Türk Hukukunda şirketlere ilişkin düzenlemeler Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu nda (TTK) yer almaktadır.

Transkript

1 7. ANONİM ŞİRKETLER 7.1. Genel Olarak Türk Hukukunda şirketlere ilişkin düzenlemeler Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu nda (TTK) yer almaktadır. Borçlar Kanunu adi şirketi düzenlemiştir. Borçlar Kanunu nun 520. Maddesinde şirket, iki veya daha fazla kişinin emek ve mallarını ortak bir amaca ulaşmak için birleştirdikleri bir akit olarak tanımlanmıştır. Şirket için tanımda sadece ortak bir amaç ifadesi kullanılmış olmakla birlikte, bir şirketin varlığından söz edebilmek için bu amacın kazanç sağlamaya yönelik olması gerekir. Borçlar Kanunu nun 520. Maddesinin ikinci fıkrasında bir şirketin Türk Ticaret Kanunu nda belirtilen nitelikleri taşımaması durumunda adi şirket sayılacağı ifade edilmiştir. Buna göre Türk Ticaret Kanunu nda belirtilen nitelikleri taşımayan şirket adi şirket sayılıp Borçlar Kanunu hükümlerine tabi olmaktadır. Adi şirketlerin tüzel kişiliği yoktur. Bu şirketlerin kuruluşu da herhangi bir şekle tabi değildir. Türk Ticaret Kanunu nda düzenlenen şirketler ise ticaret şirketleridir. Ticaret şirketleri kollektif, komandit, limited, anonim ve kooperatif şirketlerinden ibarettir (TTK md 136). Ticaret şirketlerinin tüzel kişiliği bulunmaktadır. Bu şirketlerinin kuruluşu şekil şartlarına tabidir. Ekonomik hayattaki işlevi açısından bu şirketler arasında en fazla önemi anonim şirketler taşımaktadır. Sermaye piyasasının da önemli kurumlarından olan anonim şirketlerin tanımı ve kuruluşuyla ilgili olarak Türk Ticaret Kanunu nda yer alan düzenlemeler özetlendikten sonra sermaye piyasası mevzuatının anonim şirketlerle ilgili düzenlemeleri ana hatlarıyla aşağıda açıklanmıştır. Anonim Şirketin Tanımı Türk Ticaret Kanunu anonim şirketi, bir unvana sahip, esas sermayesi muayyen (belli) ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mal varlığı ile sorumlu bulunan şirket olarak tanımlamıştır. Anonim şirket ortaklarının sorumlulukları taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile sınırlıdır (TTK md. 269). Tanımdan da anlaşılacağı üzere anonim şirketin kendisine ait bir unvanı bulunmakta olup sermayesi bellidir ve paylara bölünmüştür. Bu sermaye özel kanunlarda aksine hüküm olmadıkça TL den az olamaz ve bu miktar Bakanlar Kurulunca on katına kadar arttırılabilir (TTK md. 272). Nitekim Bakanlar Kurulu tarihli kararı ile bu tutarı TL ye yükseltmiştir. Dolayısıyla anonim şirketler en az TL sermaye ile kurulabilirler. Her payın sermayenin belli bir oranını temsil eden bir nominal değeri bulunur. Hisse senetlerinin itibarî kıymeti en az bir kuruştur 15. Bu kıymet ancak en az birer Kuruş olarak yükseltilebilir. Bu miktar Bakanlar Kurulunca yüz katına kadar artırılabilir (TTK md.399). Anonim şirket ortaklarının sorumlulukları şirkete koymayı taahhüt ettikleri sermayeyi getirmeleri ile sona erer. Bir başka deyişle, ortakların taahhüt ettikleri sermaye payları dışında ortaklığın borçlarından dolayı bir sorumlulukları yoktur. Anonim şirketler kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi amaç ve konu için kurulabilirler, ancak şirketin esas sözleşmesinde şirketin konusunun sınırlarının açıkça gösterilmesi şarttır (TTK md. 271). Şirketin konusu şirketin hak ehliyetinin sınırlarını belirlemekte olup şirket ancak esas sözleşmede belirtilen konusu çerçevesinde haklar ve borçlar edinebilir sayılı Türk Ticaret Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 5274 sayılı Kanun ile hisse senetlerinin itibari değeri en az 1 YKR olarak düzenlenmiştir. Diğer taraftan, Bakanlar Kurulu nun tarih ve 2007/11963 sayılı Kararının eki Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruşta Yer Alan Yeni İbarelerinin Kaldırılmasına ve Uygulama Esaslarına İlişkin Karar gereğince Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para birimi olan YTL ve YKR de yer alan Yeni ibareleri tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. 115

2 Anonim Şirketlerin Kuruluşu Anonim şirketler, ani ve tedrici olmak üzere iki şekilde kurulabilir. Ani kuruluşta şirket sermayesinin tamamı kurucular tarafından taahhüt edilir. Tedrici kuruluşta ise şirket sermayesinin bir kısmı kurucular tarafından taahhüt edilirken kalan kısım için halka başvurulur (TTK md. 276 vd.). Ani kuruluş, şirket esas sözleşmesinin düzenlenmesi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından izin alınması ve ticaret siciline tescil ve ilan aşamaları ile gerçekleşmektedir. Tedrici kuruluşta bu aşamalara ek olarak Bakanlıktan izin alınmasından sonra halka başvuru aşaması bulunmaktadır. Türk Ticaret Kanunu nda anonim şirketlerin kuruluş aşamalarından biri olarak düzenlenmiş bulunan mahkeme tasdiki tarih ve 559 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kaldırılmıştır. Ayrıca, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe giren 4884 sayılı Kanun ile de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nca yayımlanacak tebliğle faaliyet alanları tespit ve ilan edilecek anonim şirketler dışında kalan anonim şirketlerin, kuruluş ve ana sözleşme değişikliklerinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ndan izin alma aşaması kaldırılmıştır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın tarih ve 5100 sayılı yazısında, Bakanlık iznine tabi anonim şirketler şu şekilde sayılmıştır: - Bankalar - Finansal Kiralama Şirketleri - Özel Finans Kurumları - Faktoring Şirketleri - Döviz Büfesi İşleten Şirketler - Holding Şirketler - Sigorta Şirketleri - SPK ya Tabi ve Halka Açık Şirketler - Umumi Mağazacılıkla Uğraşan Şirketler - Serbest Bölge Kurucusu ve İşleticisi Şirketler Yukarıda belirtilen anonim şirketler dışında kalan anonim şirketlerin kuruluş ve ana sözleşme değişiklikleri Bakanlık iznine tabi değildir. Bir anonim şirketin kurulabilmesi için şirkette pay sahibi en az beş kurucunun bulunması gerekir. Kurucular şirket esas sözleşmesini hazırlarlar. Yazılı şekilde düzenlenmesi gereken şirket esas sözleşmesinin Türk Ticaret Kanunu nda belirtilen unsurları içermesi gerekir. Şirket esas sözleşmesinin hazırlanmasından sonra kuruluş izninin alınmasının gerekli olduğu durumlarda izin almak için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı na başvurulur. Bundan sonra ticaret siciline tescil ve ilan aşaması gelmektedir. Şirket ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tedrici kuruluşta bu aşamaların yanı sıra halka başvuru ve kuruluş genel kurulunun toplanması aşamaları bulunmaktadır. Bu aşamada sermayenin kurucular tarafından taahhüt edilmeyen kısmı için halka başvurularak, halk şirkete ortak olmaya çağrılır. Tedrici kuruluşta halka başvuru aşaması bulunduğu için anonim şirketlerin tedrici şekilde kuruluşu sermaye piyasası mevzuatı kapsamına da girmektedir. Dolayısıyla bu konuda sermaye piyasası mevzuatının konuyla ilgili hükümlerini de dikkate almak gerekir. 7.1 Sermaye Piyasası Mevzuatında Anonim Şirketler Halka Açık Anonim Şirketler Sermaye Piyasası Kanunu, hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan anonim şirketleri halka açık anonim ortaklık olarak tanımlamıştır. Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulması, halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesi, hisse senetlerinin borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesi, Sermaye Piyasası Kanunu na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade etmektedir. Halka arz edilmiş sayılmak için ise ortak sayısı esas alınmıştır. Sermaye Piyasası Kanunu nun 11. maddesi pay sahibi sayısı 250 yi aşan anonim ortaklıkların hisse senetlerinin halka arz olunmuş 116

