olabilmektedir. Yanlış pozitifliklerin yaşanabileceği göz önünde bulundurularak şüpheli olgular ileri bir merkeze yönlendirilmedir. C reaktif Protein (CRP) SUT Kodu C de 1 gün Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Miktarı Kabı İnflamasyona yanıt olarak karaciğerde Türbidimetrik sentezlenen bir proteindir. İnflamasyonu takiben 4-6 saat içinde yükselmeye başlar, saat içinde maksimum seviyesine

48 Sayfa No: 48/77 0,5 mg/dl varır ( kat), yarı ömrü 19 saat kadardır. Bakteriyel enfeksiyon tanısında değerlidir. Romatizmal hastalıklarda aktivasyonun en iyi göstergelerinden biridir. HBsAg (Hepatit B Yüzey Antijeni) SUT Kodu C de 1 gün Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Akut B hepatitli olguların %5-10 nunda ve daha sık olarak erken konvelasan evrede serumda saptanmayabilir (pencere Miktarı dönemi).bu dönemde total anti HBc veya anti-hbcigm araştırılması yol göstericidir. Hemodiyaliz hastaları, heparinize hastalar da yalancı reaktif sonuçlar (eşik değere yakın zayıf reaksiyonlar ) görülebilir. Kabı Kemilüminesan HBsAg, genellikle şüpheli hepatit B viral enfeksiyonunun (HBV) teşhisinde ve enfeksiyonu gecirmiş ya da virüsün kronik taşıyıcısı durumunda olan enfekte olmuş bireylerin durumlarının izlenmesinde Nonreaktif: <0,05 IU/mL Reaktif: 0,05 IU/mL yardımcı olarak kullanılır. Romatoid Faktör (RF) SUT Kodu C de 5 gün

49 Sayfa No: 49/77 Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Miktarı Kabı Türbidimetrik Romatoid artritin tanı ve takibinde kullanılır. Otoimmün hastalıklarda ve viral hepatit enfeksiyoz mononükleoz gibi viral hastalıklarda romatoid faktör düzeyi artabilir IU/mL VDRL-RPR (VDRL Kart Test) SUT Kodu C de 1 gün Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı VDRL -RPR test non treponemal bir test olup yalancı pozitiflikler görülebilir. Hasta Miktarı da ilk kez bakılıyorsa pozitif çıkan testlerin treponemal (FTA abs, TPHA vb) testlerle doğrulanması gerekir. Kabı Zorunlu enfeksiyöz tarama testlerinden olan sifiliz tarama testi sifiliz tanısında kullanılır, tedavi sonrasında negatifleşir.

50 Sayfa No: 50/77 Negatif HORMON TESTLERİ Beta hcg (Total hcg) SUT Kodu C de 1 gün Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Miktarı Kabı Sinsityotrofobilastik hücrelerden salgılanır, İmmünometrik gebeliğin temel testidir. Gestasyonel trofoblastik neoplazilerde (nonseminomatöz germ hücre tümörü ve daha az olarak seminom) belirteçtir. Gebelikte prenatal tarama testlerinde kullanılır. Negatif:<5,0 miu/ml Son Adet Tarihinden Sonra (SAT a göre Gebelik Haftası) Değer (miu/ml) 4 hafta 5-100

51 Sayfa No: 51/77 5 hafta hafta hafta hafta hafta Trofoblastik Hastalık:> miu/ml ESTRADİOL SUT Kodu C de 1 gün Türü Hemoliz, Lipemi, İkter Alımı Miktarı Kabı Dolaşımdaki estradiol seviyelerinin Kemilüminesan ölçülmesi over fonksiyonunun değerlendirilmesi ve yardımcı üreme protokolleri için folliküler gelişimin izlenmesi açısından önemlidir. Folliküler Faz (-12 gün ile -4 gün):19,5-144,2 pg/ml Midsiklus (-3 gün ile +2 gün):63,9-356,7 pg/ml Luteal Faz (+4 gün ile + 12 gün):55,8-214,2 pg/ml Postmenapoz: <32,2 pg/ml Erkek : <39,8 pg/ml

52 Sayfa No: 52/77 FERRİTİN SUT Kodu C de 1 gün Türü Hemoliz Alımı Miktarı Şiddetli çalkalama ferritini denatüre edebilir. Kabı Kemiluminometrik Demir eksikliği anemisinde düzeyleri düşer. Hemokromatozis, talasemi, akut Yenidoğan: ng/ml 1 ay: ng/ml 2-5 ay: ng/ml lösemi, inflamatuar hastalıklar (pulmoner infeksiyon, osteomyelit, romatoid artrit, SLE, vb), bazı akut ve kronik KC hastalıkları, ve hodgkin 6 ay-15 y: ng/ml hastalığı, meme kanseri gibi Yetişkin; malignensilerde düzeyi yükselir. E: ng/ml K: ng/ml FOLLİKÜL STİMULAN HORMON (FSH, FOLLİTROPİN) SUT Kodu C de 1 gün Türü Hemoliz

53 Sayfa No: 53/77 Alımı Miktarı Kabı Kemiluminometrik Kadınlarda menstrüel siklusun foliküler fazı sırasında folikl gelişimini ve estradiol ile diğer östrojenlerin üretimini sağlar. LH ile sinerjik etki göstererek ovulasyona neden olur. Kadın Folliküler Faz: 1,37-9,9 IU/L Midsiklus: 6,17-17,2 IU/L Erkeklerde spermatogenezi stimüle eder. Yüksek FSH ve LH primer hipogonadizmde olur ve sekonder Luteal Faz: 1,09-9,2IU/L hipogonadizmden ayırmak için Hamilelik: <0,8 IU/L Postmenapoz: 19,3-100,6IU/L Erkek : 1,42-15,4IU/L kullanılır. Kadında ve erkekteki infertilitenin değerlendirilmesinde kullanılır. LÜTEİNİZAN HORMON (LH, LUTROPİN) SUT Kodu C de 1 gün Türü Hemoliz Alımı Miktarı Kabı Artmış LH seviyeleri kadınlarda Kemiluminometrik menopoz, primer ovaryan hipofonksiyon ve polikistik over hastalığı, erkeklerde ise primer