Prof. Dr. Mehmet Ertuğrul danışmanlığında Orhan YILMAZ tarafından hazırlanan bu çalışma, 09/ 02/ 2007 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından Zootekni Ana

Transkript

1 眷 A KARA Ü İVERSİTESİ FE BİLİMLERİ E STİTÜSÜ DOKTORA TEZİ TÜRKİYE İ ÇEŞİTLİ BÖLGELERİ DE YETİŞTİRİLMEKTE OLA KA GAL KÖPEKLERİ İ BAZI MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ 诲诲诲眽 眽 Orhan YILMAZ ZOOTEK İ A ABİLİM DALI A KARA 2007 Her hakkı saklıdır

2 Prof. Dr. Mehmet Ertuğrul danışmanlığında Orhan YILMAZ tarafından hazırlanan bu çalışma, 09/ 02/ 2007 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından Zootekni Anabilim Dalı nda Doktora Tezi olarak kabul edilmiştir. Başkan : Prof. Dr. Mehmet ERTUĞRUL İmza : Ankara Ü. Ziraat Fakültesi Üye : Prof. Dr. Gürsel DELLAL İmza : Ankara Ü. Ziraat Fakültesi Üye : Prof. Dr. İbrahim Zafer ARIK İmza : Akdeniz Ü. Ziraat Fakültesi Üye : Doç Dr. Fatin CEDDE İmza : Ankara Ü. Ziraat Fakültesi Üye : Doç. Dr. Cafer TEPELİ İmza : Selçuk Ü. Ziraat Fakültesi Yukarıdaki sonucu onaylarım. Prof. Dr. Ülkü MEHMETOĞLU Enstitü Müdürü II

3 ÖZET Doktora Tezi TÜRKİYE NİN ÇEŞİTLİ BÖLGELERİNDE YETİŞTİRİLMEKTE OLAN KANGAL KÖPEKLERİNİN BAZI MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ Orhan YILMAZ Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Mehmet ERTUĞRUL Bu çalışma; köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bazı morfolojik özelliklerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Veriler 432 erkek ve 303 dişi olmak üzere, 735 Kangal Köpeğinden toplanmıştır. 41 ilden elde edilen bu veriler; cinsiyet, vücut örtüsü rengi, işletme şekli, yedi coğrafi bölge ve bazı yerel bölgeler yönlerinden karşılaştırılmıştır. Minitab Release 13.0 Statistical Software programı ile Varyans Analizi uygulanarak karşılaştırılmış ve farklılıkların tespiti amacıyla Duncan Testi uygulanmıştır. Kangal Köpeğinin erkeklerinde; canlı ağırlık 47.6 ± 0.38 kg; cidago yüksekliği 75.9 ± 0.27, sağrı yüksekliği 74.9 ± 0.27, vücut uzunluğu 86.4 ± 0.42, bacak uzunluğu 35.9 ± 0.20, ön incik çevresi 13.4 ± 0.05, göğüs çevresi 87.2 ± 0.36, göğüs derinliği 31.9 ± 0.13, arka göğüs genişliği 19.8 ± 0.11, karın genişliği 16.0 ± 0.09, sağrı genişliği 22.7 ± 0.10, baş uzunluğu 30.8 ± 0.10, baş çevresi 54.6 ± 0.20, baş genişliği 14.6 ± 0.08, yüz uzunluğu 12.5 ± 0.06, kulak uzunluğu 13.6 ± 0.09, kuyruk uzunluğu 48.3 ± 0.17 cm; vücut indeksi 88.5 ± 0.43, bacak indeksi % 47.3 ± 0.42, baş indeksi 47.5 ± 0.31, yüz indeksi ± 0.93, burun indeksi 40.7 ± 0.26; ön pati açısı 22.0 ± 0.37, arka pati açısı 31.6 ± 0.41, omuz açısı ± 0.44, sağrı açısı ± 0.37 olarak belirlenmiştir. Dişilerde ise; canlı ağırlık 43.5 ± 0.39 kg; cidago yüksekliği 73.3 ± 0.29, sağrı yüksekliği 72.2 ± 0.30, vücut uzunluğu 81.9 ± 0.53, bacak uzunluğu 35.1 ± 0.22, ön incik çevresi 13.1 ± 0.05, göğüs çevresi 84.9 ± 0.35, göğüs derinliği 31.2 ± 0.18, arka göğüs genişliği 19.5 ± 0.10, karın genişliği 15.7 ± 0.10, sağrı genişliği 22.6 ± 0.13, baş uzunluğu 30.5 ± 0.13, baş çevresi 52.5 ± 0.26, baş genişliği 13.8 ± 0.10, yüz uzunluğu 12.7 ± 0.08, kulak uzunluğu 13.5 ± 0.07, kuyruk uzunluğu 47.2 ± 0.19 cm; vücut indeksi 90.3 ± 0.53, bacak indeksi % 47.9 ± 0.23, baş indeksi 45.4 ± 0.25, yüz indeksi ± 0.76, burun indeksi 41.6 ± 0.16; ön pati açısı 21.5 ± 0.32, arka pati açısı 32.6 ± 0.54, omuz açısı ± 0.56, sağrı açısı ± 0.41 olarak belirlenmiştir. Cinsiyet bakımından erkek ve dişi Kangal Köpekleri arasında vücut açıları hariç; canlı ağırlık, genel vücut ölçüleri, göğüs ölçüleri gibi özellikler bakımından önemli farklılıklar belirlenmiştir. İşletme şekline göre yapılan değerlendirmeye göre, vücut açıları hariç, diğer özelliklerin tamamına yakını bakımından köylü, özel ve kamu işletmeleri arasında önemli farklılıklar belirlenmiştir. Farklı işletme tiplerine göre coğrafi bölgelerin karşılaştırıldığı analiz sonuçlarına göre, canlı ağırlık, baş çevresi, kuyruk uzunluğu ve vücut açıları dışındaki özelliklerin tümü yönünden coğrafi bölgeler arasında önemli farklılıklar tespit edilmiştir. Farklı işletme tiplerinde ve bazı yerel bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ise, cidago ve sağrı yüksekliği, göğüs çevresi ve vücut açıları dışındaki tüm özellikler yönünden yerel bazı bölgeler arasında önemli farklılıklar belirlenmiştir. Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin ise, yüz indeksi hariç, diğer bütün özellikler bakımından önemli bir farklılık bulunmamıştır. 2007, 261 sayfa Anahtar Kelimeler : Kangal Köpeği, morfolojik özellikler, vücut ölçüleri, vücut ağırlığı, vücut indeksleri, vücut açıları. III

4 ABSTRACT Ph. D. Thesis SOME MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF KANGAL DOGS RAISED IN VARIOUS REGIONS OF TURKEY Orhan YILMAZ Ankara University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Animal Science Supervisor: Prof. Dr. Mehmet ERTUGRUL This study was carried out to determine some morphological characteristics of Kangal (Karabash) Dogs raised in countryside private breeders, in civil and state farms. Data were collected from 41 provinces. Data were analyzed for sex, coat color, type of breeding system, national regions and local regions using Analysis of Variance. The Duncan Test was applied for detecting different groups. Total 735 Kangal (Karabash) Dogs, 432 male and 303 female were examined. Means of the adult weight, the wither height, the rump height, the body length, the chest-girth, the front wrist circumference, the ear length, the head length, the muzzle length, the head circumference, the leg length, the tail length, the head width, the rear chest width, the stomach width, the chest depth, the rump width, the proportion of body length and wither height, the proportion of the head width and muzzle length, the proportion of the head width and head length, the proportion of the muzzle length and head length, the proportion of leg length and wither heigth, the angle of front pawn, the angle of rear pawn, the angle of shoulder, the angle of rump at Kangal (Karabash) Dogs were found for male as 47.6 kg, 75.9, 74.9, 86.4, 35.9, 13.4, 87.2, 31.9, 19.8, 16.0, 22.7, 30.8, 54.6, 14.6, 12.5, 13.6, 48.3 cm, 88.5, 47.3, 47.5, 117.4, 40.7%, 22.0, 31.6, 106.4, and for female as 43.5 kg, 73.3, 72.2, 81.9, 35.1, 13.1, 84.9, 31.2, 19.5, 15.7, 22.6, 30.5, 52.5, 13.8, 2.7, 13.5, 47.2 cm, 90.3, 47.9, 45.4, 110.1, 41.6%, 21.5, 32.6, 107.6, 131.9, respectively. There are significant differences between male and female Kangal dogs for the live weight, body measurements and forequarters measurements except body angles. With different management systems there are significant differences among national regions for all traits except the live weight, the head circumference, the tail length and body angles. For some local regions related with different manegement systems there are significant differences among national regions for all traits except the wither height, the rump height, the chest-girth and body angles. For coat color the traits did not differ significantly except the proportion of the head width and muzzle length, 2007, 261 pages Key words : Kangal Dog, morphological characteristics, body measurements, body weight, body proportions, body angles. IV

5 TEŞEKKÜR Çalışmamın her aşamasında ilgi ve önerileri ile beni destekleyen danışman hocam Prof. Dr. Mehmet ERTUĞRUL (Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü) ile Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü öğretim üye ve yardımcılarına, verilerin analizini gerçekleştiren Doç. Dr. Muhip ÖZKAN (Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü) ve Arş. Gör. Özgür Koşkan (Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü) a, tezin çeşitli aşamalarında yardım eden Prof. Dr. Gürsel DELLAL (Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü), Prof. Dr. Ahmet ÇAKIR (Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Bölümü), Doç. Dr. Cafer TEPELİ (Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Bölümü) ve Arşt. Gör. İlkay BARITÇI (Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü) ya; araç temin ederek yurt gezilerini yapmamı sağlayan babam Mehmet YILMAZ a, yurt gezilerinde veri toplamada yardımcı olan oğlum M. Canberk YILMAZ a, verilerin toplanmasında kolaylık sağlayan tüm yetiştiriciler ile kuruluş yetkili ve sorumlularına sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Orhan YILMAZ Ankara, Şubat 2007 V

6 İÇİ DEKİLER ÖZET.... III ABSTRACT... V TEŞEKKÜR.... VII FOTOĞRAFLAR DİZİ İ.... VIII ŞEKİLLER DİZİ İ.... I ÇİZELGELER DİZİ İ GİRİŞ Köpeklerin Sınıflandırılması Federation Cynologique Internationale (FCI) e Göre Köpeklerin Sınıflandırılması Köpeğin Zoolojik Sistemdeki Yeri Köpeklerden Yararlanma Alanları Çoban Köpekleri Sürü güdücü köpekler Topukçular Başçılar Sürü koruyucu köpekler Dünyaca Tanınmış Sürü Koruyucu Çoban Köpeği Irkları Türkiye Köpek Irkları Tarsus Çatalburun Köpeği Türk Akbaş Çoban Köpeği Türk Kangal (Karabaş) Çoban Köpeği Türk Kars (Kafkas) Çoban Köpeği Türk Tazısı Türkiye de Yetiştirilen Bazı Yöresel Köpek Tipleri Bozova Köpeği Dikkulak Köpeği Karaman Köpeği Kangal Köpeğinin Sürü Koruma Köpeği Olarak Esas Yetiştirilme Alanı VI

7 1.8 Coğrafi Bölgelere Göre Kangal Köpeğinin Köylü Elinde Yetiştirildiği Yerler Marmara Bölgesi Ege Bölgesi Karadeniz Bölgesi İç Anadolu Bölgesi Akdeniz Bölgesi Doğu Anadolu Bölgesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi Çalışmanın Amacı LİTERATÜR ÖZETLERİ Canlı Ağırlık Vücut Ölçüleri Cidago yüksekliği Sağrı yüksekliği Vücut uzunluğu Bacak uzunluğu Ön incik çevresi Göğüs çevresi Göğüs derinliği Arka göğüs genişliği Karın derinliği Sağrı genişliği Baş uzunluğu Baş çevresi Baş genişliği Yüz uzunluğu Kulak uzunluğu Kuyruk uzunluğu Vücut İndeksleri Vücut indeksi Bacak indeksi VII

8 2.3.3 Baş indeksi Yüz indeksi Burun indeksi Vücut Açıları Ön pati açısı Arka pati açısı Omuz açısı Sağrı açısı MATERYAL ve YÖ TEM Materyal Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri Özel ticari çiftliklerde yetiştirilen Kangal Köpekleri Kamu işletmelerinde yetiştirilen Kangal Köpekleri Yöntem Canlı ağırlığın belirlenmesi Vücut ölçülerinin belirlenmesi Cidago yüksekliği Sağrı yüksekliği Vücut uzunluğu Bacak uzunluğu Ön incik çevresi Göğüs çevresi Göğüs derinliği Arka göğüs genişliği Karın genişliği Sağrı genişliği Baş uzunluğu Baş çevresi Baş genişliği Yüz uzunluğu Kulak uzunluğu Kuyruk uzunluğu VIII

9 3.2.3 Vücut indekslerinin belirlenmesi Vücut indeksi Bacak indeksi Baş indeksi Yüz indeksi Burun indeksi Çeşitli vücut açılarının belirlenmesi Ön pati açısı Arka pati açısı Omuz açısı Sağrı açısı Veri kayıt formu İstatistik analizler BULGULAR Canlı ağırlık Vücut Ölçüleri Cidago yüksekliği Sağrı yüksekliği Vücut uzunluğu Bacak uzunluğu Ön incik çevresi Göğüs çevresi Göğüs derinliği Arka göğüs genişliği Karın genişliği Sağrı genişliği Baş uzunluğu Baş çevresi Baş genişliği Yüz uzunluğu Kulak uzunluğu Kuyruk uzunluğu I