3 sayılacağını ve bu ortaklıkların halka açık anonim ortaklık hükümlerine tabi olacağını düzenlemiştir. Az sayıda ortakla kurulan bir anonim şirketin ortak sayısı şirketin paylarının zamanla veraset yoluyla birden fazla kişiye geçmesi ya da bazı ortakların hisselerini parça parça üçüncü şahıslara satmaları sonucunda çok daha fazla kişiye dağılmış olabilir. Dolayısıyla, kendi iradesiyle hisse senetlerini halka arz eden şirketlerin yanı sıra şirketteki pay sahibi sayısının çeşitli şekilde artabileceği göz önüne alınarak pay sahibi sayısının 250 yi aşması durumunda bu şirketlerin de halka açık şirket haline geldiği kabul edilmiş ve bu şirketler de Sermaye Piyasası Kanunu kapsamına alınmıştır. Şirketler ortak sayılarını, ortak kayıt defteri, genel kurula katılanlar cetveli, kar payı dağıtımına dair muhasebe kayıt ve belgeleri, kuruluş ve sermaye artırımında başvuran ortaklara ilişkin kayıt ve belgelerle, ortaklığın ortaklarla ilişkilerine ait diğer işlemler sırasında belirleyebilirler. Şirketlerin halka açılması ya da halka açık şirketlerin ve halka sunulan hisse senetlerinin çoğalması şu kaynaklardan olur; a) Doğrudan doğruya halka açık şirketlerin kurulup halka hisse senedi arz etmesi: Enflasyonun aşırı olmadığı, faiz oranlarının çok yüksek olmadığı dönemlerde halkın tasarruf ve yatırım gücü yeterli ise bu yolla halka açılmak mümkündür. b) Kapalı şirketlerin halka açılması iki yolla olabilir: - Yatırım bankalarının, diğer bankaların ve devletin halka kapalı şirketlerdeki iştirak paylarını şirket kara geçtikten sonra halka devretmeleri, - Kapalı şirketlerin yeni ve büyük projeleri gerçekleştirmek amacıyla ve halka açılmak suretiyle sermaye artırımı yapmaları ve yeni payları halka arz etmeleri. c) Kapalı şirketleri halka açmadan, sahipleri tarafından holdingler kurulması: Holding hisse senetlerine çekicilik kazandırmak için mevcut kârlı şirketlerin hisselerinin bir bölümünün holdinge devredilmesi, bu hisseler karşılığında holdingden yönetime hakim olacak miktarda hisse alınması; holdingin geri kalan hisselerinin halka açılması suretiyle toplanacak yeni fonlarla holdinge bağlı yeni şirketler kurulması, d) Halka açık şirketlerin sermaye artırımları: Sermaye artırımlarında prensip olarak artırılan sermayeden yeni pay alma hakkı eski ortaklara aittir ve eski ortaklar bu haklarını eski hisseleri oranında kullanabilirler ki buna "rüçhan hakkı" denir. Rüçhan hakkı kullanıldıktan sonra satın alınmayan yeni payların tasarruf sahiplerine satılması sonucu şirketin ortak sayısı artar. Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı ve Kayıtlı Sermaye Sistemi Türk Ticaret Kanunu na göre anonim şirketlerin sermaye artırımı uzun süren formaliteleri gerektirmektedir. Sermaye piyasası mevzuatı ile getirilen kayıtlı sermaye sistemi sermaye artırımında bu formaliteleri azaltmakta ve süreci kısaltmaktadır. Sermaye artırımında sermaye piyasası mevzuatı ile getirilen kayıtlı sermaye sistemine ilişkin düzenlemeler anlatılmadan önce Türk Ticaret Kanunu nun sermaye artırımına ilişkin düzenlemelerine ana hatlarıyla aşağıda yer verilmiştir. Türk Ticaret Kanunu na Tabi Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı Anonim şirketler değişik şekillerde sermaye artırımı yapabilirler. Sermaye artırımı bedelli yapılabileceği gibi bedelsiz de yapılabilir. Bedelli artırım da çıkarılan yeni hisse senetleri karşılığında 117

4 şirkete yeni sermaye girişi olmaktadır. Bedelsiz sermaye artırımlarında ise şirkete yeni kaynak girişi olmaz. Bedelsiz artırım; Olağanüstü yedeklerin sermayeye eklenmesi, Geçmiş yıl kârlarının sermayeye eklenmesi, Yeniden değerleme sonucu oluşan fonun sermayeye eklenmesi, Maliyet artışı fonunun sermayeye eklenmesi, Gayrimenkul ve iştirak hisselerinin satışından doğan kârın sermayeye eklenmesi, şeklinde yapılabilir. Anonim şirketler esas sermayesinin tamamı ödenmedikçe yeni hisse senedi çıkarmak suretiyle sermayenin arttırılmasına karar veremez (TTK md. 391). Sermaye artırımı esas olarak bir esas sözleşme değişikliği olmakla birlikte taşıdığı önem sebebiyle Türk Ticaret Kanunu nda ayrıca düzenlenmiştir. TTK ya göre anonim şirketlerin sermaye artırımında şu aşamalar mevcuttur. - Sermaye artırımında ilk olarak sermaye artırımı nedeniyle değiştirilmesi gereken esas sözleşme maddeleri hazırlanarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı na izin için başvurulur. Ancak 4884 sayılı Kanun la Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nca yayımlanacak tebliğle faaliyet alanları tespit ve ilan edilecek anonim şirketler dışında kalan anonim şirketlerin, kuruluş ve ana sözleşme değişikliklerinde (dolayısıyla sermaye artırımlarında) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ndan izin alma mecburiyeti kaldırılmıştır. - Esas sözleşme değişikliği için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ndan izin alınmasının gerekli olduğu durumlarda, gerekli iznin alınmasından sonra, yoksa ilk aşama olarak genel kurul toplanarak sermaye artırım kararı alır. - İmtiyazlı pay sahiplerin bulunması durumunda genel kurul kararından ayrı olarak bunların da toplanarak kendi kurullarında karar almaları gerekir. - Sermaye artırım kararı yerine getirilir. - Sermaye artırımı için yapılan esas sözleşme değişikliği Ticaret Siciline tescil ve ilan ettirilir. Sermaye Piyasası Kanunu na Tabi Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı ve Kayıtlı Sermaye Sistemi Halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımlarında da bu aşamalar geçerli olmakla birlikte bu şirketlerin sermaye artırımında bir takım ek düzenlemeler mevcuttur. Halka açık anonim şirketlerce çıkarılan yeni hisse senetlerinin Sermaye Piyasası Kurulu nca (Kurul) kayda alınması gerekir. Sermaye Piyasası Kanunu na tabi anonim şirketlerin hisse senetlerinin Kurul kaydına alınması ve satılmasına ilişkin esaslar Sermaye Piyasası Kurulu nun Seri I No:40 sayılı Tebliği nde düzenlenmiştir. Hisse senetlerinin halka satış süresi Kurul ca belirlenir. Kurul satış süresi içinde satılmayan hisse senetlerinin satın alınacağının ve bedellerinin ödeneceğine ilişkin bir taahhüt istemektedir. Sermaye Piyasası Kanunu na göre halka arz yoluyla satılan hisse senedi bedellerinin tam olarak nakden ödenmesi gerekir. Satılan hisse senetlerinin alıcılara teslim süresi de düzenlenmiştir. Kayıtlı sermaye sistemine geçen şirketler açısından sermaye artırım süreci kısalmaktadır. Sermaye Piyasası mevzuatı ile getirilen kayıtlı sermaye sisteminin esasları aşağıda açıklanmıştır. 118

5 Kayıtlı Sermaye Sistemi Hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan ortaklıklar ile kurulmuş olup da sermaye artırmak suretiyle hisse senetlerini halka arz edecek olan ortaklıklar, Kurul dan izin almak şartı ile kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilirler. Bu halde ortaklığın esas sermayesi çıkarılmış sermaye olur ve kayıtlı sermaye miktarına kadar yeni hisse senetleri çıkarmak suretiyle yönetim kurulu tarafından Türk Ticaret Kanunu nun esas sermayenin artırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı kalınmaksızın sermaye artırılabilir (Sermaye Piyasası Kanunu md. 12). Ortaklıkların kayıtlı sermaye sistemine geçiş ve sistem içinde uymaları gereken esaslar ile kayıtlı sermaye sisteminden çıkma ve çıkarılma esasları hakkında düzenlemeler Sermaye Piyasası Kurulu nun Seri IV No:38 sayılı Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Tebliği nde yer almaktadır. Kayıtlı Sermaye, Ortaklıkların esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, yönetim kurulu kararı ile Türk Ticaret Kanunu nun sermayenin artırılmasına dair hükümlerine tabi olmaksızın çıkarabileceği azami hisse senedi miktarını gösteren, Ticaret Siciline tescil edilmiş sermayeleridir. Başlangıç Sermayesi, Kayıtlı sermayeli ortaklıkların sahip olmaları zorunlu asgari çıkarılmış sermayedir. Sermaye Piyasası Kurulunun Seri: IV, No:38 sayılı Tebliği nin 4 üncü maddesinde kayıtlı sermaye sistemine geçecek ortaklıkların başlangıç sermayelerinin TL'den, finans piyasasında faaliyet gösteren şirketlerin kayıtlı sermaye sistemine geçişlerinde aranacak başlangıç sermaye tutarının ise TL'den az olamayacağı düzenlenmiştir. Sermaye Piyasası Kurulu tarih ve 38/1170 sayılı kararı ile tarihinden itibaren geçerli olmak üzere finans piyasasında faaliyet gösteren şirketlerin halka açılma ve kayıtlı sermaye sistemine geçme başvurularına izin verilebilmesi için gerekli sermaye tutarı TL olarak belirlenmiştir. Çıkarılmış Sermaye, Kayıtlı sermayeli ortaklıkların satışı yapılmış hisse senetlerini temsil eden sermayeleridir. Hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan ortaklıklar ile kurulmuş olup da sermaye artırmak suretiyle hisse senetlerini halka arz edecek olan ortaklıkların, Ticaret Sicili'ne tescil edilmiş kayıtlı sermaye tavanı içinde kalmak üzere, esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla ve yönetim kurulu kararı ile Türk Ticaret Kanunu'nun sermayenin artırılmasına dair hükümlerine tabi olmaksızın hisse senedi çıkararak sermaye artırmalarını sağlayan kayıtlı sermaye sisteminden yararlanmaları ve kayıtlı sermaye tavanı tespiti Kurul iznine tabidir. Kurulca izin verilen kayıtlı sermaye tavanı, iznin verildiği yıl da dâhil olmak üzere en fazla 5 yıllık süre için geçerlidir. Belirlenen sürenin sonunda izin verilen kayıtlı sermaye tavanına ulaşılamamış olsa dahi, yönetim kurulunun sermaye artırım kararı alabilmesi için daha önce izin verilen tavan ya da yeni bir tavan tutarı için Kurul'dan izin almak suretiyle genel kuruldan yeni bir süre için yetki alması zorunludur. Söz konusu yetkinin alınmaması durumunda bu ortaklıklar kayıtlı sermaye sisteminden çıkmış sayılırlar. Ortaklıkların belirlenen kayıtlı sermaye tavanına ulaşılmadan önce yeni tavan tespiti ile kayıtlı sermaye tavanına ulaşıldıktan sonra yeniden daha yüksek bir kayıtlı sermaye tavanı tespiti Kurul iznine tabidir. Tavan yükseltmelerde kayıtlı sermaye sistemine geçilmede uygulanan esaslar tatbik edilir. Sermaye artırımı yoluyla hisse senetlerini ilk defa halka arz edecek ortaklıklardan kayıtlı sermaye sistemine geçmek isteyenlerin, her halükarda halka arz işleminin kayıtlı sermaye sistemine geçişe ilişkin Kurul tarafından verilecek izin tarihini takip eden ilk sermaye artırımında gerçekleştirilmesi zorunludur. Bu ortaklıklara verilecek kayıtlı sermaye tavanı tutarı en fazla 5 yıllık süre için verilir. Ancak söz konusu ortaklıkların, kayıtlı sermaye sistemine geçişine ilişkin olarak Kurul tarafından verilen iznin tarihini takip eden 1 yıl içerisinde sermaye artırımı yoluyla halka arz işlemini gerçekleştirmemiş olmaları durumunda, bu ortaklıklar kayıtlı sermaye sisteminden çıkmış sayılırlar. 119

