Yeni Türk y. 3. S. 6, 2011, s KADIN. Karaca* c==-

Transkript

1 Yeni Türk y. 3. S. 6, 2011, s MUHADARATVE ROMANLARINDA KADIN Karaca* c==- ya Özet: Bu Tanzimat döneminin önemli isimlerinden Ahmet Cevdet Pa- Fatina Aliye'nin Muhadarat ve Emine Semiye'nin Bikes isimli romanlahareket edilerek her iki ilgili meselelere kaüzerinden romanda da devir içerisinde sorgulanma- ilgili meseleler gelenekten kopmadan ancak modernizmin yeni hayat telkin eden bir dile Muhadarat ve Bikes'te evlenme, çok gibi kailgilendiren meseleler konular ait me- Anahtar Kelimeler: Fatina Aliye, Emine Semiye, Muhadarat, Bikes, seleler. WOMANHOOD ISSUE IN THE NOVELS MUHADARAT AND Abstract: In this study, the points of view of womanhood issues are reftected through prominent female characters by starting of! on the novels entitled Muhadarat by Fatma Aliye and Bikes by Emine Semiye, who are the daughters of Ahmet Cevdet who is one of the significant figures of the Tanzimat Period. In both of the novels, the issues concerning womanhood, which was begun to be questiomd within the period in question, are voiced without breaking of! the tradition but with an understanding which suggests the new living conditions introduced by Modernity. The issues directly concerning womanhood such as marrying by getting acquainted with, polygamy, divorce and woman education are among the themes treated in Muhadarat and Bikes. Keywords: Fatma Aliye, Emine Semiye, Muhadarat, Bikes, issues concerning womanhood. Devleti'nde birlikte mosürecinde sosyal, ve askeri hayatta dönü- Yrd. Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi, Fakültesi, Türkçe Bölümü. 61

2 KARACA XIX. itibaren etkin bir askerlik ve sosyal hayatta kendisini hissettiren temayülü insana olan da ve Devleti idaresi alkulluktan ferdiyete yoldan da olsa kabul eder. Bu tarihten itibaren da toplumsal konumu sorgulanmaya Tanzimat'la serüvenimize ait meseleler Türk ve hikayesine de Dönem içerisinde Sami, Ahmet Midhat Efendi gibi yazarlar, edebi eserlerinde ilgili meselelere yer verirler. Erkek yam yazarlar da hemcinsleriyle ilgili hem makaleleri hem de dile getirdiler. Ahmet Cevdet Aliye ve Emine Semiye de kabul edilmesiyle sürecinde kaleme roman, hikaye ve makalelerinde meseleleri üzerinde Bu Fatma Aliye'nin ilk Muhadarat ile Emine Semiye'nin Bikes hareketle dönemdeki kameselelerinin iki kaleminden ve çözüm önerileri, belirgin gösterilmeye Her iki romanda da evlenen, evlenmek için kendi seçimlerini yapabilen, çok tercih eden ve bir olarak devam ettirmek için fedakar, güçlü ancak kimi zaman intihagelecek kadar toplumsal ve okuyan olarak Muhadarat ve Bikes'te ilgili meseleleri çözümlemeye önce her iki da özetinin verilmesi makalenin için isabetli olacakhr. Muhadarat'ta Sai Bey'in Münevver Mukaddem'le ni- Ancak üvey annesi Calibe Süha' yla yasak ortaya için onun konaktan uzakta bir yere gelin gitmesini ister ve türlü entrikalarla nibozar. bozulduktan sonra de kendisiyle beraber kabule olan Rernzi'yle evlenir. Ancak sonradan görme bir zengin olan Remzi, anlamaktan çok üzerine Rernzi'nin iki kez alizin verir. Ancak iki da üzerine Remzi bir kez daha evlenmek ister. Ve bunun üzerine intihar karar verir. Ancak son anda intihardan vazgeçerek kendisini esir satbrarak Beyrut' ta bir konakta 62

