1. Uluslararası Doğu Akdeniz Ebelik Kongresi 1 st International Eastern Mediterranean Midwifery Congress Mayıs / May 2017 Adana - Turkey

Transkript

1 1

2 Davet Değerli Meslektaşlarım, Kadın ve yenidoğan sağlığının iyileştirilmesinde ve sağlık göstergelerinin geliştirilmesinde ebeler önemli role sahiptirler. 1. Uluslararası Doğu Akdeniz Ebelik Kongremizi Mayıs 2017 tarihleri arasında Adana Sheraton Grand Otel de gerçekleştireceğimizi duyurmaktan ve sizleri kongremize davet etmekten büyük onur duymaktayız. Kongremizin, ülkemiz ebelerini biraraya getirerek mesleki sorunlarımıza ortak bir dil ve çözüm önerileri üretmenin yanısıra kadın ve yenidoğan sağlığının iyileştirilmesindeki güncel yaklaşımlarında paylaşılacağı ve tartışılacağı, bilimsel yönden zengin bir kongre olmasını hedeflemekteyiz. Gebeliğin başlangıcından doğum sonrası 42.günü kapsayacak şekilde, kaza ve tesadüfi sebeplerden kaynaklanmayan, gebelik veya gebeliğin yönetimi ile ilgili olan veya bunların ağırlaştırdığı herhangi bir sebeple kadının ölmesi anne ölümü olarak tanımlanmaktadır yılında yüzbinde 100 olan anne ölüm oranı 2002 yılından itibaren uygulanan sağlık politikaları ve sağlıkta dönüşüm programı çerçevesinde hızlı bir düşüş göstermiştir yılında yüzbinde 28,5 olarak saptanan anne ölümü, DSÖ 2008 raporlarında hızlı düşüş sağlayan ilk 10 ülke ve 2010 yılı raporlarında da ilk 20 ülke arasında belirtilmiştir Sağlık Bakanlığı verilerine göre de ülkemizde anne ölüm oranı 15,4 olarak bildirilmiştir. Yine ülkemizde TNSA-2013 verilerine bakıldığında, son beş yılda doğan her 1000 bebekten 13 nün bir yaşına gelmeden öldüğü, aynı dönem için bir-dört yaş arası çocuklar için hesaplanan ölüm hızı binde 2, beş yaş altı ölüm hızı ise binde 15 dir. Tüm bu ana çocuk sağlığı göstergelerinde ki iyileşmenin temelinde birinci basamakta emek veren ebelerin verdiği sağlık bakım ve uygulamaların etkisi takdire şayandır. Son yıllarda ülkemizde kadın ve yenidoğan sağlığı göstergelerini yükseltme stratejilerinin gündemde olduğu bir dönemde, kongremizin bu yılki ana temasını Birinci Basamak Ruhunda Ebeliğin Varoluşsal Kimliği olarak belirledik. Güncel yaklaşımlar doğrultusunda, alanında uzman konuşmacıların yer alacağı bilimsel programın yanı sıra gereksinim duyulan konulara yönelik kurslarla zenginleştirilmiş kongremizde, ülkemizin dört bir yanında büyük bir özveri ile çalışan tüm meslektaşlarımızı, her alanda desteğini bizden esirgemeyen kıymetli akademisyenlerimizi, mesleğimizin geleceğini şekillendirecek ebelik öğrencilerimizle beraber olmak en büyük dileğimizdir. Birlikte bilgi paylaşımında bulunmak, karşılıklı iletişim ve etkileşimimizi artırmak amacıyla Mayıs 2017 tarihleri arasında 1.Uluslararası Doğu Akdeniz Ebelik Kongresi ne sizleri davet ediyor ve portakal çiçeklerinin eşsiz kokularıyla Adana da buluşmak dileğiyle saygı ve sevgilerimi sunuyorum. Yrd. Doç. Dr. Filiz YARICI ATIŞ Kongre Başkanı 2

3 Kurullar Onursal Başkan Yrd. Doç. Dr. Nazan KARAHAN Kongre Başkanı Yrd. Doç. Dr. Filiz YARICI ATIŞ Bilimsel Sekretarya Doç. Dr. Şule GÖKYILDIZ SÜRÜCÜ Öğr. Gör. Dr. Melike ÖZTÜRK Ebe Halide İNCİ Düzenleme Kurulu Prof.Dr. Gürsel ÖZTUNÇ Doç. Dr. Sultan ALAN Doç. Dr. Şule GÖKYILDIZ SÜRÜCÜ Doç. Dr. Fatma Deniz SAYINER Yard. Doç. Dr. Meltem AKBAŞ Yrd.Doç.Dr.Mine YURDAKUL Yrd.Doç.Dr.Filiz YARICI ATIŞ Öğr. Gör. Dr. Melike ÖZTÜRK Öğr. Gör. Kemaliye DEMİRKAYA Arş. Gör. Dr. Burcu AVCIBAY VURGEÇ Arş. Gör. Emine AKÇA Arş.Gör. Emine DEMİR Arş. Gör. Aysel BÜLEZ Arş. Gör. Cemile ONAT KÖROĞLU Ebe Halide İNCİ Ebe Aslıhan BOZ Ebe Fatma BULAT Ebe Aysel TURAN Ebe Nesibe UZEL Bilimsel Danışma Kurulu Prof. Dr. Anayit COŞKUN, Bezmialem Vakıf Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Prof. Dr. Emine EFE, Akdeniz Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi Prof. Dr. Esin ÇEBER TURFAN, Ege Üniversitesi, İzmir Atatürk Sağlık Yüksekokulu Prof. Dr. Gürsel ÖZTUNÇ, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Prof. Dr. Hediye ARSLAN ÖZKAN, Yeditepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Prof. Dr. Kamile KABUKÇUOĞLU, Akdeniz Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi Prof. Dr. Lale TAŞKIN, Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Prof. Dr. Nevin HOTUN ŞAHİN, İstanbul Üniversitesi, Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Prof. Dr. Nezihe KIZILKAYA BEJİ, Biruni Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Prof. Dr. Sebahat GÖZÜM, Akdeniz Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi Prof. Dr. Rana YİĞİT, Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Prof. Dr. Zeynep ULUKANLI, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Doç. Dr. Ayşegül İŞLER DALGIÇ, Akdeniz Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi Doç. Dr. Duygu VEFİKULUÇAY YILMAZ, Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Doç. Dr. Gülay RATHFISCH, İstanbul Üniversitesi, Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Doç. Dr. Hacer ÇETİN, Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Doç. Dr. Hafize ÖZTÜRK CAN, Ege Üniversitesi, İzmir Atatürk Sağlık Yüksekokulu Doç. Dr. Hatice YANGIN, Akdeniz Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi 3

4 Doç. Dr. Selma ÖNCEL, Akdeniz Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi Doç. Dr. Sema DERELİ YILMAZ, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Doç. Dr. Simge ZEYNELOĞLU, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Doç. Dr. Sultan ALAN, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Doç. Dr. Şule GÖKYILDIZ SÜRÜCÜ, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Doç. Dr. Zeynep GÜNGÖRMÜŞ, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Derya ATİK, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Derya ÖZBAŞ GENÇARSLAN, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Emine KIR BİÇER, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Emine ÖNCÜ, Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Eylem TOKER, Sütçü İmam Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Filiz ASLANTEKİN, Balıkesir Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Filiz TAŞ, Sütçü İmam Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Gözde Gökçe İSBİR, Niğde Üniversitesi, Niğde Zübeyde Hanım Sağlık Yüksekokulu Yrd. Doç. Dr. Hatice TAMBAĞ, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Kevser Sevgi ÜNAL, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Meltem AKBAŞ, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Mine YURDAKUL, Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Nazan KARAHAN, Karabük Üniversitesi, Sağlık Yüksekokulu Yrd. Doç. Dr. Nazife AKAN, Toros Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Yrd. Doç. Dr. Rabia SOHBET, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Rabiye ÇIRPAN, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Rabiye ERENOĞLU, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Rana CAN, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu Yrd. Doç. Dr. Semra ÇELİK, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Zeliha Burcu YURTSAL, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğr. Gör. Kemaliye DEMİRKAYA, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğr. Dr. Melike ÖZTÜRK, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğr. Gör. Pınar GÖV, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Dr. Filiz YARICI ATIŞ, Adana Halk Sağlığı Müdürlüğü Arş. Gör. Dr. Burcu AVCIBAY VURGEÇ, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Ebe Halide İNCİ, Adana Halk Sağlığı Müdürlüğü Ebe Yasemin KAPLANCI, Gaziantep Halk Sağlığı Müdürlüğü Uluslararası Bilimsel Danışma Kurulu Prof. Dr. Iryna TUCHKINA, Kharkiv National Medical University, Ukrayna Prof. Dr. Lesley PAGE, Royal College of Midwives, İngiltere Prof. Soo Downe, The University of Central Lancashire, School of Community Health and Midwifery, İngiltere Öğr. Gör. Dr. Shahnaz TORK ZAHRANI, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, School of Nursing, Midwifery, İran Öğr. Gör. Dr. James HARRIS, King s College London, Florence Nightingale Faculty of Nursing & Midwifery, İngiltere Sheena Byrom, Royal College of Midwives, İngiltere 4

