ÖĞRENME ALANI: DİLBİLGİSİ KAZANIM: Kelime Türleriyle İlgili Bilgi ve Kuralları Kavrama / Uygulama 5

Transkript

1 ÖĞRENME AANI: DBG AZANIM: elime ürleriyle lgili Bilgi ve uralları avrama / ygulama 5 ÖRNE RAR VE ÇÖZÜMER 1. Aşağıdakilerden hangisi çekimli bir fiildir? A) düşünmek B) okudum C) gözlemek D) gezmek Fiillerin mek, mak eki almış biçimlerine mastar denir. Fiil kök ya da gövdelerine zaman ve kişi eki getirilerek kullanılmasına ise fiil çekimi denir. Aldım Burada al fiiline di (di li geçmiş zaman eki) getirilmiştir. 1.tekil kişi yerine kullanılan -m kişi eki de eklenerek fiil çekimi yapılmıştır. Bu bilgilere göre seçenekleri inceleyelim: A, C, D seçeneklerinde fiiller -mek ekini alarak mastarlı duruma getirilmiştir. C de ise oku fiiline di zaman eki ve m kişi eki getirilerek, fiil çekimli yapılmıştır. Yanıt B dir. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem gereklilik kipiyle çekimlenmiştir? A) Bu sabah geç kalktım. B) Bahçedeki çiçekleri suladık. C) Her akşam bu ilaçlardan almalısın. D) Az sonra maç başlayacak. Fiil kök ya da gövdelerine zaman ve kişi ekleri getirerek onları çekimleriz. Fiillerin çekimlenmiş biçimine kip denir. ipler, haber kipleri ve dilek kipleri olarak ikiye ayrılır. Haber kiplerinde zaman anlamı var. Zaman anlamı, fiillere getirilen -di, -miş, -ecek, -yor, -r ekleriyle sağlanır. Böylece haber kipleri oluşur. Yap : Fiil kökü Yap fiiline (-di, -miş, -yor, -ecek, -r) kip eklerini ve 1.tekil kişi (-m) ekini getirerek haber kiplerini oluşturalım. yaptı m di li geçmiş zaman kipi yapmışım miş li geçmiş zaman kipi yapacağım gelecek zaman kipi yapıyor um şimdiki zaman kipi yaparım geniş zaman kipi Dilek kiplerinde ise zaman anlamı yoktur. Fiillere dilek, istek, gereklilik, emir anlamları katar. -se, -e, -meli, -sin eklerini alır. yapsa m dilek şart kipi yapa yım istek kipi yapmalı yım gereklilik kipi yap, yapsın, yapsınlar emir kipi Emir kipinin 1.tekil ve çoğul kişisi yoktur. Çünkü kişi kendisine emir veremez. Emir kipi, fiillere getirilen -sin, -iz (-in), -sinler kişi ekleriyle çekimlenir. ÜRÇE 72 ÖĞREM 6

2 Şimdi seçenekleri inceleyelim: kalk-tı-m di li geçmiş zaman, 1.tekil kişi fiil sula-dı-k di li geçmiş zaman, 1.çoğul kişi fiil başla-y-acak gelecek zaman, 3.tekil kişi fiil al malı sın gereklilik kipi, 2.tekil kişi fiil Yanıt C dir. 3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yüklem emir kipindedir? A) öylediğini yaparsanız buradan gider. B) Ne yaparsa yapsın, aldırma. C) Arkadaşımı şimdi aramalıyım. D) Derslerine daha sıkı çalışmalısın. Emir kipi dilek kiplerindendir. Zaman anlamı yoktur. Bütün fiil kök ve gövdeleri emir olarak kullanılır. (Gövde, sözcüğün yapım eki alarak türemiş haline denir.) Emir kipinde eylemin yapılma isteği emir yoluyla bildirilir. -sın, -in, -iz, -sinler kişi ekleriyle kullanılabilir. 1.tekil ve çoğul kişisi yoktur. Çünkü insan kendisine emredemez. Dinle : Fiil dinlesin, dinleyin, dinleyiniz, dinlesinler Emir kipi ayrıca şu kiplerin yerine de kullanılabilir. a) Dilek umut, yalvarma, istek, rica anlamlarında: Her şey gönlünce olsun. Bu dargınlık son bulsun. çeri buyurun. b) Gücü yetmeme, yetersizlik anlamında: Bu işin altından çıkabilirsen çık. ndan kurtulabilirsen kurtul. Şimdi seçenekleri inceleyelim: gid er Geniş zaman kipi (er) aramalıyım Gereklilik kipi (meli) çalışmalısın Gereklilik kipi (meli) aldırma Emir kipinde ve olumsuzluk bildirmektedir. Yanıt B dir. 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi haber kiplerinden biriyle çekimlenmiştir? A) Bu işi bugün bitirin. B) Bunca sıkıntıya nasıl katlanmışlar? C) Bu söylediklerimi siz de yapmalısınız. D) Annem daha erken gelebilse. ÜRÇE 73 ÖĞREM 6