3 TÜRK olur. sahibi Muhterem Bey'in la'ya olup evlenme teklif eder. Remzi'nin taraöldürülmesiyle serbest kalan evlenir. Bikes'te ise annesinin Memune hapse mek için evden kaçar ve hizmetçilik yaparak devam ettirmeye Memune evden kaçbktan sonra önce Rüsuhi Bey'in, sonra da kertmesi olan Racih'in evinde hizmetçilik yapmaya Ancak burada ne Bikes alan Memune ne de Racih birbirlerini Racih, Bikes' e olur ve onunla evlenir. Memune'nin erkek Muti de Racih'i ziyarete giderken Racih'in üvey ve zamanda kendisinin de kertmesi olan Teveccüh'le tesadüfen ve birbirlerine olurlar. Muti, Racih'in evine tüm gerçekler ortaya Racih Bikes'in Memune, Teveccüh de Oduncu Ba- Muti Böylece Racih Memune'ye, Teveccüh de Muti'ye 1. FEDAKAR KADINLAR Fatma Aliye ve Emine Serniye'nin toplumdaki özneleri görevini yüklenen kahramanlar Muhadarat'ta için; "Allah esirgesin. Beni biraderimle kabul etmeyen bana hiç lüzumu yok! otururum." (Fatma Aliye, 1~26: 22) diyerek bir tercihi sergiler ve Mukaddem' den sonra gelen evlenme tekliflerini bu b öne sürerek reddeder. bir da Sai Efendi için yapar. Üvey annesi Calibe, Süha'yla ba- Tesadüfen Calibe'yle uygunsuz vaziyette gören huzurunu bozmamak için susar. öyle ki Süha evlenmek bile korumak sesini Bikes'te de Memune, gibi annesinin bilir; ancak ailesini korumak için tercih eder: hiçbir vakit hakikati meydana Validemin mücrimiyeti, pederimi ve haysiyetsiz eder, benim kabahatli addolunmakise beni mahveder. Gül iyi gül de biter fena da! Ondan zarar gelmez. Lakin çürümesi (Emine Semiye, 06 MK. Yz. A 2670: ). Memune gerçekleri büyük bir bulunur; fakat hapse de korkar ve evden kaçar. 63

4 KARACA Muhadararta ve Bikes'te fedakar geleneksel aile kurumunu koruma isteklerinden Her iki romanda da devam eden koruyucusudurlar. Ancak bir taraftan da modem gereklerini de göz edemezler. Bu sebeple her iki romanda da devrin bu ikircikli durumu ve geleneksel en önemli olan evlilik ve dair konular dile 2. GÜÇLÜ KADIN KAHRAMANLAR ETRAFINDA birlikte Sami, Kemal, Ahmet Midhat gibi devrin önde gelen evlilik kurumunu sorgulamaya Dönemin erkek toplumsal ve bunun bir olarak aile temayülümüze uygun ama geleneksellikten de yeniden düzenlenmesi Emine Semiye ve Fatma Aliye de modem kurgulamaya ama bütünüyle çözüme yönelik öneriler de getirmezler. Çünkü toplumsal hayattaki güçlü etkisi devam etmektedir ve her iki yazar da yazar olçizgisinde ama bir yada evlilik dile getirir. Bunun için ise önerileri ve olarak evlenme, seçimlerini yapabilecek ve zorunlu güçte Evlenme/ Kendi Seçimini Yapabilme Toplumsal ve da en önemli problemlerinden biri evlilik ve evlenme la birlikte hak ve özgürlüklerin beraberinde evlilikte de seçimini özgürce getirir. Sami gibi dönemin edebi eserlerinde evlilik kurumunu olumsuz evlenme üzerinden önerilerini doyoldan vermeye Bu durum dönemin de etkisiyle yeni bir hayat birdenbire getirilmek istenmesinin sa- Sami ilk roolarak kabul edilen Talat ve de anlamda ilk tiyatro eserimiz olarak kabul edilen Evlenmesi'nde görücü usulüyle evlenmenin Devrin erkek olan 64