5 5

6 Bilimsel Program 11 Mayıs 2017 Perşembe Kurslar ( ) A Salonu (Birinci Gün / ) Doğuma Hazırlık Eğitici Eğitimi Eğiticiler: Doç. Dr. Fatma Deniz Sayıner Ebe Nesibe Uzel Yar B Salonu ( ) Kadın Sağlığı ve Refleksoloji Eğiticiler: Öğr. Gör. Dr. Ebru Gözüyeşil Öğr. Gör. Murat Sanrı Arş. Gör. Pınar Yeşil Demirci Arş. Gör. Emine Akça C Salonu ( ) Perinatal Dönemde Pelvik Tabanı Güçlendirme Eğiticiler: Doç. Dr. Şule Gökyıldız Sürücü Yard. Doç. Dr. Dilek Bilgiç Arş. Gör. Dr. Burcu Avcıbay Vurgeç Arş. Gör. Cemile Onat Köroğlu Arş. Gör. Emine Demir D Salonu ( ) Birinci Basamakta Gebe ve Yenidoğan Sağlığının Değerlendirilme Eğiticiler: Prof. Dr. Gürsel Öztunç Prof. Dr. Hacer Yapıcıoğlu Yıldızdaş Doç. Dr. Selim Büyükkurt Doç. Dr. Sultan Alan Yard. Doç. Dr. Meltem Akbaş Öğr. Gör. Dr. Melike Öztürk 12 Mayıs 2017 Cuma 09:00 12:00 A Salonu Doğuma Hazırlık Eğitici Eğitimi (İkinci Gün) Eğiticiler: Doç. Dr. Fatma Deniz Sayıner Ebe Nesibe Uzel Yar B Salonu Birinci Basamakta Gebe Takibi ve Ebelik Yaklaşımları Eğitici: Prof. Dr. Ebru Tarım 6

7 12 Mayıs 2017 Cuma A Salonu Kayıt VdGM Workshop Genç aile hekimleri sorguluyor: Ben kimim? Young Family Doctors are asking: Who Am I? Dr. Süheyla Atalay, Dr. Hakan Mut, Dr. Saliha Şahin, Uz. Dr. Halil Volkan Tekayak, Uz. Dr. Tuğba Onat Konferans Oturum Başkanları: Emre Alhan, Mine Yurdakul Ulusal Aşı Takvimi ve Takvim Dışı Aşılar Mehmet Ceyhan Açılış Töreni Müzik Dinletisi Kısa Ara Açılış Paneli: Varoluşsal Kimlik Oturum Başkanları: Prof. Dr. H. Nezih Dağdeviren, Doç. Dr. Şule Gökyıldız Sürücü, Dr. Gürsel Özer, Dr. Alper Acil 7

8 Ebeliğin Varoluşsal Kimliği Yrd. Doç. Dr. Nazan Karahan (Türk Ebeler Derneği Başkanı) Aile Hekimliğinin Varoluşsal Kimliği Prof. Dr. İlhami Ünlüoğlu (Türkiye Aile Hekimliği Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı) Ara Keynote What do Patients need from Family Medicine in the 21st century? 21. Yüzyılda Hastaların Aile Hekimliğinden Beklentileri Oturum Başkanları: Prof. Dr. Esra Saatçı, Dr. M. Tamer Karaarslan Simültane çeviri Yapılacaktır. Prof. Dr. Joséphine Buchanan EURACT Başkanı (European Academy of Teachers in General Practice/Family Medicine President) Konferans Aşılar Oturum Başkanları: Prof. Dr. Ertan Mert, Dr. Kadir Can Tuncel, Yrd. Doç. Dr. Filiz Yarıcı Atış Risk Gruplarında Pnömokok Aşılaması Prof. Dr. Gülden Ersöz Gala Yemeği 8

9 13 Mayıs 2017 Cumartesi 08:00 09:00 09:00 10:00 A Salonu B Salonu C Salonu D Salonu E Salonu Panel Oturum Başkanı: Doç. Dr. Engin Burak Selçuk Aile Hekimi açısından infertil çiftlerin değerlendirilmesi Doç. Dr. İbrahim Ferhat Ürünsak Spermiogram değerlendirilmesi Embriyolog Özdem Karaoğlan Konferans Oturum Başkanları: Prof. Dr. İlhami Ünlüoğlu Uz. Dr. Nureddin Özdener Çalıştay Oturum Başkanı: Doç. Dr. Özgür Enginyurt Antimikrobiyal kimyasallar ve antibiyotik direnci: Akılcı kullanım Uz. Dr. Bilge Sönmez Uz. Dr. Guzin Zeren Öztürk Konferans Oturum Başkanları: Prof. Dr. Nazan Karaoğlu Dr. Murtaza Baykan Sözel Bildiriler Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Dr. Süheyl Asma Sözel Bildiriler Oturum Başkanı: Doç. Dr. Engin Burak Selçuk Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Yrd. Doç. Dr. Dilek Bilgiç Arş. Gör. Emine Akça Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Yrd. Doç. Dr. Dilek Bilgiç Arş. Gör. Emine Akça Panel Oturum Başkanları: Nezihe Kızılkaya Beji, Meltem Akbaş Sigaradaki Endüstri Stratejileri ve Oyunları Prof. Dr. Yeltekin Demirel Almanya da Aile Hekimi Olmak Uz. Dr. Metin M. Özyurt Türkiye de Ana Çocuk Sağlığının Durumu Tanju Altunsu Dezavantajlı Gruplarda Sağlığa Erişim ve Ebenin Rolü Gülsah Seydaoğlu 9

10 10:00 10:30 10:30 11:30 Ara Konferans Oturum Başkanları: Prof. Dr. Serpil Demirağ Uz. Dr. Çağlar Özen Yenidoğan Muayenesi ve Uzamış Sarılık Prof. Dr. Nejat Narlı Konferans Oturum Başkanları: Prof. Dr. Selçuk Mıstık Dr. Yakup Şahin ASM de Arrest Yönetimi Prof. Dr. Ertan Mert Sözel Bildiriler Oturum Başkanı: Doç. Dr. Hülya Parıldar Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Arş. Gör. Dr. Burcu Avcıbay Vurgeç Msc. Halide İnci Konferans Oturum Başkanları: Ebru Gözüyeşil, Halide İnci Sağlıklı Süt Çocuğu Beslenmesinde Ebelere Düşen Görevler Raşit Vural Yağcı 11:30-12:15 Panel Oturum Başkanları: Prof. Dr. Mehmet Uğurlu Dr. Yusuf Başak Sağlıklı Birey, Sağlıklı Beslenme Doç. Dr. Dilek Toprak Beslenme ve Kolorektal Kanserler Prof. Dr. Gürhan Sakman Workshop How to Prepare For a Pandemic Prof. Dr. Joséphine Buchanan Assist. Prof. Dr. Gülsen Ceyhun Peker Sözel Bildiriler Oturum Başkanı: Doç. Dr. Tahsin Çelepkolu Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Arş. Gör. Dr. Burcu Avcıbay Vurgeç Msc. Halide İnci Panel Aile Hekimliğinde Ebeler: Sorunlar ve Çözüm Önerileri Oturum Başkanları: Deniz Sayıner, Yaşar Ulutaş Aile Hekimliğinde Ebeler ve Yaşanılan Sorunlar Filiz Yarıcı Atış Aile Hekimliğinde Çalışan Ebeler İçin Yapılması Gerekenler Nesibe Uzel Yar 10