10 4.3 Vücut İndeksleri Vücut indeksi Bacak indeksi Baş indeksi Yüz indeksi Burun İndeksi Vücut Açıları Ön pati açısı Arka pati açısı Omuz açısı Sağrı açısı TARTIŞMA ve SO UÇ Canlı ağırlık Vücut Ölçüleri Cidago yüksekliği Sağrı yüksekliği Vücut uzunluğu Bacak uzunluğu Ön İncik çevresi Göğüs çevresi Göğüs derinliği Arka göğüs genişliği Karın genişliği Sağrı genişliği Baş uzunluğu Baş çevresi Baş genişliği Yüz uzunluğu Kulak uzunluğu Kuyruk uzunluğu Vücut İndeksleri Vücut indeksi

11 5.3.2 Bacak indeksi Baş indeksi Yüz indeksi Burun indeksi Vücut Açıları Ön pati açısı Arka pati açısı Omuz açısı Sağrı açısı Sonuç KAY AKLAR ÖZGEÇMİŞ I

12 FOTOĞRAFLAR DİZİ İ Fotoğraf 1.1 Avustralya Çoban Köpeği (Anonim 2006b)... 6 Fotoğraf 1.2 Welsh Corgi Köpeği (Anonim 2006b)... 6 Fotoğraf 1.3 Border Collie Köpeği sürü yönetirken (İnci K. Willard)... 7 Fotoğraf 1.4 Border Collie Köpeği (Anonim 2006b)... 7 Fotoğraf 1.5 Tarsus Çatalburun Köpeği Fotoğraf 1.6 Türk Akbaş Çoban Köpeği Fotoğraf 1.7 Türk Kangal (Karabaş) Çoban Köpeği Fotoğraf 1.8 İran Güney Azerbaycan da, Tebriz yakınlarında, Serap Şehri nde Kangal (Karabaş) Köpeği görünümlü bir köpekler Fotoğraf 1.9 İran Güney Azerbaycan da, Tebriz yakınlarında, Serap Şehri nde Kangal (Karabaş) Köpeği görünümlü bir köpekler Fotoğraf 1.10 Afganistan ın Murdiyan Vilayeti Akça Şehri yakınlarında Kangal (Karabaş) Köpeği görünümlü bir köpek. Bu ülkede köpeklerin kuyrukları geleneksel olarak kesilmektedir ve kesik kuyruğuna dikkat ediniz Fotoğraf 1.11 Afganistan ın Murdiyan Vilayeti Akça Şehri yakınlarında Kangal (Karabaş) Köpeği görünümlü bir aylık yavru Fotoğraf 1.12 Türkmenistan Aşgabat Şehri yakınlarında Kangal (Karabaş) Köpeği görünümlü bir köpek. Arkada görülen köpek ise, bir Türkmenistan ırkı olan Alabay Köpeği. Bu ülkede de köpeklerin kuyrukları geleneksel olarak kesilmektedir ve arka planda görülen Alabay ın kesik kuyruğuna dikkat ediniz. Her iki köpeğin kuyruğu ile alttaki fotoğrafta görülen köpeğin kuyruğu da kesiktir Fotoğraf 1.13 Türkmenistan Aşgabat Şehri yakınlarında Kangal (Karabaş) Köpeği görünümlü bir dişi köpek. Fotoğraf 1.14 Boz renk varyetesi Fotoğraf 1.15 Kırçıl renk varyetesi Fotoğraf 1.16 Yağız renk varyetesi Fotoğraf 1.17 Dalkır renk varyetesi Fotoğraf 1.18 Erzurum Sarısı renk varyetesi Fotoğraf 1.19 Türk Kars (Kafkas) Çoban Köpeği Fotoğraf 1.20 Türk Tazısı (Cafer Tepeli) Fotoğraf 1.21 Bozova Köpeği Fotoğraf 1.22 Bozova Köpeği Fotoğraf 1.23 Dikkulak Köpeği Fotoğraf 1.24 Karaman Köpeği Fotoğraf 1.25 Karaman Köpeği Fotoğraf 3.1 Arazide köpek tartımı Fotoğraf 3.2 Ölçme bastonu Fotoğraf 3.3 Ölçme bastonu yerine kullanılabilecek özel yapım ölçme şeridi Fotoğraf 3.4 Ölçme pergeli Fotoğraf 3.5 Cidago yüksekliği ölçümü Fotoğraf 3.6 Sağrı yüksekliği ölçümü II

13 Fotoğraf 3.7 Vücut uzunluğu ölçümü Fotoğraf 3.8 Bacak uzunluğu ölçümü Fotoğraf 3.9 Ön incik çevresi ölçümü Fotoğraf 3.10 Göğüs çevresi ölçümü Fotoğraf 3.11 Göğüs derinliği ölçümü Fotoğraf 3.12 Arka göğüs genişliği ölçümü Fotoğraf 3.13 Karın genişliği ölçümü Fotoğraf 3.14 Sağrı genişliği ölçümü Fotoğraf 3.15 Baş uzunluğu ölçümü Fotoğraf 3.16 Baş çevresi ölçümü Fotoğraf 3.17 Baş genişliği ölçümü Fotoğraf 3.18 Yüz uzunluğu ölçümü Fotoğraf 3.19 Kulak uzunluğu ölçümü Fotoğraf 3.20 Kuyruk uzunluğu ölçümü Fotoğraf 3.21 Çeşitli vücut açılarının ölçümü (a: ön pati açısı, b: arka pati açısı, c: omuz açısı ve d: sağrı açısı) III

14 ŞEKİLLER DİZİ İ Şekil 1.1 Kangal Köpeğinin sürü koruma köpeği olarak yetiştirilme alanı Şekil 5.1 İdeal yatay dikdörtgen vücut şekli Şekil 5.2 Kare vücut şekli Şekil 5.3 Arzu edilmeyen, dikey dikdörtgen vücut şekli IV

15 ÇİZELGELER DİZİ İ Çizelge 1.1 Köpeğin zoolojik sistemdeki yeri... 4 Çizelge 1.2 Dünyada tanınmış bazı çoban köpeği ırkları... 8 Çizelge 2.1 Kangal Köpeğinin canlı ağırlığı ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.2 Kangal Köpeğinin cidago yüksekliği ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.3 Kangal Köpeğinin sağrı yüksekliği ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.4 Kangal Köpeğinin vücut uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.5 Kangal Köpeğinin bacak uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.6 Kangal Köpeğinin ön incik çevresi ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.7 Kangal Köpeğinin göğüs çevresi ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.8 Kangal Köpeğinin göğüs derinliği ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.9 Kangal Köpeğinin arka göğüs genişliği ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.10 Kangal Köpeğinin sağrı genişliği ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.11 Kangal Köpeğinin baş uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.12 Kangal Köpeğinin baş çevresi ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.13 Kangal Köpeğinin baş genişliği ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.14 Kangal Köpeğinin yüz uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.15 Kangal Köpeğinin kulak uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.16 Kangal Köpeğinin kuyruk uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.17 Kangal Köpeğinin vücut indeksi ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.18 Kangal Köpeğinin baş indeksi ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 2.19 Kangal Köpeğinin yüz indeksi ile ilgili literatür bildirişleri Çizelge 3.1 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden veri toplama bilgileri. 47 Çizelge 3.2 Özel ticari çiftliklerde yetiştirilen köpeklere ait veri derleme bilgileri.. 48 Çizelge 3.3 Toplu yetiştiricilik yapan kamu işletmelerine ait veri derleme bilgileri Çizelge 3.4 Kangal Köpeğinde bazı morfolojik özelliklere ait Veri Kayıt Formu Çizelge 4.1 Varyans Analizi sonuçlarına göre incelenen özelliklerin önem Dereceleri Çizelge 4.2 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) Çizelge 4.3 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) Çizelge 4.4 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki canlı ağırlık değerleri (kg) Çizelge 4.5 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki canlı ağırlık değerleri (kg) Çizelge 4.6 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) Çizelge 4.7 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) Çizelge 4.8 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) Çizelge 4.9 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.10 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği değerleri (cm) V

16 Çizelge 4.11 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki cidago yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.12 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki cidago yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.13 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.14 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.15 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.16 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.17 Farklı tipteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.18 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.19 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.20 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.21 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.22 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) Çizelge 4.23 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.24 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.25 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki vücut uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.26 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki vücut uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.27 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.28 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.29 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.30 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.31 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.32 Farklı coğrafi bölgelerde ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) VI

17 Çizelge 4.33 Farklı coğrafi bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.34 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.35 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.36 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.37 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.38 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.39 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki ön incik çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.40 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki ön incik çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.41 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.42 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.43 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.44 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.45 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.46 Farklı coğrafi bölgelerde ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, göğüs çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.47 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki göğüs çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.48 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.49 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm). 95 Çizelge 4.50 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.51 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) Çizelge 4.52 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) Çizelge 4.53 Farklı coğrafi bölgelerde ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, göğüs derinliği değerleri (cm) Çizelge 4.54 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki göğüs derinliği değerleri (cm) VII

18 Çizelge 4.55 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) Çizelge 4.56 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) Çizelge 4.57 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) Çizelge 4.58 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.59 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.60 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki arka göğüs genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.61 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki arka göğüs genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.62 Sivas, Uzunyayla, Konya, Toroslar ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.63 Sivas, Uzunyayla, Konya ve Toroslar da, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.64 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.65 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.66 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.67 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki karın genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.68 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki karın genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.69 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.70 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.71 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.72 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.73 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.74 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.75 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.76 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) VIII

19 Çizelge 4.77 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.78 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.79 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.80 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.81 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.82 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.83 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.84 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm). 116 Çizelge 4.85 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.86 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin baş çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.87 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş çevresi uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.88 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş çevresi uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.89 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.90 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş çevresi uzunluğu değerleri (cm) Çizelge 4.91 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.92 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş çevresi değerleri (cm) Çizelge 4.93 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.94 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.95 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.96 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.97 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.98 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) Çizelge 4.99 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu değerleri (cm) I

20 Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki yüz uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki yüz uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu değerleri (cm). 128 Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak kesilme oranları (%) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki kulak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki kulak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değeri (cm) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Farklı vücut örtüsü renginde Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değeri (cm) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%)

21 Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki vücut indeksi değerleri (%) Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki vücut indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki bacak indeksi değerleri (%) Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki bacak indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı coğrafi bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki yüz indeksi değerleri (%) I

22 Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki yüz indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki burun indeksi değerleri (%) Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki burun indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki ön pati açısı değerleri ( ) Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki ön pati açısı değerleri ( ) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki arka pati açısı değerleri ( ) Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki arka pati açısı değerleri ( ) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) II

23 Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin omuz açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin omuz açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki omuz açısı değerleri ( ) Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki omuz açısı değerleri ( ) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin omuz açısı değerleri ( ) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin omuz açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin omuz açısı değerleri ( ) Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı coğrafi bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Çizelge 5.1 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri Çizelge 5.2 Farklı nitelikteki işletmelerde ve farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri Çizelge 5.3 Köylü elinde, farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri Çizelge 5.4 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri Çizelge 5.5 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri Çizelge 5.6 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri Çizelge 5.7 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri III

24 1. GİRİŞ Tarihte, insan hayatına yön veren dönüm noktaları bulunmaktadır. Bunlardan birisi de, hayvanların evcilleştirilerek insanlık yararına kullanılmasıdır. Eldeki bilgilere göre, evcilleştirilen ilk hayvan köpektir (Clutton-Brock 1996). Kuzey Amerika Kızılderililerin son birkaç yüzyıl öncesine kadar evcilleştirdikleri tek hayvanda köpektir (Altuğ 1978). Önceleri kolay yiyecek bulma amacıyla köpeğin insanlara yaklaştığı düşünülmektedir. Daha sonra bu ilişki artmış ve insanlar köpeği avlanma ve güvenliklerini sağlamak için bekçilik amacıyla yetiştirmeye başlamışlardır. Köpek, sürü koruyuculuğu, bekçilik, avcılık, yaşam yoldaşlığı gibi bir çok amaç için yetiştirilen, 400 ün üzerinde ırkı bulunan, iyi koku alma yeteneği olan, sadık ve akıllı evcil bir hayvandır (Yılmaz 2005). Türk Tarihinde köpek, kutsal bir hayvan olarak görülmüştür. Eski proto-bulgar Türkleri köpeği bir ilah gibi kutsal saymış ve köpek için kurban kesmişlerdir. Türk Takvimi nin 11. yılına Köpek Yılı ismi verilmiştir (Caferoğlu 1961). Köpek sadık, zeki ve sevimlidir. İnsanın söz ve tavırlarına, davranımları ile cevap verecek kadar gelişmiş bir zekası vardır. 1.1 Köpeklerin Sınıflandırılması Köpeklerle ilgili ilk sınıflandırmayı Buffon yapmıştır. Buffon (Anonim 1992) köpekleri, dik kulaklı, yarı dik kulaklı ve sarkık kulaklı olmak üzere 3 sınıfa ayırmıştır. Daha sonra bazı bilim adamları, sınıflandırmada kafa yapısını esas almışlardır. Günümüzde, köpek ırkları yararlanılma yönlerine göre sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre köpekler; 1

