EYLÜL AYI ENFLASYON RAPORU

Transkript

1 EYLÜL AYI ENFLASYON RAPORU HAZIRLAYAN Yrd. Doç. Dr. Sema ULUTÜRK AKMAN - İstatistik Araştırma Merkezi Doç. Dr. Murat Dündar DEMİRÖZ - Türkiye, Avrupa ve Ortadoğu Ekonomik Araştırmalar Merkezi Doç. Dr. Ercan SARIDOĞAN İktisat Fakültesi Ekonometri Bölümü ÖZET TÜFE, Eylül ayında, aylık bazda bir önceki aya göre %0.77 artış gösterirken, yıllık bazda, geçen yılın aynı ayına göre %7.88 seviyesine gerileme göstermiştir. TÜFE nin aylık bazda artışında, Türk Lirası nın değer kaybına bağlı olarak ithal girdi fiyatlarındaki artış, bu bağlamda özellikle ulaştırma alt kalemindeki artışlar etkili olmuştur. Özel eğitim ücretleri, konut ve işlenmiş gıda fiyatlarındaki artış da TÜFE nin artışında etkili olmuştur. TÜFE nin yıllık bazda azalan bir seyir izlemesinde ise, baz etkisine bağlı olarak işlenmemiş gıda ve enerji fiyatlarındaki gerileme etkili olmuştur. ÜFE, Eylül ayında, aylık bazda bir önceki aya göre %0.88 artış gösterirken, yıllık bazda, geçen yılın aynı ayına göre %6.23 seviyesinde gerçekleşmiştir. ÜFE nin aylık bazda değişiminde, Türk Lirası nın değer kaybının, sanayi sektörü fiyatlarını artırması, buna karşın tarım sektöründeki fiyat düşüşler, endeksin aylık bazda daha ılımlı bir artış sergilemesine yol açmıştır. RAPOR ENFLASYON EYLÜL AYI GELİŞMELERİ Tablo-1 den görülebileceği gibi, Eylül ayında, TÜFE, aylık bazda bir önceki aya göre %0.77 artış gösterirken, yıllık bazda, geçen yılın aynı ayına göre %7.88 seviyesinde gerçekleşmiştir. TÜFE nin aylık bazda artışında, Türk Lirası nın değer kaybına bağlı olarak ithal girdi fiyatlarındaki artış, bu bağlamda özellikle ulaştırma alt kalemindeki artışlar etkili olmuştur. Özel eğitim ücretleri, konut ve işlenmiş gıda fiyatlarındaki artış da etkili olmuştur. Şekil-1 den görülebileceği gibi, TÜFE nin yıllık bazda azalan bir seyir izlemesinde baz etkisine bağlı olarak işlenmemiş gıda ve enerji fiyatlarındaki gerileme etkili olmuştur. Sayfa 1 / 9

2 Tablo-1 den görülebileceği gibi, Eylül ayında, ÜFE, aylık bazda bir önceki aya göre %0.88 artış gösterirken, yıllık bazda, geçen yılın aynı ayına göre %6.23 seviyesinde gerçekleşmiştir. Şekil-1 den görülebileceği gibi, ÜFE nin aylık bazda değişiminde, Türk Lirası nın değer kaybının, sanayi sektörü fiyatlarını artırması, buna karşın tarım sektöründeki fiyat düşüşleri, endeksin aylık bazda daha ılımlı bir artış sergilemesine yol açmıştır. Şekil-1 TÜFE ve ÜFE'de Yıllık ve Aylık Gelişmeler (%) 2,0 7,31 7,03 1,88 1,84 7,29 6,13 6,51 2,30 1,70 2,17 8,30 5,23 8,88 8,17 7,88 6,61 6,38 6,23 0,88 2,0 0,0-2,0 0,77 Oca.13 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13 TÜFE Yıllık % TÜFE Aylık % ÜFE Aylık % ÜFE Yıllık % 0,0-2,0 Şekil-3 TÜFE, ÜFE ve TRAMO/SEATS yaklaşımı ile mevsimsel arındırılmış serileri verilmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış TÜFE (TÜFE_SA), özellikle Haziran sonrasında daha yüksek seyrettiğini görmekteyiz. Bunun temel sebepleri arasında işlenmiş gıda ürünlerindeki fiyatlardaki artış ve TL nin değer kaybına bağlı ithal girdi fiyatları etkili olmuştur. ÜFE de ise Haziran sonrasında ciddi bir mevsimsel fark gözlemlenmemektedir. Sayfa 2 / 9