3 Haber kiplerinde zaman anlamı var ve-di-miş-ecek-yor-r eklerini alır. Dilek kiplerinde ise zaman anlamı yoktur. Dilek, istek, gereklilik, emir bildirir. eçenekleri inceleyelim: A da bitirin emir bildiriyor (iz) bitirin anlamında C de yapmalısınız gereklilik bildiriyor (iz) yapmalısınız D de gelebilse dilek şart bildiriyor () gelebilse Görüldüğü gibi A, C, D seçenekleri dilek kiplerindendir ve zaman anlamı yok. B de ise katlanmışlar miş li geçmiş zaman 3.çoğul kişiyi bildirmektedir. Haber kipindedir. Yanıt B dir. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil istek kipindedir? A) da bize katılsa, B) Şimdi ben de o olayı hatırladım. C) Şurada biraz dinlenmeliyim. D) Yarın sinemaya gidelim. stek kipi dilek kiplerindendir. stek, niyet bildirir. Fiil kök ve gövdelerinden sonra -e, -a eki getirilerek çekilir. Fiil sesli ile biterse araya y kaynaştırma harfi girer. alayım, verelim, bakasın, okuyasınız, ağlaya, bekleyelim Çekimi: güleyim, gülesin, güle, gülelim, gülesiniz, güleler Birinci çoğul kişide, kişi eki lim, -lım, -lüm, lum şeklindedir. Bu ek yalnız istek kipinde kullanılır. Biraz daha oturalım. (im? Biz) 1.çoğul kişide kullanılmış. Bu açıklamalar doğrultusunda seçenekleri inceleyelim. A da katılsa fiili dilek şart kipindedir. B de hatırladım fiili haber kiplerinden di li geçmiş zaman kip ekini almış. C de dinlemeliyim fiili gereklilik kipindedir. D de ise git fiilinden sonra-e istek kipi ekini ve 1.çoğul kişide kullanıldığını söylediğimiz-lim ekini almış. Yanıt D dir. 6. -miş eki, aşağıdaki cümlelerin hangisinde başkasından duyulma, aktarılma anlamı taşımamaktadır? A) Çok yorulmuşsun, yürüyecek halin kalmamış. B) Çocukluğunda o da çok yaramazmış. C) opladığı çiçekleri öğretmenine vermiş. D) itapçıya uğradığında bir roman almış. ÖĞREM 6 74 ÜRÇE

4 -miş eki fiillere getirildiğinde başkasından duyulma, rivayet anlamı verir. Fiil kök ya da gövdelerinden sonra ünlü uyumuna göre- (-miş, -mış, -müş, -muş) ekleri getirilerek çekim yapılır. Eylemin geçmişte yapıldığını bildirir. Eylemi anlatan kişi eylemi görmemiş, başkasından duymuştur. Bu bakımından öğrenilen geçmiş zaman da denir. Dün bize gelmiş. Çekimi: vermişim, vermişsin, vermiş, vermişiz,vermişsiniz, vermişler. Fiilin yapıldığını sonradan görme, anlama anlamı da bildirir. eçenekleri inceleyelim. A, C, D seçeneklerinde kalmamış, vermiş, almış yüklemleri fiildir. Aldıkları miş ekleri başkasından duyulma anlamı taşımaktadır. A da eylemin yapıldığını sonradan fark etmiş. B seçeneğinde ise yüklem eylem değildir. Yaramaz sözcüğü addır. Yanındaki mış eki ek fiilin geçmiş zamanıdır. Yaramaz sözcüğünü yüklem yapmış. Yanıt B dir. 7. Akşama ödevimi yapacağım cümlesinin yüklemi hangi kiptedir? A) Gereklilik kipi B) stek kipi C) Gelecek zaman kipi D) Geniş zaman kipi Gelecek zaman, fiil kök ve gövdelerine, ünlü uyumuna göre; -ecek, -acak getirilerek yapılır. Ünlü ile biten sözcüklere getirildiğinde araya (y) kaynaştırma harfi girer. gideceksin, alacağım, bilme(y)ecek, söyle(y)ecek Fiilin konuşma anından sonra yapılacağını bildirir. Dosyaları inceleyeceğim. 1.tekil ve 1.çoğul kişilerde kullanıldığında ecek ekinin son harfi k ğ ye dönüşür. gideceğim gideceğiz Fiilin yapılması gerektiği anlamı da var. Derslerine sıkı çalışacaksın. (Çalışman gerek) Çekimi: alacağım alacaksın alacak alacağız alacaksınız alacaklar eçenekleri inceleyelim: yap acak ım yapacağım yap Fiil kökü acak eki yanına ünlü ile başlayan ek aldığında, sonundaki (k) yumuşayarak (ğ) olmuş. Eyleme eklenince, eylemin daha sonra yapılacağını bildirdiğinden yanıt C dir. 8. Farklı bir kişi ekiyle çekimlenmiş eylem hangi seçenekte verilmiştir? A) öyle ona hemen yanıma gelsin. B) güzel filmi seyretmelisin. C) akın bana küsmesin. D) Bugün en güzel elbisesini giyinsin. ÜRÇE 75 ÖĞREM 6