25 1-Av ve spor köpekleri: Av yerini bulup gösterenler, vurulan avı bulup getirenler, av kaldıranlar, iz sürenler. Genellikle orta boylu ve koşucu tiptedirler. Teriyer ve tazılar bu gruba girer. 2-Ev ve süs köpekleri: Barbet, Spanyel, Terye, Kaniş, Chow Chow ve Pekinez gibi küçük yapılı ırklar bu gruba girer. 3-İş köpekleri: Bu gruptakiler; bekçi köpekleri, sürü gütme köpekleri, sürü koruma köpekleri, yardım köpekleri, savunma köpekleri, dövüş köpekleri ve kuzey ırklarıdır. Bunlar büyük boylu, iri cüsseli ve ağır hayvanlardır (Anonim 1992) Federation Cynologique Internationale (FCI) e Göre Köpeklerin Sınıflandırılması FCI (Uluslararası Kinoloji Federasyonu), kendisine kayıtlı olan köpekleri 10 grup altında değerlendirmektedir. 1. Koyun ve sığır köpekleri (Sheepdogs and cattle dogs Except Swiss cattle dogs) Koyun köpekleri (Sheepdogs) Sığır köpekleri (Cattle dogs Except Swiss cattle dogs) 2. Pinscher ve Schnauzer-İri Irklar-İsviçre Dağ ve Sığır Köpekleri ve Diğer Irklar (Pinscher and Schnauzer-Molossoid Breeds-Swiss Mountain and Cattle Dogs and Other Breeds) Pinscher ve Schnauzer tipi (Pinscher ve Schnauzer Type) İri ırklar (Molossoid Breeds) Mastif tipi iri ırklar (Mastiff type molossoid breeds) Dağ tipi iri ırklar (Mountain type molossoid breeds) İsviçre dağ ve sığır köpekleri (Swiss Mountain and Cattle Dogs) Diğer ırklar (Other Breeds) 3. Teriyerler (Terriers) Büyük ve orta boy Teriyerler (Large and medium-sized Terriers) Küçük boy Teriyerler (Small-sized Terriers) 2

26 3. 3. Pitbull tipi Teriyerler (Bull type Terriers) Minyatür Teriyerler (Toy Terriers) 4. Dachshundlar (Dachshunds) Dachshund (Teckel) 5. Spitz ve ilkel tipler (Spitz and Primitive types) İskandinavya kızak köpekleri (Nordic Sledge Dogs) İskandinavya av köpekleri (Nordic Hunting Dogs) İskandinavya bekçi ve sürü gütme köpekleri (Nordic Watchdogs and Herders) Avrupa Spitz'i (European Spitz) Asya Spitz'i ve akraba ırklar (Asian Spitz and related breeds) İlkel tip (Primitive type) İlkel tip-av köpekleri (Primitive type-hunting dogs) İlkel tip-ridgeback av köpekleri (Primitive type-hunting dogs with a ridge on the back) 6. Koku takip eden av köpekleri ve benzeri ırklar (Scenthounds and Related Breeds) Koku takip eden av köpekleri (Scenthounds) Tasma takılan koku takip eden av köpekleri (Leash-Scent Hounds) Akraba ırklar (Related Breeds) 7. Fermacı Köpekler (Pointing Dogs) Kıta Avrupa'sı fermacı köpekleri (Continental Pointing Dogs) İngiliz ve İrlanda fermacıları ve Seterleri (British and Irish Pointers and Setters) 8. (Retrievers-Flushing Dogs-Water Dogs) Vurulmuş avı getirenler (Retrievers) Avı yerinden kaldıranlar (Flushing Dogs) Su Köpekleri (Water Dogs) 9. Yaşam yoldaşı köpekler ve minyatür köpekler (Companion and Toy Dogs) Bichonlar ve akraba ırklar (Bichons and related breeds) Kaniş (Poodle) Küçük Belçika köpekleri (Small Belgian Dogs) Tüysüz köpekler (Hairless Dogs) 3

27 9. 5. Tibet ırkları (Tibetan Breeds) Şivava (Chihuahua) İngiliz Minyatür Spanyelleri (English Toy Spaniels) Japon Spanyeli ve Pekiniz (Japon Hin and Pekingese) Kıta Avrupa'sı Minyatür Spanyeli (Continental Toy Spaniels) Kromfohrländer (Kromfohrländer) İri ırkların küçük yapılı benzerleri köpekler (Small Molossian type Dogs) 10. Sürat Tazıları (Sighthounds) Uzun tüylü sürat tazıları (Long-haired sighthounds) Kaba tüylü sürat tazıları (Rough-haired Sighthounds) Kısa tüylü sürat tazıları (Short-haired sighthounds) (Anonim 2005) 1.2 Köpeğin Zoolojik Sistemdeki Yeri Köpeğin zoolojik sistemdeki yeri, Çizelge 1.1 de verilmiştir: Çizelge 1.1 Köpeğin zoolojik sistemdeki yeri (Akçapınar ve Özbeyaz 1999) Kıstas Alem (Kingdom) Bölüm (Phylum) Alt bölüm (Subphylum) Sınıf (Clasis) Alt sınıf (Subclasis) Takım (Ordo) Aile (Familia) Cins (Genus) Tür (Species) Latince(Türkçe) Animale (Hayvanlar) Chordata (Kordalılar) Vertebrata (Omurgalılar) Mammalia (Memeliler) Placentalia (Plasentalılar) Carnivora (Etçiller) Canidae(Köpekgiller) Canis (Köpek) Canis familiaris (Evcil köpek) 4

28 1.3 Köpeklerden Yararlanma Alanları Günümüzde, köpek kadar fazla sayıda ırka sahip başka bir hayvan türü bulunmamaktadır. Bu özellikleri ile köpekler; evcil hayvanları koruma ve gütme; ev, işyeri, cezaevi, cephanelik gibi stratejik yerleri koruma; yaban hayvanlarını avlamak amacıyla, av köpeği olarak kullanma; yakın koruma sağlama, yalnız ve yaşlı insanlara can yoldaşlığı yapma, görme engellilere rehberlik etme; karda yolunu kaybedenleri bulma gibi sivil görevlerin yanında; mayın, narkotik, bomba arama, iz takibi, keşif görevi, yaralılara savaş alanlarında yardım götürme gibi bir çok polisiye ve askeri görevi de başarı ile yerine getirmektedir Çoban Köpekleri Çoban Köpekleri, sürü güdücü ve sürü koruyucu köpekler (SKK) olarak iki ana grupta incelenmektedir Sürü güdücü köpekler Sürü güdücü köpekler, sürünün sevk ve idaresinde çeşitli görevler yaparak çobana yardımcı olurlar (Green and Woodruff 1988). Bu köpekler de iki gruba ayrılır; Topukçular Bu köpekler, sürüde bulunan hayvanların topuklarına doğru havlama ve hafifçe ısırma şeklinde hamle yaparak, sürünün sevk ve idaresini gerçekleştirirler. Avustralya Çoban Köpeği ve Welsh Corgi Köpeği bu gruba örnek olarak verilebilir (Fotoğraf 1.1 ve 1.2). 5

29 Fotoğraf 1.1 Avustralya Çoban Köpeği (Anonim 2006b) Fotoğraf 1.2 Welsh Corgi Köpeği (Anonim 2006b) 6

30 Başçılar Bu gruptaki köpekler koyunların önlerine ve arkalarına koşmak suretiyle, sürünün istenilen yöne hareket etmesini sağlarlar. Border Collie ırkı köpek, bu gruba iyi bir örnek olarak verilebilir (Fotoğraf 1.3 ve 1.4). Fotoğraf 1.3 Border Collie Köpeği sürü yönetirken (İnci K. Willard) Fotoğraf 1.4 Border Collie Köpeği (Anonim 2006b) 7

31 1.3.2 Sürü koruyucu köpekler Sürü koruyucu köpekler, diğer ırk köpeklerden ve özellikle sürü gütme köpeklerinden farklı bazı özelliklere sahiptir. Bu köpekler hiçbir zaman sürüyü gütmezler. Çobandan bağımsız hareket ederler. Sürüdeki hayvanları yönlendirmek için, ısırmak, kovalamak, önlerine geçmek gibi hareketlerden kaçınırlar. Sürünün yakın ve uzak güvenliğini sağlarlar. Bu görevleri yaparken, çobandan herhangi bir komut almaz ve ondan bağımsız bir şekilde karar verip, uygularlar (Daşkıran, 1995). Sürü koruyucu köpekler görevlerini yaparken; ayı, dağ aslanı, leopar, vaşak, sırtlan, çita, babun, kurt, kır kurdu, tilki, çakal, kartal gibi yırtıcı kuşlar, vahşi ve sahipsiz köpekler, yaban domuzu gibi bir çok yırtıcı türe karşı koruma görevi yaparlar (Rigg, 2001). 1.4 Dünyaca Tanınmış Sürü Koruyucu Çoban Köpeği Irkları Bu gruba giren çoban köpeklerinin genel özelliği, iri yapılı ve çoğunlukla beyaz renkli olmalarıdır. Bu gruba giren kimi ırklar Çizelge 1.2 de verilmiştir. Çizelge 1.2 Dünyaca tanınmış bazı sürü koruyucu çoban köpeği ırkları (Anonim 2006b, Pugnetti 2001) Irk İsmi Anayurdu Canlı Ağırlık Cidago Yüksekliği Akbaş Çoban Köpeği Türkiye Erkek kg Erkek cm Dişi kg Dişi cm Bergamo Çoban İtalya Erkek kg Erkek 60 cm Köpeği Dişi 30 kg Dişi cm Bern Dağ Köpeği İsviçre Erkek ve dişi Erkek ve dişi 40 kg cm Briard Köpeği Fransa Erkek ve dişi Erkek cm 35 kg Dişi cm Bulgaristan Çoban Bulgaristan Erkek ve dişi Köpeği cm Vücut örtüsü rengi Beyaz Benekli gri veya tüm siyah Siyah veya bronz üstü, pas rengi, beyaz leke Siyah, gri ve açık kahverenk Beyaz üzerine iri siyah lekeli 8

32 Çizelge 1.2 Dünyaca tanınmış bazı sürü koruyucu çoban köpeği ırkları (Anonim 2006b, Pugnetti 2001) (devam) Büyük İsviçre Dağ Köpeği İsviçre Erkek ve dişi 59 kg Erkek ve dişi 70 cm Siyah veya bronz üstü, pas rengi, beyaz leke Büyük Pirene Fransa Erkek kg Erkek cm Beyaz Dağ Köpeği Dişi kg Dişi cm Castro Laboreiro Portekiz Erkek kg Erkek cm Koyu renkler Köpeği Dişi kg Dişi cm Chuvatch Köpeği Erkek kg Erkek 71 cm Beyaz Dişi kg Dişi 66 cm Güney Rusya Çoban Rusya Erkek ve dişi Erkek ve dişi Beyaz Köpeği kg cm Kafkasya Çoban Köpeği Rusya ve Kafkasya Erkek kg Dişi kg Erkek cm Dişi cm Gri, krem, kahve tonları Kangal (Karabaş) Türkiye Erkek 47.5 kg Erkek 76 cm Boz Çoban Köpeği Dişi 43.5 kg Dişi 73 cm Kars (Kafkas) Çoban Türkiye Erkek 45 kg Erkek 75 cm Başlıca koyu renkler Köpeği Dişi 40 kg Dişi 70 cm Komondor Köpeği Macaristan Yaklaşık 45 kg Erkek cm Beyaz Kuçi Köpeği Afganistan Erkek ve dişi 90 Erkek ve dişi Her renk olabilir kg.a kadar cm Kuvasz Köpeği Macaristan Erkek kg Dişi kg Erkek cm Dişi cm Beyaz veya fildişi Maremma-Abruzzese Köpeği İtalya Erkek kg Dişi kg Erkek 69 cm Dişi 64 cm Orta Asya Çoban Köpeği Türkmenistan Erkek min. 65, dişi min. 60 cm Her renk olabilir Romanya Çoban Romanya Erkek ve dişi Erkek ve dişi Beyaz Köpeği kg cm Sharplanina Köpeği Kosova (Eski Erkek ve dişi Erkek cm Demir grisi Yugoslavya) kg Dişi cm Tatra Çoban Polonya Erkek kg Erkek cm Beyaz Köpeği Dişi kg Dişi cm Tibet Mastiff Tibet Erkek ve dişi kg Erkek cm Dişi cm Siyah ve kahverengi Yunanistan Çoban Köpeği Yunanistan Erkek kg, dişi kg Erkek cm Dişi cm Her renk olabilir 9