6 Kayıtlı sermaye sisteminden çıkmış sayılan ortaklıkların bundan sonra gerçekleştirecekleri sermaye artırımlarında, kayıtlı sermaye sistemine tabi olmayan ortaklıklarca uygulanacak olan Türk Ticaret Kanunu'nun sermayenin artırılmasına dair hükümleri uygulanır. Nakit artırım dışındaki tüm iç kaynakların sermayeye ilavesi suretiyle bir defaya mahsus olmak üzere kayıtlı sermaye tavanı aşılabilir. Ancak nakit artırım suretiyle kayıtlı sermaye tavanı aşılamaz. Kayıtlı Sermaye Sistemine Geçiş Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek isteyen ortaklıkların, Sermaye Piyasası Kurulu ndan izin aldıktan sonra esas sözleşmelerine bu konuda hüküm koymaları ve bu amaçla sözleşmelerinin ilgili bölümlerinde bu sistemden yararlanmayı sağlayacak değişiklikleri yapmaları gerekir. Kayıtlı sermaye sistemine geçişte aşağıdaki aşamalar mevcuttur. a) Kurul'a Başvuru: Ortaklıklar kayıtlı sermaye sisteminden yararlanma ve tavan belirlenmesi için Tebliğ de sayılan belgelerle Kurul a başvuruda bulunur. b) Kurul ca İnceleme ve İzin: Kurul gerekli incelemeleri yaptıktan sonra sonuç olumlu ise izin verir. Her ortaklığın kayıtlı sermaye tavanı, ortaklığın önerisi ve kayıtlı sermaye sisteminin gayesi gözönünde tutularak Kurul'ca belirlenir. c) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İzni: Kurul izninden sonra izin belgesi ve Kurul'ca onaylı esas sözleşme tadil tasarısı ile birlikte esas sözleşme değişikliği için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'ndan izin alınır. d) Genel Kurul Kararı: Esas sözleşme değişikliğini görüşmek üzere genel kurul toplantıya çağrılarak esas sözleşme değişikliği karara bağlanır. e) Yönetim kuruluna imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını kısıtlama ve imtiyazlı pay çıkarma yetkisi veriliyorsa, Türk Ticaret Kanunu'nun 389 uncu maddesi hükmü uygulanır. f) Ticaret Siciline Tescil ve İlan: Genel kurulca karar alındıktan sonra esas sözleşme değişiklikleri Ticaret Siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi'nde ilan edilir. Gazetenin bir nüshası, ilanı müteakip 6 iş günü içinde Kurul'a gönderilir. g) Ortaklık sermayesini temsil eden hisse senetleri arasında grup ayrımı olması ve kayıtlı sermaye sistemine geçiş veya kayıtlı sermaye tavan artırımına ilişkin olarak yapılacak esas sözleşme değişikliklerinin imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal edici nitelikte olması durumunda, Türk Ticaret Kanunu'nun 391 inci maddesi hükümlerine göre, esas sözleşme değişikliklerinin onaylandığı genel kuruldan sonra, her bir pay grubunun, ayrı ayrı olmak üzere, özel bir toplantı yaparak esas sözleşme değişikliği konusunda ayrıca karar vermeleri zorunludur. Kayıtlı Sermaye Sisteminden Çıkma ve Çıkarılma Ortaklıklar Kurul'dan izin almak suretiyle kayıtlı sermaye sisteminden çıkabilirler. Ayrıca, kayıtlı sermaye sistemini amacı dışında; ortakların ve diğer tasarruf sahiplerinin istismarına yol açacak şekilde kullandığı anlaşılan, ortaklık yapısı nedeniyle bu sisteme ihtiyaç duymaksızın kolayca sermaye artırımı yapabilecek durumda olan ve bu sisteme geçişte aranan diğer nitelikleri yitiren ortaklıklar, Kurul tarafından sistemden çıkartılabilirler. Kayıtlı sermaye sisteminden çıkan veya sistemden çıkartılan ortaklıklar, çıkış tarihinden itibaren en az 2 yıl geçmeden yeniden sisteme kabul edilmezler. Ancak, ortaklık yönetiminin değişmesi veya kayıtlı sermaye sisteminden çıkma veya çıkartılma sebeplerinin ortadan kalktığının tespiti durumunda, ortaklıkların başvurusu üzerine 2 yıllık sürenin dolması beklenmeksizin ortaklıkların yeniden kayıtlı sermaye sistemine geçmelerine Kurul'ca izin verilebilir. Yönetim Kuruluna Tanınabilecek Yetkiler 120

7 Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek isteyen ortaklıklarda yönetim kuruluna; imtiyazlı veya itibari değerinin üzerinde hisse senedi çıkarılması, pay sahiplerinin yeni pay alma haklarının sınırlandırılması veya imtiyazlı hisse senedi sahiplerinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte karar alınması yetkisi verilmek istendiği takdirde, bu yetkilerin yönetim kuruluna verildiğine dair açık hükümlerin esas sözleşme metninde yer alması şarttır. Yönetim kurulunun yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisi, pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanılamaz. Yönetim kurulunun sermaye artırımı ile Tebliğin 9 uncu maddesi kapsamında aldığı kararlar aleyhine, Türk Ticaret Kanunu'nun 381 inci maddesinin birinci fıkrasında sayılan hallerde yönetim kurulu üyeleri, denetçiler veya hakları ihlal edilen pay sahipleri, yönetim kurulu kararının ilan edilmesinden itibaren 30 gün içinde anonim ortaklık merkezinin bulunduğu yer ticaret mahkemesinde iptal davası açabilirler. Bu halde, Türk Ticaret Kanunu'nun genel kurul kararlarının iptaline ilişkin 382, 383 ve 384 üncü maddeleri hükümleri uygulanır. Sermaye Piyasası Kanunu'nun 12 nci maddesi çerçevesinde esas sözleşme ile yönetim kuruluna bırakılan konularda alınan yönetim kurulu kararları aleyhine Kurulca iptal davası açılabilir. Yönetim kurulu üyeleri, denetçiler veya hakları ihlal edilen ortaklar tarafından iptal davası açılması halinde, sözü edilen iptal davasının açıldığı hususuna, mahkemece aleyhine iptal davası açılan yönetim kurulu kararının icrasının geri bırakılmasına karar verildiği takdirde bu karara, davaya ilişkin nihai mahkeme kararına ilişkin olarak Kurul a bildirim yapılması ve özel durum açıklamasında bulunulması zorunludur. Sermaye Artırımı Açısından Kayıtlı Sermaye Sistemi ile Esas Sözleşme Sistemi Arasındaki Farklar Kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim şirketlerin sermaye artırım prosedürü ile esas sermaye sistemine tabi anonim şirketlerin sermaye prosedürü arasındaki farklar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Sermaye Artırımı Kararının Alınması Satın Taahhüdü Alma Hisse Senedinin Teslimi Kayıtlı Sermaye Sistemi Yönetim Kurulu Kararı ile. Kayıtlı Sermaye tavanına kadar sermaye artırımları Yönetim Kurulu yetkisinde artırılabilir. Zorunluluk yoktur. Satılamayan paylar satış süresi sonunda 6 iş günü içinde iptal edilir. Nakit sermaye artırımlarında satış anında, iç kaynaklardan sermaye artırımında ise kayda alma belgesinin verilmesinden itibaren 15 gün içinde teslim edilir. Esas Sermaye Sistemi Genel Kurul Kararı ile. Yönetim kurulunca esas sözleşmenin sermaye maddesinin değişikliğini içeren madde tadil tasarısı hazırlanır ve madde değişikliği için Sermaye Piyasası Kurulu nun onayını takiben TTK hükümleri dahilinde genel kurulca sermaye artırım kararı alınır. Satın alma taahhütnamesi imzalanır. Satış süresi sonunda satılmayan payların taahhüt edenler tarafından satın alınma zorunluluğu vardır. Hamiline yazılı hisse senetlerinde sermaye artırımının tescilini izleyen 30 gün içinde, nama yazılı hisse senetlerinde ise 90 gün içinde hisse senetleri teslim edilir. 121