5 YENi TÜRK EDEBiYAT! bu konudaki daha.da önem "Fakat bu konuda erkek yazarlardan çok uzak ve en eski evlilik çok keskin tenkit getiremedikleri görülür." (Karaca, 2010: 349). Fatma Aliye ve Emine Semiye de yazarlar olarak toplumdaki mevcut evlenme rine bir ancak birbirini evlenmeyi t~lkin ederler. Bunu yaparken de sadece sosyal hayahn da bu önemli problemini roman ve hikayelerinde güçlü kimlikleri ve evlilikle ilgili li meselelere dönemlerine göre oldukça ileri öneriler Her iki da öncelikle üzerinde konu, birbirlerini evlenmeleridir. Emine Semiye Bikes'te geleneksel evlenme olan görücü usulüne alternatif evlenme sunar. Romanda daha bebekliklerinde Memune ile Racih'in ve Muti ile Teveccüh'ün birbirleriyle evlenmelerine aileleri karar verilir. Bu da bir görücü usulüdür. Çünkü çiftler kendi Ancak bu durum içine ki her iki çifti de tesadüfen onlara birbirlerini sunar. Romanda Racih'in Cevahir ise güçlü bir karakterdir. O birlikte Racih' e ve onunla evlenmek ister. Hatta kendisiyle evlenmek isteyenlere Muti ya da Racih gibi biriyle evlenmek söyler. Fatma Aliye'nin da kahramanlar birbirlerini taevlenirler. Muhadarat'ta ile Mukaddem çocukluklaberi birbirlerini Enin' de Sabahat birlikte Suat'la Hayal ve Hakikat' te ise Vedat ile Vefa on önce birbirlerini Bikes ve Muhadarat'ta dikkatleri çeken bir unsur ise evlilik öncesinde seçimini geleneksellikten uzakyapmaya Hem Teveccüh hem de seçimini olarak görürler. Bikes'te Muti tesadüfen oduncunun kulübesinde Teveccüh' e olur ve ona evlenme teklif eder. Ancak Teveccüh bir söyleyerek Muti'nin evlenme teklifini reddeder. 'Ne demek Bu memleketin adeti, besonra velisinden talep Ben de sizden söz almak isterim.' Teveccüh, 'Evet ama ben Pederim daha sinn-i tevellüdümde söz 65

6 KARACA 'Ne var!.. Pederinizin sözü feshetmek elinizdedir!.." (Emine Semiye, 06 MK.Yz. A 2670: 230). Romanda Teveccüh sözü tutar ve kendisi seçmez. Muhadarat'ta da seçimini olarak görür. Sai Bey Mukaddem'le olan Mukaddem'in annesi teklif eder. Ancak Fa- Mukaddem'le evlenmek istemesine izni olmadan ifade eder: "Mukaddem Bey' e varmak için tereddüt etmiyorum. Onun bu den çaresini bulunuz. Ben memnunum. Fakat bu teklifleri kabul etmemekte mazurum. Sizin her bir emriniz üzerine. Lakin ben firar edemem. Ben pederime, 'Beni filanca veriniz' diyemem. O pederimin Ben kimsenin gaspa Evet sizden mahrumiyetirn bana pek büyük kederdir. Bu kederden ölmeye olurum. Fakat pederime isyan edemem." (Fatma Aliye, 1326: ). Her iki da otoriter devam etmektedir. Ancak babalar verdikleri kararlarda ve üzerine evliliklerde kahramanlar mutlu olamazlar. Sonunda kahramanlar keridi istedikleriyle evlenirler. kendisine uygun Mukaddem'le üzerine yine onun üzerine yine uygun gördü- Remzi'yle evlenir. Ancak bu evlilik onu getirecek kadar.. Böylece yazar da olumlanan bu evlilik örnekleri kendi içlerinden mücadele etmek durumunda Her iki da babalar seçimi yapar, itaat eder. Ama seçimi mutgetirmez. kendi seçimleriyle evlilikler getirecektir. Fatma Aliye ve Emine Semiye'nin güçlü kendi seçimlerini yapabilmeyi de beraberinde Fatma Aliye Muhadarat'ta görünürde ataerkil düzene boyun melek tipi uygun bir karakterde okuyucuya sunar. Ancak. metnin arka dikkatleri çeker. la kendi seçimleriyle devam ettiren bir kendisine evlenmek için Mukkadem'i uygun görmesine baba evinden bir an önce kurtulmak içindir. Böylece Mukaddem'le evlilik ona ve e huzurlu bir 66