5 Fiilde kişi (şahıs): Fiilin bildirdiği işi, eylemi yapan, oluş halinde bulunan varlığa denir. Fiilde kişi, Fiilin sonuna getirilen eklerle belirtilir. Eylemi kimin yaptığını bu eklere bakarak anlayabiliriz. Fiillerde altı çeşit kişi vardır. Bunların üçü tekil, üçü çoğul kişi (şahıs)dir. 1.tekil kişi: söz söyleyen ben eki: -m, -im, -(y)im. 1.çoğul kişi: söz söyleyenler biz eki: -k, -iz, -lim 2.tekil kişi: kendisine söz söylenen sen eki: -n, -sın 2.çoğul kişi: kendisine söz söylenenler siz eki: -niz, -siniz, -in, -iniz 3.tekil kişi: kendisinden söz edilen o eki: -sin 3.çoğul kişi: kendisinden söz edilenler onlar eki: -ler 3.tekil kişi ek almaz. Ben, sen o, biz. siz, onlar zamirlerinin yerini tutan, kişiyi belirleyen bu ekler kişi ekleridir. bildi-m, bildi-n, bildi, bildi-k, bildi-niz, bildi-ler Bu açıklamalardan sonra seçenekleri inceleyelim: gelsin im? o seyretmelisin im? sen küsmesin im? o giyinsin im? o A, C, D seçeneklerinde kişi 3 tekil kişidir. B de ise 2.tekil kişidir.yanıt. B dir. 9. eç fiilinin geniş zaman 2.çoğul kişisi aşağıdakilerden hangisidir? A) seçmemiş B) seçmezsiniz C) seçecekler D) seçtiniz Geniş zaman, fiil kök ve gövdelerine, ünlü uyumuna göre, -r, -ir, -ır, - ür, -u, -er, -ar eklerinden biri getirilerek yapılır. Çekimi: anlarım- anlarsın-anlar-anlarız-anlarsınız-anlarlar Geniş zaman fiilin her zaman yapıldığını veya yapılacağını bildirir. Her yıl oraya gideriz. Geniş zamanın olumsuzu da diğer kiplere göre farklılık gösterir. Diğer kiplerde fiillere me, -ma eki getirilerek olumsuzluk yapılır. Bu arada kip ekleri düşmez. gör-dük gör-me-dik Geniş zaman olumsuzunda ise fiile me, ma eki getirildiğinde, geniş zaman eki (ı)r, -ar, -er kullanılmaz, düşer. 1.tekil ve 1.çoğul kişiler me, -ma olumsuzluk eki ile tekil ve çoğul kişiler mez, -maz eki ile çekilir. eçenekleri inceleyelim: A da seç fiil kökü, -me olumsuzluk eki, -miş geçmiş zaman eki C de seç fiil kökü, -ecek gelecek zaman, -ler 3.çoğul kişi D de seç fiil kökü, -ti geçmiş zaman eki, -niz 2.çoğul kişi B de ise seç fiil kökü, -er eki düşmüş, yerine -mez olumsuzluk eki gelmiş, -siniz 2.çoğul kişi ekidir. -er eki geniş zaman ekidir. Yanıt, B dir. ÖĞREM 6 76 ÜRÇE

6 10. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin fiili olumsuzdur? A) örende konuşma yapması gerekiyormuş. B) Bahçedeki çiçekleri sulamamış. C) Çürük elmaları ayırmalısın. D) Zorluklara göğüs germeyi öğrenmelisin. Fiillerde olumsuzluk: Eylemin yapıldığını, olduğunu bildiren eylemler olumludur. lumlu eylemlere ünlü uyumuna göre -me, -ma eki getirilirse olumsuz yapılmış olur. Burcu kapıyı açtı. olumlu Burcu kapıyı açmadı. olumsuz lumsuzluk eki -me, -ma bulunan fiillere şimdiki zaman eki -yor getirildiğinde -me de ünlü daralması olur. gelme gelmiyor alma almıyor Geniş zamanlı fiil olumsuz yapılınca, 1.tekil ve çoğul kişiler hariç, diğerleri -mez, -maz olumsuzluk eklerini alır. söyle-mez-sin söyle-mez-siniz eçenekleri inceleyelim: A, C ve D seçeneklerindeki fiiller olumludur. Yalnız, gereklilik kipi eki meli ile olumsuzluk ekini karıştırmayalım. B de sula-ma-mış Bu eylem -me olumsuzluk ekini almış. Yanıt, B dir. 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisi olumsuz bir soru cümlesidir? Çözüm : A) Her iki yüklem de türemiş mi? B) kumazsa sonuç ne olabilir ki? C) Geldin mi ki bana kızıyorsun? D) Dün akşam görmedi mi seni? Fiil cümlelerinde soru eylemleri olumlu ya da olumsuz olabilir. Eylem sonuna mi soru edatı getirilerek soru cümlesi yapılır. Cümlenin sonuna soru işareti (?) konulmalıdır. A seçeneğinde soru cümlesi, türemiş fiilinin sonuna mi soru edatı getirilerek yapılmıştır. Cümle olumludur. C seçeneğinde soru cümlesi mi soru edatı ortada kullanılarak oluşturulmuştur. ki cümle ki bağlacıyla bağlanmıştır. lumlu, fiil cümlesidir. D seçeneğinde de mi soru edatı cümle içinde kullanılmıştır. Cümle olumsuz fiil cümlesidir. B seçeneğinde soru anlamı olumludur. Doğru seçenek D dir. ÜRÇE 77 ÖĞREM 6

7 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük çekimli eylem değildir? A) Misafirleri için güzel yemekler yapmış. B) Aldı başını gitti, uzak diyarlara. C) Bize doğru gelen adam kimdi? D) ınava girmek için bekliyorlar. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem gereklilik kipi ile çekimlenmiştir? A) Beni dinle, sana öğüt vereyim. B) oşsam da yetişemem ona. C) Büyüklüklerine karşı saygılı olmalısın. D) ıra sıra dağlar dizilmiştir. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem haber kipi ile çekimlenmiştir? A) Yarın biz seninle sinemaya gidelim. B) Eşyalarını hazırlayıp benimle gel. C) kula gitmek için erken kalkmalısın. D) Yarından itibaren derse başlıyorum. 6. kunmak fiilinin, şimdiki zaman 3.çoğul kişinin olumsuzunu örnekleyecek biçimi aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) kunabilirler B) kunmuyorsun C) kunacaklar D) kunmuyorlar 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi farklı kişi eki almıştır? A) Parkta oynayan çocukları keyifle izledik. B) Yaşlanan ağaçları tek tek kestik. C) Çocuklar bize balkondan el sallıyor. D) Her akşam bu programı izleriz. 7. Beklerim her sabah yoldan geçer diye. Bir görsem yüzünü, günüm aydınlanır. çime bir hüzün çökmüş, içim buruk. Beklerim çaresiz. Yukarıdaki parça ile ilgili hangisi yanlıştır? A) Emir kipi ile çekimlenmiş eylem kullanılmıştır. B) Öğrenilen geçmiş zaman kipi kullanılmıştır. C) Dilek şart kipi kullanılmıştır. D) Geniş zaman kipi kullanılmıştır. 4. Altı çizili sözcüklerin hangisinde -m eki diğerlerinden farklıdır? A) Ben dinlerim seni her zaman. B) oşarım da yetişemem hayallerime. C) fkum daraldı bu kasabada. D) Ne yazsam, ne söylesem boş. 8. ıralanmışsınız fiilinin, kip ve kişisi ile ilgili aşağıdaki bilgilerin hangisi doğrudur? A) Dilek-şart 2.çoğul kişi B) Öğrenilen geçmiş zaman 2.çoğul kişi C) Görülen geçmiş zaman 2.tekil kişi D) Öğrenilen geçmiş zaman 3.çoğul kişi ÜRÇE 78 ÖĞREM 6