8 Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Hisse Senedi Satın Almak İçin Çağrıda Bulunma Zorunluluğu Sermaye Piyasası Kurulu, Seri: IV No:44 Sayılı Tebliği nde belirlenen durumların ortaya çıkması halinde ortaklara hisse senedi almak için çağrıda bulunma zorunluluğu getirmiştir. (1) Çağrıda, ortaklığın aynı gruba dahil tüm payları eşit muameleye tabi tutulur. Herhangi bir kişi veya birlikte hareket ettiği kişiler tarafından, bir ortaklığın yönetim kontrolünün belli bir grup payların iktisabı ile elde edilmesi halinde, ortaklığın diğer grup veya gruplarına dahil tüm pay sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde çağrının yapılması zorunludur. (2) Çağrıda ödenecek bedel Türk Lirası cinsinden nakit, menkul kıymet veya kısmen nakit kısmen menkul kıymet olarak belirlenebilir. Ancak pay sahibinin talebi halinde çağrı bedelinin nakden ödenmesi zorunludur. Çağrı bedelinin tamamen veya kısmen menkul kıymet cinsinden belirlenmesi durumunda menkul kıymetin borsada işlem görmesi zorunludur. Ödemeye konu menkul kıymet için esas alınan birim fiyat veya değişim oranı ve bu fiyatın veya değişim oranının tespitinde kullanılan yöntem bilgi formunda açıklanır. (3) Çağrıya karşılık veren pay sahipleri satmaya karar verdikleri payları, çağrıda bulunanlar adına alım işlemlerini gerçekleştiren aracı kuruluşa teslim ederek satışı gerçekleştirirler. (4) Çağrı yoluyla pay toplanması amacıyla yapılacak her türlü ilan, reklam ve duyurularla ilgili metinler hakkında önceden Sermaye Piyasası Kurulu nun uygun görüşünün alınması zorunludur. İlan, reklam ve her türlü açıklamalarda bilgi formunda yer alan bilgiler dışında herhangi bir bilgiye yer verilemez. Sermaye Piyasası Kurulu gerekli gördüğünde metinlerde değişiklik yapılmasını isteyebilir ve bu durumda değişiklikler yapılmadan metinler yayımlanamaz. Yönetim kontrolü (1) Ortaklığın sermayesinin veya oy haklarının %50 ve daha fazlasına tek başına veya birlikte hareket ettikleri kişilerle beraber, doğrudan veya dolaylı olarak sahip olunması yönetim kontrolünün elde edilmesidir. Bunun dışında, söz konusu orana bağlı olmaksızın, yönetim kurulu üye sayısının salt çoğunluğunu seçme veya genel kurulda söz konusu sayıdaki üyelikler için aday gösterme hakkını veren imtiyazlı payların elde edilmesi de yönetim kontrolünün elde edilmesi anlamına gelir. (2) Dolaylı pay sahipliği sebebiyle yönetim kontrolünün tespitinde, çağrı zorunluluğuna konu halka açık anonim ortaklığın yönetim kontrolüne sahip hakim tüzel kişiliğin ve varsa hakim tüzel kişiliğin yönetim kontrolüne sahip diğer tüzel kişilerin yönetim kontrolünün değişip değişmediği hususu dikkate alınır. Söz konusu tüzel kişi veya kişilerin herhangi birisi vasıtasıyla, iktisap edilen pay oranından bağımsız olarak, halka açık şirketin yönetim kurulu üye sayısının salt çoğunluğunu seçme gücünü elde etmek, yönetim kontrolünün değişmesi olarak kabul edilir. Çağrıda bulunma yükümlülüğü İsteğe bağlı olarak yapılan kısmi çağrı, blok veya münferit alımlar ya da diğer herhangi bir yöntemle, tek başına veya birlikte hareket ettikleri kişilerle beraber, doğrudan veya dolaylı olarak bir ortaklığın yönetim kontrolünü sağlayan paylarını iktisap edenler, diğer ortaklara ait payları da satın almak üzere çağrıda bulunmak zorundadırlar. Aşağıdaki hallerin varlığı halinde çağrıda bulunma yükümlülüğünün doğmadığı kabul edilir. a) Yönetim kontrolünün tüm pay sahiplerine ellerinde bulundurdukları payların tamamı için yapılan isteğe bağlı bir çağrıyı takiben elde edilmesi durumunda, b) Pay devrinden önce yönetim kontrolüne sahip olunan bir ortaklıkta, pay devri ile yönetim kontrolünün daha önce ortaklıkta yönetim kontrolüne sahip olanlar ile eşit olarak paylaşılması halinde, 122

9 c) İmtiyazlı paylarla yönetim kontrolüne sahip olan ortak veya birlikte hareket ettiği kişiler tarafından gerçekleştirilen pay alımları ile ortaklık sermayesinin veya oy haklarının %50 veya daha fazlasına sahip olunması halinde, ç) Yönetim kontrolüne sahip olan ortağın, ortaklıktaki sermaye payının %50 oranın altına düşmesinden sonra yönetim kontrolü üçüncü kişilere geçmeden, yapacağı pay alımları ile ortaklık sermayesinin veya oy haklarının %50 veya daha fazlasına tekrar sahip olması halinde, d) Yönetim kontrolünü sağlayan ortaklık paylarının ve oy haklarının, aynı gerçek veya tüzel kişi tarafından kontrol edilen grup içerisinde yapılan devir işlemleri sebebiyle elde edilmesi durumunda çağrı yükümlülüğü doğmaz. Zorunlu çağrıya ilişkin süreler (1) Yönetim kontrolünü sağlayan payların ve oy haklarının iktisabını izleyen altı iş günü içerisinde çağrı yapmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu na başvurulması zorunludur. (2) Çağrı yükümlülüğünün doğduğu günden itibaren kırkbeş iş günü içerisinde ortaklığın diğer ortaklarına ait payları satın almak üzere fiili çağrı işlemine başlanması zorunludur. (3) Fiili çağrı süresi on iş gününden az yirmi iş gününden fazla olamaz. (4) Fiili çağrı, bilgi formunun Sermaye Piyasası Kurulu tarafından onaylanmasından itibaren en çok altı iş günü içinde başlar. Zorunlu çağrıdan muafiyet halleri Sermaye Piyasası Kurulu, aşağıdaki hallerin varlığı halinde başvuru üzerine çağrıda bulunma zorunluluğuna muafiyet getirebilir: a) Ortaklık paylarının veya oy haklarının iktisabının, finansal güçlük içinde bulunan ortaklığın mali yapısının güçlendirilmesi bakımından zorunlu olan bir sermaye yapısı değişikliği gereğince gerçekleştirilmesi. Sermaye Piyasası Kurulu, bu şartın varlığını şirkete yeni fon girişi sağlanması şartına bağlayabilir veya bağımsız bir kuruluş raporuyla kanıtlanmasını isteyebilir. b) Ortaklık sermayesinde sahip olunan paylardan veya oy haklarından çağrı yapma zorunluluğunu gerektiren kısmın Sermaye Piyasası Kurulu tarafından görülecek sürede elden çıkarılacağının taahhüt edilmesi veya elden çıkarılması. Bu kapsamda yapılacak muafiyet başvurularında, payların veya oy haklarının elden çıkarılması için Sermaye Piyasası Kurulu tarafından verilecek süre içerisinde, sahip olunan paylar sebebiyle ortaklık yönetim kurulunda herhangi bir değişiklik yapılmaması gerekir. c) Ana ortaklıktaki yönetim kontrolü değişikliğinin, ana ortağın paylarına sahip olduğu halka açık anonim ortaklıktaki yönetim kontrolünün elde edilmesi amacını taşımaması. Bu şartın varlığının tespitinde halka açık ortaklıktaki iştirakinin son bilanço aktif toplamının %10 unu aşmaması, faaliyet hacmi içinde önemli bir yer taşımaması ve benzeri gerekçeler dikkate alınır. ç) Özelleştirme kapsamındaki ortaklıklarda kamu paylarının satışı. Muafiyet başvurularının, çağrı yapma zorunluluğunun doğmasını izleyen altı iş günü içerisinde çağrı yapmakla yükümlü olanlar tarafından yapılması gerekir. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılacak incelemeler ve talep edilecek bilgi ve belgelerin değerlendirilmesi sonucunda muafiyet koşullarının gerçekleştiği sonucuna varılırsa, ilgililer, çağrı yapma yükümlülüğünden muaf tutulabilir. İsteğe bağlı çağrı (1) Ortaklar veya üçüncü şahıslar tarafından, ortaklık paylarının tamamı ya da bir kısmı için çağrıda bulunulabilir. Payların bir kısmı için yapılan çağrı işleminde çağrıya katılmak için talepte bulunan payların teklife konu pay sayısından fazla olması durumunda, çağrı işlemi talepte bulunan pay sahipleri arasında eşitsizlik yaratmayacak şekilde oransal dağıtım yöntemine göre sonuçlandırılır. 123

10 (2) Çağrı yoluyla pay toplama girişiminde bulunanlar, çağrının fiili başlangıcına kadar ortaklığın paylarını satın almaktan vazgeçebilirler. Bu husus, Seri: IV, No: 44 Sayılı Tebliğ de belirtilen esaslar çerçevesinde kamuya duyurulur. Süre (1) Satın alma süresi on iş gününden az yirmi iş gününden fazla olamaz. (2) Fiili çağrı, konuya ilişkin Kurul kararından itibaren en çok altı iş günü içinde başlar Halka Açık Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımı Sermaye Piyasası Kurulu, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliği ile azınlık ortaklarının, ortaklığın yönetim ve denetim kurullarına temsilci seçtirebilmelerine olanak veren birikimli oy kullanımına ilişkin usul ve esasları düzenlemiştir. Adı geçen Tebliğ, ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarına üye seçiminde birikimli oy kullanma esaslarını kapsamaktadır. Birikimli oy yönteminin uygulanabilmesi için ortaklık ana sözleşmesinde açık hüküm bulunması zorunludur. Hisse senetleri borsada işlem görmeyen ve geçmiş iki yıl içerisinde pay sahibi sayısı sürekli olarak 500 ün üzerinde olduğu herhangi bir şekilde anlaşılan ortaklıkların birikimli oy yöntemini uygulamaları ve ana sözleşmelerinde birikimli oy yöntemine yer vermeleri zorunludur. Ortaklıklar, bu durumun doğmasını izleyen ilk olağan genel kurullarında ana sözleşmelerini birikimli oy kullanma hükümlerini içerecek şekilde değiştirmekle yükümlüdürler. Diğer ortaklıklar bakımından birikimli oy yönteminin uygulanması ihtiyaridir. Birikimli oy kullanma; genel kurula katılan kişinin yönetim kurulu ve denetim kurulu üyeliği seçiminde kullanacağı oy sayısı, sahip olduğu veya vekil sıfatıyla kullanmaya yetkili olduğu oy sayısı ile seçim yapılacak yönetim kurulu ve denetim kurulu üye sayısının çarpılması suretiyle bulunan ve bu suretle ulaşılan birikimli oy sayısının tamamı bir aday için veya birden fazla adaya bölünerek kullanılabilen oy kullanma yöntemidir. Birikimli oy sayısı yönetim kurulu ve denetim kurulu üyeliği seçimi için, ayrı ayrı hesaplanır. Ortaklıkların yükümlülükleri: Ortaklık genel kurullarında birikimli oy kullanılabilmesi için, ortaklık ana sözleşmesinde; a) Oy hakkı veren tüm payların sahiplerinin yönetim ve denetim kurulu üye seçiminde oylarını bir veya birden fazla aday için birikimli olarak kullanabilmelerinin mümkün olduğu yönüne açık bir hükme yer verilmesi, b) Ortaklık yönetim ve denetim kurulu üye sayısının, sabit bir rakam olarak belirlenmesi, c) Yönetim ve denetim kurulu üyeliklerinde görev süresi bitiminden önce azil dışındaki nedenlerle boşalma olması durumu hariç olmak üzere, üyelerin tamamının aynı genel kurulda seçiminin yapılması, d) Yönetim ve denetim kurulu üye seçiminde oy hakkında imtiyaz tanıyan hükümlerin bulunmaması, e) Yönetim ve denetim kurulu üye seçiminde aday gösterme imtiyazı bulunması halinde, kesirli sayılar bir üst tam sayıya tamamlanmak kaydıyla, toplam üye sayısının üçte birinin, aday gösterme imtiyazına sahip grubun önerisine bağlı olmaksızın genel kurulda gösterilecek adaylar arasından seçim yapılmasına olanak veren hüküm bulunması, gerekmektedir. 124