33 1.5 Türkiye Köpek Irkları Türkiye nin tanınan beş köpek ırkından, üçü çoban köpeğidir. Bu çoban köpekleri, genel bir kural olarak, bekçi köpeği olarak yetiştirildikleri büyük şehirler dışında, koyun yetiştiriciliğinin yapıldığı yerlerde bulunur. Akkaraman yetiştiriciliğinin yapıldığı yerlerde açık boz renkli Kangal ve Akbaş, Morkaraman yetiştiriciliğinin yapıldığı yerlerde, koyu, sarı, dalkır (çizgili) renkli Kangal ve Kars Çoban Köpeği yetiştirilmektedir (Yılmaz 2005) Tarsus Çatalburun Köpeği Çoban Köpeği olmayan bir ırktır (Fotoğraf 1.5). Burnunun ucu iki parçalıdır. İsmini buradan almaktadır. Günümüzde, Tarsus başta olmak üzere güneyde bazı şehirlerde az sayıda bulunmaktadır. Koklama duyusu çok gelişmiştir. Avı arayıp, bulmak ve kaldırmak konusunda yeteneklidir (Yılmaz 2005). Fotoğraf 1.5 Tarsus Çatalburun Köpeği 10

34 1.5.2 Türk Akbaş Çoban Köpeği Başlıca yayılma alanı, Eskişehir, Kütahya, Afyon, Konya, Tuz Gölü ve Ankara arasında kalan bölgedir. Fakat günümüzde, belirtilen bölge ağırlıklı olmak üzere, yaygın olmasa da Türkiye nin bir çok yerinde yetiştirilmektedir. Vücut örtüsü rengi istisnasız beyazdır. Kulaklardan, kuyruk sokumuna kadar olan bölgede, bir parça krem rengine müsaade edilebilir. Kangal a nazaran daha zarif, güzel görünüşlü ve sivri burunludur (Fotoğraf 1.6). Vücut ağırlığı ve yüksekliği Kangal Köpeklerinden yaklaşık %10 azdır. Cesaret, sadakat ve kurtla mücadele yönünden Kangal Köpeklerinden geri kalmamakta, hatta üstünlükleri de olan, çok çevik bir köpektir (Yılmaz 2005). Fotoğraf 1.6 Türk Akbaş Çoban Köpeği 11

35 1.5.3 Türk Kangal (Karabaş) Çoban Köpeği 11. yy.da Anadolu ya göç eden Türkler, muhtemelen yanlarında üç tür hayvan getirmişlerdi; at, koyun ve köpek. At binek, yük ve çeki hayvanı olarak; koyun hem yolculuk esnasında hazır gıdaları olarak vazife görüyordu, hem de tek malları idi; köpek ise insan, hayvan ve eşyalara bekçilik hizmeti için kullanılıyordu. Fotoğraf 1.7 Türk Kangal Çoban Köpeği Ocak-2006 tarihinde, İran, Afganistan ve Türkmenistan a yapılan, Kangal Köpeğinin orijinini tespite yönelik gezide, yapı olarak Kangal Köpeğine (Fotoğraflar 1.8, 1.9, 1.10, 1.11 ve 1.12) benzeyen çok sayıda köpek görme ve fotoğraflama imkanı olmuştur. Fars ve Arapların yaşadığı İran ın güney bölgelerinde, yapı olarak Kangal Köpeğine benzer köpeklere rastlanmazken, Azeri Türklerinin yaşadığı ve Orta Asya dan Anadolu ya göç eden Türklerin göç yolu üstünde bulunan İran ın kuzey bölgelerinde, yani Hazar Denizi nin güneyinde bulunan Güney Azerbaycan da, yapı olarak Kangal Köpeğine benzeyen çok sayıda köpeğin yetiştirildiği gözlemlenmiştir (Yılmaz 2006). 12

36 Fotoğraf 1.8 İran Güney Azerbaycan da, Tebriz yakınlarında, Sarap Şehri nde Kangal Köpeği görünümlü köpekler. Fotoğraf 1.9 İran Güney Azerbaycan da, Tebriz yakınlarında, Sarap Şehri nde Kangal Köpeği görünümlü köpekler. 13

37 Fotoğraf 1.10 Afganistan ın Murdiyan Vilayeti Akça Şehri yakınlarında Kangal Köpeği görünümlü bir köpek. Bu ülkede köpeklerin kuyrukları geleneksel olarak kesilir. Fotoğraf 1.11 Afganistan ın Murdiyan Vilayeti Akça Şehri yakınlarında Kangal Köpeği görünümlü bir aylık yavru. 14

38 Fotoğraf 1.12 Türkmenistan Aşgabat Şehri yakınlarında Kangal Köpeği görünümlü bir köpek. Arkada görülen köpek ise, bir Türkmenistan ırkı olan Alabay Köpeği. Bu ülkede de köpeklerin kuyrukları geleneksel olarak kesilmektedir. Arka planda görülen Alabay ile alttaki fotoğrafta görülen köpeğin kuyruğu kesiktir. Fotoğraf 1.13 Türkmenistan Aşgabat Şehri yakınlarında Kangal Köpeği görünümlü bir dişi köpek. 15

39 Söz konusu bölgede yapılan araştırma, inceleme ve soruşturma sonucu, Kangal Köpeğine benzeyen bu köpeklerin benzerlerinin, Özbekistan, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan da da bulunduğu, bu ülkelerde bulunmuş kişilerden öğrenilmiştir. Nüfusunun %80 ini Kazak Türklerinin oluşturduğu, Batı Moğolistan daki Bayan Ölgiy Vilayeti nde de, Kangal Köpeği görünümlü köpeklerin, koyun yetiştiricilerin elinde çok miktarda olduğu ifade edilmektedir. Anadolu dan Orta Asya ya herhangi bir Türk göçü olduğuna dair bir kayıt bulunmamaktadır. Tersine, bu göç yaklaşık yıl önce Orta Asya dan Anadolu ya olmuştur. O halde Anadolu daki Kangal ve Akbaş Çoban Köpeklerinin Orta Asya dan gelmiş olduklarını düşünmek yanlış olmaz. Kangal Köpeğinin Anadolu daki esas yayılma alanı, Akkaraman Koyunu yetiştiriciliğinin yaygın olduğu bölgelerdir. Fakat günümüzde Türkiye'de yetiştirilmediği yer kalmamıştır. Vücut örtüsü rengi boz ve bozun açık krem renginden kızıl kahve rengine kadar değişen tonlarıdır. Seyrek olarak, boz üzerine koyu renk çizgili vücut örtüsü de görülebilir. Saf Kangal Köpeğinde ana ırk vasıfları şunlardır: 1-Aslana benzeyen vücut ve özellikle kafa yapısı, 2-Ağız, burun, kulak ve göz çevresinde siyah maskeyle beraber boz vücut örtüsü rengi, 3-Kafatasına yapışık kulaklar, 4-Yukarı ve öne doğru kıvrık kuyruk. Kangal Köpeğinin saflığında kuşku oluşturmayan ve bulunmasında sakınca görülmeyen diğer özellikler ise şunlardır: 1-Ön göğüste beyaz madalyon, 2-Kuyruk ucunda beyaz leke, 3-Yüzde ve bazen kuyrukta, birkaç uzun, sert kıllı siyah ben, 4-Ayaklarda, dizden aşağı kesimlerde beyazlık, 5-Damakta siyah leke, 16

40 6-Arka ayaklarda "Pençe" veya "Kurtçul Tırnak" denen 1, 2, veya 3 adet ilave tırnak, 7-Ayaklarda, parmak aralarında perde. Kangal Köpeklerinde bazı renk varyeteleri görünebilir. Kangal Köpekleri içerisinde renk varyasyonları görülmektedir. Kangal Köpeği yetiştiricilerinin tercihi büyük çoğunlukla Boz Kangal olmaktadır. Bölgesel olarak, bazı renk varyasyonları daha fazla tercih edilebilmektedir. Örneğin Ardahan ın Damal ve Hanak İlçelerinde tercih edilen renk, Dalkır olarak isimlendirilen Çizgili Kangal Köpeği, Erzurum civarında ise Erzurum Sarısı olarak isimlendirilen kızıl-kahverengi renge sahip Kangal Köpeği dir. Kangal; cesareti, sadakati, duygusallığı ön plana çıkan bir ırktır. Kangal Köpeği, görev yaptığı sürü ile çoban veya sahiplerini korumada korkusuz ve yeteneklidir. Sürüsündeki hayvanlar, çocuklar, ev hayvanları ya da diğer insanlara karşı naziktir. Sert iklim şartlarına dayanabilir. Böylesine iri bir ırka göre uzun ömürlüdür. İnsanları sever; ancak sürüyle de bağ kurar ve onu korur. Bağımsız, aynı zamanda zeki ve eğitilebilir bir köpektir. Eğitimle kontrol edilebilirse de, koruma alanına herhangi bir tecavüz olduğunda iri köpeklere ve diğer yırtıcı hayvanlara karşı saldırgandır (Yılmaz 2005) Kangal Köpeğinde renk varyeteleri Farklı bölgelerde, farklı renkte tipler vardır. Bölgesel olarak, bazı renk varyasyonları daha fazla tercih edilebilmektedir. Fakat Kangal Köpeği yetiştiricilerinin tercihi büyük çoğunlukla Boz Renkli Kangal olmaktadır Boz Asıl ve en çok tercih edilen renk budur. Tanıdığımız, bildiğimiz klasik Kangal'dır. Eskiden ağırlıklı olarak Eskişehir, Kütahya, Afyon ve Isparta hattı ile, Tokat, Sivas ve Malatya hattının arasında, sahile inmemek kaydıyla, bütün Orta Anadolu'da daha yoğun olarak bulunurdu. Bu bölge Akkaraman Koyunu'nun yoğun yetiştirildiği bir bölgedir. 17

41 Fotoğraf 1.14 Boz renk varyetesi Kırçıl Bunlar, vücudunun çeşitli yerlerine yayılmış şekilde kırçıllık hakim olan Kangal'lardır. Bu koyu post rengi sadece baş ve boyunda olabileceği gibi, ön gövdeyi veya bütün vücudu sarmış olabilir. Fakat bu koyu renk göğüs, karın ve bacaklarda bulunmaz. Kurt postuna en çok benzeyen renk varyetesidir. Fotoğraf 1.15 Kırçıl renk varyetesi 18

42 Yağız Bu renk varyetesi kırçıl renge benzer. Fakat kırçıl renkten ziyade, koyu gri, kül rengi bir koyu renklilik vardır. Ayrıca kırçıl renkten farklı olarak, bacakların dizden yukarı kesimi ile göğüsteki beyaz madalyonun etrafı da kül rengindedir. Dizden aşağı kesimlerdeki beyazlık ile zıtlık oluştururlar. Baş genellikle kırçıl renkten daha homojen ve koyu olmak kaydıyla kül rengindedir. Fotoğraf 1.16 Yağız renk varyetesi Dalkır Yurdun çeşitli yerlerinde bu renge Sırtlan, Kaplan, Çizgili de denmektedir. Ana post rengi grimsi boz renktir. Bunun üstünde, yukarıdan aşağıya doğru 1-3 cm genişliğinde, sayıları civarında koyu gri ve koyu kül rengi çizgiler vardır. En çok yetiştirildiği yer Ardahan'ın Damal ve Hanak ilçeleridir. Diğer bölgelerde de görülebilir. 19

43 Fotoğraf 1.17 Dalkır renk varyetesi Erzurum Sarısı Post rengi kızıl, altın veya koyu sarıdır. Yaygın olarak görüldüğü yer Erzurum ve civarıdır. İri yapılı, inatçı ve cesurdurlar. Çok güzel görünüşlü ve asaletli duruşludurlar. Fotoğraf 1.18 Erzurum Sarısı renk varyetesi 20

44 1.5.4 Türk Kars (Kafkas) Çoban Köpeği Bu ırk (Fotoğraf 1.1) başlıca Kars olmak üzere, genellikle Artvin den Giresun a kadar olan dağlık bölge, Van ın kuzey dağlık kesimleri, Erzurum, Ağrı, Ardahan ve Iğdır İlleri arasında kalan bölgede bulunmaktadır. Bu bölgeye komşu, Kafkasya Bölgesinde yetiştirilen Kafkasya Çoban Köpeğinin bölgeye adaptasyonu ile ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu ırka genellikle Kars, Erzurum, Iğdır ve Ağrı civarında "Kıllı", Ardahan'da "Saçaklı", Artvin'de "Tüylü", Giresun da Barak denir. Fotoğraf 1.19 Türk Kars Çoban Köpeği Dış görünüş olarak Kafkasya Çoban Köpeğine çok benzerler. Vücut örtüsü, bölgedeki ağır kış şartlarına uygun olarak, uzun tüylüdür. Fakat kısa tüylülerine de rastlanmaktadır. Genellikle koyu renkler ağır basmak kaydıyla, birkaç rengi birden barındırır. Düz siyah, düz beyaz, kırçıl, kızıl, sarı, kahverengi olmak üzere bir çok renge sahip olabilir. 21