7 YENi TÜRK EDEBiYAT! aile Mukaddem'le sonra Süha'run evlenme teklifini de onunla evlenmesi için tüm reddeder. gelen evlenme tekliflerini de kendisini birlikte kabul etmemelerinden reddeder. Sonunda kendisini birlikte kabul eden Remzi'yle evlenir. Ancak bu evlilik mutluluk getirmez. Remzi'nin kuma getirmek istemesiyle evden kaçan için mutluluk gelecektir. Muhadararta ailelerin olumise Fevkiye ve Nabi'nin Fevkiye ailesinin sözünü dinlemeyerek servet Nabi ile evlenir ve bu evlilik Fevkiye'nin felaketi olur. evlenirken Fevkiye ailesinin bir evlilik yapar ve her ikisi de evliliklerinde mutlu olamaz. üzere Fatma Aliye evlilikte geleneksellik ve bir arada bir sergiler. Ona göre evlenmeden önce birbirini ve evlenirken de ailelerin Memune ise gibi kendi seçimlerini yapabilen bir de- O, ailesinin kendisine uygun kertmesiyle eviçin mutludur. Memune'nin hizmetçi olarak kona- Racih'le evlenmesinde Racih'in kendisiyle evlenmek istemesi yeterli Her iki yazar da toplumda mevcut olan evlilik killerini Ancak Fatma Aliye ve Emine Semiye'nin önerisi birbirlerini ve birbirlerine olarak evlenmeleridir. Ancak böyle bir evlilikte dahi ailelerin geleneksel gereklidir ve birlikte üzerinde bir ka konu ise evlilik öncesinde Fatma Aliye ve Emine Semiye'nin eserlerinde de evlilik öncesinde lir bir duygu olarak Her iki eserlerinde de birbirlerine olarak evlenmeleri telkin edilir. yeni uygun evlilik teklifleri kaleminden dile Fatma Aliye ve Emine Semiye de ka evlenmeyi edebi metnin yararlanarak gündeme Ancak bunu yaparken de keskin bir yeri- 67

8 KARACA ne bir gelenekten bütünüyle kopmadan ilgili söylemlerini ifade ederler. Geleneksel hayatta için evlilik süreci içerisinde gereken bir duygudur. Fatma Aliye ve Emine Semiye de böyle bir sergilerler. Muhadarat ve Bikes'te da Memune de evlenmeden önce lerine Fatma Aliye'nin evlilik öncesindeki süreçte olma kendilerinde görmezler. Muhadarat'ta Mukaddem'e evlilik "Mukaddem Bey'i Her halini takdir ediyordu. Seviyordu da... Fakat zeki muhabbeti, fikir ve hayalini daim onunla etmeyi tezevvücünden sonraya denilen kahraman, genç edip de gibi (Fatma Aliye, 1326: 89). göre bir Mukaddem'i çok de ona olma kendinde görmez. O, Remzi ile evlendikten sonra onu için detli bir sever. ancak adama hissedilecek bir duygudur. Mukaddem' den sonra sonradan görme bir zengin olan Remzi'yle evlenir. Her ne kadar Remzi uygun bir de ona olmakta gecikmez. Romanda "O zamana kadar ve muhabbetini, zevci olacak adama olduiçin, zevcin bir tebeddül vukua gelmediyse de yine zevclik magelen o eski mukarreriyle bittedriç sevdi. Hem de bu serian O hususta yorgun olmayan gönlünün da gittikçe peyda eyledi. gibi ve zeki bir Remzi Bey' deki bagörmedi mahiyet-i insaniyesini daha ilk görgün Fakat gönlü müddetü'l-ömr hali kalacak ya! Elbet bir gün da bir sevda eyleyecek. kadar var ki zevci olacak yol Teehhülden sonra muhabbetini adam Remzi görüp olanca ve muhabbetiyle onu sevmeyi de pek kolay kabul ettirdi." (Fatma Aliye, 1326: ). için sadece duyulabilecek bir histir; Cariye olarak da bu sebepten reddeder. Fatma Aliye Muhadarat'ta duygusunu erkek kahraman üzerinden riayet Bunu yaparken 68