11 Ana sözleşmelerinde birikimli oy kullanma yöntemini kabul eden ortaklıklar, sermaye artırımı nedeniyle yayımlayacakları izahnamelerinde ve genel kurul toplantılarına ilişkin ilanlarda bu yönteme ilişkin açıklamalara yer vermek zorundadır. Birikimli oyun kullanılmasına ilişkin esaslar Yönetim ve denetim kurulu üye seçiminin yapılacağı genel kurullarda, birikimli oy yöntemi ile genel hükümlere göre oy kullanımı birlikte uygulanır. Birikimli oy hesabında, ana sözleşmede belirtilen ve seçimi yapılacak yönetim ve denetim kurulu üye sayısı dikkate alınır. Oy hakkını vekil aracılığı ile kullanmak isteyenlerin, Sermaye Piyasası Kurulunun, vekaleten oy kullanılmasına ve çağrı yoluyla vekalet veya hisse senedi toplanmasına ilişkin düzenlemeleri uyarınca vekile verecekleri formda "birikimli oy" kullanılması yönünde bir talimat vermesi durumunda, vekil bu paylara ilişkin oy hakkını birikimli olarak kullanmak zorundadır. Söz konusu talimatın verilmemesi durumunda, bu paylar, birikimli oy hesabında dikkate alınmayacak, paylara ilişkin oy hakkı genel hükümler çerçevesinde kullanılabilecektir. Çağrı yoluyla vekalet toplanmasında da aynı usuller geçerlidir. Birikimli oy kullanacak kişi, genel kurul tarihinden en az iki iş günü önce, birikimli oy kullanma isteğini ortaklığa yazılı olarak bildirmek zorundadır. Bir kişinin bildirim yapması genel kurulda birikimli oy yönteminin uygulanması için yeterli olup, genel kurulda oylarını birikimli kullanmak isteyen diğer kişilerin bildirim yapmış olmaları şartı aranmaz. Çağrı yoluyla vekalet toplanması ve vekalet toplanan paylara ilişkin oyların birikimli kullanılmasının amaçlanması durumunda, çağrı yapacak kişilerin, Sermaye Piyasası Kurulunun vekaleten oy kullanılmasına ve çağrı yoluyla vekalet veya hisse senedi toplanmasına ilişkin düzenlemeleri uyarınca düzenleyecekleri "Bilgi Formu"nda, amacına, birikimli oy yöntemine ilişkin ayrıntılı açıklamalara ve sonuçlarına yer vermesi gerekir Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Anonim şirketlerde kâr dağıtımı konusunda Türk Ticaret Kanunu bazı esaslar koymuş, Sermaye Piyasası Kanunu ise halka açık şirketlerde kâr dağıtımında bazı yeni hükümler getirmiştir. Kâr dağıtımı konusunda Türk Ticaret Kanunu ve halka açık şirketler açısından Sermaye Piyasası Kanunu nun yanı sıra vergi kanunları da dikkate alınmalıdır. Anonim şirketlerde kar dağıtımı konusu, Türk Ticaret Kanunu na tabi anonim ortaklıklar ile Sermaye Piyasası Kanunu'na tabi anonim ortaklıklar açısından aşağıda açıklanmıştır Türk Ticaret Kanunu na Tabi Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı TTK ya tabi şirketlerde kâr payı dağıtımı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Dönem Ticari Kârı (-) Kurumlar Vergisi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Net Dönem Kâr (Vergiden Sonraki Kar) (-) I.Tertip Kanuni Yedek Akçe (TTK 466/I) Safi kârın yirmide biri (Ödenmiş esas sermayenin beşte birini buluncaya kadar) Dağıtılabilir Net Dönem Kârı (-) Ortaklara Birinci Temettü (TTK 466/II) (Pay sahiplerine ödenmiş sermayenin % 5'i oranında ödenir.) 125

12 (-) Ana sözleşme hükümlerince kuruculara, intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyelerine, personele dağıtılan kâr payı (-) Ortaklar İkinci Temettü (-) II. Tertip Kanuni Yedek Akçe Birinci temettü ayrıldıktan sonra pay sahipleri ile kara iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılan kısmın onda biri (TTK Md.466/II) (-) İhtiyari Yedek Akçeler (Statü Yedekleri, Diğer Yedekler, Olağanüstü Yedekler) TTK nın 469. Maddesinde kanuni ve ihtiyari yedek akçelerle kanun ve esas mukavele hükmünce ayrılması gerekli diğer paralar safi kârdan ayrılmadıkça kâr payı dağıtılamayacağı ifade edilmiştir. Buna göre kâr dağıtımından önce bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Dönem Ticari Kârı: Şirketlerin gelir tablosunda yer alan kâr, vergi ve yasal yükümlülüklerden önceki kârdır. Dönem Net Kârı: Dönem ticari kârından hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükler düşülerek dönem net kârına ulaşılır. Ancak verginin üzerinden hesaplandığı matrah -mali kâr- dönem ticari karından farklıdır. Bir başka deyişle vergi, mali kâr üzerinden hesaplanmakta, kâr dağıtımında ise mali kâr değil ticari kâr dikkate alınmaktadır. Ticari kâr ile mali kâr arasında vergi muafiyet ve istisnaları ile vergi açısından kabul edilmeyen giderler nedeniyle fark oluşmaktadır. Dönem ticari kârına/kârından vergi kanunları çerçevesinde gerekli eklemeler ve indirimler yapıldıktan sonra bulunan matrah üzerinden hesaplanan vergi ile diğer yasal yükümlülükler düşüldükten sonra dönem net kârına ulaşılır. I. Tertip Kanuni Yedek Akçe: TTK'nun 466/I fıkrasında her yıl safi kârın yirmide birinin ödenmiş esas sermayenin beşte birini buluncaya kadar umumi yedek akçe olarak ayırmalarının zorunlu olduğunu düzenlemiştir. Türk Ticaret Kanunu kanuni yedek akçe için ödenmiş sermayenin beşte birine kadar gibi bir sınır çizmiş olmakla birlikte TTK 466/II ye göre kanuni sınıra ulaştıktan sonra dahi bu akçeye aşağıdaki paralar eklenir. hisse senedi ihraç primleri hisse senedi iptal karları ikinci tertip yedek akçe Ortaklara Birinci Kâr Payı: Türk Ticaret Kanunu na göre pay sahiplerine % 5 oranında kâr payı ödenir. Ana sözleşmede tanınan ayrıcalıklar saklı kalmak kaydıyla her pay sahibi kâra sermaye payı oranında katılır. Ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa kâr payının hesaplanmasında esas sermayeye mahsuben ortağın şirkete yaptığı ödemeler esas alınır. (TTK m ) Yukarıda da belirtildiği üzere kanuni ve ihtiyari yedek akçelerle kanun ve esas mukavele hükmünce ayrılması gerekenler ayrılmadıkça kâr payı dağıtılamaz. Diğer Kişilere Dağıtılacak Kâr Payı: Ortaklara birinci temettü dağıtıldıktan sonra esas sözleşmedeki hükümlere göre diğer kişilere de (yönetim kurulu üyeleri, personel vb.) kâr payı ödemesi yapılır. Ortaklara İkinci Kâr Payı: Ortaklara dağıtılmasına karar verilen ikinci tertip kâr payıdır. İkinci Tertip Kanuni Yedek Akçe: Birinci temettü ayrıldıktan sonra pay sahipleri ile kâra iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılan kısmın onda biridir (TTK Md.466/II). Bunların dışında ihtiyari yedek akçe ayrılabilir. 126