11 12:15 13:30 13:30 14:00 Öğle Yemeği Konferans Oturum Başkanı: Uz. Dr. Hüseyin Güntürkün Rotavirus Gastroenteriti Hastalık Yükünü Hafife Almayın Doç. Dr. Serdar Öztora Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Öğr. Gör. Dr. Ebru Gözüyeşil Arş. Gör. Cemile Onat Köroğlu Konferans Oturum Başkanları: Hediye Arslan Özkan, Sultan Alan Pozitif Düşünce ve Beyin Gücünün İş Hayatındaki Etkileri Davut İbrahimoğlu 14:00 15:00 Panel Evlensin mi, Evlenmesin mi?: Hemoglobinopatiler Oturum Başkanları: Uz. Dr. Erdem Birgül Dr. Lütfi Tiyekli Prenatal ve preimplantayon tanıda jinekolojik yaklaşım Doç. Dr. Selim Büyükkurt Konferans Oturum Başkanları: Doç. Dr. Engin Burak Selçuk Uz. Dr. Gürhan Poçan D Vitamini: Gerçekler ve Mitler Prof. Dr. Selçuk Mıstık Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Yrd. Doç. Dr. Cüneyt Ardıç Dr. Akif Emre Eker Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Öğr. Gör. Dr. Ebru Gözüyeşil Arş. Gör. Cemile Onat Köroğlu Panel Oturum Başkanları: Tanju Altınsu, Gürsel Öztunç Göç ve Kadın Sağlığına Etkileri Behire Özek Deneyim paylaşımı Miyase Hüseyin Hemoglobinopatisi olan hastada gebelik riskleri ve bu risklerin yönetimi Yrd. Doç. Dr. Süheyl Asma 11

12 15:00 15:30 15:30 16:15 Ara Panel Hipertansiyona Bakış Oturum Başkanları: Doç. Dr. Dilek Toprak Dr. Fadıl Akdeniz Aile Hekimi Gözüyle Prof. Dr. Nezih Dağdeviren Çalıştay Oturum Başkanları: Prof. Dr. Mustafa Çelik Dr. Tugba Özturkmen Özgürlüğe karşı bağımlılık: Sosyal Medya ve Sağlık Uz. Dr. Volkan Tekayak Prof. Dr. Ersin Akpınar Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Öğr. Gör.Uz. Dr. Aydan Aksöyek Dr. Julide Osmanlıoğlu Aksoy Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Yrd. Doç. Dr. Rana Can Arş.Gör. Emine Demir Konferans Oturum Başkanları: Nazan Karahan, Burcu Avcıbay Vurgeç Aile Ebeliği Esin Çeber Turfan Kardiyolog Gözüyle Doç. Dr. Abdullah Tekin 16:15 17:00 Koferans Oturum Başkanları: Prof. Dr. Mehmet Sargın Dr. Hacı Yusuf Eryazğan Prediyabet: Aile Hekimleri Nasıl Korur? Doç. Dr. Okan Bakıner Koferans Oturum Başkanları: Prof. Dr. Kamile Marakoğlu Dr. Gökmen Erendor Aile Görüşmesinde sistemik yaklaşım ve soru teknikleri Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan Kırdök Sözel Bildiriler Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Dr. Önder Sezer Sözel Bildiriler Oturum Başkanları: Yrd. Doç. Dr. Rana Can Arş.Gör. Emine Demir Panel Oturum Başkanları: Selim Büyükkurt, Melike Öztürk Prekonsepsiyonel Bakım Anahit Coşkun Doğum Stratejileri ve Ulusal Veriler Sema Sanisoğlu 17: Forum: 12

13 Oturum Başkanları: Dr. Alper Acil Dr. M. Tamer Karaarslan Aile Hekimliğinde Akılcı Laboratuvar Tetkiki İstemi Uz. Dr. Gülhan ŞAHİN 18:30 19:00 Kapanış ve Ödül Töreni 13

14 AİLE EBELİĞİ Prof. Dr. Esin Çeber Turfan Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Ebelik Bölümü GİRİŞ Türkiye de sağlık politikalarındaki değişim ile sağlık emek sürecinde de değişiklikler ve dönüşüm olmuştur. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde Ebe istihdamı bu süreçten etkilenmiş ve sağlık ocağı ekibinin değişmez bir üyesi olan ebeler, Aile Hekimliği sisteminde Hemşire, Sağlık Memur ve hatta Acil Tıp Teknisyenlerini kapsayan Aile Sağlığı Elemanı olarak değerlendirilmek durumunda kalmıştır. Ebenin Aile Sağlığı Elemanı olarak görev tanımı, aldığı eğitimle uyumsuz hala gelirken, Aile Hekimliği sistemi içinde ekip hizmetinin olmaması, artan iş yükü, istihdamda sayısal yetersizlikler, sözleşmeli çalışma ve ödeme sistemindeki sorunlar önemli hale gelmiştir. Bu sorunların çözümünde ülkemiz için yeni bir ebelik modeline ihtiyaç vardır. Bu model aile ebeliği modeli olabilir. Aile ebeliği, ülkemiz sağlık sistemine uygun, toplumsal beklentilere cevap verebilen, mesleki memnuniyet ve bağlılığı yükselten, güvenli, verimli ve etkin bir sistemde uygulanacak ebelik hizmet modeli birinci basamak sağlık hizmetlerinde ebelik istihdamına ilişkin sorunların da çözümü olacaktır. TÜRKİYE DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ: SAĞLIK EMEK SÜRECİNİN DÖNÜŞÜMÜ Cumhuriyet dönemindeki sağlık politikaları kapsamında sağlık emek sürecinde de dönüşüm olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan düzenlemeler ve çıkarılan kanunlar bugünkü sağlık hizmetlerinin de temelini oluşturacak şekilde ileri görüşlülükle hazırlanmıştır. Sağlık bir kamu hizmeti olarak nitelikli hekim ve hekim dışı sağlık insan gücünün yetiştirme sorumluluğunu da beraberinde getirmiştir. Ebelik ülkemizde cumhuriyet döneminin başından itibaren önemsenmiş, anneçocuk sağlığının korunması, geliştirilmesi süreçlerinde ve doğumda ebeye önemli görevler verilmiş ve özellikle birinci basamak sağlık hizmetlerinde istihdamı sağlanmıştır. Ebelerin görevleri ilk olarak Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun un (11/04/1928) üçüncü Faslında, 47 ila 57. Maddelerinde tanımlanmıştır. Daha sonra Birinci basamak sağlık hizmetlerinde ebelerin yapacağı görevler 224 Sayılı Kanuna kapsamında ( ) 154 Sayılı Yönerge nin 2b, 2c, 5a,5b maddelerinde yer almıştır. Bu kanun maddelerinde ebeliğe verilen görev gebelik, doğum ve doğum sonu dönemde anne sağlığı hizmetleri, normal doğumda görev alması, yenidoğan ve çocuk sağlığı hizmetleri kapsamında olmuştur. Ancak Aile Hekimliği Sistemine geçişle birlikte tarihinde yayınlanan Resmi Gazetede Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Yönetmelikte birinci basamak sağlık hizmetlerinde ebeler Aile Sağlığı Elemanı olarak yer almış ve bu kapsamda istihdam edilmeye başlamıştır. Aile Hekimliği Sistemi ile birlikte ebeler için istihdamda öncelikli sorunlar aşağıda sıralanmıştır. 1. Mesleki Kimlik(sizleştirme) 2. Eğitim ile görev tanımı arasındaki uyum(suzluk) 3. Ekip Hizmetinin yürütülmemesi nedeni ile iş yükünde artış ve nitelik(sizleştirme) 14

