Kişisel Sınırlar KİŞİSEL SINIRLAR

Transkript

1 Funda 17 yaşındaki kızının günlüğünü okudu ve kızının birine aşık olduğunu öğrenince küplere bindi. Uğur, çocukları uyutmaya giden karısının çantasının içindeki telefona gizlice bakıyordu ki tam o sırada karısı salona girdi ve yine büyük bir kavga koptu. Kişisel Sınırlar Fatih tam işten eve gelmek üzereyken patronu aradı ve kafasının bozuk olduğunu, biraz konuşmaya ihtiyacı olduğunu söyleyerek içmeye çağırdı. Fatih, zaten onu bütün gün dinlediği için çok yorgundu ama hayır diyemedi ve geliyorum dedi. Eşini arayıp geç geleceğim dediğinde, eşi telefonu suratına kapadı.. Yıldız ın kayınvalidesi yine haber vermeden ziyaretine geldi, oysa Yıldız bugün çok yorulmuştu ve erken uyumayı planlıyordu. KİŞİSEL SINIRLAR Her gün binlerce kişi, karışıldığı, müdahale edildiği, kişisel sınırları ihlal edildiği için birilerine kızıyor, sinirleniyor, mutsuz oluyor. Sınırların gerekliliğini biliyor, hissediyor ama hatlarını belirginleştirmekte güçlük çekiyor. Fiziksel sınırları görmek ve işlevini anlamak kolaydır. Bahçenizin, evinizin sınırlarını duvarlarla, tel örgüyle çizerek, buranın mülkiyeti bana ait izinsiz girilmez mesajını verebilirsiniz. Oysa kişisel sınırları belirlemek ve uyulmasını sağlamak hiç kolay değil. Özellikle aileniz, arkadaşlarınız, sosyal çevreniz söz konusu olduğunda.

2 Diğer yandan, insanın bir birey olarak gelişimi, duygularını özgürce ifade edebilmesi ve ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için kişisel sınırlar olmak zorundadır. Karı-koca arasında, anne-baba-çocuk arasında, arkadaşlar arasında, komşular, iş yerinde çalışanlar arasında sınırlar olmalıdır. Bu sınırlar, kişilerin diğerlerine ne kadar duygu ve bilginin aktarılacağını, kimin kiminle ve nasıl bir ilişkiye gireceğinin belirler. Sınırlar, ayrıca nelerden sorumlu olduğumuzu gösterdiği gibi, nelerden sorumlu olmadığımızı da gösterir. Örneğin, 14 yaşındaki çocuğunuz sıkıldığında onu eğlendirmekten veya yalnızlık hissiyle mutsuz olan arkadaşınızın mutluluğundan siz sorumlu değilsiniz. İlk Sınırlar Ailede Öğrenilir Sınır koymak değil de sağlıklı sınırlar kurmak ve korumak asıl önemli olan. Arjantinli, ünlü aile terapisti Salvador Minuchin, aile içi problemlerini ağırlıklı olarak, sağlıksız sınırlardan kaynaklandığını savunmuştur. İlk sınırlar ailede öğrenilir. Bazı ailede sınırlar katıdır, herkes birbirinden uzak durur, kimse kimseye karışmaz ama duygusal anlamda da destek yoktur. Aile bireyleri birbirlerini ihmal ettiği için, duygusal yakınlığı dışarıda arar. Bu tip ailelerde bireyler arasında geçirgenlik olmadığı için, bireyler bağımsızlık kazanır ama diğer yandan birbirlerine yardımcı olamaz ve yakınlık duymazlar. Bu tarz sınırlar sağlıklı değildir. Bazı ailelerde ise hiç sınır yoktur. Bir tür iç içe geçmişlik söz konusudur. Bireyler birbirlerine çok yakındır, çok destek olur ama bir o kadar da birbirlerinin işine karışır. Üzüntüler, sevinçler, tüm duygular hep beraber yaşanır. Aileden uzaklaşmaya çalışan birey, hemen aileye geri çekilir. Ayrılmak, aileye sadakatsizlik olarak algılanır. Böylece ailelerde, bekâr biri 40 yaşına gelmişse de ailesinden ayrı bir eve çıkmayı hayal bile edemez. Özellikle anne-babalar, aile normlarını korumak için elerinden geleni yaparlar ki bu çoğunlukla suçluluk duygusunu aşılayarak olur. Ben artık yaşlandım, beni nasıl yalnız bırakırsın, sen olmadan bu evin tadı tuzu yok gibi sözler, yetişkin çocukların evden uzaklaşmasını engeller. Bu sefer de bireyler birbirlerine fazlasıyla destek olmaları, birbirlerinden yardım almalarına rağmen bireyselliklerini ve farklılıklarını koruyamazlar. En ideali ise, sınırların belirgin ve net olduğu ve bir yandan da duygusal paylaşımın çok olduğu aile ilişkileridir. Bu tip ailelerde bireyler birbirlerinden kopmadan, bir yandan da bireyselliklerini koruyabildikleri bir birlikteliği başarabilirler. Bireyler, sınırların kişisel gelişim için gerekliliğini öğrenirken birbirlerine güven duyarlar ve sınırlar bu güven çerçevesinde esnektir.