13 Halka Açık Şirketlerde Kâr Dağıtımı Sermaye Piyasası Kanunu na tabi olan halka açık anonim ortaklıkların temettü, temettü avansı ve oydan yoksun hisse senedi (OYHS) sahiplerine kâr payı dağıtımında ve temettüün korunmasında uyacakları esaslar Sermaye Piyasası Kurulu nun Seri: IV, No:27 Sayılı Tebliği ile düzenlenmiştir. Bu tebliğ, kâr dağıtımında halka açık şirketlere TTK ya ek olarak bazı yükümlülük ve imkânlar getirmiştir. Sermaye Piyasası Kurulu, söz konusu tebliğin yanı sıra aldığı ilke kararlarıyla da halka açık şirketlerde kâr dağıtımı hususunu düzenlemektedir. Sermaye Piyasası Kurulu nun Seri: IV, No:27 sayılı Tebliği ne göre ortaklıkların esas sözleşmelerinde birinci temettü oranının gösterilmesi zorunludur. Ortaklıkların birinci temettü tutarı, dağıtılabilir kârın %20 sinden az olamaz. Dağıtılabilir kâr, hesap dönemi kârından kanunlara göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali ödemeler ve varsa geçmiş yıl zararları düşüldükten sonra kalan tutardır. Yatırım ortaklıklarının dağıtılabilir kâr tutarının hesaplanmasında gerçekleşmemiş sermaye kazançları, portföylerinde yer alan menkul kıymetlerin değer azalışlarını da dikkate alacak şekilde net bazda hesaplanarak dikkate alınır. Hisse senetleri borsada işlem görmeyen anonim ortaklıkların birinci temettüü nakden dağıtmaları esastır. Ancak, bu ortaklıklardan Seri:IV, No:39 sayılı İhraççıların Muafiyet Şartlarına ve Kurul Kaydından Çıkarılmalarına İlişkin Esaslar Tebliği'nin 16 4 üncü maddesinde yer alan bağımsız denetim muafiyeti 17 kapsamına girmeyenler, birinci temettüü nakden ve/veya hisse senedi biçiminde dağıtabilirler. Birinci temettüü kısmen veya tamamen hisse senedi biçiminde dağıtmak isteyen ortaklıkların ortaklarından talep toplamaları zorunludur. Hisse senetleri borsada işlem gören anonim ortaklıklar, genel kurullarının alacağı karara bağlı olarak temettüü; a) Tamamen nakden dağıtma, b) Tamamen hisse senedi olarak dağıtma, c) Belli oranda nakit belli oranda hisse senedi olarak dağıtarak kalanını ortaklık bünyesinde bırakma, d) Nakit ya da hisse senedi olarak dağıtmadan ortaklık bünyesinde bırakma, konusunda serbesttir. Kurul, bu ortaklıklara genel kurul gündemleri ilan edilinceye kadar, bir önceki dönemin kârından ayrılacak birinci temettüü nakden dağıtma zorunluluğu getirebilir. Ancak, bir önceki döneme ilişkin birinci temettü dağıtımını gerçekleştirmeden sermaye artırımı yapan ve artırımı temsil eden hisse senetleri Borsada eski ve yeni olarak iki ayrı sırada işlem gören ortaklıklardan, dönem sonunda elde ettikleri kârdan temettü dağıtmak isteyenler birinci temettü nakden dağıtmak zorundadırlar. Şirket genel kurullarının birinci temettüün dağıtılmamasına karar vermeleri durumunda, bu tutar hesaplanıp ayrıldıktan sonra olağanüstü yedek akçelere eklenir. 16 Seri:IV, No:39 sayılı Tebliğ'de yer alan düzenlemeler adı geçen Tebliğ in kar dağıtım muafiyeti ve izahname düzenleme muafiyetine ilişkin 5. ve 6. madde hükümleri hariç olmak üzere hisse senetleri borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklar ve hisse senetleri borsada işlem görmeyen kayıtlı sermaye sistemine tabi halka açık anonim ortaklıklar hakkında uygulanmaz. Hisse senetleri borsada işlem görmeyen kayıtlı sermaye sistemine tabi halka açık anonim ortaklıklar Tebliğ in 5. ve 6. maddelerinin yanı sıra Kurul kaydından çıkarılma hakkındaki 7. maddesi hükümlerinin de kapsamındadırlar. 17 Seri: IV, No: 39 Sayılı İhraççıların Muafiyet Şartlarına ve Kurul Kaydından Çıkarılmalarına İlişkin Esaslar Tebliği nin 4. maddesinde halka açık anonim ortaklıklardan, Kurul'ca belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmış, genel kurul onayından geçmiş son yıllık mali tablolarına göre aktif toplamı TL'yi aşmayanlar veya başvuru tarihinden itibaren, Kurulca belirtilen standartlara uygun olarak hazırlanmış, genel kurul onayından geçmiş son iki yıllık mali tablolarına göre brüt satış hâsılatı ,- TL'nin altında kalanlar veya sermayelerinin %95'i veya fazlası en fazla elli ortağa ait olanlar talep üzerine, Kurul tarafından başvurunun yapıldığı tarihteki hesap dönemi mali tabloları için bağımsız denetim yükümlülüğünden muaf tutulabilirler. 127

14 Ortaklıkların temettü ödemeleri payların Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) nezdinde kayden izlenmesi nedeni ile MKK nezdinde gerçekleştirilmektedir. Ancak, SPKn.'nun Geçiçi 6'ncı maddesi uyarınca kaydileştirilmeyen hisse senetlerine bağlı mali haklar MKK'da kayden izlenmekte ve yönetime ilişkin haklar MKK tarafından kullanılmakta olup, ortakların hisse senetlerini ilgili düzenlemelerdeki esaslara göre kaydileştirme işlemlerini yapmaları durumunda, MKK'da kayden izlenmekte olan mali hakları hesaplarına aktarılmaktadır. Hisse senetlerine ilişkin temettü kıstelyevm esası uygulanmaksızın hesap dönemi sonu itibarıyla mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın dağıtılır. Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri sermaye artırımının tescil edildiği hesap dönemi itibarıyla temettüe hak kazanır. Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen paylar, yeni pay alma hakkına ilişkin sirkülerin yayımlandığı hesap dönemi itibarıyla temettüe hak kazanır. Bu ortaklıkların nakdi sermaye artırımı nedeniyle ihraç edecekleri payların satış süresi içinde hesap dönemi sona ererse, hesap döneminin son gününü takip eden tarihten başlamak üzere, payların geçmiş hesap dönemlerine ilişkin kâr payı kuponları iptal edilir. (i) Temettüün tamamı nakden dağıtılacaksa, temettüün hesap dönemini izleyen beşinci ayın sonuna kadar dağıtımının yapılması gerekir. (ii) Temettü pay olarak dağıtılacaksa, bu nedenle ihraç edilecek payların Kurulca kayda alınması için hesap dönemini takip eden beşinci ay sonuna kadar Kurul'a başvuruda bulunulması ve pay dağıtımının hesap dönemini izleyen altıncı ayın sonuna kadar tamamlanması gerekir. (i) ve (ii) alt bentlerindeki seçeneklerin birlikte kullanılması durumunda ise, anılan bentlerde belirtilen işlemlerin ayrı ayrı ancak anılan bentlerde yer alan süreler dahilinde yerine getirilmesi gerekir. Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların Kurula, temettüün sermayeye ilave edilmesi nedeni ile ihraç edilecek hisse senetlerinin kayda alınması talebiyle yapacakları başvuruların, hesap dönemini izleyen 4 üncü ayın sonuna kadar yapılması zorunludur. Yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, katılma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara kâr payı dağıtılabilmesi ve çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara bağışta bulunulabilmesi için ortaklık esas sözleşmesinde hüküm bulunması gerekir. Halka açık anonim ortaklıkların çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara bağışta bulunmaları veya kârdan pay ayırmaları durumunda: a) Bu ödemelerin, Sermaye Piyasası Kanunu nun 15 inci maddesinin son fıkrası 18 kapsamına girebilecek sonucu doğurmaması, b) Yıl içinde yapılanlar dahil bağışların, genel kurulda ortakların bilgisine sunulması, c) Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar çerçevesinde ortaklıklarca yapılan bağış ve yardımların kamuya açıklanan son bilanço aktif toplamının en az %1 ve üzerinde olması veya %1'in altındaki bağış ve yardımların toplamının kamuya açıklanan son bilanço aktif toplamının en az %1'ine ulaşması durumunda gerekli özel durum açıklamalarının yapılması, zorunludur. 18 Halka açık anonim ortaklıklar; yönetim, denetim veya sermaye bakımından dolaylı veya dolaysız olarak ilişkili bulunduğu diğer bir teşebbüs veya şahısla emsallerine göre bariz şekilde farklı fiyat, ücret ve bedel uygulamak gibi örtülü işlemlerde bulunarak karını ve/veya mal varlığını azaltamaz. 128

15 Temettü dağıtımında imtiyaz, dağıtılabilir kârın, birinci temettü dağıtıldıktan sonraki kısmı için tanınabilir. Yasa hükmü ile ayrılması gereken yedek akçeler ayrılmadıkça, esas sözleşmede pay sahipleri için belirlenen birinci temettü ve oydan yoksun hisse sahipleri için belirlenen kâr payı nakden ve/veya hisse senedi biçiminde dağıtılmadıkça; başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kâr aktarılmasına ve temettü dağıtımında imtiyazlı pay sahiplerine, katılma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara kâr payı dağıtılmasına karar verilemez. Ayrıca kârdan ikinci temettü dağıtılması halinde OYHS'lerinin, diğer paylar gibi sermaye payları oranında eşit yararlanma hakları vardır. Temettü Avansı Ortaklıklar, sermaye piyasası mevzuatına uygun olarak düzenlenmiş ve bağımsız sınırlı denetimden geçmiş 3, 6 ve 9 aylık dönemler itibarıyla hazırladıkları ara mali tablolarında yer alan kârları üzerinden nakit temettü avansı dağıtabilirler. Kurul, temettü avansı dağıtacak ortaklıkların ara mali tablolarının bağımsız özel denetlemeye tabi tutulmasını isteyebilir. Temettü avansı dağıtmak isteyen ortaklıkların esas sözleşmelerinde hüküm bulunması ve genel kurul kararıyla ilgili yılla sınırlı olmak üzere yönetim kuruluna yetki vermeleri zorunludur. Anılan genel kurul toplantısında, dağıtılacak temettü avansının, ilgili hesap dönemi sonunda yeterli kâr oluşmaması veya zarar oluşması durumlarında, bir önceki yıla ait bilançoda yer alan olağanüstü yedek akçelerden mahsup edileceği hususunun da karara bağlanması gerekmektedir. Yönetim kuruluna genel kurul tarafından temettü avansı dağıtımı için yetki verildiği takdirde, yönetim kurulu tarafından, ilgili hesap döneminde her 3 aylık dönemi izleyen 6 hafta içerisinde temettü avansı dağıtma veya dağıtmama konusunda bir karar alınması zorunludur. Dağıtılacak temettü avansı, ara dönem karından kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar zararlarının tamamı düşüldükten sonra kalan kısmın yarısını geçemez. Yatırım ortaklıklarının ara dönem karının hesaplanmasında gerçekleşmemiş sermaye kazançları (değer artışları) dikkate alınmaz. Bir hesap döneminde verilecek toplam temettü avansı tutarı bir önceki yıla ait dönem kârının kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar zararları düşüldükten sonra kalan kısmının yarısını ve genel kurulca onaylanan yılsonu bilançosunda yer alan olağanüstü yedek akçe tutarını aşamaz. Olağanüstü yedek akçe tutarına ilişkin sınır, ortaklığın geçmiş iki yıllık mali tablolarında vergi öncesi dönem kârı elde etmiş olması ve dağıtılacak temettü avansı tutarının tamamının, yıl sonunda zarar oluştuğu veya oluşan kârın dağıtılan temettü avansını karşılamaya yetmediği takdirde, geçmiş yıl olağan üstü yedek akçe tutarından karşılanamayan kısmın karşılanmasında kullanılmak üzere ortaklık lehine kurulca belirlenecek esaslar dahilinde teminat altına alınması şartıyla uygulanmayabilir. Yatırım ortaklıklarında ayrıca bir önceki yıla ait dönem kârının hesaplanmasında gerçekleşmemiş sermaye kazançları (değer artışları) dikkate alınmaz. Aynı hesap dönemi içinde birden fazla temettü avansı ödemesi yapıldığı takdirde, sonraki ara dönemlerde ödenecek temettü avansları hesaplanırken önceki ara dönemlerde ödenen temettü avansları indirilir. Önceki hesap döneminde ödenen temettü avansları mahsup edilmeden, sonraki hesap dönemlerinde ilave temettü avansı verilemez ve temettü dağıtılamaz. İmtiyazlı pay sahiplerine, OYHS sahiplerine ve ortaklar dışında kârdan pay alacak kişi ve/veya kurumlara temettü avansı dağıtılamaz. Temettü avansı dağıtacak olan ve hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların; ayrıntılı ara mali tablolarını, temettü avansı dağıtım tablosunu ve bağımsız sınırlı veya özel denetleme raporunu ilgili ara dönemi izleyen 6 hafta içerisinde Kurula ve Borsaya göndermeleri ve Türkiye çapında yayımlanan 129