9 TÜRK ilgili tekliflerini bir suruna fikri Çünkü bir yazar olarak yükümlülükler ve Fatma Aliye'nin bir çizgide göz önünde bulundumetnin yüzeyindeki çizgi Ancak metnin derinliklerine da bip' e hislerinin sezilmektedir. Nitekim kabul görmeyen intihar etme "Beyim 'Seni seviyorum' demek hürriyetine malik olsam, o sözü söylerdim." {Fatma Aliye, 1326: 417) diyerek engeller. Remzi'nin ölümüyle engel evlenir. Emine Semiye de geleneksel kopmaz; ancak evlenmeden önce birbirlerini ol- Bikes' te Memnune ve Racih daha küçüklüklerinde aileleri kertmesi Birbirlerine sadece görerek olurlar. Ancak Memune öldüriçin evden kaçar ve hapse için Bikes olarak devam ettirir. Fakat yeni hatesadüfen sahibi olan Racih'le birbirlerine olarak evlenirler. Bikes'te Muti ve Teveccüh de birbirlerinin fogörerek Onlar da Memnune ve Racih gibi tesadüfen birbirlerini görürler ve olurlar. Emine Semiye, Bikes'te geleneksel hayattan modem hayata döneminde bir yandan geleneksel çizgiden kopmamaya birbirlerine yandan da bu durum içine ki tesadüfen da yazar bu geleneksel bir bulunmazken seçenek olarak Çok birlikte ortaya bir da taaddüd-i zevcat/ çok Hem Fatma Aliye hem de Emine Semiye dönem içerisinde çok bu konuya ilgisiz kalamazlar ve çok çocuk sahibi gibi durumlarda kabullenilebilir bir durum olarak görürler. Muhadarafta Remzi'nin için gösterir. Ancak art arda iki hamile kalmaz ve edildikten sonra evlendikleri adamlardan çocuk sahibi olurlar. Buna Remzi üçüncü da almak ister. Bunun üzerine bir geçer: 69

10 KARACA "Remzi, 'Acayip! Alemde üzerine evlenen, alan yok mu? Hepsi çocuk için mi Beyefendi! Ben bu çocuk için Zira o halde alem beni Fakat tecrübe görüldükten sonra ben sizin olursam, o vakit herkes bana hayvan bakar. Beni divane zannederler." (Fatma Aliye, 1326: 247). sadece durumunda çok kabullenilebilir bir durum olarak görmektedir. Ancak Fabna Aliye'nin bu durumu çok için ortaya gerekçelerin poligamiyle de çözüme Emine Semiye de Sefalet'te durumunda çok kabullenir bir sergiler. Romanda Ruhi Bey ikinci eviçin Zümrüt izniyle yapar ve Sabite'nin Bihterin'i Emine Semiye çok konusunda haricindeki sebepleri kabullenmez. Muallime'de Macit Bey'in Bihbude'ye olarak evlenme teklif ebnesi Macit Bey sekiz evlerinde kalan, ve terbiyesiyle bizzat ilgilenen ilim ve fazilet sahibi Bihbude'ye olur. Ancak Bihbude bir Macit Bey'in evlenme teklifini reddeder: "Af edersiniz efendim! Bu bapta hükmüne münkat On sekiz senelik bir zevciyeti size kolay gelebilirse de, beni gibi görüp alicenap bir yengenin saadetini. sirkate mecalim yoktur efendim!" (Emine Semiye, 06 MK. Yz. A 4583: ). Bihbude birlikte ve birçok Macit Bey'in gölgelemek istemez. Ancak romanda Macit Bey'in Bihbude ile evlenme okuyucu affedilmeye yönelik bir Macit Bey'in güzel olkadar ve bir Macit Bey'i ruhen mutlu edebilecek hiçbir sahip Öyle ki Tahsin dahi Bihbude ile evlenmesini Bihbude bir böyle bir içine sindiremez venikahtan bir gün önce kaçar. Emine Semiye'nin çok Fabna Aliye'ye göre daha keskin çizgiler Onun poligamiye olumsuz Sefalet'te poligaminin gerekçesi bu duruma son verilmesinden ve Bikes'te ise devrin genel içerisinde kabullenilebilir gerekçelerin poligaminin müsaade edilmemesinden 70