3 Kişisel Alanlara Saygı Kişisel alanlarınızı ve sınırlarınızı belirlemek için öncelikle kendinizi iyi tanımanız gerekir. Zihinsel duygusal ve fiziksel sınırlarınızı iyice öğrendikten sonra, insanlara size veya sizinle ne yapıp ne yapmayacaklarını açık ve değişmez biçimde bildirmeniz ve sınırları uygulamaya koymanız gerekir. Kişisel alanlarınız size aittir. Bu alanın içinde sadece size ait ihtiyaçlar, istekler ve duygular vardır. Diğerlerinin bu alana saygı göstermelerini sağlamak ise sizin görevinizdir. Bunu yapmak kolay olmayacaktır. Karşınızdakine hayır, ben bunu yapmak istemiyorum veya hayır cevap vermek istemiyorum demek, sizin için imkânsız gibi gözükse de, hemen vazgeçmeyin. Unutmayın ki sağlıklı sınırlar özgüveninizi artıracak, ilişkilerinizde daha mutlu olmanızı sağlayacaktır. Önceleri yeni tavırlarınızdan dolayı tepki alsanız da, insanlar buna alışacaktır. Yeter ki siz insanların sınırları olması gerektiğine inanın ve sınırlarınızı korumak konusunda karalı olun. İstemediğiniz yemeği yemeyin, bulunmak istemediğiniz ortamlarda bulunmayın, eşiniz yürüyüş yapmayı sevmiyor diye onunla televizyon seyretmeyi kabul etmeyin. Sınırlarınız içinde, kişisel alanınız ve bu alan içinde duygularınız, yapmak istedikleriniz ve ihtiyaçlarınız, dışında ise istemedikleriniz vardır. Çocukta Özel Alan Dr. Psk. Başak DEMİRİZ Çocuğun kendisinin ve diğer insanların özel alanının farkına varması, sosyal hayatın içinde kendi özel alanını koruması, diğer insanların özeline saygı duyması, kendisi ile çevresi arasında sağlıklı sınırlar koyması çok önemlidir. Çocuğun özel alanını koruyabilmesi için öncelikle bu alanı çocuğa tanımlamak gerekir. Özellikle vücudun kişiye özel olan bölgeleri, bu bölgelerin gizlenmesi gerektiği çocuğa 2 yaşından itibaren yavaş yavaş anlatılabilir. Her aile kendi inancına, düşüncesine göre çocuğun vücudunda mahrem alan tanımlayabilir. Bu alanın başkalarından gizlenmesi ve anne-baba ve doktor dışında bu bölgeye kimsenin dokunmaması gerektiği çocuğa öğretilmelidir. Çocuk için tanımlanan özel alan aynı zamanda anne-babanın da özel alanıdır. Özel alan kavramını çocuğa verirken aşağıda belirtilen konulara dikkat etmekte fayda vardır.

