GENEL SAĞLIK SİGORTALISININ TESCİLİ, PRİMLERİN ÖDENMESİ, BİLDİRİM VE İTİRAZ

Transkript

1 GENEL SAĞLIK SİGORTALISININ TESCİLİ, PRİMLERİN ÖDENMESİ, BİLDİRİM VE İTİRAZ Ufuk ÜNLÜ * I. GİRİŞ Sosyal güvenlik sistemi dışında kalan yüz binlerce insanı 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren bu sisteme dâhil etmek amacıyla uygulanan gelir tespit işlemi, kişinin çeşitli göstergeler ışığında mevcut gelirinin belirlenmesine yönelik bir gelir testinin yapılmasından ibarettir. Genel sağlık sigortası kapsamında gelir testi yapılması, 1 Ocak 2012 den itibaren Genel Sağlık Kanunu gereği zorunlu olarak uygulanmaktadır. Bu bakımdan sosyal güvenlik sistemine dâhil olmayanların gelir testi yaptırmaları gerekmektedir. Bu sebeple hazırlanan ve Bakanlar Kurulunun 05/12/2011 tarih ve 2011/2512 sayılı kararıyla yayımlanan Genel Sağlık Kapsamında Gelir Tespiti, Tescil ve İzleme Sürecine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (BKK, ), 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Kanunu nun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi ile (g) bendi kapsamındaki genel sağlık sigortası yükümlülerinin gelir tespitinin yapılması ve tesciline ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Bu çalışmada, gelir tespitine esas verilerin incelenmesi ve araştırılması sonucunda tespit edilen genel sağlık sigortalılarının tesciline ilişkin işlemler, primlerin ödenmesi ve verilen gelir tespiti kararlarının bildirimi ile bu kararlara karşı itiraz usulü hakkında bilgi verilecektir. II. GENEL SAĞLIK SİGORTALISININ TESCİLİ VE PRİMLERİN ÖDENMESİ Giriş bölümünde bahsedilen 5510 sayılı Kanun un 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi ile (g) bendinde sayılanlar; harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Sosyal Güvenlik Kurumu nca (SGK) belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri, kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşlar ile 60 ıncı maddenin dışında kalan ve başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşlardır. * Başbakanlık Müfettişi Başbakanlık Teftiş Kurulu 227

2 Bir başka ifadeyle genel sağlık sigortalısı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olmayanlar ile genel sağlık sigortalılığı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsü sona erenler için gelir tespiti yapılır. Çalışmamızın esas konusuna geçmeden önce belirtilmesi gereken nokta, yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının Genel Sağlık kapsamı dışında olduğudur. Çifte vatandaş olup, Türkiye de sigortası bulunmayan ancak vatandaşı olduğu yabancı ülkede çalışan ve sigortası olan Türk vatandaşları hususunda söz konusu kişi, sözleşmeli ülkede çalışıyor ise Türkiye ye gelirken sözleşmeye göre sağlık yardımlarından faydalandığına ait formüler denilen belgeyi getirmeli, yakınları adına ise ilgili ülkeden yine bunlar için istenilen formüleri göndermelidir. Türkiye nin Sosyal Güvenlik Sözleşmesi imzaladığı ülkelere ilişkin tablo aşağıdaki yer almaktadır; ÜLKE ADI İMZA TARİHİ YÜRÜRLÜK TARİHİ KAPSAMI (SİGORTA KOLU) UZUN VADE 01. İNGİLTERE Evet F.ALMANYA Evet Evet 03. HOLLANDA Evet Evet 04. BELÇİKA Evet Evet 05. AVUSTURYA Evet Evet 06. İSVİÇRE Evet FRANSA Evet Evet 08. DANİMARKA Evet İSVEÇ Evet NORVEÇ Evet LİBYA Evet K.K.T.C Evet Evet 13. MAKEDONYA Evet Evet 14. AZERBAYCAN Evet Evet 15. ROMANYA Evet Evet 16. GÜRCİSTAN Evet BOSNAHERSEK Evet Evet 18. KANADA Evet KEBEK Evet - 20.ÇEK CUMHURİYETİ Evet Evet 21. ARNAVUTLUK Evet Evet 22. LÜKSEMBURG Evet Evet KISA VADE 228

3 Gelir tespitinde, aile bireylerinin harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak aile içinde kişi başına düşen gelirin aylık tutarı tespit edilir. Aile içinde kişi başına düşen gelirin aylık tutarının tespitinde, puanlama formülünün gelir, harcama ve servet verileri dikkate alınarak geliştirilen gelir tespit ölçütleri kullanılır. Tespit edilen verilerin değerlendirilmesi 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununa göre il ve ilçelerde yer alan sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarının mütevelli heyetleri (Heyet) tarafından yapılır. Yapılan inceleme ve araştırma sonucunda tespit edilen aile içinde kişi başına düşen gelirin aylık tutarı, prime esas kazanç alt sınırının üçte birinden az olanlardan, gelir tespitine esas alınan aile bireylerinden genel sağlık sigortalısı veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişi durumunda olmayanların tamamı, 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendine göre genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilir. Bunların genel sağlık sigortası primleri, 5510 sayılı Kanun uyarınca SGK tarafından ilgili kamu idarelerinden tahsil edilir. Gelir testi sonucu aile içinde kişi başına düşen geliri, brüt asgari ücretin üçte birinden fazla olanların tarihsel dönemler itibariyle ödeyecekleri prim miktarları aşağıdaki tabloda yer almaktadır; 229