15 4. Sayısal Yetersizlikler--Dengezilikler 5. Sözleşmeli çalışma ile güvencesiz istihdam 6. Ödeme sistemi ile ilgili sorunlar. 1. Uluslararası Doğu Akdeniz Ebelik Kongresi EBELİK AÇISINDAN BİRİNCİ BASAMAKTA YAŞANAN SORUNLAR 1. Mesleki Kimlik(sizleştirme) Ülkemizde ebelerin görevleri yasal olarak Tababet Ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun da Ebeler gebelerin muayenesiyle bunların hıfzıssıhhatlerine mütaallik tedabirin ifasına ve doğumun teshiline ve bu esnada yapılacak basit manevraların ve çocuk için lazım gelen ilk tedbirlerin ifasına salahiyettar iseler de her nevi alet ve saire tatbik etmeleri memnu ve sureti avarızı velade vekayiinde behemahal bir tabip davetine mecburdurlar olarak belirtilmiştir. Sağlık Bakanlığı ebeyi; Ana-çocuk sağlığı hizmetlerini yürüten, doğum öncesi, doğum, sonrası hizmetleri veren, doğum yaptıran,0-6 yaş grubu çocukların aşıları yapan, aile planlaması, kişisel temizlik kuralları, ilk yardım, bulaşıcı ve sosyal hastalılardan korunma savaşla ilgili konularda bireye, aileye, topluma sağlık eğitimi veren, doğum, ölüm istatistik verileri toplayan, değerlendiren kamu kuruluşları ile gerekli işbirliğini sağlayan insani ve ahlaki davranışları ile örnek, Sağlık Bakanlığınca tescil edilmiş bir okuldan mezun olan meslek mensubu olarak tanımlamaktadır. Dünya Sağlık Örgütü ebeyi, gebelik sırasında, doğumda ve doğumdan sonra gerekli bakım ve danışmanlığı sağlamak, normal doğumları kendi sorumluluğunda yaptırmak, yenidoğanın bakımını yapmak ve Aile planlaması danışmanlığını yapmak üzere eğitilmiş kişi olarak tanımlamaktadır. Uluslararası Ebeler Konfederasyonu (ICM) ebeyi; gebelik, doğum ve doğum sonu dönemde kadının bakımını sağlayan, gerekli tavsiyelerde bulunan, kendi sorumluluğunda doğumu gerçekleştiren, yenidoğanın bakımını sağlayan ve kadın ile işbirliği içinde çalışan, güvenilir ve sorumluluk sahibi bir profesyoneldir şeklinde tanımlamaktadır. Ayrıca ebe sağlık danışmanlığı ve eğitiminde, yalnız kadın için değil toplum ve aile için de önemli görevler alan bir sağlık personeli olarak görülmektedir ve bu görev, antenatal eğitim ve ebeveynliğe hazırlanma, cinsellik ve üreme sağlığı ve çocuk bakımını içermektedir. Ebeler Derneği ne göre ise Ebelik, gebelik, doğum ve doğum sonrası ve yenidoğan döneminde gerekli izlem, bakım, danışmanlık ve eğitim hizmetleri yürüten, normal doğumları ve doktorun olmadığı durumlarda makat doğumları kendi sorumluluğunda yaptıran, gerektiğinde epizyotomi uygulayan ve tamirini yapan, acil durumlarda uygun girişimlerde bulunan, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerini yürüten, kadın, aile ve toplum sağlığının yükseltilmesi ve korunması için ebelik uygulamaları ile karşılanabilecek girişimleri planlayan ve uygulayan, değerlendiren, denetleyen ve yöneten yetkili sağlık personelidir. Ayrıca ebe, temel sağlık hizmetleri kapsamında bağışıklama, 0-6 yaş çocuk bakım ve izlemi, bulaşıcı hastalık kontrol programların da görev alır, yalnızca kadın için değil aile ve toplum için bir sağlık danışman ve eğitimcisi olarak görev yapar. Ebelik ile ilgili yasal, kamusal ve meslek örgütlerinin yaptığı tanımların tümünde Ebeler meslek olarak doğum öncesi, doğum, doğum sonu bakım ve yenidoğan 15

16 sağlığına ilişkin hizmetlerden sorumludur. Mesleğin varlık nedeni anne ve çocuk sağlığına yönelik hizmetlerdir. Oysa Aile Hekimliği sisteminde Aile Sağlığı Elemanı olarak hizmet veren birinci basamak sağlık çalışanın görevleri daha farklı ve ebeliğin gerektirdiği profesyonel kimlikten uzaktır. Aile Hekimliği sisteminde Aile Sağlığı Elemanı ; aile hekimi ile birlikte ekip anlayışı içinde kişiye yönelik koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin sunulması ile birlikte, kişilerin sağlık kayıtları ve istatistiklerinin tutulması ile yükümlüdür şeklinde tanımlanmaktadır. Aile sağlığı elemanı; Aile sağlığı merkezine başvuran kişilerin vital bulgularını almak ve kaydetmek, aile hekiminin gözetiminde, talimatı verilen ilaçları uygulamak, yara bakım hizmetlerini yürütmek, tıbbi alet, malzeme ve cihazların hizmete hazır bulundurulmasını sağlamak, ilk yardım ve acil müdahale hizmetlerinde aile hekimine yardımcı olmak, poliklinik hizmetlerinde bulunmak, hastaların başka bir sağlık kuruluşuna sevki durumunda sevk işlemlerini yürütmek, tıbbi sekreter bulunmadığı hallerde sevk edilen hastaların sevk edildiği kurumla koordinasyonunu sağlamak, Laboratuvar tetkikleri için numune almak, basit laboratuvar tetkiklerini (eğitimini almışsa) yapmak, aldığı numunelerin ilgili laboratuvar tarafından teslim alınmasını sağlamak, gezici hizmetler, sağlığı geliştirici sağlık eğitimi, koruyucu hizmetler ile ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerini vermek, Bakanlıkça belirlenen hizmet içi eğitimlere katılmak, hizmetlerin yürütülmesi ile ilgili olarak aile hekiminin verdiği diğer görevleri yerine getirmek ile yetkili ve görevlidir. Aile Hekimliği sisteminde Aile Sağlığı Elemanı olarak istihdam edilen ebeler, mesleklerinin gerektirdiği görevler dışındaki görevleri yerine getirmek zorunda kalmakta, böylece mesleki kimlikleri ile ilgili sorunlar yaşamaktadır. 2. Eğitim İle Görev Tanımı Arasındaki Uyum(suzluk) Aile Hekimliği sisteminde Aile Sağlığı Elemanı olarak istihdam edilen ebeler, aldığı eğitimle paralel olmayan farklı vasıflı işleri yüklenmek zorunda kalmaktadır. Ülkemizde halen ebelik alanında 35 üniversitede lisans programı, 14 üniversitede Yüksek Lisans programı ve yedi üniversitede doktora programı ile ebelik eğitimi verilmektedir. Bu programların tümünde ebelik eğitimi yukarıda sayılan ebelik tanımları doğrultusunda yapılmakta, ICM standartları kapsamında yedi yeterlilik alanında ebelik öğrencisine anne ve yeni doğan sağlığının korunması ve sürdürülmesi, gebelik öncesi bakım ve aile planlaması, gebelik bakımı, doğum yönetimi ve bakımı, doğum sonrası dönem kadınların bakımı, doğum sonrası yeni doğan bakımı ve gebelik kayıpları vb durumlarda bakım konularında eğitim verilmektedir. Aile Sağlığı Elemanın görev tanımlarında bu yeterlilik alanlarının olmadığı görülmektedir. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde istihdam edilen ebelere aldığı eğitimle paralel olmayan farklı vasıflı işler yüklenerek kapasite israfı da yaşanmaktadır. Sınırlı insan kaynağını verimli kullanmak için doğru insan gücünü doğru yerde istihdam etmek gerekmektedir. 3. Ekip Hizmetinin Yürütülmemesi Nedeni İle İş Yükünde Artış Ve Nitelik(sizleştirme) Birinci basamak sağlık hizmetlerinde ekip kavramı önemlidir. Sağlık Ocağı ekibi Hekim, Ebe, Halk Sağlığı Hemşiresi, Sağlık Memuru, Tıbbi Sekreter, Sıtma Sürveyans Memuru, Trahom İlaçlayıcısı, Şöför, Hizmetli gibi her alanda kendi yetkinliğine sahip çalışanlardan oluşurken, Aile Hekimliği sisteminde sağlık 16