11 YENi TÜRK EDEBiYAT! Çok Fatma Aliye ve Emine Serniye'nin çok karolarak talebinde dikkati çekicidir. Fatma Aliye da çok bir uygulama olarak gösterilmesini engelleyecek ifade etse de poligamiyi gibi görünüyor. da taaddüt-i zevcat' a da bahsederek çok zorla bir zulüm ve ortak istemedikleri durumlarda evli birisiyle evlenebileceklerini söyler. Avrupa' da hatta ömür boyu süren bir çile Miline söz ederek da bu anlamda bir sonuç söz eder 2007). Fatma Aliye, her ne kadar makale ve çok kabul etse de romanlabnnnn tam tersi bir sergiler. Remzi'yle çok gerektirecek bir sebep bu durumu kabullenemez ve Remzi'den karar verir. ayistemesi onnn göstergesidir. Udi' de Bedia Mail' in kendisini bir Enin' de ise Sabahat, Suat' Nebahat'la gizli gizli bozar. Emine Semiye'nin da bulnnurlar. de Alis aile ve her geçen gün kendisine ve daha çok zarar veren koca- Alber'den 3. KADINLAR il. birlikte toplumsal hayatta görünür olabilmesini taleplerinden biri de ev içi mekanlardan kamusal alanda bu döneme kadar kendileri için ataerkil düzen olan ev içi erkeklere ekonomik anlamda olarak Kemal I. çok daha önce 1867' de "Terbiye-i Nisvan Bir Layiha" isimli makalesinde yalruzca olan erkeklerin üretim sürecine öteki olan ise tüketici belirtir. ancak II. isteklerini dile getirmeye lar. Fatma Aliye, "Terbiye-i makalesinde n

12 KARACA lann geçirmek yerine tüketici konumdan üretici konuma geçmelerini önerir (Fatma Aliye, 1325: ). Fatih röportajda ise milletin kahalinde erkeklere yük ve bunun da ülkenin söyler (Fatih Kerimi, 2001: 265). Emine Semiye de "Hayatta Hisse-i makalesinde nedeniyle bir ifade ederek bunun sonucu olarak tevlit bu kazanmak faidesini, ince pekiyi (Emine Semiye, 1325: 3) sözleriyle fikrini benimsemeye vurgular. Fatma Aliye ve Emine Semiye yönelik dümakalelerinin edebi eserlerinde de kakahramanlar dile getirirler. Muhadarat ve Bikes'te kendilerine hayata boyun evden kaçan ve Memune toplumsal alanda kendilerine yer açabilmek için cariye ya da hizmetçi olarak seçenekleri farve Memune kendilerine toplumsal hayat içerisinde yer açarken önceki terk ederler ve hizmet ve hizmetçi olarak toplumsal hayat içerisinde yerlerini lar. Her iki da kendilerine açan ailelerin hizmet olarak Muhterem Bey'in sürede yetenekli sayesinde olur. Bütün çekip çevirir. O, bu döneminde önceki dönemine göre daha özgürdür. Muhterem Bey ve ailesi ona o kadar güvenirler ki nereye ya da ne sorma bile duymazlar. Memune'nin durumu la' dan çok O hizmetçilik konaklarda birçok eziyet görür, dayak dahi yer. Memune ve için konaklarda hizmetçilik yaparak çasadece maddi temin için bir yol de- Onlar zamanda hizmetçilik yaparak kendilerine cak mekan Böylece baba ya da desteolmadan devam ettirerek mevcut ataerkil düzene karbir 4. KADINLAR Tanzimat'la birlikte kazanan dönemimizde ilk öncehkle ve 72