8 9. Geldim bak Bir beyaz güvercin gibi Yüreğine kondum. Görmelisin bu kalp nasıl da Atıyor sen diye Dizelerde aşağıdakilerin hangisi yoktur? A) Emir kipi B) Gereklilik kipi C) stek kipi D) Şimdiki zaman 12. Görmemiş miyim daha önce senin güzelliğini? cümlesinin olumlu ve soru olmayan biçimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Görmüşüm daha önce senin güzelliğini. B) Görmüş müyüm daha önce senin güzelliğini? C) Görmemişim daha önce senin güzelliğini. D) Görmüş değilim daha önce senin güzelliğini. 10. ana hiç gitme demiyor muyum? cümlesinin yüklemi ile ilgili aşağıdakilerin hangisi doğrudur? A) lumsuz Şimdiki zaman soru B) lumlu Geçmiş zaman soru C) lumsuz Geniş zaman - soru D) lumlu Gelecek zaman soru 11. Geçiyor hızla mevsimler, Hayat acımasız, dünde kaldı güzel anlar. Anlamamışız hiçbirimiz bu hızı, nutulmaz anlar kaldı elimizde. Yukarıdaki şiirde aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Şimdiki zamanla çekimlenmiş eylem B) Geniş zamanla çekimlenmiş eylem C) Görülen geçmiş zamanla çekimlenmiş eylem D) Öğrenilen geçmiş zamanla çekimlenmiş eylem 13. albim sana açıldı sadece. Hayatım senin ellerindeydi. Bilmedim acımasızlığını. Anlamadım yalanını. Görmedim diğer yüzünü. Yukarıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi farklı bir ek almıştır? A) Bilmedim B) Anlamadım C) Görmedim D) albim 14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden çok çekimli eylem vardır? A) Herkes seni görmeyi bekliyor. B) adece sus, konuşma. C) nu düşünmekten vazgeçemiyorum. D) Bir daha aynı hatayı yapmam. 15. Aşağıdaki eylemlerin hangisi farklı kip ve kişide çekimlenmiştir? A) Bilir B) us C) nutsan D) Gitmelisin ÜRÇE 79 ÖĞREM 6

9 16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem geniş zamanın olumsuz biçiminde çekimlenmiş bir eylemdir? A) Görünmez kaza diye buna derler. B) laşılamaz yerlerde sakladım ilaçları. C) Yaşanmaz bir daha senli yıllar. D) nutulmaz günler yaşadık beraber. 19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı kipte çekimlenmiş bir eylem vardır? A) eni anlayamacağım hiçbir zaman. B) Buralara bir daha geleceğim. C) Hayattan her zaman bir beklentin olacak. D) raya bir daha gitmemelisin. 17. eni bir daha görmek istiyorum. cümlesinin olumsuz soru biçimi aşağıdakilerden hangisidir? A) eni bir daha görmek istiyor muyum? B) eni bir daha görmemek istiyor muyum? C) eni bir daha görmek mi istiyorum? D) eni bir daha görmek istemiyor muyum? 20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çekimli eylem yoktur? A) Bana her şeyi öğreten sendin. B) Niçin buraya geldin? C) Hiçbir açıklama yapmadan gittin. D) Her zaman sadece sustun. 18. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde şahıs eki yoktur? A) raya bir daha gitmedik. B) Beni en çok etkileyen şey gözleri. C) eni çok özledim. D) Buraya uğramadılar. ÖĞREM 6 80 ÜRÇE

10 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde haber kipi ile çekimlenmiş fiil yoktur? A) endisine verilen her işi titizlikle yapar. B) öylediğim filmlerin hepsini izlemiş. C) Hemen odana gidip çalışmalısın. D) eçimlerini her zaman doğru yapıyor. 5. Hatıralarımız gözümüzde canlandıkça yüzümüze bir gülümseme yayılıyordu. Çocuklukta biz oldukça mutluyduk. Şimdi o günleri arıyoruz. Yukarıda parçada kaç tane çekimli fiil kullanılmıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 5 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çekimli fiil yoktur? A) apısını iyice kapatıp bekledi. B) Bahar rüzgâr bize huzur veriyor. C) Yaşlı insanlar daha çok ilgi ister. D) Mumları söndürmeden önce dilediği mutluluktu. 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi istek kipi ile çekimlenmiştir? A) Acıyla yandıkça yandı yürekler. B) nsan kendini buluyor böyle eserlerde. C) apını iyice kilitlemeden uyuma. D) Yarın hep beraber sinemaya gidelim. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi farklı kişi eki almıştır? A) onuşmaları dikkatli dinle. B) Aramızdaki kavgaya bir son verelim. C) Aynada kendine bakmalısın. D) Geçmişte yaşananları unutmalısın. 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisi gereklilik kipiyle çekimlenmiştir? A) Hava sıcaklıkları aniden düşünce şaşırdık. B) nsanları sevmek için önce doğayı sevmelisin. C) Bir gün gelir de beni ararsan bulamazsın. D) Bu işi yaparken çok zorlandınız. 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi dilek kiplerinden biri ile çekimlenmemiştir? A) Hepimiz geçen yıl keşke bu kadar çalışsaydık. B) Hayatı sevmek için insanları sevmeliyiz. C) Çocuklara biraz daha yakın davranalım. D) Rüzgârda tüm elektrik telleri koptu. 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çekimli fiil kullanılmıştır? A) Bu kasabada herkes güler yüzlüydü. B) kuldan haber gelince apar topar gittik. C) zamanlar yiyeceğimiz sadece bir dilim ekmekti. D) Aile bağları son derece güçlüdür. ÜRÇE 81 ÖĞREM 6