17 ekibinin yerini Aile Sağlığı Merkezinde hizmet veren Hekim ve Aile Sağlığı Elemanı almıştır. Böylece, meslek tanımları farklı olan sağlık çalışanları aynı tanım (Aile Sağlığı Elemanı) içine alınarak, birinci basamak hizmetlerinde sağlık ekibi anlayışından uzaklaşılmaktadır. Aile sağlığı elemanı olarak istihdam edilen sağlık çalışanları, iş ve rollerin tanımının karışık olduğu, personel gelişimi ve kariyer yönetiminin önünün kapandığı, bireysel / kurumsal verimlilik ve performansı iyileştirme konusundaki yetersizlik yaşanan bir süreç içinde, ağır iş yüküne maruz kalarak hizmet vermektedir. Ayrıca, ülkemizde hemşireler kendi görev tanımları dışındaki birçok görevi yapmak zorunda kalırken, ebeler de çoğu yerde hemşirelik görevi yürütmektedir. Ebeler esas çalışma alanı olan I. Basamak sağlık hizmetleri yerine, yeterince kadro açılmaması nedeni ile ikinci/üçüncü basamak sağlık hizmetlerinde hemşire olarak istihdam edilmektedir. Böylece ekip içinde her biri ayrı ve önemli fonksiyona sahip sağlık çalışanlarının nitelikleri ile ilgili sorunlar da yaşanmaktadır. Bu nedenlerle, sağlık hizmet kalitesini sağlamak için süreçlerin ve bu süreçlerde görev alacak aktörlerin görev yetki ve sorumluluklarının sağlık ekibi kapsamında iyi belirlenmiş olması önemlidir. Tanımlanmış görevlere uygun, o görevin gerektirdiği bilgi ve beceri yetkinlik ile donatılmış meslek mensuplarının istihdamının sağlanması gereklidir. Ancak böylece her meslek sahibinin, kendi mesleki sınırları içindeki görevlerini tam olarak yerine getirebilmesi ve bunun hesabını verebilmesi sağlanabilir. 4. Sayısal Yetersizlikler-Dengezilikler Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi ülkeleri ve OECD ülkeleri arasında 1000 kişiye düşen hekim ve hemşire sayısı açısından Türkiye halen son sıralarda yer almaktadır. Özellikle değişen sağlık hizmet sunumu felsefesi ışığında personel sayısının birbirine oranlarında ve sundukları becerilerde dengesizlikler ve yetersizlikler vardır. Personelin coğrafi dağılımında dengesizlikler söz konusudur. Türkiye de diğer ülkelerle karşılaştırıldığında kişiye düşen hemşire ve ebe sayısı 261 dir ve OECD ülkeleri arasında en düşük düzeydedir (Grafik 1). Grafik 1. OECD Ülkeleri Ve Türkiye de Nüfus Başına Düşen Hemşire Ve Ebe Sayısı Sağlık Bakanlığı personel sayıları incelendiğinde ülkemizde halen ebenin istihdam edildiği görülmektedir. Sayı yıllara göre artış gösterse de bu artış yeterli düzeyde değildir (Tablo 1). 17

18 Tablo 1: Sağlık Bakanlığı Personel Sayıları- Ebe Sayısı Halen istihdam edilen ebelerin büyük çoğunluğu Sağlık Bakanlığı na bağlı birimlerde çalışmaktadır (Tablo 2). Tablo 2. İstihdam Edildiği Yere Göre Sağlık Bakanlığı Personel Sayıları- Ebe Sayısı Türkiye nin kendi içinde ebe ve hemşire dağılımı da dengeli değildir. Bazı bölgelerde sayı yeterli iken, özellikle hizmete ihtiyaç duyulan bölgelerde yeterli sayıda ebe ve hemşire istihdam edilmemektedir (Şekil 1). Şekil 1. İllere Göre Kişiye Düşen Hemşire Ve Ebe Sayısı Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde ebelerin istihdam alanları Temel Sağlık Hizmetlerinin verildiği tüm kurumlar, özellikle Aile Sağlığı Merkezleri, Toplum Sağlığı Merkezleri ve Aile Planlaması ve Ana Çocuk Sağlığı Merkezleridir. Ebelerin halen ancak % 27 si Aile Hekimliği Birimlerinde istihdam edilmektedir (Tablo 3). Oysa temel görevi anne ve çocuk sağlığını korumak, doğum öncesi ve doğum sonrası bakım 18

19 hizmetlerini vermek olan ebelerin birinci basamak sağlık hizmetlerinde daha yüksek oranda görevlendirilmesi gereklidir. Tablo 3. Sağlık Personelinin Hizmet Birimlerine Göre Dağılımı- Ebe Dağılımı Ülkemizde yapılan Sağlıkta İnsan Kaynakları Planlama Çalışmaları kapsamında Aile sağlığı merkezlerinin nüfus artış hızından daha hızlı biçimde artırılması hedeflenmektedir (Tablo 4). Bu birimlerde istihdam edilecek sağlık çalışanı ve özellikle ana-çocuk sağlığı hizmetlerinde görev alacak ebeler için ülkenin sağlık hedefleri doğrultusunda detaylı bir plana ihtiyaç bulunmaktadır. Tablo 4. Kamu Sağlık Sektörü Kurumlarının Projeksiyonu-2023 Yılı Hedefleri Sağlık Bakanlığı Sağlıkta İnsan Kaynakları 2023 vizyonuna göre 2023 yılında ülkemizdeki ebe ihtiyacı yaklaşık olarak belirlenmiştir. Bu durumda 2023 yılında 1000 kişiye düşen ebe sayısı 1 olmaktadır yılı için hedeflenen ebenin % 98 den fazlasının kamu sektöründe istihdam edileceği, Kamu sektöründeki istihdamın yaklaşık nin birinci basamak sağlık hizmetlerinde, Yaklaşık nin ise hastanelerde olacağı tahmin edilmektedir. Bu planlama birinci basamakta verilecek ebelik hizmetleri için sayısal anlamda sevindiricidir. Ancak, 2023 yılı için belirlenen ebe hedefine ulaşabilmek için halen yıllık yaklaşık 2000 öğrenci alan ebe yetiştiren bölümlerindeki kontenjanların çok artırılması gerekmektedir; bu da sonrasında 19

20 kontenjanların tekrar azaltılmasında zorluklarla karşılaşılmasına neden olabilecek uygun bir çözüm değildir. 5. Sözleşmeli Çalışma İle Güvencesiz İstihdam Sözleşmeli personel istihdamı politikalarının tüm sektörlerde personel motivasyonunu düşürdüğü bilinmektedir. Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Aile Hekimliği sistemi ile birlikte karşılaşılan önemli sorunlardan birisi de sözleşmeli çalışma ve neden olduğu güvencesiz istihdamdır yılında eleman temininde güçlük çekilen yerlerde ve hizmet dallarında sağlık hizmetlerinin etkili ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi amacıyla sözleşmeli sağlık personeli istihdam edilmesi ile ilgili alınan Bakanlar Kurulu kararında 2017 yılı için özellikle Sağlık Evlerinde çalışacak ebelerin tamamının sözleşmeli olarak alınacağı belirtilmiştir (Tablo 5). Tablo yılında Sözleşmeli Personel İstihdam Edilecek Hizmet Birimleri Kamu görevlisi olmayan Aile Sağlığı Elemanlarının İstihdamı da güvencesiz istihdam bakımından diğer önemli konudur. Aile Sağlığı Elemanının İşe başlamada seçimini kendi kriterlerine göre Aile Hekim yapmakta, yine işin devamı da hekimin isteğine bağlı olmaktadır. Oysaki bütün iş tanımlarının kademeli olarak yetkinlik, beceri ve kabiliyetler açısından yapılması ve sağlık çalışanlarının iş tanımlarına uygun olarak, kademeli bir şekilde kurumun amaç ve hedeflerine yaptıkları katkılar dikkate alınarak kamusal güvencesi olan personel alımına gidilmesi uygun olan çözümdür. 6. Ödeme Sistemi İle İlgili Sorunlar. Performansa dayalı ödeme sisteminde, negatif perfomans vb. nedenlerle motivasyon farklılıklarını yaşanmaktadır. Performansa dayalı ödeme sisteminde sağlık çalışanının izin kullanması bile önemli bir sorundur. Ücret farklılıkları aşamalı bir şekilde özel sektördeki karşılaştırılabilir farklılıklara uygun olarak artırılmalıdır ve farklılıklar iş denkliği temelinde yapılmalıdır. 20