45 Kafa genellikle koyu renklidir. Boyun ile arka bacakların, arka kısmındaki tüyler daha uzundur. Boyun yeleli olduğundan, önden bakılınca daha heybetli ve iri kafalı görülür. Genellikle tek kişiye bağlanma eğilimindedirler. Çevreye karşı fazlaca dost canlısı değillerdir. Havlamaları, Kangallara nazaran daha boğuk, kalın ve kesik kesiktir. Cesaret, sadakat ve çoban köpeği olarak mükemmeldirler. Cidago yükseklikleri genellikle erkeklerde cm, dişilerde cm.dir. Ergin ağırlıkları ise erkeklerde kg, dişilerde kg.dır (Yılmaz 2005) Türk Tazısı Türkiye köpek ırkları içinde hakkında en fazla tarihi doküman olan, fakat sayıca en az olan ırk Türk Tazısı'dır (Fotoğraf 1.8). 16. yüzyıldan kalma bir minyatürde, Kanuni Sultan Süleyman'ın bir şehzadesi, tazı ile avlanırken resmedilmiştir. Türk tazısının, Kırgız Tazısı'ndan geldiği, bunun da Orta Asya'dan Anadolu'ya yapılan göçler esnasında, Türkler tarafından getirildiği iddia edilmektedir. Günümüz tazılarından İran Saluki Tazısı'na benzemektedir fakat ondan daha iridir. Vücut örtüsü rengi her renkte olabilir. Türk Tazısı nın bacakları uzun; vücut ince; tüyleri kısa; kuyruğu ince ve tüysüz; baş ince ve uzun; boyun uzun; göğüs derin ve karın çekiktir. Türk Tazısı, daha çok tavşan ve tilki avının yapıldığı, Orta ve Güney Anadolu'nun sulak yöreleri ile Kars civarında bulunur. Soğuk mevsimlerde sırtına çul veya örtü sarılmak suretiyle üşümemesi için önlem alınır. 22

46 Fotoğraf 1.20 Türk Tazısı (Cafer Tepeli) 1.6 Türkiye de Yetiştirilen Bazı Yöresel Köpek Tipleri Türkiye nin çeşitli yerlerinde, yöresel bazı köpekler bulunmaktadır. Bunların ırk vasfı taşıyıp taşımadıkları konusunda yeterli bilgi yoktur Bozova Köpeği Şanlıurfa nın Bozova İlçesi civarında bulunur. Kökeni hakkında kesin bir bilgi yoktur. İri cüsseli, yörenin sıcak iklim koşullarına uyum sağlamış bir sürü koruma köpeğidir. Bu köpeklerin vücut örtüsü çeşitli renklerde olabilmektedir (Fotoğraf 1.9, 1.10 ve 1.11). Cidago yükseklikleri 70 cm, canlı ağırlıkları yaklaşık olarak 40 kg civarındadır. 23

47 Fotoğraf 1.21 Bozova Köpeği Fotoğraf 1.22 Bozova Köpeği 24

48 1.6.2 Dikkulak Köpeği Kars ve civarı illerde bulunur. Kökeni hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Vücut örtüsü çeşitli renklerde olabilir (Fotoğraf 1.1). Yaklaşık 5-10 kg civarında canlı ağırlığa ve 30 cm civarında cidago yüksekliğe sahiptir. Evlerde bekçi köpeği olarak kullanılmaktadır. Dikkatli, kuşkucu, çocuklara karşı sevecen köpeklerdir. Fotoğraf 1.23 Dikkulak Köpeği 25

49 1.6.3 Karaman Köpeği Daha çok Karaman ve civarındaki illerde, Toros Dağlarındaki yerleşimlerde bulunmaktadır. Vücut örtüsü her renkte olabilir (Fotoğraf 1.13 ve 1.14). Baş alacalı bir renge sahiptir. Cidago yükseklikleri yaklaşık 75 cm, canlı ağırlıkları yaklaşık olarak kg civarındadır. Kökeni hakkında net bir bilgi yoktur. Bir çoğu Orta Asya Çoban Köpeklerine benzemektedir. Yaklaşık 1000 yıl önce Orta Asya dan Anadolu ya gelen Türk Göçü esnasında getirilmiş Orta Asya Çoban Köpeklerinin günümüze ulaşmış bireyleri olabileceği düşünülebilir. Fotoğraf 1.24 Karaman Köpeği 26

50 Fotoğraf 1.25 Karaman Köpeği 1.7 Kangal Köpeğinin Sürü Koruma Köpeği Olarak Esas Yetiştirilme Alanı Sürü koruyucu köpek olarak görev yapan Kangal Köpeklerinin Türkiye deki esas yetiştirilme alanı, Şekil 1.1 de görüldüğü gibidir. Kaba bir sınır çizmek gerekirse, Bolu Dağları, Ilgaz Dağları, Canik Dağları ve Doğu Karadeniz Dağları nın sırt çizgileri, Anadolu nun kuzeyindeki sınırı çizer. Bu sıradağların güneyinde Kangal Köpeği bulunmakta, kuzeyinde ise fazla rastlanmamaktadır. 27

51 Şekil 1.1 Kangal Köpeğinin sürü koruma köpeği olarak esas yetiştirilme alanı Bey Dağları, Toros Dağları, Aladağlar, Bakır Dağı, Berit Dağı, Nurhak Dağları, Güneydoğu Toroslar, Van Gölü ve Aladağ ise Anadolu nun güneyindeki sınırı oluşturmaktadır. Kangal Köpeği bu sıradağ ve dağların kuzeyinde bulunmakta, güneyinde ise çok fazla bulunmamaktadır. Batı da yaklaşık olarak 30 boylamı sınır kabul edilebilir. Eskişehir, Kütahya, Uşak, Denizli ve Burdur da Kangal Köpeği doğal olarak yaşamakta ama bu illerin batısında genellikle sürü koruma köpeği olarak Kangal a rastlanmamaktadır. Doğu da Kangal Köpeğinin doğal yaşama alanı Ardahan, Kars ve Iğdır ın Gürcistan ve Ermenistan sınırına kadar olan bölgeleridir. Kangal Köpeğinin yayılım alanını belirleyen sınırlar kimi yerde çok yumuşak bir geçiş yaparken, kimi yerde de çok sert bir geçiş yapabilmektedir. Örneğin Adana İli ni ele aldığımızda, bu ile bağlı Tufanbeyli ve Saimbeyli ilçelerinde doğal olarak Kangal 28

52 Köpeği bulunurken, Saimbeyli İlçesi nin 20 km güneyindeki Feke İlçesi nde Kangal Köpeği bulunmamaktadır. Çünkü Tufanbeyli ve Saimbeyli İlçeleri nin rakımı yüksek, Feke nin rakımı düşüktür. Aynı şekilde Tufanbeyli ve Saimbeyli İlçeleri nde koyun yetiştiriciliği yapılırken, nemli Akdeniz ikliminin hakim olduğu Feke de koyun yetiştiriciliği yapılmamaktadır. 1.8 Coğrafi Bölgelere Göre Kangal Köpeğinin Köylü Elinde Yetiştirildiği Yerler Kangal Köpeği, Akkaraman Koyun ırkının yoğun olarak yetiştirildiği bölgelerde daha fazla sayıda bulunmaktadır. Buna dayanarak, Kangal Köpeğinin asıl yetiştirme alanının İç Anadolu olduğunu ifade etmek yanlış olmaz Marmara Bölgesi Marmara Bölgesi nde Kangal Köpeğine sürü koruyucu köpek olarak nadiren rastlanmaktadır. Bursa İli ne bağlı Gemlik İlçesi nde Askeri Veteriner Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı ile Karacabey İlçesi nde Karacabey Tarım İşletmesi Müdürlüğü bünyesinde Kangal Köpeğinin toplu olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır. İstanbul başta olmak üzere, şehir merkezlerinde çeşitli sayılarda Kangal Köpeği bulunmaktadır. Fakat bu köpekler, sürü koruma görevi yapmamakta, ev ve işyeri bekçiliği yanında hobi amaçlı olarak da yetiştirilmektedir Ege Bölgesi Bu bölgede, Afyon İli nin tamamı ile, Afyon a komşu Kütahya, Uşak ve Denizli nin; Afyon a yakın bölgelerinde bulunan bazı ilçelerinde Kangal Köpeği yetiştirilmektedir. 29

53 1.8.3 Karadeniz Bölgesi Karadeniz Bölgesi, Doğu-Batı yönünde uzun bir hat boyunca uzanır. Bu Bölge yine Doğu-Batı yönünde Bolu Dağları, Ilgaz Dağları, Canik Dağları ve Doğu Karadeniz Dağları tarafından uzunlamasına ikiye bölünmektedir. Bu dağların kuzeyinde yer alan ve Karadeniz e sahili bulunan, Karadeniz İklimi nin hakim olduğu Düzce, Zonguldak, Bartın, Kastamonu, Sinop, Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin İlleri nde Kangal Köpeği çok az bulunmaktadır. Sadece Kastamonu nun güneyinde yer alan Araç, İhsangazi ve Tosya İlçeleri nde Kangal Köpeği yetiştirilmektedir. Karadeniz e sahil şeridi bulunmayan Bilecik, Gümüşhane ve Bayburt İlleri nde de sürü koruma amaçlı olarak Kangal Köpeği yetiştirilmemekte, buna karşılık geçiş ikliminin hakim olduğu Bolu, Çorum, Amasya, Tokat İlleri nde ise Kangal Köpeği yetiştirilmektedir İç Anadolu Bölgesi. İç Anadolu Bölgesi nin tamamında Kangal Köpeği yetiştirilmektedir. Aslında bu bölgeye Kangal Köpeğinin yatağı veya merkezi diyebiliriz Akdeniz Bölgesi Bu bölge de aynen Karadeniz Bölgesi karakterindedir. Akdeniz Bölgesi ni Doğu-Batı yönünde uzunlamasına kesen Bey Dağları, Toros Dağları, Aladağlar, Bakır Dağı, Berit Dağı ve Maraş Dağları nın kuzeyinde kalan kesimde Kangal Köpeği doğal olarak bulunurken, güneyinde kalan bölgede bulunmamakta veya nadiren rastlanmaktadır. Antalya nın Korkuteli ve Elmalı ilçeleri ve Adana nın Tufanbeyli ve Saimbeyli İlçeleri ile Burdur, Isparta, Kahramanmaraş İllerinde Kangal Köpeği bulunmaktadır. İklimi nemli ve sıcak olan Antalya, Mersin, Adana, Hatay, Osmaniye İlleri nde Kangal Köpeği yetiştirilmemektedir. 30

54 1.8.6 Doğu Anadolu Bölgesi Doğu Anadolu Bölgesi iki farklı bölge olarak göze çarpmaktadır. Van Gölü nün güneyinde yer alan Bitlis, Siirt, Muş, Van, Şırnak ve Hakkari İlleri nde Kangal Köpeği yetiştiriciliği yapılmamaktadır. Bunun belli başlı iki sebebi göze çarpmaktadır. 1. Bu bölgedeki 6 ilde yaşayan vatandaşlarımız çoğunlukla Şafii Mezhebi ne mensuptur. Köpeğin pis ve murdar sayıldığı ve dokunulduğunda abdesti bozduğu kabul edildiğinden, bu bölge insanları köpeğe çok soğuk bakmaktadır. Bu illerde bulunan dağlarda çok sayıda kurt yaşamasına ve sürülere zaman zaman önemli kayıplar vermesine rağmen, sürü yanında sürü koruyucu köpek yetiştiriciliği yaygın değildir. 2. Daha zayıf bir sebep olmakla beraber, bu bölgede yaşayan yetiştiriciler, koyunun vücut örtüsü rengi ile sürü koruyucu köpeğin vücut örtüsü rengi arasında bir uyum gözetme eğilimindedirler. Bu bölgede yer alan 6 ildeki koyun sayısı yaklaşık olarak 4 milyon baştır. Bunun yaklaşık %90 ı Morkaraman Koyunu dur (Anonim 2006c). Buradaki koyun yetiştiricileri, koyunun vücut örtüsü rengi ile sürü koruyucu köpeğin vücut örtüsü rengi arasında bir uyum gözetme eğilimindedirler. Kahverengi vücut örtülü koyunların yanında, genellikle köpek yetiştirmemekte veya değişik renklerde küçük yapılı köpekler tercih edilmektedir. Doğu Anadolu daki askeri birlikler ve jandarma karakollarının bir çoğunda Kangal Köpeği bulunmaktadır. Askeri birliklerin korunması amacıyla yetiştirilen Kangal Köpekleri, İç Anadolu nun çeşitli illerinden getirilmiştir. Jandarma Genel Komutanlığı na bağlı Nevşehir Jandarma Köpek Eğitim Merkezi (JAKEM) nde eğitilen bu köpekler, daha sonra Doğu ve Güneydoğu Anadolu daki askeri birliklere sevk edilmektedir. 31

55 1.8.7 Güneydoğu Anadolu Bölgesi 500 metre civarında rakıma ve hafif yükseltilere sahip bu bölgede, yazlar çok sıcaktır. Bu bölgede de, Şanlıurfa nın Siverek İlçesi dışındaki illerde Kangal Köpeği yetiştirilmemektedir. Bu bölgede yaşayan vatandaşlarımız da Şafii Mezhebi ne mensuptur. Köpek necis sayıldığı ve dokunulduğunda abdesti bozduğu için, bu bölge insanı sürü koruyucu köpek yetiştirmemektedir. Sadece Şanlıurfa nın Bozova İlçesi ve civarında Bozova Köpeği olarak adlandırabileceğimiz yerel bir köpek tipi yetiştirilmektedir. Şanlıurfa nın Siverek İlçesi özel bir durum arz etmektedir. Ellerinde yaklaşık olarak bir milyon baş koyun bulunan göçer aşiretler, kışı Siverek yakınlarındaki Karacadağ Bölgesi nde geçirmekte, yaz mevsiminde ise ağırlıklı olarak Bingöl ün Karlıova İlçesi, daha az olmakla beraber yine Bingöl ün Solhan İlçesi ne göç etmektedirler. Bu aşiretlerin sürülerinde çok miktarda Kangal Köpeği bulunmaktadır. Güneydoğu Anadolu daki askeri birliklerde de Kangal Köpeği bulunmaktadır. Jandarma Genel Komutanlığı na bağlı Nevşehir Jandarma Köpek Eğitim Merkezi (JAKEM) nde eğitilen bu köpekler, daha sonra Güneydoğu Anadolu da bulunan askeri birliklere gönderilmektedir. 1.9 Çalışmanın Amacı Anadolu, Asya ile Avrupa arasında coğrafi olarak bir köprü şeklinde yer alır. Anadolu aynı zamanda, bu iki kıta arasında yaşanan yoğun bir kültür trafiğine de köprü vazifesi görmüştür. Kangal Köpeği başlıca, Akkaraman Koyunu yetiştiriciliğinin yoğun olduğu İç Anadolu Bölgesinde yetiştirilir. Bu bölgenin haricinde, tüm Türkiye genelinde, koyunculuğun yoğunlaştığı bölge ve yörelerde de Kangal Köpeği yetiştirilmektedir. 32