11 9. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi geniş zamanın olumsuzu ile çekimlenmiştir? A) Yaşanan mutlu anların hiçbiri unutulmaz. B) Çocuğa en güzel oyuncaklar alındı. C) Maçı izlemek için kahveye gitme. D) Ödevlerini yapınca hemen gitmemelisin. 13. Aşağıdaki cümlelerde yüklemlerin hangisi farklı kişi eki ile çekimlenmiştir? A) Öğrenci olarak hepimiz üstümüze düşeni yapmalıyız. B) Yöredeki tarihi mekanların hepsini gezdik. C) şin bitmesine yakın pes ettiniz. D) Önümüzdeki hafta seyahate gidiyoruz. 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem diğerlerinden farklı kipte çekimlenmiştir? A) eni affetmesi için ona yalvardı. B) ütü çok kaynatırsan taşar. C) şini bitirince bilgisayarları kapar. D) Çiçekler baharda bahçelerde renk renk açar. 14. Azmim gibi sonsuz yaşarsın benimle. cümlesinin yüklemi ile aynı kip ve kişi ekini alan yüklem aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılmıştır? A) Gezi programını benim yapmamı istedi. B) ırık masanın tamirini hemen yapalım. C) şine gelmeyenden daha çok işine geleni yaparsın. D) nsanların üzülmesine hiç dayanamam. 11. evelim sözcüğünün kip ve kişi ekiyle aşağıdaki cümlelerin hangisindeki yüklem aynıdır? A) Yüreğimizi de kapımızı da insanlara açmalıyız. B) Hadi, kalkınca yürüyüşe gidelim. C) Gün gelecek ne dediğim anlaşılacak. D) Ekranlar bir anda kararıverdi. 15. Dostluğun en güzel örneklerini sergiliyoruz. cümlesinde yüklemin kip ve kişi eki ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Şimdiki zaman, 2.çoğul kişi B) Geniş zaman, 1.çoğul kişi C) Şimdiki zaman, 1.çoğul kişi D) Geniş zaman, 1.tekil kişi 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapılmakta olan bir iş anlatılmaktadır? A) R ekibi olay yerinde röportaj yapmış. B) Yaşlı kadını kimse aramamış. C) Annemin yemekleri çok güzel olur. D) Ödevlerimi yapıyorum. 16. Anlamak eyleminin geniş zaman, ikinci tekil kişi, olumsuz soru şekli aşağıdakilerden hangisidir? A) Anlar mısın? B) Anlamayacak mısın? C) Anlayabilir misin? D) Anlamaz mısın? ÖĞREM 6 82 ÜRÇE

12 17. Eğitici özellik taşıyan filmlere son dönemde pek önem verilmiyor. ysaki şiddet içeren bu filmler yerine eğitmeyi amaçlayan filmler yayınlanmalı. Parçadaki eylemlerin kipleriyle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur? A) Şimdiki zaman kipi, gelecek zaman kipi B) Geniş zaman kipi, şimdiki zaman kipi C) Şimdiki zaman kipi, gereklilik kipi D) Gelecek zaman kipi, gereklilik kipi 19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde istek eki almış eylem yoktur? A) Yarın hep birlikte pikniğe gidelim. B) onuya uygun örneklerle konuyu pekiştireyim. C) Yarınlarımıza güvenle güzel gözlerle bakalım. D) Nasıl bir araba istiyorsa alabilir. 18. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi farklı kipte çekimlenmiştir? A) Yaşam tüm zorluklara rağmen devam eder. B) Eğilip bir papatya da sen kopar. C) ahnede perde açılır ve oyuncular içeri girer. D) Bu mevsim her yan mis gibi kokar. 20. evinmelisiniz eyleminin aldığı kip ve kişi ekleri seçeneklerin hangisinde doğru sıralanmıştır? A) Gereklilik kipi 2. çoğul kişi B) Gereklilik kipi 2. tekil kişi C) Gereklilik kipi 1. çoğul kişi D) Gereklilik kipi 3. çoğul kişi ÜRÇE 83 ÖĞREM 6