21 EBELİK AÇISINDAN BİRİNCİ BASAMAKTA SAĞLIK HİZMETLERİ SUNUMUNDA ÇÖZÜM: TÜRKİYE İÇİN EBELİK HİZMET MODELİ VE AİLE EBELİĞİ Ebelik hizmetlerinin birinci basamakta sağlık hizmetleri içinde sunumunda çözüm olabilecek istihdam modeli ülkemizin sağlık sistemine uygun, toplumsal beklentilere cevap verebilen, mesleki memnuniyet ve bağlılığı yükselten, güvenli, verimli ve etkin bir sistem olmalıdır. Bu kapsamda Ebeler Derneği çalışmalarını sürdürmektedir. Ebeler Derneği tarafından Türkiye İçin Ebelik Hizmet Modeli Önerisi hazırlanmış ve yaşam geçirilmesi için gerekli çalışmalara başlanmıştır. Ebeler Derneği tarafından, Uluslararası Ebelik Konfederasyonu tavsiyeleri ve mevcut sağlık sistemimiz doğrultusunda, ebenin toplum sağlığı hizmetleri kapsamında izlediği gebeyi hastane şartlarında doğumuna katılabilmesi, doğum sonu bakımına devam edebilmesine olanak sağlayacak hizmet modeli üzerinde çalışılmaktadır. Oluşturulan organizasyon şemasına (Şekil 2) göre Sağlık Bakanlığında Ebelik Hizmetleri Koordinatörlüğü kurulması; bu Koordinatörlüğün İller bazında Ebelik Koordinasyon Birimlerini oluşturması ve Koordinasyon birimlerinin kendi illerindeki hizmetleri yürütecek Ebelik Uygulama Ekipleri ile izleme, değerlendirme ve denetleme işlemlerini yürütmesi planlanmaktadır. Şekil 2. Türkiye İçin Ebelik Hizmet Modeli (Hastane Ve Saha Bileşenli) Türkiye için Ebelik Hizmet Model inde Ebe Uygulama Ekipleri ne bağlı Aile Sağlığı Merkezlerinde istihdam edilen Aile Ebelerinin çalışması önerilmektedir. AİLE EBELERİ Modelde, Aile Ebelerinin Aile Hekimi ile işbirliğinde çalışması, izlemini yaptığı hedef nüfus ilgili tüm sağlık sorunlarında öncelikle aile hekimine başvurması/bilgi vermesi, Aile hekiminin yönlendirmesi ile uzman hekime hastaların/ gebenin erişimini sağlanması önerilmektedir. AİLE EBESİNİN GÖREVLERİ Ebeler Derneği tarafından öngörülen modelde, Aile Ebesinin görevlerinin eğitimini aldığı konular temelinde olması gerektiği vurgulanmaktadır. 21

22 Aile ebelerinin Kadın sağlığı izlemleri için Smear alma, Meme muayenesi, Gebelik öncesi dönem danışmanlığı, Kadın, aile ve çocuk için psikososyal ve sağlık risklerinin tespiti/doğru yönlendirilmesi, Eğitim-danışmanlık yapmaları önerilmektedir. Aile Ebeleri tarafından gebelerin takibi anne ölümlerinin önlenmesi açısından da son derece önemli bir konudur. Bu kapsamda aile ebeleri Gebelerin Ulusal rehberler eşliğinde izlem-takibini yapmak, Gebelikte en az 8 kez izlemini yapmak (DSÖ önerisi), haftalarda, haftalarda ve 36. gebelik haftasında kadın doğum hekimi kontrolü için yönlendirmek (duruma göre azaltılabilir/artırılabilir), Riskli durumların saptanması ve sevki, Riskli gebenin teşhis ve taburculuk sonrası evde izlemini yapmak, desteklemek, Tüm gebelerin doğuma hazırlık sınıfı eğitimleriyle eğitilmesini sağlamak, Normal doğuma özendirilmek, Tüm kayıtların düzenli olarak tutulması ve doğum başladığında doğum ekibine bir örneğinin teslimini sağlamak, Gebelikte mutlaka en az bir izlemin evde yapılması işlevlerini yerine getirecektir. Aile ebelerinin izledikleri gebenin doğumu konusunda da sorumluluğu olacaktır. Bunlar; İzledikleri gebenin doğumunu koordineli oldukları hastanede yaptırabilmeleri ve hastanede bulunan ebe ekipleri ile işbirliği içinde doğumlara eşlik edebilmeleri, Hizmetin sürekliliği için önceden hastane personeli ile görüşmeleri, Doğum öncesi gebe ile bir hastane ziyareti yapmaları, İlgili tarama testlerinin yapılması için ilgili hastane ile temasta bulunmaları, Gebe ile ilgili tüm bilgileri hastane ile entegre veri tabanına işlemeleri, Gebe dosyasının bir örneğini doğumda hastaneye ulaştırmaları gibi önerileri içine almaktadır. Aile Ebelerinin lohusalar için 22

23 Hastane taburculuğundan sonra 1. gün, 3. gün ve 1. haftanın sonunda evde izlem (artırılabilir) yapmaları, Riskleri saptanmaları ve gerekliyse sevk etmeleri Lohusanın desteklenmesi, eğitim, danışmanlık hizmetlerini vermelerinin gerekliliği belirtilmektedir. Aile ebelerinin Yenidoğan ve çocuk için; Çocuk izlemlerini yapmaları, Kadın, aile ve çocuk için psikososyal ve sağlık risklerinin tespiti ve doğru yönlendirilmesi, Bağışıklama ve tarama programlarında görev alma ve eğitimdanışmanlık hizmetlerini yapmaları da Ebeler Derneğinin ülkemiz için geliştirdiği hizmet modelinde yer almaktadır. AİLE EBESİ EKİPLERİ Ebeler Derneği tarafından hazırlanan modelde, ebelerin ekip olarak çalışmasının, mesleki dayanışma sağlamanın yanı sıra, doğum yapan gebeye refakat eden ebelerin diğer hizmetlerinin aksamasının önüne geçecek, yıllık izin, hastalık vb. durumlarda hizmetin devamlılığını sağlayacağı vurgulanmaktadır. Ebe ekiplerinde her bir ebenin hizmet edeceği nüfus aile hekimliği veri tabanına entegre edilmesi ve her Aile Sağlığı Merkezinde ebe ekipleri için özel bir çalışma alanının olması, mobil hizmetler için araç tahsisi gerekliliği belirtilmektedir. Riskli durumlarda sevk için her ebe ekibi, bir aile hekimi ve bağlı olduğu hastanede bir kadın doğum hekimi ve bir çocuk hekimi ile işbirliği ile çalışması önerilmektedir. Modelde Aile ebelerinin ücretlendirilmesi ve diğer detaylar ile ilgili ayrıntılı açıklamalara yer verilmiştir. SONUÇ: Aile hekimliği sistemi içinde birinci basamakta diğer sağlık çalışanları gibi ebelerin de benzer istihdam sorunlarının bulunmasının yansıra Aile Sağlığı Elemanı olarak çalıştırılmaktan kaynaklanan sorunları da vardır. Çözüm var olan sistemin tamamen değiştirilmesi olamayacağına göre, Aile Hekimliği sistemi içinde ebeler için ana-çocuk sağlığı hizmetlerini öncelikleyken, aldıkları mesleki eğitime uyumlu, mesleki örgütleri tarafından hazırlanan Türkiye İçin Ebelik Hizmet Modeli nin uygulanabilmesi olacaktır. Birinci basamakta önerilen modelde Aile Ebesi olarak tanımlanan ebelerin istihdam edilmesi ana-çocuk sağlığı hizmetleri için de olumlu sonuçlar sağlayacaktır. Bu modelin oluşturulmasında emeği olan Ebeler Derneği nin programın hayata geçirilmesi konusunda da yetki ve sorumluluğunun olması gerekmektedir. KAYNAKLAR Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Sayı: 25867, Tarihi:

24 Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği, Resmi Gazete Sayı: 28539, Tarihi: Aile Hekimliği Uygulaması Kapsamında Sağlık Bakanlığınca Çalıştırılan Personele Yapılacak Ödemeler İle Sözleşme Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Sayı: 27801, Tarihi: Bülent Kılıç Türkiye İçin Sağlık İnsangücü Planlaması Ve İstihdam Politikaları, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007: 6(6) Ebeler Derneği, Türkiye de Gebelik Ve Doğum Hizmetlerini Güçlendirme Projesi: Uygulanabilir Ebelik Hizmet Modeli Önerisi, 2012, Revizyon;2015 Güner S., Yurdakul M, Yetim N., Türkiye de Ebelik Mesleğinin Sorunlarına Akademik Bakışı Yansıtan Nitel Bir Çalışma, Yükseköğretim Ve Bilim Dergisi/Journal Of Higher Education And Science 2015, 5: 1, ICM, ICM Global Standards, Competencies And Tools, Tools.Html, Erişim Tarihi: Kasapoğlu A. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi / Journal Of Sociological Research 2016, 19: 2, Kurnaz M.A., Can H., Sezik H.A., Çakır Y.T., Tuna M.,Ay Z., Aile Hekimleri Gebeleri Ne Kadar Ve Nasıl İzliyor?, Türk Aile Hek Derg 2015;19 (4): Nur N., Özşahin S.L., Çetinkaya S., Sümer H., Sağlık Ocağı Çalışanları Açısından Aile Hekimliği Modeli TAF Preventive Medicine Bulletin, 2009: 8(1) Özen O., Sağlık Mesleklerinde Kesişim Ve Görev Kayması, Sağlık Düşüncesi Ve Tıp Kültürü Dergisi, 2013, 27: Özkal Sayan İ, Küçük A., Türkiye de Kamu Personeli İstihdamında Dönüşüm:Sağlık Bakanlığı Örneği Ankara Üniversitesi Sbf Dergisi 2012, 67:1, Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirildiği Bölgelerde Hizmetin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelik,Resmi Gazete, Sayı:11802, Tarih: Sönmez M.O., Sevindik F., Sağlıkta Dönüşümün Sağlık Personeli Üzerine Etkisi: Aile Sağlığı Elemanı Olmak, TAF Preventive Medicine Bulletin, 2013: 12(1) T.C. Sağlık Bakanlığı, 2023 Sağlık İşgücü Hedefleri Ve Sağlık Eğitimi, SB, Pozitif Matbaa, 2014 T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2014, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Sentez Matbaacılık Ve Yayıncılık, Ankara, T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2015, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Sistem Ofset Basım Yayın, Ankara, Güncellenme Tarihi : T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlıkta İnsan Kaynakları 2023 Vizyonu, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Başak Matbaacılık, Ankara, 2011., u.pdf, Erişim Tarihi: T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kadın Ve Üreme Sağlığı Dairesi Başkanlığı, Anne Ölümleri, 24

25 zyum/anne_olumleri.pdf, Erişim Tarihi: T.C.Yüksek Öğretim Kurumu. T.C. Sağlık Bakanlığı, T.C. Maliye Bakanlığı, T.C. Kalkınma Bakanlığı, Türkiye de Sağlık Eğitimi Ve Sağlık İnsangücü Durum Raporu, Eskişehir, 2014, Tababet Ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun, Resmi Gazete Sayı: 863, Tarihi: Uğurlu M., Eğici M.T., Yıldırım O., Örnek M., Üstü Y.,, Aile Hekimliği Uygulamasında Güncel Problemler Ve Çözüm Yolları 2, Ankara Medical Journal, 2012; 12(1):04-10 WHO, Midwifery Education Modules Education Material For Teachers Of Midwifery, Tarihi: Erişim Yılmaz T. Karanisoğlu H., Türkiye de Ebelik Eğitiminin Güncel Durumu, Sağlık Bilimleri Ve Meslekleri Dergisi 2016; 3(1):

26 Prekonsepsiyonel Bakım ve Danışmanlık Prof. Dr. Anayit M. Coşkun Bezmialem Vakıf Üniversitesi Gelişmiş ülkeler dahil dünyada gebeliklerin çoğu plansız olmaktadır. Oysa gebelik öncesi kadın ve eşinin sağlık durumu ve sağlık alışkanlıkları, doğacak olan bebeğin sağlığını ve kaderini belirlemektedir. Anne ve baba adaylarının sağlıklı olması dışında organogenesis, konsepsiyondan sonraki günlerde gerçekleştiğinden gebelik fark edilmeden kullanılan ilaçlar, geçirilen viral enfeksiyonlar vb. teratojenler, normal hücre oluşumunu ve farklılaşmayı engelleyerek doğum defektlerine yol açabilmektedir. Sonuç olarak, gebelik öncesi bir hazırlık söz konusu olmadığında anne ve yenidoğanın sağlığı olumsuz etkilenebilmektedir. Prekonsepsiyonel Bakım (PC) kavramı, ABD de yaklaşık otuz yıl önce kötü obstetrik sonuçları önlemek üzere koruyucu bir yaklaşım olarak tanımlanmıştır. Günümüzde gelişmiş ülkelerde pediyatri, neonatal, kadın-doğum, kadın sağlığı ve halk sağlığı ile ilgili kurum ve kuruluşlar, bu hizmeti kadın sağlığı hizmetlerinin vazgeçilmez bir parçası olarak kabul etmektedir. Sağlığı geliştirmeyi öngören PC yaklaşımı, sağlıklı gebeliğe ve sağlıklı bebeğe ulaşmak için gebelik öncesi uygulanan birtakım girişimleri ve daha da fazlası doğurgan çağı kadının sağlığını koruyup geliştirmeye ilişkin uygulamaları kapsamaktadır. Prekonsepsiyonel Bakım Eğitim ve Danışmanlık Kapsamında A Grubu kanıt düzeyindeki durumlar aşağıdaki gibi özetlenebilir; Doğuranlık bilinci kazanma; kadın ve erkek üreme organ yapı ve fonksiyonları ile doğurganlık işlevini bilmektir. Genel sağlığı geliştirme ve risk azaltma ile ilgili girişimlere ilişkin; Besin desteğinin sağlanması; Doğurgan çağdaki her kadına, noral tüp defekti riskini azalmak amacıyla zenginleştirilmiş gıdalar veya doğal besin kullanımı yoluyla günde 0.4 mg (400μg) sentetik folik asit alınması önerilmektedir. Demir eksikliği açısından riskli olan kadınlara, perinatal sonuçları iyileştirmek için gebelik öncesi taranması öngörülmektedir. 26