16 herhangi bir gazetede ve merkezlerinin bulunduğu yerde çıkan en yüksek tirajlı iki mahalli gazeteden birinde ilan ettirmeleri zorunludur. Temettü avansı dağıtacak olan ve hisse senetleri Borsada işlem görmeyen ortaklıkların ise, ayrıntılı ara mali tablolarını, temettü avansı dağıtım tablosunu ve bağımsız sınırlı veya özel denetleme raporunu ilgili ara dönemi izleyen 6 hafta içerisinde Kurula göndermeleri ve iki mahalli gazetede ilan ettirmeleri zorunludur. Temettü avansının dağıtımına, ara mali tabloları ile temettü avansı dağıtım tablosunun bağımsız sınırlı veya özel denetleme raporu ile birlikte Kurula gönderildiği tarihten asgari 4 hafta azami 6 hafta sonra başlanması zorunludur. Temettü avansı, dağıtım tarihi itibarıyla mevcut payların tümüne bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın dağıtılır. Ancak, bu maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen husus saklıdır. Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri sermaye artırımının tescil edildiği hesap dönemi, kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri ise yeni pay alma hakkına ilişkin sirkülerin yayımlandığı hesap dönemi itibarıyla temettü avansına hak kazanırlar. Temettü avansı ödemeleri kâr payı kuponu karşılığında yapılır. Bir hesap dönemi içerisinde temettü avansı dağıtan ve ardından sermaye artırımı gerçekleştiren ortaklık, daha sonra tekrar bir temettü avansı dağıtmak istediğinde, aşağıda belirtilen esaslar uygulanır. a) Sermaye artırımı sonrasında yapılacak yeni bir temettü avansı ödemesinde, sermaye artırımı nedeniyle ihraç edilen ve yapılacak temettü avansı ödemesine hak kazanan yeni tertip hisse senedi sahiplerine öncelik verilir. b) Söz konusu öncelik, eski ve yeni tertip hisse senedi sahiplerinin dönem içinde aldıkları toplam temettü avans tutarları eşitleninceye kadar devam eder. c) Eski ve yeni tertip hisse senedi sahiplerinin hesap dönemi içerisinde aldıkları toplam temettü avansı tutarı eşitlendikten sonra, kalan temettü avansı tutarı veya bir sonraki ara hesap döneminde ödenecek temettü avansı tutarı mevcut pay sahiplerine eşit olarak dağıtılır. Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların temettü avansı ödemeleri, ortakların çoğunluğunun kolaylıkla ulaşabileceği, biri ortaklık merkezi olmak üzere en az üç merkezde ve Takasbankta yapılır. Hisse senetleri halka arz yoluyla satılan bankaların, temettü avansı dağıtmak istemeleri halinde, birinci temettüü Kurul düzenlemelerine uygun şekilde ayırmaları ve bankacılık mevzuatı çerçevesinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan izin almaları zorunludur. İkinci tertip yedek akçenin hesaplanması: Pay sahipleri ile kara iştirak eden diğer kişilere dağıtılan kârın, ödenmiş veya çıkarılmış sermayenin %5'i düşüldükten sonra kalan kısmının onda biri TTK'nın 466 ıncı maddesinin ikinci fıkrasının (3) numaralı bendi uyarınca ikinci tertip yedek akçe olarak ayrılır. Kâr Dağıtımında Muafiyet Kurul un Seri IV, No:39 sayılı Tebliğinin 5. Maddesi ile bazı ortaklıklara kâr dağıtım muafiyeti getirilmiştir. Buna göre; halka açık anonim ortaklıklar, Kurul düzenlemelerine göre hesaplanan dağıtılabilir birinci temettü tutarının, genel kurula sunulacak son yıllık mali tablolarına göre esas sermaye/çıkarılmış sermayenin % 5'inden daha düşük olması veya söz konusu mali tablolara göre net dağıtılabilir dönem kârının TL'nin altında olması hallerinde, ilgili hesap dönemleri için birinci temettü dağıtmayabilir. Ancak, bu hükme göre dağıtılmayan temettü, daha sonraki dönemlerde yapılacak muafiyet hesaplamalarında temettü kalemi olarak dikkate alınır. 130

17 Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Kâr Dağıtım Tablosunun Hazırlanması Sermaye Piyasası Kurulu, tarih ve 02/51 sayılı toplantısında; halka açık anonim ortaklıkların 2009 yılı faaliyetlerinden elde ettikleri kârların dağıtım esaslarının belirlenmesi ile ilgili olarak; a) Payları borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklar için yapılacak temettü dağıtımı konusunda herhangi bir asgari kâr dağıtım zorunluluğu getirilmemesine; bu kapsamda, kâr dağıtımının Kurulun Seri: IV, No:27 sayılı Tebliği nde yer alan esaslar, ortaklıkların esas sözleşmelerinde bulunan hükümler ve şirketler tarafından kamuya açıklanmış olan kâr dağıtım politikaları çerçevesinde gerçekleştirilmesine, b) Konsolide finansal tablo düzenleme yükümlülüğü bulunan şirketlerin, yasal kayıtlarında bulunan kaynaklarından karşılanabildiği sürece, net dağıtılabilir kâr tutarını, Kurulun Seri:XI No:29 sayılı Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya ilan edecekleri konsolide finansal tablolarında yer alan net dönem karlarını dikkate alarak hesaplamalarına, c) Şirketlerin, yasal kayıtlarında bulunan geçmiş yıl zararlarının düşülmesinden sonra kalan dönem karı ve kar dağıtımına konu edilebilecek diğer kaynakların toplam tutarına, Kurulun Seri:XI No:29 Tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya ilan edecekleri finansal tablo dipnotlarında yer verilmesine, d) Payları bir borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıkların yönetim kurullarınca, genel kurulun onayına sunulacak kar dağıtım önerisine ilişkin karar alınması ve/veya doğrudan ortaklıkların genel kurullarında kar dağıtımının karara bağlanması durumunda, söz konusu kararlara ilişkin Seri:VIII, No:54 sayılı Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliği uyarınca yapılacak özel durum açıklamasının ekinde Kâr Dağıtım Tablosu Hazırlama Kılavuzunda yer alan tabloların da hazırlanarak kamuya duyurulmasına, e) Payları borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklar için SPK tarafından kâr dağıtım zorunluluğunun kaldırılması nedeniyle; payları borsada işlem gören ve faaliyet konusu sportif faaliyetler veya söz konusu faaliyetlerden elde edilen gelirlerin yönetilmesi olan şirketlerin, hesap dönemi içerisinde ilişkili taraflara kullandırdıkları fon tutarlarını tahsil etmek için, SPK nın tarih ve 9/412 sayılı kararı çerçevesinde ilan edilen Faaliyet Konusu Sportif Faaliyetler veya Söz konusu Faaliyetlerden Elde Edilen Gelirlerin Yönetilmesi Olan Halka Açık veya Açılacak Ortaklıkların Uyması Gereken Kriterler e uymaya devam edecekleri hususunda SPK Haftalık Bülteni aracılığı ile bilgilendirilmelerine, f) Payları borsada işlem görmeyen halka açık anonim ortaklıklar için Seri: IV No:27 sayılı Tebliğ de ve ortaklıkların esas sözleşmelerinde yer alan hükümlerin uygulanmasına, g) Seri: IV No:27 Tebliği nin 6 ncı maddesinde yer alan temettü dağıtım zamanına ilişkin sürelerin uygulanmasında; i. Temettüün tamamı nakden dağıtılacaksa, temettüün hesap dönemini izleyen beşinci ayın sonuna kadar dağıtımının yapılması uygulamasına devam edilmesine, ii. Temettü pay olarak dağıtılacaksa, bu nedenle ihraç edilecek payların Kurulca kayda alınması için hesap dönemini takip eden beşinci ay sonuna kadar Kurula başvuruda bulunulması ve pay dağıtımının hesap dönemini izleyen altıncı ayın sonuna kadar tamamlanmasına, iii. (i) ve (ii) alt bentlerindeki seçeneklerin birlikte kullanılması durumunda ise, anılan bentlerde belirtilen işlemlerin ayrı ayrı ancak anılan bentlerde yer alan süreler dâhilinde yerine getirilmesine, karar vermiştir. Buna göre, halka açık anonim ortaklıkların kâr dağıtımına ilişkin hesaplamalarda esas alınmak üzere Sermaye Piyasası Kurulunca alınan tarih ve 02/51sayılı kararı Karar doğrultusunda güncellenen Kar Dağıtım Tablosu Hazırlama Kılavuzunda belirtilen esaslar aşağıda verilmiştir. 131