56 Türkiye de Kangal Köpeği esas olarak sürü koruyucu olarak, koyun yetiştiricileri tarafından yetiştirilmekte ise de, ev ve işyeri koruma amacıyla veya pet hayvanı olarak da tercih edilmektedir. Ayrıca kimi devlet kuruluşlarında da toplu yetiştiricilik yapılmaktadır. Kangal Köpeği, Türkiye nin önemli bir gen kaynağıdır. Bu ırkın morfolojik özelliklerinin belirlenmesi, ilerideki yıllarda yapılacak çalışmalara ışık tutacağı gibi, ırkın tanımlanmasına da katkı sağlayacaktır. Bugüne kadar yapılan tüm araştırmalarda Kangal Köpeği ile ilgili olarak elde edilen morfolojik özellikler, Kangal Köpeğinin toplu olarak yetiştirildiği kurum ve kuruluşlarda tespit edilmiştir. Yetiştirici elinde bulunan Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri üzerine herhangi bir bilimsel çalışma yapılmadığı gibi, bu köpekler hakkında yeterli bilgi de bulunmamaktadır. Bu çalışmada, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı na bağlı bazı tarım işletmelerinde, bazı üniversitelerde ve özel yetiştiricilerin ellerindeki mevcut, koyun ve keçi sürülerini koruma amaçlı olarak bulundurulan Kangal ırkı köpeklere ait morfolojik özelliklerin tespiti amaçlanmıştır. 33

57 2. LİTERATÜR ÖZETLERİ Doğal yerli gen kaynağımız olan Kangal Köpeğini konu alan araştırmaların sayısı oldukça sınırlıdır. Yurt dışından FCI, Amerikan Kennel Club ve British Kennel Club tarafından Kangal Köpeğinin çeşitli vücut ölçüleri ve diğer bazı özellikleri bildirilmektedir. Fakat bu veriler sadece Kangal Köpeğine ait değildir. Yarım asra yakın bir süredir, Kangal Köpeği ile diğer bazı ırklardan ve ırkı belli olmayan köpeklerden oluşan bir topluluk, yurt dışında Anadolu Çoban Köpeği olarak tanınmaktadır. Bu nedenle, Anadolu Çoban Köpeği, Kangal Köpeğinin karşılığı olarak kabul edilemez. Buna bağlı olarak, söz konusu kuruluşların verilerinin dikkate alınması uygun bulunmamaktadır. Yine aynı şekilde, daha önce yapılmış araştırma sonuçlarının bildirildiği bazı çalışmalarda; Palmer (1981), Ancona (1985) ve Czartoryska (1984) nın bildirdiği bazı literatür bilgileri kullanılmıştır (Altıner 1998, Tepeli 1996). Bu kişilerin üzerinde çalıştığı köpekler, Kangal Köpeği değil, Anadolu Çoban Köpeği olduğundan, bu literatür bilgileri de dikkate alınmamıştır. Kangal Köpeğinin morfolojik özelliklerinin belirlenmesine yönelik az sayıdaki çalışmadan ilki, Kırmızı (1991) tarafından yürütülen Türk Çoban Köpeği ve Alman Çoban Köpeğinin; döl verimi, büyütülen yavru oranı, büyüme ve vücut ölçüleri yönünden karşılaştırılması konulu doktora çalışmasıdır. Gemlik Askeri Veteriner Okulu Komutanlığı Köpek Üretim ve Eğitim Bölümü nde 1982 ile 1990 yılları arasında yetiştirilen 86 Türk Çoban Köpeği ve 249 Alman Çoban Köpeği, bu çalışmanın materyalini oluşturmuştur. Yıldız ve arkadaşları (1993), Türk Çoban Köpeklerinin baş ölçümleri üzerine bir araştırma yapmışlardır. Bu çalışmada; Gemlik Askeri Veteriner Araştırma Merkez ve Eğitim Merkez Komutanlığı, Köpek Eğitim ve Üretim Bölümü nden sağlanan 1, 2 ve 3 yaşlı 60 baş Türk Çoban ve Alman Çoban Köpeği, materyal olarak kullanılmıştır. 34

58 Özbeyaz (1994) ise Kangal Köpeklerinde bazı morfolojik özellikler üzerine bir çalışma yapmıştır. Çalışmada, Gemlik Askeri Veteriner Okulu nda saf olarak yetiştirilen 35 baş erkek ve 24 baş dişi olmak üzere, toplam 59 baş, 2 yaş ve üzeri ergin Kangal Köpeği kullanılmıştır. Gönül (1996) Gemlik Askeri Veteriner Okulu ve Eğitim Merkez Komutanlığı nda yetiştirilen 202 baş Türk Çoban Köpeği ve 464 baş Alman Çoban Köpeğinin başlıca morfolojik özellikleri ile bu genotiplerin karşılaştırmalı eğitim performansları üzerine bir doktora çalışması gerçekleştirmiştir. Tepeli (1996) Kangal ırkı çoban köpeklerinde büyüme, bazı vücut özellikleri ve döl verimi özelliklerinin belirlenmesi konulu bir doktora çalışması yapmıştır. Tepeli bu çalışmasında, Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Araştırma ve Uygulama Çiftliği şartlarında büyütülen 57 baş Kangal Köpeğini incelemiştir. Özcan ve Altınel (1997) Gemlik Askeri Veteriner Okul Komutanlığı bünyesinde yetiştirilen 45 baş Kangal Köpeği ve 63 baş Alman Çoban Köpeğinin bazı morfolojik özellikleri üzerine çalışmışlardır. Altıner (1998) Ulaş Tarım İşletmesi nde yetiştirilen 32 ergin dişi 167 yavru Kangal Köpeğinde döl verimi, yaşama gücü, büyüme ve vücut ölçülerine ait özelliklerin araştırılması konulu bir doktora çalışması gerçekleştirmiştir. Yine Tepeli ve Çetin (2003) tarafından Kangal ve Akbaş ırkı Türk Çoban Köpeklerinin baş ölçüleri üzerine bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada; bir yaşlı 33 baş Kangal ve 30 baş Akbaş ırkı Türk Çoban Köpeğinin 4 farklı baş ölçüsü üzerinde durulmuştur. 35

59 Kangal Köpek ırkının morfolojik özelliklerine yönelik olarak yürütülmüş olan ve yukarıda belirtilen az sayıdaki araştırmada elde edilmiş olan sonuçlar aşağıda çeşitli alt başlıklar altında özetlenmiştir. 2.1 Canlı Ağırlık Kangal Köpeği ağır ırklar grubunda yer almaktadır. Çeşitli kaynaklarda bu ırk için verilen ergin canlı ağırlık değerleri farklıdır. Yurt dışında Kangal Köpeği FCI tarafından ayrı bir ırk olarak tanınmamaktadır. Bu yüzden Anadolu Çoban Köpeği olarak verilen canlı ağırlık değerleri, Kangal Köpeğini temsil etmemektedir. Türkiye de Kangal Köpeği ile ilgili çalışmalarda bildirilen canlı ağırlık değerleri Çizelge 2.1 de özetlenmiştir. Çizelge 2.1 Kangal Köpeğinin canlı ağırlığı ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Genel (kg) Erkek (kg) Dişi (kg) Kırmızı (1991) Yıldız vd. (1993) 31.8 (1 yaşlılarda) 33.5 (2 yaşlılarda) 45.5 (3 yaşlılarda) Özbeyaz (1994) Gönül (1996) Tepeli (1996) 37.0 (1 yaşlılarda) Altıner (1998) 43.6 (1 yaşlılarda) 34.4 (1 yaşlılarda) 36

60 2.2 Vücut Ölçüleri Cidago yüksekliği Çeşitli araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen beş adet araştırmada bildirilen cidago yüksekliği değerleri Çizelge 2.2 de görülmektedir. Çizelge 2.2 Kangal Köpeğinin cidago yüksekliği ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Genel (cm) Erkek (cm) Dişi (cm) Kırmızı (1991) Özbeyaz (1994) Gönül (1996) (2-8 yaşlılarda) (2-8 yaşlılarda) Tepeli (1996) 68.9 (1 yaşlılarda) Altıner (1998) 70.3 (1 yaşlılarda) 57.9 (1 yaşlılarda) Sağrı yüksekliği Sağrı yüksekliği ile ilgili değerlerin yer aldığı araştırma sayısı üç adettir. Bu çalışmalarda bildirilen değerler Çizelge 2.3 de verilmiştir. Çizelge 2.3 Kangal Köpeğinin sağrı yüksekliği ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Özbeyaz (1994) Tepeli (1996) 72.6 (1 yaşlılarda) 68.2 (1 yaşlılarda) Özcan vd. (1997)

61 2.2.3 Vücut uzunluğu Araştırıcıların tespit ettiği, vücut uzunluğuna ilişkin bildirişler, Çizelge 2.4 de görülmektedir. Çizelge 2.4 Kangal Köpeğinin vücut uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Kırmızı (1991) Gönül (1996) (2-8 yaşlılarda) (2-8 yaşlılarda) Tepeli (1996) 65.6 (1 yaşlılarda) 61.5 (1 yaşlılarda) Özcan vd. (1997) Altıner (1998) Bacak uzunluğu Bacak uzunluğunun bildirildiği bir tek araştırma bulunmaktadır. Araştırma sonucu Çizelge 2.5 de görüldüğü gibidir. Çizelge 2.5 Kangal Köpeğinin bacak uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Özbeyaz (1994) Ön incik çevresi Ön incik çevresi ile ilgili değerlerin bildirildiği araştırmalar dört adettir. Bu araştırmadaki bildirişler, Çizelge 2.6 ile verilmiştir. 38

62 Çizelge 2.6 Kangal Köpeğinin ön incik çevresi ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Kırmızı (1991) Gönül (1996) (2-8 yaşlılarda) (2-8 yaşlılarda) Tepeli (1996) 13.5 (8 aylıklarda) 13.0 (8 aylıklarda) Özcan vd. (1997) Göğüs çevresi Kangal Köpeğinin göğüs çevresi değerlerine dört ayrı çalışmada rastlanmıştır. Çizelge 2.7 de, bu çalışmalarda bildirilen değerler verilmektedir. Çizelge 2.7 Kangal Köpeğinin göğüs çevresi ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Özbeyaz (1994) Gönül (1996) (2-8 yaşlılarda) (2-8 yaşlılarda) Tepeli (1996) 82.6 (1 yaşlılarda) 78.2 (1 yaşlılarda) Özcan vd. (1997) Göğüs derinliği İki farklı çalışmada göğüs derinliği bildirilmektedir. Bunlar, Çizelge 2.8 de görüldüğü gibidir. Çizelge 2.8 Kangal Köpeğinin göğüs derinliği ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Tepeli (1996) 24.7 (1 yaşlılarda) 23.0 (1 yaşlılarda) Özcan vd. (1997)

63 2.2.8 Arka göğüs genişliği Çizelge 2.9 da, arka göğüs genişliği değerinin yer aldığı üç araştırmanın sonuçları görülmektedir. Çizelge 2.9 Kangal Köpeğinin arka göğüs genişliği ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Gönül (1996) Tepeli (1996) 28.3 (1 yaşlılarda) 27.3 (1 yaşlılarda) Özcan vd. (1997) Karın genişliği Karın genişliği ile ilgili olarak yapılmış bir bildirişe rastlanmamıştır Sağrı genişliği Sağrı genişliğine değinilen iki çalışmaya rastlanmış ve çalışma sonuçları Çizelge 2.10 da verilmiştir. Çizelge 2.10 Kangal Köpeğinin sağrı genişliği ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Tepeli (1996)d 19.9 (1 yaşlılarda) 18.4 (1 yaşlılarda) Özcan vd. (1997)

64 Baş uzunluğu Beş farklı çalışmada kulak uzunluğu bildirilmektedir. Araştırma sonuçları Çizelge 2.11 de görüldüğü gibidir. Çizelge 2.11 Kangal Köpeğinin baş uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Genel (cm) Erkek (cm) Dişi (cm) Yıldız vd. (1993) 26.4 (1 yaşlılarda) 26.6 (2 yaşlılarda) 29.0 (3 yaşlılarda) Özbeyaz (1994) Tepeli (1996) 28.3 (1 yaşlılarda) 27.3 (1 yaşlılarda) Özcan vd. (1997) Tepeli ve Çetin (2003) Baş çevresi İki çalışmada baş çevresi değeri bildirilmektedir ve buna ilişkin sonuçlar Çizelge 2.12 de verilmiştir. Çizelge 2.12 Kangal Köpeğinin baş çevresi ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Tepeli (1996) 47.7 (1 yaşlılarda) 46.2 (1 yaşlılarda) Tepeli ve Çetin (2003)