27 1. Uluslararası Doğu Akdeniz Ebelik Kongresi Doğurgan çağdaki kadınlara yeterli düzeyde kalsiyum alımına ilişkin danışmanlık ve alımı yetersiz olanlara takviye yapılması önerilmektedir. İyot yetersizliğinin gebeliğe olumsuz etkileri nedeniyle günlük iyot alımının gebelik öncesi 150 μg ve gebelikte/lohusalıkta 200 μg olması gerektiği ve yine endemik iyot yetersizliği olan coğrafyalardaki kadınlara, tuzun iyotlanması programı halk sağlığı kapsamına alınması öngörülmektedir. Enfeksiyonların önlenmesi ve tedavisi; Klamidya, Sifiliz, Hepatit-B, HIV gibi CYBE ler açısından çiftin, gebelik öncesi taranması konusunda ikna edilmesi, Hepatit-B aşıları yok ise aşılanmalarının sağlanması, tedavileri mümkünse gebelik öncesi yapılması önerilmektedir. Bağışıklama; Kızamık, kızamıkçık, kabakulak gibi enfeksiyonların gebelikte yaşanmaması için doğurgan çağı tüm kadınların bağışıklanması, aşılamadan sonraki 3 ay içinde gebe kalmamaları konusunda danışmanlık verilmesi gerekmektedir. Doğurgan çağı tüm kadınların tetanoz bağışıklamanın da tamamlanmış olması tercih edilmektedir. Mevcut ya da olası tıbbi risklerin gebelik öncesi değerlendirilmesi ve uygun girişimlerle gebeliğe sorunsuz başlanması önerilmektedir. Örneğin, diyabetin kontrol altına alınarak normogliseminin sağlanması, hipertansyonun kontrol altına alınması, hipotiroid durumunda tedavinin başlanması, epileptik kadınların hastalığın ve kullanılan ilaçların gözden geçirilmesi vb. uygulamalar. Çiftin ve ailesinin, genetik ve obstetrik öyküsü; Mevcut öykünün kusursuz alınması gerekmektedir. Kimyasal ajanlar, solventler gibi teratojenik etkilerin belirlenmesi; Çiftin ev ortamı, kadın ve eşinin iş yeri ve yaşadığı çevre koşullarının teratojenik durum açısından değerlendirilmesi öngörülmektedir. İlaç kullanımı; Tüm kadınların reçeteli, reçetesiz kullandıkları ilaçların sorgulanması önemlidir. Psiko-sosyal-ekonomik durum ve engellerin değerlendirilmesi; Psikiyatrik hastalıklar, aile içi şiddet, sosyal güvence, ekonomik yetersizliği gibi. 27

28 İdeal kilonun korunması; Obes kadınların gebelik öncesi kilo vermeleri önemlidir. İdeal BKİ, 25 kg/m² ve 18.5 kg/m² arasında korunması önerilmektedir. Tütün ve alkol tüketiminin sonlandırılması; Tüm kadınların yaşam boyu olumlu sağlık davranışlar kazanmaları amaçlanmaktadır. Sağlık hizmeti kullanma alışkanlığı geliştirme; Kadınların yaşam boyu sağlık hizmet kullanım alışkanlığı kazandırılması öngörülmektedir. Kadınlarla sürekli iletişim içinde olan sağlık personelin, sağlıklı yaşam ve gerekleri ile sağlık kontrolünün önemi konularında açık ve net mesaj vermesi önemlidir. Gebelik oluşmadan öncesi davranış değişikliği yaratabilmiş çiftlerin, daha sağlıklı bebek sahibi olma şansları önemli ölçüde artmaktadır. Kaynaklar: 1. Baysoy NG, Özkan S. Gebelik Öncesi (Prekonsepsiyonel) Bakım: Halk Sağlığı Perspektifi, Gazi Med.J. 2012, 23: Başgöl S, Oskay Ü. Prekonsepsiyonel Dönemde ve Gebelikte Kanıt Temelli Yaklaşımlar, International Journal of Human Sciences (JHS) 2012, 9 (2): Brian WJ, Atrash H, Bickmore T, Johnson K. The Future of Preconcepion Care-A Clinical Perspective. Women s Health Issues Czeizel AE. Periconceptional folic acid and multivitamin supplementation for the prevention of neural tube defects and other congenital abnormalities. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol 2009, 85(4): Reeve ME, Charafeddine L, Zhong N, Padilla CD et al. Preconception Health Assessment in China, Lebanon and the Philippines: Applacability to Other Countries, Matern Child Health J 2014, 18: Robbins CL, Zapata LB, Farr SL et al. Core State Oreconception Health Indicators-Pregnancy Risk Assessment Monitoring System and Behavioral Risk Ractor Surveillance System MMWR April 25,2014, 63 (3): Vause TD, Jones L, Evans M,et al. Pre-conception health awareness in infertility patients. J Obstet Gynaecol Can 2009, Aug 31(8):

29 8. Johnson K, Atrash H, Johnson A. Policy and finance for preconception care opportunities for today and the future. Women s Health Issues 2008, 18S: Shannon GD, Alberg C, Nacul L, Pashayan N. Preconception Healthcare Delivery at a Population Level: Construction of Public Health Model of Preconception Care. Matern Child Health J : Brostein JM, Felix HC, Bursae Z, Stewart MK. Providing General and Preconception Health Care to Low Income Women in Family Planning Settings: Perception of Providers and Clients. Matern Child Health J 2012, 16:

30 FİZİKSEL AKTİVİTE VE REFLEKSOLOJİYE HOLİSTİK YAKLAŞIM Öğr. Gör. Murat SANRI Çukurova Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Holistik tümünü kapsayan, bütünü kapsayan genel anlamında bir sözcüktür. Genel sağlığı koruma ve sürdürme açısından bakıldığında, insan yaşantısını sağlıklı biçimde sürdürebilmesi için, bedensel, duygusal ve zihinsel olarak iyi hal durumunda olması gerekir. Hastalık veya fiziksel problemler birdenbire ortaya çıkan şeyler değildir. Mutlaka fiziksel, duygusal veya zihinsel birikimlerin bir yansıması ve hastalıkların tetikleyicisi olabilirler. Günümüzde düşünce ve duygularımızın bedenimizi olumlu veya olumsuz etkilediği kabul edilebilir bir gerçektir. Zihin yasalarındaki; sebep sonuç ilişki yasası, bedensellik yasası, beklenti yasası, bilişsel uyumsuzluk yasası, tersine dönme yasası, eylemsizlik yasası, ısrar yasası gibi hayatımız boyunca öğrenmemiz ve yönetmemiz gereken duygusal ve zihinsel durumlardır. Sebep sonuç ilişkisine baktığımız zaman geçmişte verdiğimiz bir karar sigara içme gibi şu andaki sağlık durumumuzla ilişkilidir geçmişte kararı biz verdik, şu andaki sağlık durumumuzdan biz sorumluyuz. Şimdi vereceğimiz bir karar sigarayı bırakmama gelecekteki sağlık durumumuzla direk ilişkilidir. Gelecekteki sağlık problemlerinden kararı veren sorumludur. Bir fiziksel aktivite sonrası bedensellik yasası hemen belirgin biçimde kendini gösterir. Rahatlamış bir beden beyne olumlu sinyaller gönderir, endorfin salgılanır, beyin bedene mutluluk sinyalleri gönderir. Mutlu hal tablosu gözlemlenir. Holistik sağlık modelinde, bireysel sorumluluklar önemlidir. Her hastalığın ya da sağlık sorununun mutlaka duygusal ya da zihinsel bir nedeni vardır. Hastalık, kişinin kendisini dinlemesi, sorunlu alanlarını görmesi, bedensel, duygusal, zihinsel ve ruhsal olarak kendisini yenilemesi, şifa kazanması için bir uyarıdır. İnsanlar hastalığın zihinsel nedenlerini değiştirmedikleri sürece, yani zihin yasalarını özümseyip uygulamaya çalışmadıkları sürece hastalıkla ilgili bir iyileşme olsa bile, yeniden bir başka hastalığın ortaya çıkmasına engel olamazlar. Burada kastedilen tıbbi tedaviye doğrudan kişinin kendi desteğidir. Yoga- eft- genel masaj craniosacral terapy - reflksoloji -zihin terapileri, fiziksel aktivite- doğru beslenme, sağlığa holistik yaklaşımların önemli unsurlarıdır. FİZİKSEL AKTİVİTE İnsan sağlığı, Dünya Sağlık Örgütü ne ( WHO: World Healty Organisation; WGO: Welt Gesundheitsorganisation) göre; breyin kendisini bedensel, ruhsal, zihinsel ve sosyal olarak zinde ve mutlu hissetmesi şeklinde tanımlanır. Çağımızın hastalığı hareketsizlik, fiziksel aktivite yoksunluğu ve doğru beslenememe ilk sırlarda yer alır. Gelişen ve hızla değişen dünyamızda ne yazık ki; teknoloji adı verilen bu cazip ve büyülü kavram sayesinde insanların rahata olan düşkünlüklerine bir artış görülmektedir. Oysa insanın kendi sağlığını koruması bakımından uygulanması spor bilim adamlarınca önerilen minimal antrenman programının toplam süresi olan haftada 3-4 saatlik bir serbest zaman her sağlıklı insan için mutlaka vardır. 30