13 YENi T0RK meselesi gelmektedir. Bu döneme kadar Devleti ilerleyen ilim ve teknolojiye ayak uydurmak için okullar Fakat bu okullar yönelik kurumlan Buna men meselesi Tanzimat döneminden itibaren ciddiye hatta meselesi un- Dönemin pek çok gibi Emine Semiye ve Fatma Aliye de konusunda makalelerinin yam edebi eserleriyle de gündeme döneme de uygun olarak evde almak suretiyle kültürlü genç Emine Semiye Bikes'te iyi bir olabilmesi önemser. Bikes'in Yunus Bey'in Teveccüh'tür. Teveccüh tam da Tanzimat uygun olarak Muti Bey'e bir olabilmek için okur. Yunus Bey Müstakim Bey'e bir mektupta söyler: a gelip seni göreli tam on iki sene oldu. ve da al gel kaç senelik Teveccüh gittikçe Muti' ye zevce olmaya kesb-i liyakat için okumaya da ile (Emine Semiye, 06 MK. Yz. A 2670: 5-6). Bikes'te Yunus Bey'in bir yamak olan Müstakim Bey'le evlendikten sonra bir süre içerisinde okuma yazma ve içine yeni çevrenin kültürel düzeyine on içerisinde uyum görülür. Muallime' de ise Mahsul Bey ve Macit Bey olan evlendiklerinde ilk olarak evde özel ders Böylece leri kendilerini anlayabilecek kültürel seviyeye gelebilecektir. Tanzimat döneminde gönderilen erkekler döndüklerinde kendilerini anlayabilecek lerdir. Bunun için de bir seviyesine Tanzimat dönemi ol- Bikes'te Racih'in ve Cevahir de badevre uygun olarak evde alarak Romanda bir de Rüsuhi Bey'in Rüsuhi Bey büyük Reside'nin de okuancak o ev yönelerek okumaya heves etme- Küçük ise tersine okumak Fatma Aliye'nin da Ancak onun yönelik Emine Semiye' den daha Muhadarat'ta evlenmemeleri ya da 73

14 KARACA yalruz durumunda kendi sürdürebilmeleri fikri Romanda ana kahraman önce kendisini bir cariye olarak satar. Soma da evde çocuk ve gibi üstlenir. Türkçeyi çok güzel okuyup gibi ilerletmekte, piyano ve resim dersleri de Ancak kendisinden bilgi ve kültür çok seviyede olan Remzi'yle evlendikten soma uzak Remzi, kitap ve engeller. Fatma Aliye'nin Faik Bey'in ona kitap okugibi. ekonomik özgürlüklerine sahip önemini vurgulayan Udi ve Refet'te para kazanacak özelliklerle Burada Refet çok dikkati çekici bir Bütün hayat retmenlik iyi bir örnektir. Udi' de ise Bedia kaybettikten ve da soma devam ettirebilmek için ud dersleri vererek geçimini SONUÇ döneminin öncü iki kar- Fatma Aliye ve Emine Semiye makaleleri ve edebi eserlerinde Tanzimat'la sürecinde önem kazanan ve ait meselelere yer meselelerine bir yandan geleneksellikle modernlik henüz tam olarak yerimizin bir dönemde bir yandan da yazar olarak yazar da evlilikle ilgili kabullenir görünürken bir yandan da toplum hayagiren ve etkileyen meselelere kalamaz. Hem Muhadarat hem de Bikes bu ikircikli durumu iyi örneklerdir. Ancak her iki romanda da dikkatleri çeken nokta, metnin üst düzeyinde suskun/ katlanan/ edilgen örnekleri gibi görünürken metnin derinliklerinde çok direnen, evlilikte kendi seçimini yapmak isteyen, güçlü ve fedakar roman da seçimini yapabilme, çok kagibi ilgilendiren konular gelenekselin içerisinden seçilen olumsuz örnekler üzerinden Böylece zeminini edebi sahada da bulan ilgili meseleler sosyal hayatta da görünürlük kazanacak ve önemli 74

15 YEN! TÜRK EDEBiYAT! KAYNAKÇA Hülya, (2007), Avrupa'ya Takdim ve lam", ve Fatma Aliye Hamm Sempozyumu, Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyan Bölümü Bildiri). Emine Semiye, "Bikes", Mahsus Gazete, S , / / ; Kütüphane, 06 MK. Yz. A , ''Muallime", Mahsus Gazete, S , 21 Kanunuevvel 1316/3 Ocak / Mahsus Gazete, S. 99 / / 311, / Z 1317 / ; Kütüphane, 06 MK. Yz. A , (1325), "Hayatta Hisse-i S. 642, /23 Ekim 1919, s Fatih Kerimi, (2001), "Fatma Aliye Huzurunda", s Fatma Aliye, (1325), "Terbiye-i Mehasin, S. 10, Eylül , (1326), Muhadarat, Kasbar Karaca, (2010), "Emine Semiye Hayan-Fikir Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi), Kayseri. 75