3 230 Şekil-3 TÜFE, ÜFE ve Mevsimsel Arındırılmış Seriler (Endeks) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül TUFE_SA UFE UFE_SA TUFE 205 TÜFE ve ALT KALEMLERİ EYLÜL AYI GELİŞMELERİ Şekil-4 ten görülebileceği gibi, Ağustos-2013 te %0.10 azalma gösteren TÜFE, Eylül ayında, aylık bazda Ağustos a göre %0.77 artış göstermiştir. TÜFE nin aylık bazda artışında aşağıdaki faktörle etkili olmuştur: Türk Lirası nın değer kaybına bağlı olarak ithal girdi fiyatlarındaki artış, TL nin değer kaybına bağlı olarak, ulaştırma alt kalemindeki artış, Özel eğitim ücretleri ve işlenmiş gıda fiyatlarındaki artış, konut fiyatlarındaki artış TÜFE artmasına yol açarken, Giyim ve ayakkabıdaki düşüş ise azalmasına katkı sağlamıştır. Sayfa 3 / 9

4 Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Şekil-4 TÜFE 2012 ve 2013 Yılları ( Aylık %) 2,50 2,50 2,00 2,00 1,50 1,50 1,00 1,00 0,50 0,77 0,50 0,00 0,00-0,50-0,10-0,50-1,00-1,00 TÜFE-2013 TÜFE-2012 Şekil-5 ten görülebileceği gibi, TÜFE yıllık bazda, Ağustos-2013 te %8.17 düzeyinde gerçekleşirken, Eylül ayında, geçen yılın aynı ayına göre %7.88 seviyesine gerilemiştir. Bu gerilemede, baz etkisine bağlı olarak işlenmemiş gıda ve enerji fiyatlarındaki gerileme etkili olmuştur. Şekil-8 den görülebileceği gibi Türk Lirası nın değer kaybına bağlı olarak ithal girdi fiyatlarındaki artış, çekirdek enflasyon göstergelerinin artış trendine girmesine yol açmıştır. Sayfa 4 / 9

5 Oca.12 Şub.12 Mar.12 Nis.12 May.12 Haz.12 Tem.12 Ağu.12 Eyl.12 Eki.12 Kas.12 Ara.12 Oca.13 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13 Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Şekil-5 TÜFE 2012 ve 2013 Yılları ( Yıllık %) 12,0 12,0 7,31 7,03 7,29 6,13 6,51 8,30 8,88 8,17 7,88 2,0 2,0 0,0 0,0 TÜFE-2012 TÜFE-2013 Şekil-8 TÜFE ve Çekirdek Enflasyon Göstergeleri (H,I) (Yıllık %) 12,0 12,0 H I TÜFE Sayfa 5 / 9

6 Şekil-6 da TÜFE ye alt kalemlerin katkıları verilmiştir. Buna göre, Eylül ayındaki TÜFE deki, %0.77 lik artışın yaklaşık yarısı, TL nin değer kaybına bağlı olarak ulaştırmadaki artıştan Sayfa 6 / 9

7 (%0.36) kaynaklanmıştır. İşlenmemiş gıda, konut, ev eşyası ve eğitim kalemleri de artışı beslerken, giyim-ayakkabı grubundaki azalma TÜFE yi aşağı çekmiştir. Şekil-7 de TÜFE kalemlerinin yıllık yüzde değişime katkıları verilmiştir. Buna göre, Mayıs sonrasında ulaştırma grubundaki fiyat artışları TÜFE nin artmasına yol açarken, gıda ve konut kalemleri göreceli olarak azalan bir seyirde TÜFE nin artışına yol açmıştır. ÜFE ve ALT KALEMLERİ EYLÜL AYI GELİŞMELERİ Şekil-8 den görülebileceği gibi, Ağustos-2013 te %0.04 artış gösteren ÜFE, Eylül ayında, aylık bazda Ağustos a göre %0.88 artış göstermiştir. Şekil-9 dan görülebileceği gibi, Ağustos-2013 te %6.38 olan ÜFE, Eylül ayında, yıllık bazda eylül e göre %6.23 artış göstermiştir. Yatay seyrini azalarak korumuştur. ÜFE nin artışında TL nin değer kaybının sanayi sektörü fiyatlarını artırması, canlı hayvan fiyatlarındaki artış gelirken, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki düşüş ÜFE ni artışını sınırlanmıştır. Sayfa 7 / 9

8 Şekil-10 dan izlenebileceği gibi, Eylül ayında ÜFE fiyat artışında, elektrik-gaz-su grubundaki ve imalat sanayindeki TL nin değer kaybetmesine bağlı ortaya çıkan artışlar etkili olmuştur. Tarımda ise canlı hayvan fiyat artışı kısmen etkili olmuştur. Sayfa 8 / 9

9 Şekil-11 de ise, yıllık bazda, ÜFE fiyat artışı etkileyen faktörler verilmiştir. Buna göre, elektrikgaz-su grubundaki ve imalat sanayindeki TL nin değer kaybetmesine bağlı ortaya çıkan artışlar etkili olmuştur. Tarımda ise canlı hayvan fiyat artışa karşın, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki düşüşün ağırlık kazanması ile tarım grubunda fiyatların azalma seyrine katkı yapmıştır. Sayfa 9 / 9