65 Baş genişliği Kangal Köpeğinin baş genişliğinin verildiği tek bir araştırmaya rastlanmış ve buna ilişkin sonuç Çizelge 2.13 de sunulmuştur. Çizelge 2.13 Kangal Köpeğinin baş genişliği ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Yıldız vd. (1993) Genel (cm) 12.4 (1 yaşlılarda) 12.9 (2 yaşlılarda) 14.6 (3 yaşlılarda) Yüz uzunluğu Çizelge 2.14 de, yüz uzunluğu ile ilgili olarak yapılmış üç araştırma sonucu verilmektedir. Çizelge 2.14 Kangal Köpeğinin yüz uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Genel (cm) Erkek (cm) Dişi (cm) Yıldız vd. (1993) 13.3 (1 yaşlılarda) 13.3 (2 yaşlılarda) 13.5 (3 yaşlılarda) Tepeli (1996) 12.2 (8 aylıklarda) 11.5 (8 aylıklarda) Tepeli ve Çetin (2003) Kulak uzunluğu Kulak uzunluğu ile ilgili değerlere rastlanan üç araştırma ve elde edilen sonuçlar, Çizelge 2.15 de görülmektedir. 42

66 Çizelge 2.15 Kangal Köpeğinin kulak uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Özbeyaz (1994) Tepeli (1996) 12.8 (8 aylıklarda) 12.2 (8 aylıklarda) Özcan vd. (1997) Kuyruk uzunluğu İki ayrı çalışmada kuyruk uzunluğu değeri bildirilmektedir. Bu çalışmaların sonucu Çizelge 2.16 da verildiği gibidir. Çizelge 2.16 Kangal Köpeğinin kuyruk uzunluğu ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (cm) Dişi (cm) Tepeli (1996) 54.5 (1 yaşlılarda) 51.5 (1 yaşlılarda) Özcan vd. (1997) Vücut İndeksleri Vücut indeksi Çizelge 2.17 de, vücut indeksi değerleri verilen üç araştırma ve verilen değerler görülmektedir. Çizelge 2.17 Kangal Köpeğinin vücut indeksi ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Erkek (%) Dişi (%) Kırmızı (1991) 9.5/ Gönül (1996) 8.6/10 (2-8 yaşlılarda) 9.4/10 (2-8 yaşlılarda) Özcan (1997) 8.6/10 8.5/10 43

67 2.3.2 Bacak indeksi Daha önce bacak indeksi ile ilgili olarak yapılmış bir araştırmaya rastlanmamıştır Baş indeksi Baş indeksi ile ilgili olarak yapılmış araştırma sayısı bir adettir ve sonuçları Çizelge 2.18 de sunulmuştur. Çizelge 2.18 Kangal Köpeğinin baş indeksi ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Genel (%) Yıldız (1993) 46.8 (1 yaşlılarda) 48.4 (2 yaşlılarda) 50.4 (3 yaşlılarda) Yüz indeksi Yüz indeksi ile ilgili değerlerin bulunduğu tek bir çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmaya ait sonuçlar, Çizelge 2.19 da verildiği gibidir. Çizelge 2.19 Kangal Köpeğinin yüz indeksi ile ilgili literatür bildirişleri Araştırıcı Genel (%) Yıldız (1993) 92.8 (1 yaşlılarda) 96.5 (2 yaşlılarda) (3 yaşlılarda) 44

68 2.3.5 Burun indeksi Daha önce burun indeksi ile ilgili olarak yapılmış araştırma veya yayına rastlanmamıştır. 2.4 Vücut Açıları Ön pati açısı Ön pati ekseninin, düşey doğrultu ile yaptığı açı olan ön pati açısı ile ilgili olarak daha önce yayımlanmış herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır Arka pati açısı Arka pati ekseninin, düşey doğrultu ile yaptığı açı olan arka pati açısı ile ilgili herhangi bir çalışma veya yayın bulunmamaktadır Omuz açısı Scapula (Kürek) Kemiği ile Humerus Kemiği nin yaptığı açı olan omuz açısı ile ilgili herhangi çalışma yoktur Sağrı açısı Femur Kemiği ile Fibia ve Tibia kemik ikilisinin yaptığı açı olan sağrı açısı ile ilgili herhangi bir literatüre veya yayına rastlanmamıştır. 45

69 3. MATERYAL ve YÖ TEM 3.1 Materyal Çalışmanın materyalini; yetiştirici elinde bulunan ve sürü koruma amacıyla yetiştirilen Kangal Köpekleri ile toplu olarak Kangal Köpeği yetiştirilen kamu kuruşları yanında, özel yetiştirici işletmelerinde toplu olarak bulunan Kangal Köpekleri oluşturmuştur. Kangal Köpeklerine ulaşmak için, Adana, Adıyaman, Afyon, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ankara, Antalya, Bingöl, Burdur, Bursa, Çankırı, Denizli, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Isparta, Kahramanmaraş, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, İçel, Nevşehir, Niğde, Sivas, Şanlıurfa, Şırnak, Tokat, Tunceli, Uşak, Van, Yozgat olmak üzere 41 il taranmıştır. 39 ile bağlı 69 ilçedeki 119 köydeki toplam 198 özel yetiştirici elindeki 477 Kangal Köpeği; Ankara, Bursa, Eskişehir, Manisa, Sivas ve Tokat ta 11 ilçedeki 13 ayrı ticari köpek çiftliğinde 180 adet; Ankara, Bursa, Konya ve Sivas ta 6 ayrı kamu kuruluşunda yetiştirilen 78 adet olmak üzere toplam 735 adet Kangal Köpeğinden veriler toplanmıştır. Veriler toplanırken, yetiştirici elindeki Kangal Köpeklerinin sürü koruma amaçlı yetiştirilenlerden olmasına özen gösterilmiştir. Bu yüzden tüm sahil şeritleri ile Trakya ve Marmara Bölgelerinde köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden veri toplanmamıştır. Kangal Köpeğinin köylü elinde sürü koruyucu köpek olarak görev yaptığı bölge, Şekil 1.1 ile gösterilmiştir. Verilerin toplanmasında, bu bölge sınırları içinde kalmaya çalışılmıştır Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri Köylerde sürü korumada kullanılan köpeklerden elde edilen verilere ilişkin bilgiler, Çizelge 3.1 de verilmiştir. 46

70 Çizelge 3.1 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden veri toplama bilgileri Sıra İl İlçe (Adet) Köy (Adet) Yetiştirici (Adet) Köpek (Adet) Veri Toplama Tarihi 1 Adana Haziran Adıyaman Haziran Afyon Kasım Ağrı Nisan Aksaray Aralık Amasya Nisan Ankara Nisan Antalya Kasım Bingöl Haziran Burdur Kasım Çankırı Nisan Çorum Nisan Denizli Mayıs Diyarbakır Aralık Elazığ Nisan Erzincan Nisan Erzurum Nisan Eskişehir Mayıs Gaziantep Aralık Isparta Mayıs K.maraş Aralık Karaman Mayıs Kayseri Mayıs Kırıkkale Nisan Kırşehir Mayıs Konya Haziran Kütahya Mayıs Malatya Nisan İçel Haziran Nevşehir Mayıs Niğde Mayıs Sivas Haziran Şanlıurfa Haziran Şırnak Nisan Tokat Nisan Tunceli Haziran Uşak Mayıs Van Nisan Yozgat Nisan 2006 Toplam Özel ticari çiftliklerde yetiştirilen Kangal Köpekleri 47

71 Çizelge 3.2 de, özel ticari işletmelerde yetiştirilen köpeklere ait bilgiler verilmiştir. Çizelge 3.2 Özel ticari çiftliklerde yetiştirilen köpeklere ait veri derleme bilgileri Sıra İl (Adet) İlçe Adres Köpek (Adet) Veri Toplama Tarihi 1 Ankara Çubuk Büğdüz Köyü Nisan Ankara Gölbaşı Yavrucak Mahallesi Nisan Ankara Haymana Çayraz Köyü Nisan Bursa Karacabey Çingençeşme Mevkii Mayıs Bursa Orhangazi Bursa Yolu Mevkii Mayıs Eskişehir Merkez OSB 8. Cadde Mayıs Manisa Akhisar Manisa Yolu Mevkii Haziran Sivas Kangal Kargakalesi Köyü Haziran Sivas Merkez Erzincan Yolu Mevkii Haziran Sivas Şarkışla Sivas Yolu Mevkii Haziran Sivas Şarkışla Sivas Yolu Mevkii Haziran Tokat Zile Güvercinlik Mevkii Nisan Tokat Zile Turhal Yolu Mevkii Nisan 2006 Toplam Kamu işletmelerinde yetiştirilen Kangal Köpekleri Toplu yetiştiricilik yapan kamu işletmeleri ve veri toplama bilgileri, aşağıda Çizelge 3.3 de verilmiştir. Çizelge 3.3 Toplu yetiştiricilik yapan kamu işletmelerine ait veri derleme bilgileri Sıra İl İlçe Yetiştirici Köpek (Adet) Veri Topl. Tarihi 1 Ankara Merkez AOÇ Hayvanat Bahçesi 1 29 Haz Bursa Gemlik Gemlik Ask. Vet. Okul Kom Mayıs 06 3 Bursa Karacabey Karacabey Tarım İşletmesi Mayıs 06 4 Konya Merkez Selçuk Ü. Veteriner Fak Haz Sivas Merkez Cumhuriyet Ü.Veteriner Fak Haz Sivas Ulaş Ulaş Tarım İşletmesi Haz. 06 Toplam Yöntem 48

72 3.2.1 Canlı ağırlığın belirlenmesi Kangal Köpeklerinin ağırlıkları, 100 grama kadar hassas, 60 kg tartabilen kantar ile alınmıştır. Ancak, Gemlik Askeri Veteriner ve Eğitim Merkez Okul Komutanlığı (GAVOK), Karacabey Tarım İşletmesi, Konya Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi ve Ulaş Tarım İşletmesi ndeki köpekler, bu kuruluşlara ait hassas tartı aletleri ile tartılmışlardır. Ayrıca, yetiştirici elinde bulunan Kangal Köpeklerinden, 60 kg.ın üstünde gelen birkaç adet köpek, en yakın yerleşim yerinden sağlanan elektronik kantarlarla tartılmışlardır. Kangal Köpeklerinin ağırlıkları, Fotoğraf 3.1 de görüldüğü şekilde belirlenmiştir (Kırmızı 1991, Gönül 1996, Tepeli 1996, Altıner 1998). Fotoğraf 3.1 Arazide köpek tartımı Vücut ölçülerinin belirlenmesi 49

73 Kangal Köpeği nin vücut ölçülerinin belirlenmesi amacıyla, vücudun 21 farklı bölgesinden veri toplanmıştır. Bu veriler toplanırken, küçükbaş koyunlar için kullanılan ölçme bastonu (Fotoğraf 3.2) ve ölçme pergeli (Fotoğraf 3.4) ile ölçme bastonu yerine de kullanılabilecek özel yapım ölçme şeridi (Fotoğraf 3.3) kullanılmıştır. Fotoğraf 3.2 Ölçme bastonu Fotoğraf 3.3 Ölçme bastonu yerine kullanılabilecek özel yapım ölçme şeridi 50

74 Fotoğraf 3.4 Ölçme pergeli Vücut ölçülerinin alındığı bölgeler ve ölçülerin alınışı, aşağıda alt başlıklar altında açıklanmıştır Cidago yüksekliği Cidago yüksekliği, cidagodan, yere kadar olan düşey mesafe olup, ölçme bastonu veya Fotoğraf 3.3 de görülen özel şerit metre kullanılarak, Fotoğraf 3.5 de görüldüğü şekilde belirlenmiştir (Kırmızı 1991, Gönül 1996, Tepeli 1996, Altıner 1998). Fotoğraf 3.5 Cidago yüksekliği ölçümü Sağrı yüksekliği 51

75 Sağrı yüksekliği, sacrumun en yüksek noktasından yere kadar olan düşey mesafe olup, ölçme bastonu ile Fotoğraf 3.6 da görüldüğü şekilde belirlenmiştir (Tepeli 1996). Fotoğraf 3.6 Sağrı yüksekliği ölçümü Vücut uzunluğu Vücut uzunluğu, Caput humerinin ön yüzü ile, tuber ishiadicum arasındaki mesafe olup, ölçme bastonu ile Fotoğraf 3.7 de görüldüğü şekilde belirlenmiştir (Kırmızı 1991, Gönül 1996, Tepeli 1996, Altıner 1998). Fotoğraf 3.7 Vücut uzunluğu ölçümü Bacak uzunluğu 52

76 Sternum dan yere kadar olan düşey mesafe olup, özel şerit metre ile Fotoğraf 3.8 de görüldüğü şekilde belirlenmiştir. Fotoğraf 3.8 Bacak uzunluğu ölçümü Ön incik çevresi Ön incik çevresi, metacarpusların en ince noktasından alınan çevre ölçüsüdür. Özel şerit metre (Fotoğraf 3.9) ile ölçülmüştür (Kırmızı 1991, Gönül 1996, Tepeli 1996). Fotoğraf 3.9 Ön incik çevresi ölçümü Göğüs çevresi 53