18 1. Ödenmiş/Çıkarılmış Sermaye... A.Ş Yılı Kâr Dağıtım Tablosu (TL) 2. Toplam Yasal Yedek Akçe (Yasal Kayıtlara Göre) Esas sözleşme uyarınca kar dağıtımda imtiyaz var ise söz konusu imtiyaza ilişkin bilgi SPK'ya Göre 132 Yasal Kayıtlara (YK) Göre 3. Dönem Kârı 4. Ödenecek Vergiler ( - ) 5. Net Dönem Kârı ( = ) (3-4) (3-4) 6. Geçmiş Yıllar Zararları ( - ) 7. Birinci Tertip Yasal Yedek ( - ) [(5 YK - 6 YK) * 0,05] [(5 YK - 6 YK) * 0,05] 8. NET DAĞITILABİLİR DÖNEM KÂRI ( ) ( ) (=) 9. Yıl içinde yapılan bağışlar ( + ) 10. Birinci temettüün hesaplanacağı (8 + 9) bağışlar eklenmiş net dağıtılabilir dönem kârı 11. Ortaklara Birinci Temettü (*) (10 * Ortaklık tarafından belirlenen oran) -Nakit -Bedelsiz - Toplam 12. İmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine Esas sözleşme hükümleri Dağıtılan Temettü 13. Yönetim kurulu üyelerine, çalışanlara çerçevesinde imtiyazlı pay sahiplerine dağıtılacak temettü tutarı vb.'e temettü 14. İntifa Senedi Sahiplerine Dağıtılan Temettü 15. Ortaklara İkinci Temettü 16. İkinci Tertip Yasal Yedek Akçe [ ( ) - (1*%5)]* % Statü Yedekleri 18. Özel Yedekler 19. OLAĞANÜSTÜ YEDEK 5- ( ) 5- ( ) 20. Dağıtılması Öngörülen Diğer Kaynaklar

19 - Geçmiş Yıl Kârı - Olağanüstü Yedekler - Kanun ve Esas Sözleşme Uyarınca Dağıtılabilir Diğer Yedekler 1. Ödenmiş/Çıkarılmış Sermaye: Bu alana şirketin ödenmiş/çıkarılmış sermayesi yazılacaktır. 2. Toplam Yasal Yedek Akçe: Bu alana son yıllık finansal tablo dönemi itibariyle yasal kayıtlarda bulunan yasal yedek akçe tutarı yazılacaktır. 3. Dönem Kârı: Bu alanlara, Sermaye Piyasası Kurulu na göre solo finansal tablo hazırlayan şirketlerin vergi öncesi solo dönem kârı rakamını, konsolide finansal tablo hazırlayan şirketlerin ise vergi öncesi konsolide kâr rakamını (azınlık payları hariç) yazmaları gerekmektedir. Vergi öncesi karın hesaplanmasında sürdürülen ve durdurulan faaliyetlerden elde edilen kâr/zarar tutarlarının toplamı dikkate alınır. Ayrıca, yasal kayıtlara göre hazırlanan finansal tablolarda yer alan vergi öncesi dönem kârları da Yasal Kayıtlara (YK) Göre alanına yazılacaktır. 4. Ödenecek Vergiler: SPK ya göre olan kısımda, SPK ya göre hazırlanan gelir tablosuna yansıtılan sürdürülen faaliyetlerin ve durdurulan faaliyetlerin vergi gelir/giderlerinin toplam tutarı; yasal kayıtlara göre olan kısımda ise yasal kayıtlardaki vergiler tutarı yazılacaktır. 5. Net Dönem Kârı: SPK ya göre olan kısımda, SPK ya göre dönem kârından (solo finansal tablo hazırlayanlar için solo kâr, konsolide finansal tablo hazırlayanlar için konsolide kâr) SPK ya göre ödenecek vergilerin düşülmesi suretiyle bulunan tutardır. Yasal Kayıtlara göre olan kısımda, yasal kayıtlara göre dönem kârından yasal kayıtlara göre ödenecek vergilerin düşülmesi suretiyle bulunan tutardır. 6. Geçmiş Yıllar Zararları: SPK ya göre olan kısımda SPK ya göre geçmiş yıllar zararları, yasal kayıtlara göre olan kısımda, yasal kayıtlara göre geçmiş yıllar zararları yazılacaktır. 7. Birinci Tertip Yasal Yedek: Birinci tertip yasal yedek akçenin matrahı, yasal kayıtlarda yer alan net dönem kârı (vergi sonrası kâr) ndan, varsa yasal kayıtlara göre geçmiş yıl zararlarının düşülmesi suretiyle bulunan tutardır. Birinci tertip yasal yedek akçe, Türk Ticaret Kanunu(TTK) nun 466 ncı maddesi çerçevesinde, bu matrahın %5 i alınarak hesaplanır. Buna göre hesaplamalar aşağıdaki formüller yardımıyla yapılabilecektir: I. Tertip Yasal Yedek Akçe Matrahı = Yasal Kayıtlara göre Net Dönem Kârı Yasal Kayıtlara göre Geçmiş Yıl Zararları I. Tertip Yasal Yedek Akçe (I.Tertip YYA) = I. Tertip Yasal Yedek Akçe Matrahı * %5 TTK nun 466 ncı maddesi uyarınca, ödenmiş/çıkarılmış sermayenin beşte birini buluncaya kadar Birinci Tertip Yasal Yedek Akçe ayrılması zorunludur. Burada anılan Birinci Tertip Yasal Yedek Akçe tavanının belirlenmesinde nominal (ödenmiş/çıkarılmış) sermaye rakamının kullanılması gerekmektedir. Ödenmiş/çıkarılmış sermayenin beşte birinin hesaplanmasında mali tablolardaki toplam yasal yedek akçe tutarının dikkate alınması gerekmektedir. 133

20 8. Net Dağıtılabilir Dönem Kârı: Net dağıtılabilir dönem kârına, net dönem kârından, (varsa) geçmiş yıl zararlarının 19 ve birinci tertip yasal yedek akçenin düşülmesi suretiyle ulaşılır. Net dağıtılabilir dönem kârı üzerinden SPK ca belirlenen oran ve miktarda birinci temettü ayrılır 20 ve dağıtılır. Ancak, yıl içinde bağış yapıldı ise bağış tutarı net dağıtılabilir dönem kârına eklendikten sonra birinci temettü hesaplanır sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 5/e maddesi uyarınca, kurumların en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançlarının özel bir fon hesabında tutulmasına karar verilen kısmın, karın sermayeye ilavesine ilişkin kararın bulunmaması halinde, kâr dağıtımında bir indirim kalemi olarak dikkate alınması mümkün değildir. 9.Yıl İçinde Yapılan Bağışlar: Yıl içinde şirket tarafından yapılan bağışların toplam tutarı bu alana yazılır. 10. Birinci Temettüün Hesaplanacağı Bağışlar Eklenmiş Net Dağıtılabilir Dönem Kârı: Yıl içinde bağış yapıldı ise bağış tutarı net dağıtılabilir dönem kârına eklendikten sonra SPK ca belirlenen oran üzerinden birinci temettü hesaplanır. Burada bağış tutarının net dağıtılabilir dönem kârına eklenmesi işleminde amaç, bağış yapılan tutarın net dağıtılabilir dönem kârını azaltıcı ve dolayısıyla birinci temettü tutarını azaltıcı etkinin giderilmesidir. Ayrıca, genel kurul toplantısında yıl içinde yapılan bağışlar hakkında ortaklara bilgi verilmesi gerekmektedir. 11. Ortaklara Birinci Temettü: Bağışlar eklenmiş net dağıtılabilir dönem kârı üzerinden SPK ca belirlenen oran dikkate alınarak adi (imtiyazsız) pay sahiplerine dağıtılacak birinci temettü hesaplanır. Bu durumda; Birinci Temettü= (Net Dönem Kârı - Geçmiş Yıl Zararları - I. Tertip YYA + Yıl İçinde Yapılan Bağışlar) *Ortaklık Tarafından Belirlenen Kâr Dağıtım Oranı21 formülüne göre hesaplanmalıdır. Bu işlem sonucu bulunan tutar, 8 numaralı bölümde yasal kayıtlara göre net dağıtılabilir dönem kârı tutarı ile karşılaştırılmalıdır. (Bknz. Örnek Kâr Dağıtım Tablosu). 19 Geçmiş yıl zararları, ilgili mevzuat çerçevesinde geçmiş yıl finansal tablolarında yer alan zararlar ile enflasyon muhasebesi uygulaması ve/veya uygulanan muhasebe politikalarında yapılan değişiklikler nedeniyle geçmiş yılda/yıllarda ortaya çıkan zararları ifade etmektedir. Bu kapsamda, hesaplamada finansal tablolarda yer alan geçmiş yıl zararları kaleminin kullanılması gerekmektedir tarihli Resmi Gazete de yayımlanan Kurulumuzun Seri:IV, No:27 Tebliği hükümleri uygulanır. Temettü dağıtımı ortaklıklarca, hesap dönemini izleyen 5'inci ayın sonuna kadar tamamlanmak zorundadır. Temettü dağıtımına ilişkin bilgiler, bu işlemlerin tamamlanmasından itibaren 1 ay içerisinde Kurula ulaştırılır. Şirketlerin 2009 yılı karından yapacakları temettü dağıtımlarına ilişkin olarak, temettüün tamamı nakden dağıtılacaksa temettüün hesap dönemini izleyen beşinci ayın sonuna kadar dağıtımının tamamlanması, temettü pay olarak dağıtılacaksa, bu nedenle ihraç edilecek payların Kurulca kayda alınması için hesap dönemini izleyen beşinci ayın sonuna kadar Kurula başvuruda bulunulması ve pay dağıtımının hesap dönemini izleyen altıncı ayın sonuna kadar tamamlanması gerekmektedir. 21 Payları Borsa da işlem gören şirketler için Seri: IV, No:27 Tebliğin 5. maddesi, payları Borsa da işlem görmeyen şirketler için anılan Tebliğin 4. maddesinde oran belirtilmiş olmakla birlikte, Sermaye Piyasası Kurulu bu oranı her yıl itibariyle belirleyerek kamuya duyurmaktadır yılı için Kurulca payları borsada işlem gören ortaklıklar için asgari kar dağıtım zorunluluğu getirilmemiştir. Sermaye Piyasası Kurulu, halka açık anonim ortaklıkların 2010 yılı faaliyetlerinden elde ettikleri kârların dağıtım esaslarının belirlenmesi ile ilgili olarak yeni bir karar almamıştır. Bu nedenle halka açık anonim ortaklıkların 2010 yılı faaliyetlerinden elde ettikleri kârların dağıtımında 2009 yılında belirlenen esaslar uygulanacaktır. 134