13 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde emir kipi ile çekimlenmiş eylem yoktur? A) Ağaçtan elmaları kopar, ye. B) Dikkatli git, düşme sakın. C) Dedem tüm gün parkta gezer. D) açlarını kurutmadan sakın dışarı çıkma. 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi farklı kipte çekimlenmiştir? A) akın bu havada dışarı çıkma. B) ize bir buket gül vereyim. C) Ailenize her zaman doğruyu söylemelisin. D) Baharla birlikte içime sevinç doğuyor. 2. Eylemin yapıldığını, yapılmakta olduğunu ve yapılacağını bildiren kiplere haber kipi denir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi haber kipiyle çekimlenmiştir? A) Abant a geziye gitsek B) Akşamları daha erken yatmalısın C) Avrupa ya geziye gitmişler D) Biz de yarın sinemaya gidelim 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde istek anlamı vardır? A) ütfen işlerimizi daha dikkatli yapalım. B) Yağmur yağarsa trafik yine sıkışır. C) onuşurken kimseyi kırmamaya dikkat etmelisin. D) akım arkadaşlarını bir arada tutmayı başarır. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem eylemin yapılmakta olduğu anlamını vermektedir? A) Fabrikalar ekonomik sıkıntı nedeniyle kapanmış. B) an bankasına kan bağışında bulunmalıyız. C) Gelecekte teknoloji bizi yönetecek. D) Yarın sabah sınavı olduğu için ders çalışıyor. 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemde zaman anlamı yoktur? A) öy halkı oldukça sıcak karşılamıştı bizi. B) Bahar gelince her yan çiçek doldu. C) ınava hazırlanırken çok soru çözmelisin. D) nsan hayatını kolaylaştıran aletler icat edildi. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla çekimli eylem vardır? A) Babamla birlikte balığa çıkarsak yanıma tüm oltaları almayı düşünüyordum. B) Başbakanın yaptığı açıklamalar halkı rahatlattı. C) evimli kuzular etrafta meleyerek geziyorlar. D) lusal birliği sağlayarak eylemler yapılmalıydı. 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereklilik anlamı vardır? A) Aklına geleni hemen söylerdi. B) imse hakkında kötü düşünmemeliyiz. C) Biraz da beni dinlese. D) elevizyondaki dizilerin hiçbirini kaçırmaz. 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi çekimli eylem değildir? A) Hak er geç yerini bulur. B) Yeni aldığım mont kırmızıydı. C) Buzlanan ya da kayıp düştüm. D) Büyüklerimize karşı saygılı olmalıyız. 10. Çevre kirliliği konusunda neler yapabileceğimizi düşünüyoruz. cümlesinin yüklemi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Şimdiki zamanın 2. çoğul kişi çekimlenmiştir. B) Gereklilik kipi 2. çoğul kişi ile çekimlenmiştir. C) Şimdiki zaman 1. çoğul kişi eki ile çekimlenmiştir. D) Gelecek zamanın 1. çoğul kişi eki ile çekimlenmiştir. ÜRÇE 84 ÖĞREM 6

14 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi zaman anlamı vermemektedir? A) oğuk hava gelmemesi için kapıyı kapatalım. B) Genç iş adamı yeni atılımlar yapıyordu. C) enin çok başarılı olduğunu herkes bilir. D) Haftaya basketbol maçına gideceğiz. 16. Yağmur tüm şiddetiyle yağıyordu. öpek yavruları sırılsıklam olmuştu. ığınacak bir yer arayan yavrulara genç bir kadın yardım etti. nları merdiven altındaki boşluğa yerleştirdi. Önlerine de bir tas süt koydu. Yukarıdaki parçada çekimli kaç fiil vardır? A) 2 B) 3 C) 4 D) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde işin gelecek zamanda yapılacağı anlamı vardır? A) Denize bakarken hayallere daldı. B) üm günü kitap okuyarak geçirdim. C) Bayram tatilinde çocuklar geziye katılacak. D) Boş bir odada sadece bir yatak vardı. 17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bilmek eyleminin geniş zaman olumsuz biçimi kullanılmıştır? A) Ben tüm soruları bildim. B) na sorma o bilmez. C) Zamanı gelince o da kıymetini bilecek. D) en daha ailenin değerini bilme. 13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde emir kipi ile çekimlenmiş eylem vardır? A) Biraz daha sabırla beklemelisin. B) Şu elmaları seçip sepete doldur. C) üçük bir derede yüzüyorduk. D) elefon hiç durmadan çalıyordu. 18. Aşağıdaki eylemlerden hangisi geniş zaman 1. çoğul kişi eki ile çekimlenmiştir? A) Gelmişsin B) kunmuyor C) Anlarız D) Gezerim 14. Aşağıdaki cümlelerin hangisi istek kipi ile çekimlenmemiştir? A) Bayramda büyüklerimizi ziyaret etmeliyiz. B) nsanlara saygı gösterelim ki saygı görelim. C) Eve gider gitmez ödevlerimizi yapalım. D) şlerimizi bitirince biraz dolaşalım. 19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde istek kip eki almış fiil yoktur? A) Dışarısı çok soğuk lütfen kapıyı kapatalım. B) Hep birlikte yemek yiyelim. C) Hemen gidelim, otobüs kalkmak üzeredir. D) ar yağsa da kar topu oynasak. 15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılan eylem dilek kiplerinden biri ile çekimlenmemiştir? A) Hemen git o arkadaşından özür dile. B) eşke ben de geziye gitsem. C) abahları erken kalkıp koşarım. D) Notlarımdan kötü olanları düzeltmeliyim. 20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde şart anlamı vardır? A) Çiçeklere iyi bakarsan güzelleşirler. B) nsanlar konuşarak anlaşırlar. C) Nehirler bu zamanda hızlı ve coşkulu akar. D) ki arkadaş gülüp eğleniyorlardı. ÜRÇE 85 ÖĞREM 6