4 1-Odanıza İzin Alarak Girmesi Gerektiğini Öğretme: Çocuklara 4-5 yaşından itibaren anne-babasının odası kapalı ise odaya kapıyı çalarak ve izin alarak girmesi gerektiği öğretilmelidir. Çünkü bu oda anne-babanın özel alanıdır ve özel alanlara girişte izin alınır. Çocuğun odasına girerken kapısının çalınması çocuğa iyi bir model oluşturacaktır. Odaya izinsiz girdiğinde çocuğa, odamızda giyiniyor olabiliriz, bu yüzden kapı kapalı ise tıklatıp izin alarak içeri girmelisin şeklinde açıklama yapılabilir. 2-Tuvalet Kapısını Kapalı Tutması Gerektiğini Öğretme: Çocukların 2 yaşında tuvalet alışkanlığı kazanması, en geç 4 yaşında tuvalet sonrası temizliklerini yapmayı öğrenmesi beklenir. Anne-baba bu dönemleri dikkate alıp çocuğa tuvalet eğitimi verebilir ve eğitimin bir parçası olarak tuvalette yalnız olunması, başkalarının göreceği şekilde tuvaletini yapmaması gerektiği çocuğa anlatılabilir. Annebaba belirlediği bu kurala kendisi uyarsa, çocuğun bu kuralı öğrenmesi daha kolay olacaktır. Çocuk oturarak (lazımlık) kullanıyorsa, bu oturak evin ortak kullanım alanlarına konmamalı, tuvalet ya da banyoda kullanılmalıdır. 3-Çocuğun Özel Alanlarına Saygılı Olma: Çocuğu küçük yaştan itibaren başkalarının yanında giydirmemek, altlarını değiştirirken bile bir başka odaya götürmek çocuğun özeline saygıyı gösterir. Daha küçük diye düşünerek çocuğu iç çamaşırlarına varıncaya kadar başkalarının önünde soyup giydirmek doğru değildir. 4-5 yaşlarında yavaş yavaş kontrol dâhilinde kendilerinin yıkanmalarına izin vermek, yine kardeşleri 4-5 yaşından sonra birlikte aynı banyoya sokmamak gerekir.

5 İlkokulla Birlikte Özel Mekân Tanımlama: İlkokul dönemi ile birlikte çocuklar için evde bir çekmece ya da sepet belirlenip, çocuğa özel eşyalarını buraya koyabileceği söylenebilir. İlk başlarda çocuklar buraya gerekli gereksiz birçok şeyi koyabilir, ancak zamanla daha seçici davranacaklardır. Onun bu özel alanını anne-babanın izin alarak kullanması çocuğun özel alan düşüncesini pekiştirir. Ergenlik dönemi ile birlikte gençler, kilidi olan daha güvenli özel alanlar talep edebilirler. Ergenler yalnız kalmak isteyebilirler, çocukluk dönemine göre daha utangaç olabilirler. Vücudunu anne-babasından gizlemek isteyebilir. Onların bu taleplerini normal karşılamak, özel alanlarına izinsiz girmemek, telefonlarını karıştırmamak, günlüklerini okumamak daha doğru bir davranıştır. Ebeveynle ve Kardeşle Yatakları Ayırmak: Bebeğin yatağının anne-baba yatağından ne zaman ayrılacağı tartışmalı bir konudur. Kimi ebeveynlik ekolleri çocuğa dilediği kadar müsaade ederken, kimi yaklaşımlar ise daha katı bir yaklaşımla çocuğun odasının ve yatağının ayrılmasını savunmaktadır. Bu konuda genel yaklaşım şu şekildedir: Altı aya kadar çocuk annesi ile yatabilir. Altı aydan sonra ise annesi ile aynı oda da yer yatağında ya da beşikte yatabilir. 2 yaşla birlikte çocuk yavaş yavaş bağımsızlığını kazanır ve kendi başına yemeğe, yolda kendi başına yürümek istemeye başlar. Bu dönem gelişim olarak da çocuğun odasının ayrılabileceği bir zamandır. Ancak yalnızlık, anneden ayrılma, karanlık gibi konularda aşırı duyarlı ve kaygılı olan çocukların zorla yataklarını ayırmak doğru değildir. Öncesinde var olan kaygılar uzman yardımı ile giderilmeli, sonrasında yatak ayrımına gidilmelidir. Birlikte aynı yatakta yatan kardeşlerin yatakları ise 4-5 yaşlarından itibaren ayrılabilir. Kız ve Erkek Çocukların Odalarını Ayırma: Kız ve erkek kardeşlerin ilkokul dönemiyle birlikte odaları ayrılmalıdır. Çünkü beraber bulundukları odada, giyinip soyunurken, yatarken birbirlerinin özel alanlarını ihlal edebilirler. Ayrıca okulla birlikte çocuklara vücudun dışında iç çamaşırlarının beklide özel eşyalarının (günlük vb.) bulunduğu bir özel alanda gerekebilir. Bu alanın farklı odalarda olması daha doğru olacaktır. Yer darlığı gibi sebeplerle bu konu ertelenmemelidir. Gerekirse diğer bir odada bir köşe oluşturularak çözüm bulunmalıdır. Onlar kardeş bir sorun olmaz diye düşünmek kadar, bu konuda aşırı kaygılı davranıp endişelerimizi çocuklara hissettirmek de sakıncalıdır. Çocuklar kendi özel alanlarını bilir, bu alanı korur ve başkalarının özel alanlarına da saygı gösterirlerse daha sağlıklı bireyler olabilirler. Pedagoji Derneği