4 Aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı 1 Ocak - 30 Haziran 2012 Dönemi Asgari Ücret 886,50.-TL Esas Alınacak Genel Sağlık Primine Esas Kazanç (TL) Ödenecek Genel Sağlık Primi (TL) 1 Temmuz - 31 Aralık 2012 Dönemi Asgari Ücret 940,50.-TL Esas Alınacak Genel Sağlık Primine Esas Kazanç (TL) Ödenecek Genel Sağlık Primi (TL) Asgari ücretin üçte birinden (295,50.- TL) asgari ücrete (886,50.-TL) kadar olduğu tespit edilen kişiler için prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının üçte biri Asgari ücretten (886,50.-TL) asgari ücretin iki katına (1.773,00.-TL) kadar olduğu tespit edilen kişiler için prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarı, Asgari ücretin iki katından (1.773,00.- TL) fazla olduğu tespit edilen kişiler için prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının iki katı (1.773,00.-TL), 295, , , , , , , , , , , ,72.- Yapılan inceleme ve araştırma sonucunda tespit edilen aile içinde kişi başına düşen gelirin aylık tutarı, prime esas kazanç alt sınırının üçte birine eşit veya üçte birinden fazla olanlardan, gelir tespitine esas alınan aile bireylerinden genel sağlık sigortalısı veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişi durumunda olmayanların 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine tâbi genel sağlık sigortalısı olarak tescili ile ilgili esaslar SGK tarafından belirlenir. 230

5 Genel sağlık sigortası tescilinin re sen yapıldığı tarihten itibaren prim tahakkuk ettirilir ve ödeme yükümlülüğü başlar sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine tâbi genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilen aile bireyi ile birlikte, bunların bakmakla yükümlü olduğu aile bireyleri de tescil edilen genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi olarak genel sağlık sigortasından yararlanır. Aynı hane içinde gelir tespitine esas alınan aile bireylerinden; genel sağlık sigortalısı veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişi durumunda olmayan diğer aile bireyleri ayrı bir prim ödeme yükümlüsü genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilir ve varsa bunların bakmakla yükümlü oldukları diğer aile bireyleri de bakmakla yükümlü olunan kişi olarak genel sağlık sigortasından yararlanır. SGK tarafından, gelir tespiti herhangi bir nedenle yapılmamış olan ve 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında olanlardan, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden genel sağlık sigortası primi alınır. Bu kişiler, gelir tespitinin sonucuna göre ya 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında ya da (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilir sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında tescil edilmesi veya prime esas kazanç alt sınırının üçte biri üzerinden (g) bendi kapsamında tescil edilmesi hâlinde, gelir tespitinin sonuçlandığı tarihe kadar alınan genel sağlık sigortası primleri herhangi bir faiz uygulanmaksızın iade veya mahsup edilir. III. BİLDİRİM, İTİRAZ VE İTİRAZIN SONUÇLANDIRILMASI Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarının mütevelli heyetleri tarafından verilen gelir tespiti kararları, genel sağlık sigortası tesciline ve prim ödeme yükümlülüğüne ilişkin bilgilerle birlikte; a) 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendine tâbi olanlar için genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilen aile bireyleri adına başvuru sahibine, b) 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine tâbi olanlar için genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilen aile bireyine, SGK tarafından tebliğ edilir. SGK tarafından tebliğ edilen gelir tespiti kararlarına karşı, tebligatın 231

6 yapıldığı genel sağlık sigortalısınca kararın tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde gelir tespitini yapan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına yazılı olarak itiraz edilebilir. İtirazlar, itirazın vakıf kayıtlarına intikal tarihinden itibaren onbeş gün içinde, heyet tarafından karara bağlanarak alınan karar itirazda bulunan genel sağlık sigortalısına ve SGK ya bildirilir. Heyet gerekli gördüğü hâllerde itirazı karara bağlamadan önce vakıf personeline inceleme yaptırabilir. Heyetin kararlarına itiraz, genel sağlık sigortalılığına ilişkin prim tahakkuk ve tahsilât işlemlerini durdurmaz. İtiraz sonucunda prim ödeme yükümlülüğünde değişiklik olması hâlinde, gerekli iade ve mahsup işlemleri SGK tarafından yapılır. IV. SONUÇ Gelir tespiti genel sağlık sigortalısı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olmayanlar ile genel sağlık sigortalılığı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsü sona erenler için yapılır. Gelir tespitine esas verilerin değerlendirilmesi sonucunda tespit edilen aile içinde kişi başına düşen gelirin aylık tutarı, prime esas kazanç alt sınırının üçte birinden az olanlardan, gelir tespitine esas alınan aile bireylerinden genel sağlık sigortalısı veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişi durumunda olmayanların tamamı, heyet tarafından verilen gelir tespit kararıyla 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendine göre genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilir. Heyet tarafından verilen gelir tespiti kararları, genel sağlık sigortası tesciline ve prim ödeme yükümlülüğüne ilişkin bilgilerle birlikte SGK tarafından tebliğ edilir. SGK tarafından tebliğ edilen gelir tespiti kararlarına karşı, tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde gelir tespitini yapan vakfa yazılı olarak itiraz edilebilir. Söz konusu sürenin takibi, hak kaybının yaşanmaması açısından oldukça önemlidir. KAYNAKÇA BKK ( ). Genel Sağlık Kapsamında Gelir Tespiti, Tescil ve İzleme Sürecine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Ankara : Resmi Gazete (28156 sayılı) 232