15 ÖĞRENME AANI: DBG AZANIM: elime ürleriyle lgili Bilgi ve uralları avrama / ygulama 6 ÖRNE RAR VE ÇÖZÜMER 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde durum zarfı kullanılmıştır? A) Yıkılan gecekonduların sahipleri çok üzgündü. B) Ne yapacağını iyice düşünmelisin. C) okaktaki satıcılardan yiyecek almayınız. D) Boş zamanlarımda oyun oynarım. Durum Zarfları: Fiilin ve fiilimsinin ne durumda olduğunu, nasıl yapıldığını belirten zarflardır. Eyleme sorulan Nasıl sorusuna yanıt verir. - kula dikkatli git. Nasıl gitsin? Dikkatli Durum Zarfı - Her işi severek yaparım. Nasıl yaparım? everek Durum Zarfı - Yağmur hiç durmadan yağıyor. Nasıl yağıyor? Hiç durmadan Durum Zarfı orumuzu incelediğimizde B seçeneğinde Nasıl düşünmelisin? sorusuna yanıt veren iyice sözcüğü durum zarfıdır. Diğer cümlelerde yükleme sorulan nasıl sorusuna yanıt yoktur. Durum zarfı yoktur. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zaman zarfı kullanılmamıştır? A) Beni kapının önünde bekleyin, şimdi geliyorum. B) Babam ara sıra bize öğüt verir. C) Hafta sonları basketbol oynamaya giderdik. D) Nasıl oldu da bana inandı, bilmiyorum. Zaman Zarfları: Fiillerin, fiilimsilerin anlamlarını zaman bakımından belirleyip sınırlayan zarflardır. Yükleme veya fiilimsiye Ne zaman sorusunu yönelttiğimizde bize yanıt olan zamanlı sözcüklerin hepsi zaman zarfıdır. Örneğin; bugün, yarın, sonra, dün, az sonra, demin, yazın, kışın, önceleri, biraz önce vs. - Halk her zaman haklıdır. Ne zaman haklıdır? Her zaman Zaman zarfı - ana yıllar önce de söyledim. Ne zaman söyledim? Yıllar önce Zaman zarfı - Yarınları şimdiden düşünmek gerekir. Ne zaman düşünmek gerekir? Şimdiden Zaman zarfı Şimdi seçenekleri inceleyelim. A da, Ne zaman geliyorum? Şimdi Zaman Zarfı B de, Ne zaman öğüt verir? Ara sıra Zaman Zarfı C de, Ne zaman giderdik? Hafta sonları Durum Zarfı D de, Ne zaman inandı? Yanıt olmadığı için zaman zarfı yoktur. ÜRÇE 86 ÖĞREM 6

16 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer yön zarfı yoktur? A) Çocuklar neşeyle dışarı çıktılar. B) akın aşağı bakma, başın döner. C) Arabayı biraz geri çeker misin? D) Ne isterse söyledi, dönüp bakmadım bile. Yer yön zarfları: Fiillerin, fiilimsilerin anlamlarını yer yön bakımından tamamlayan sözcüklerdir. Yer yön zarfı olarak kullanılan sözcükler şunlardır: çeri, dışarı, aşağı, yukarı, ileri, geri, öte, beri Yer yön zarfı olan bu sözcükler çekim eki almaz. Çekim eki aldıklarında ad olarak kullanılır. Yer yön zarfı eyleme sorulan Nereye? sorusu ile bulunur. - Çok üşüdüysen içeri gir. Nereye gir? çeri - en beni dışarı mı çağırdın? Nereye çağırdın? Dışarı. Şimdi seçenekleri inceleyelim. A da, Nereye çıktılar? Dışarı C de, Nereye çeker? Geri B de, Nereye bakma? Aşağı D de ise Nereye sorusuna yanıt yoktur. 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde azlık çokluk (miktar) zarfı yoktur? A) en daha az çalıştın. B) Ben bugün biraz dinlendim. C) Yıkılmış binaların sahipleri üzgündü. D) Azıcık dinlesen beni, çok hak verirsin. Azlık Çokluk (Miktar) Zarfı: Fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların ya da başka zarfların anlamlarını derecelendiren, karşılaştıran veya miktar bakımından belirten zarflardır. Miktar zarfları şunlardır: Pek, az, çok, daha, en, biraz, azıcık, çok fazla vs. Azlık çokluk (miktar) zarfları eyleme sorulan Ne kadar? sorusuna yanıt verir. - Ne kadar uyudun? Az uyudum. - Ne kadar yersin? Çok yerim. - Ne kadar çalışkan? Ali den daha çalışkan. Şimdi seçenekleri inceleyelim. 1. cümlede daha az 2. cümlede biraz 4. cümlede azıcık ve çok miktar zarfıdır. 3. cümlede miktar zarfı yoktur. ÜRÇE 87 ÖĞREM 6

17 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sebep (neden) zarfı yoktur? A) Yağmur yağdığı için ıslandım. B) orular öyle zordu ki hiçbirini yapamadım. C) Çocuklarla ilgilenilmediğinden hepsi ağlıyordu. D) evimli bir kedi bulduğu için sevinçliydi. ebep Zarfları: Fiilin, fiilimsinin yapılış nedenini bildiren sözcüklerdir. Fiile ve fiilimsiye sorulan Neden, Niçin, Niye sorularının yanıtı neden zarfıdır. - Niçin uyumadın? Gürültü olduğu için uyuyamadım. ebep Zarfı - Neden böyle düşündün? aramsarlığımdan böyle düşündüm? ebep Zarfı Şimdi seçenekleri inceleyelim. A da, Niçin ıslandım? Yağmur yağdığı için. C de, Çocuklar niçin ağlıyordu? lgilenilmediğiden. D de, Niçin sevinçliydi? evimli bir kedi bulduğu için. B seçeneğinde sebep zarfı yoktur. 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru zarfı yoktur? A) ana bu kazakların hangisini alayım? B) Bu çocuklar niye dışarı çıkmıyor? C) amptan ne zaman dönecek? D) Ne kadar sürdü toplantı? oru Zarfı: Fiilleri veya fiilimsileri soru yoluyla belirten zarflara soru zarfı denir. Ne, nasıl, ne denli, nice, ne biçim, niçin, niye, neden, ne kadar, nereye soruları soru zarfıdır. Bu sorular fiil veya fiilimsiye sorulduğunda aldığımız yanıt zarf türünde sözcük olacaktır. Neden ağladın? Nasıl geldin? Niye gülüyorsun? Ne kadar çalıştın? Şimdi seçenekleri inceleyelim. B seçeneğinde niye sebep zarfını bulduran soru zarfıdır. C de ne zaman zaman zarfını bulduran soru zarfıdır. D de ne kadar miktar zarfını bulduran soru zarfıdır. A da ise hangisi adın anlamını bulduran zamirdir. ÖĞREM 6 88 ÜRÇE

18 1. Altı çizili sözcüklerden hangisi yer yön zarfı değildir? A) Askerlere geriye dön emri verildi. B) Bugün hiç dışarı çıkmadım. C) iz çok ileri gidiyorsunuz. D) Aşağı tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık. 6. Aşağıdaki zarfların hangisi çeşidi bakımından diğerlerinden farklıdır? A) Geceleyin bir ses böler uykunu. B) Adama bitkin ve solgun görünüyordu. C) en bekle ben koşarak geliyorum. D) Hepimize karşı dostça davranırdı. 2. Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcük farklı bir görevde kullanılmıştır? A) Öğrenciler sırayla içeri alınıyor. B) lk otuz dakika dışarı çıkmak yasaktır. C) leri saat uygulamasına yazın geçiliyor. D) en bekle ben yukarı çıkarım. 7. Dolu sözcüğü hangi cümlede zarf görevinde kullanılmıştır? A) Dün ceviz büyüklüğünde dolu yağdı. B) Doluya koydum almadı, boşa koydum dolmadı. C) Hayatı dolu dolu yaşadı. D) Dışarıda dolu işsiz var. be adam! 3. Aşağıdakilerin hangisinde ölçü zarfı kullanılmamıştır? A) Biraz daha gayret göstermelisin. B) eni gözüm pek tutmadı. C) Böylesini daha önce hiç görmedim. D) Benim böyle laflara karnım tok. 8. Aşağıdakilerin hangisinde zaman zarfı yoktur? A) Birazdan biz de yanınıza geliriz. B) Yarın önemli bir işim var. C) zun zamandır böyle bir ziyafet çekmemiştim. D) Zaman su gibi akıp gidiyor. 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde uzun sözcüğü zarf olarak kullanılmıştır? A) zun boylu yakışıklı bir delikanlıydı. B) Bu konuyu onunla uzun konuştuk. C) ınıftaki uzun öğrencilerden biriydi. D) Bu uzun bir hikâye. 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı zarf ile sağlanmıştır? A) ırada kaç kişi var? B) şlerini ne zaman bitirebilirsin? C) Bunlardan hangisini beğendin? D) Verilen işi bitirdin mi? 5. Aşağıdaki cümlelerde geçen zarfların hangisi çeşidi bakımından diğerlerinden farklıdır? A) Şimdi ne olacak söyle bakalım? B) azanmak için çok çalıştı. C) ayıp kız Zeynep dün bulundu. D) Babam, her zaman anlayışlı davrandı. 10. Altı çizili sözcüklerden hangisi zarf görevinde değildir? A) Geceyi burada geçireceğiz. B) abahtan yola çıkacağız. C) Akşama Bursa ya ulaşmalıyız. D) Öyleyse hemen atları hana yerleştirin. ÜRÇE 89 ÖĞREM 6

19 11. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi zarf görevinde kullanılmamıştır? A) Hırslı insanları severim. B) Derslerine düzenli çalışır. C) emizlikçi kadın evi güzelce temizledi. D) Yapmamanı sana iyilikle söylemiştim. 16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı bir zarfla sağlanmamıştır? A) Gelemeyeceğini bana niçin söylemedin? B) Ülkemiz bu zor durumdan nasıl kurtulur? C) Nasıl bir pantolon istersiniz? D) Pilavın suyu ne kadar olmalı? 12. Ne sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru zarfı olarak kullanılmıştır? A) Doğum gününde ona ne alacaksın? B) Ne tür kitapları okumayı seversin? C) Akşamın bu saatinde ne geziyorsun? D) enin baban ne iş yapıyor? 17. Azlık çokluk zarfları diğer zarflardan farklı olarak sıfatları ve zarfları da derecelendirebilir. Daha zarfı aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfatı derecelendirmektedir? A) senden daha çalışkan bir öğrenci. B) Gelişmiş bir ülke olmak için daha çok çalışmalıyız. C) Her şey daha iyi olur. D) Önümüzdeki günler daha güzel geçecek. 13. Aşağıdaki ikilemelerin hangisi zarf görevinde kullanılmamıştır? A) Bana kardeşinden uzun uzun bahsetti. B) artışma programında konu enine boyuna tartışıldı. C) nu görünce kalbim küt küt atmaya başladı. D) atlı mı tatlı bir çocuğu var. 14. Aşağıdaki cümlelerdeki ikilemelerden hangisi zarf görevindedir? A) ınıf kalabalık olduğu için sıralara üçer üçer oturduk. B) Üçer beşer kişilik gruplarla içeri aldılar. C) Yarınlarımız sizin gibi pırıl pırıl gençlere emanet. D) Güzel mi güzel bir organizasyondu. 15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı bir zarfla sağlanmıştır? A) Bu soruyu hangi yoldan çözeceğiz? B) iz yokken yerinize kim bakacak? C) Niçin ağlıyor bu çocuk, hanım? D) Ne kadar yakıtımız kalmış? 18. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde azlık çokluk zarfı kullanılmamıştır? A) Çok okuyan değil, çok gezen bilir. B) Az konuşur; ama mantıklı konuşurdu. C) Gereğinden fazla üzülüyorsun. D) Bir çuval patatesi almış, getirmiş. 19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer-yön zarfı yoktur? A) Yukarı mahalle ile maçımız var. B) çeri gir ve kapıyı kapat. C) Üç adım ileri çık. D) Şu sıradaki öğrenciler geri çekilsin. 20. Yer yön zarfları kesinlikle çekim eki almazlar, alırlarsa isim olurlar. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yer yön zarfı değildir? A) Çabuk içeri gir, üşüyeceksin! B) Başını kaldırıp yukarıya baktı. C) Artık bu yoldan geri dönemeyiz. D) Dışarı çıkarken bana haber ver. ÖĞREM 6 90 ÜRÇE