77 Göğüs Çevresi, scapulaların hemen arkasından alınan çevre ölçüsü olup, Fotoğraf 3.10 da görüldüğü şekilde özel şerit metre ile alınmıştır (Gönül 1996, Tepeli 1996). Fotoğraf 3.10 Göğüs çevresi ölçümü Göğüs derinliği Sternum ile cidago bölgesi arasındaki dikey mesafe olup, Fotoğraf 3.11 de görüldüğü şekilde ölçme bastonu ile belirlenmiştir (Tepeli 1996). Fotoğraf 3.11 Göğüs derinliği ölçümü Arka göğüs genişliği 54

78 Her iki caput humeri nin hemen arkasındaki yatay mesafe olup, ölçme bastonu ile Fotoğraf 3.12 de görüldüğü şekilde alınmıştır (Tepeli 1996). Fotoğraf 3.12 Arka göğüs genişliği ölçümü Karın genişliği Her iki son kaburga kemiğinin bitimindeki yatay mesafe olup, ölçme bastonu ile Fotoğraf 3.13 de görüldüğü şekilde alınmıştır. Fotoğraf 3.13 Karın genişliği ölçümü Sağrı genişliği 55

79 Sağ ve sol tuber coxae lar arasındaki yatay mesafe olup, ölçme pergeli ile Fotoğraf 3.14 de görüldüğü şekilde belirlenmiştir (Tepeli 1996). Fotoğraf 3.14 Sağrı genişliği ölçümü Baş uzunluğu Baş uzunluğu, Crista occipitalisten, incisivum a kadar olan mesafe olup, özel şerit metre ile Fotoğraf 3.15 de görüldüğü şekilde alınmıştır (Tepeli 1996). Fotoğraf 3.15 Baş uzunluğu ölçümü Baş çevresi 56

80 Baş çevresi, her iki Arcus zygomaticusun en geniş yerinden alınan çevre ölçüsü olup, özel şerit metre ile Fotoğraf 3.16 da görüldüğü şekilde alınmıştır (Tepeli 1996). Fotoğraf 3.16 Baş çevresi ölçümü Baş genişliği Her iki arcus zygomaticus un en geniş yerinden alınan yatay ölçme olup, Fotoğraf 3.17 de görüldüğü şekilde ölçme pergeli ile alınmıştır. Fotoğraf 3.17 Baş genişliği ölçümü Yüz uzunluğu 57

81 Yüz uzunluğu, her iki göz arasındaki orta noktadan, incisivuma kadar olan mesafe olup, Fotoğraf 3.18 de görüldüğü şekilde özel şerit metre ile alınmıştır (Tepeli 1996). Fotoğraf 3.18 Yüz uzunluğu ölçümü Kulak uzunluğu Kulak uzunluğu, kulağın ucundan başa birleşme hattına kadar olan ve dış taraftan alınan mesafe olup, Fotoğraf 3.19 da ki gibi özel şerit metre ile alınmıştır (Tepeli 1996). Fotoğraf 3.19 Kulak uzunluğu ölçümü Kuyruk uzunluğu 58

82 Kuyruk ucu ile kuyruk sokumu arasındaki mesafe olup, Fotoğraf 3.20 de görüldüğü şekilde özel şerit metre ile belirlenmiştir (Tepeli 1996). Fotoğraf 3.20 Kuyruk uzunluğu ölçümü Vücut indekslerinin hesaplanması Vücut indeksi Cidago yüksekliğinin, vücut uzunluğuna (%) oranıdır. Aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır: Vücut indeksi (%) = (Cidago yüksekliği / Vücut uzunluğu) x Bacak indeksi Bacak uzunluğunun, cidago yüksekliğine (%) oranıdır. Aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır: Bacak indeksi (%) = (Bacak Uzunluğu / Cidago yüksekliği) x Baş indeksi 59

83 Baş genişliğinin, baş uzunluğuna (%) oranıdır. Aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır: Baş indeksi (%)= (Baş Genişliği / Baş Uzunluğu) x Yüz indeksi Baş genişliğinin, yüz uzunluğuna (%) oranıdır. Aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır: Yüz indeksi (%) = (Baş Genişliği / Yüz Uzunluğu) x Burun indeksi Yüz uzunluğunun, baş uzunluğuna (%) oranıdır. Aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır: Burun indeksi (%) = (Yüz Uzunluğu / Baş Uzunluğu) x Çeşitli vücut açılarının belirlenmesi Kangal Köpeği nin vücut organlarının açılarının belirlenmesi amacıyla, vücudun 4 farklı bölgesinde ölçüm yapılmıştır. Bu verilerin toplanmasında, köpeklerin dijital fotoğraf makinesi ile çekilmiş fotoğraflarından yararlanılmış; açılar, açı ölçer ile fotoğraflar üzerinden tespit edilmiştir (Fotoğraf 3.21). 60

84 Fotoğraf 3.21 Çeşitli vücut açılarının ölçümü (a: ön pati açısı, b: arka pati açısı, c: omuz açısı ve d: sağrı açısı) Vücut ölçülerinin alındığı bölgeler ve ölçümleme yöntemleri ile ilgili bilgiler, aşağıda kendi alt başlıklarında açıklanmıştır Ön pati açısı Ön pati ekseninin, düşey doğrultu ile yaptığı açıdır. Fotoğraf 3.21 de a ile gösterilmiştir Arka pati açısı Arka pati ekseninin, düşey doğrultu ile yaptığı açı olup, Fotoğraf 3.21 de b ile gösterilmiştir. 61

85 Omuz açısı Scapula ile Humerus Kemiği nin yaptığı açıdır. Fotoğraf 3.21 de c ile gösterilmiştir Sağrı açısı Femur ile Fibia ve Tibia kemik ikilisinin yaptığı açıdır. Fotoğraf 3.21 de d ile gösterilmiştir Veri kayıt formu Elde edilen veriler, Çizelge 3.4 de görülen Veri Kayıt Formuna kaydedilmiştir İstatistik analizler Elde edilen verilerin istatistik analizlerinde önem kontrolü için, Minitab Release 13.0 Statistical Software programı kullanılarak Varyans Analizleri gerçekleştirilmiştir. Gruplar arasındaki farklılıkların önem kontrolü için Duncan Metodu kullanılmıştır (Anonim 2006a). Analizlerde, Kangal Köpeklerinin yaşı Kovaryant olarak alınmıştır. Elde edilen Varyans Analizi sonuçlarında, her özellik için yaş kovaryantının etkisi önemli olması durumunda yaş kovaryantına göre düzeltilmiş ortalamalar gözetilmiştir. Bulgular bölümünde, yaş kovaryantı etkisinin önemli olduğu özellikler belirtilmiştir. İlk aşamada köylü elinde, özel yetiştirici ve resmi kurum olmak üzere, 735 Kangal Köpeğinin hepsi cinsiyet (erkek ve dişi), işletme şekli (köylü, özel yetiştirici ve resmi kurum), coğrafi bölge (Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu, İç Anadolu, Karadeniz, Marmara), yerel bölge (Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgeler) ve vücut örtüsü rengi (Boz, Dalkır, Erzurum Sarısı, Kırçıl ve Yağız) için analiz edilmiştir. Türkiye Kangal Köpeği Populasyonunu temsil eden gerçek kısım; köylü elindeki, sürü koruma amaçlı olarak yetiştirilen Kangal Köpekleridir. Bu yüzden, köylü elinde ki 477 adet Kangal Köpeği; coğrafi bölge (Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu, İç Anadolu ve Karadeniz) ve yerel bölge (Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgeler) yönünden ayrıca analiz edilmiştir. 62

86 Çizelge 3.4 Veri Kayıt Formu İli İlçesi Köpeğin sahibine ait bilgiler Adı Cinsiyeti Köpeğe ait bilgiler Köyü/Mah. Yaşı Diş: Yet.Bilgisi: Adı Telefonu Adresi Resim no Vücut örtüsü Rengi Baş: Vücut: Canlı ağırlık Cidago yüksekliği Sağrı yüksekliği Vücut uzunluğu Bacak uzunluğu Ön incik çevresi Göğüs çevresi Göğüs derinliği Arka göğüs genişliği Karın Genişliği Sağrı genişliği Baş uzunluğu Baş çevresi Baş genişliği Yüz uzunluğu Kulak uzunluğu Kuyruk uzunluğu Ön pati açısı Arka pati açısı Omuz açısı Sağrı açısı VÜCUT AĞIRLIĞI VÜCUT ÖLÇÜLERİ VÜCUT AÇILARI 63

87 4. BULGULAR Bu araştırmada, toplam 41 ilde 735 Kangal Köpeğinden veri toplanmış ve bu verilere Minitab Release 13.0 Statistical Software programını kullanarak, Varyans Analizi uygulanmıştır. Çeşitli özellikler bakımından gruplar arasındaki farklılığın önemlilik durumları ile ilgili bilgiler Çizelge 4.1 de özetlenmiştir. Çizelge 4.1 Varyans Analizi sonuçlarına göre incelenen özelliklerin önemlilik durumları Sıra No Özellik Cinsiyet İşletme Tipi Köylü- Özel- Kamu Coğrafi Bölgeler Köylü + Özel + Kamu Köylü Elindeki köpekler Yerel Bölgeler Köylü + Özel + Kamu Köylü Elindeki köpekler Vücut örtüsü 1 Canlı Ağırlık Ö* Ö ÖD** Ö Ö Ö ÖD 2 Cidago Ö Ö Ö Ö ÖD Ö ÖD 3 Sağrı yüksekliği Ö Ö Ö Ö ÖD Ö ÖD 4 Vücut uzunluğu Ö Ö Ö ÖD Ö Ö ÖD 5 Bacak uzunluğu Ö Ö Ö ÖD Ö Ö ÖD 6 Ön incik çevresi Ö Ö Ö Ö Ö Ö ÖD 7 Göğüs çevresi Ö Ö Ö Ö ÖD Ö ÖD 8 Göğüs derinliği Ö Ö Ö Ö Ö ÖD ÖD 9 Arka göğüs gen. Ö ÖD Ö ÖD Ö ÖD ÖD 10 Karın Genişliği Ö ÖD Ö ÖD Ö Ö ÖD 11 Sağrı genişliği ÖD Ö Ö ÖD Ö Ö ÖD 12 Baş uzunluğu ÖD Ö Ö ÖD Ö ÖD ÖD 13 Baş çevresi Ö Ö ÖD ÖD Ö ÖD ÖD 14 Baş genişliği Ö Ö Ö ÖD Ö Ö ÖD 15 Yüz uzunluğu ÖD Ö Ö Ö Ö Ö ÖD 16 Kulak uzunluğu ÖD Ö Ö ÖD Ö Ö ÖD 17 Kuyruk Ö Ö ÖD ÖD Ö Ö ÖD 18 Vücut İndeksi Ö Ö Ö ÖD Ö Ö ÖD 19 Bacak İndeksi Ö Ö Ö ÖD Ö ÖD ÖD 20 Baş İndeksi Ö Ö Ö ÖD Ö Ö ÖD 21 Yüz İndeksi Ö Ö Ö ÖD Ö Ö Ö 22 Burun İndeksi Ö Ö Ö ÖD Ö Ö ÖD 23 Ön Pati Açısı ÖD Ö ÖD ÖD ÖD Ö ÖD 24 Arka Pati Açısı ÖD ÖD ÖD ÖD ÖD ÖD ÖD 25 Omuz Açısı ÖD ÖD ÖD ÖD ÖD ÖD ÖD 26 Sağrı Açısı ÖD ÖD ÖD ÖD ÖD ÖD ÖD * Ö: Önemli, ** ÖD: Önemli Değil rengi 64

88 Bu bölümde, farklı işletme tipinde yetiştirilen hayvanlar, cinsiyete göre değerlendirilmemiştir. Elde edilen bulguların literatür bilgileri ile karşılaştırabilmesi için, sadece kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinde cinsiyete göre değerlendirme yapılmıştır. 4.1 Canlı ağırlık Cinsiyete göre canlı ağırlığın incelendiği analiz sonuçları Çizelge 4.2 de verilmiştir. Çizelgede görüleceği gibi, erkek Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık ortalaması 47.6 ± 0.38 kg, dişilerin canlı ağırlık ortalaması ise 43.5 ± 0.39 kg olarak belirlenmiştir. Genel ortalama 45.9 ± 0.28 kg olarak gerçekleşmiştir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki canlı ağırlık farkı önemlidir (P<0.05). Çizelge 4.2 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) Cinsiyet n S Erkek a 0.38 Dişi b 0.39 Genel Her iki grup arasındaki fark önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge 4.3 de görüldüğü gibi, canlı ağırlık değeri köylü işletmelerinde 45.4 ± 0.34 kg, ticari özel yetiştiricilerde 49.0 ± 0.56 kg, kamu kuruluşlarında 41.7 ± 0.84 kg ve genel ortalama değer ise 45.9 ± 0.28 kg olarak belirlenmiştir (Yaş kovaryantının etkisi önemli olarak analiz edildiği için; verilen bu ortalama değerler, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerlerdir). Canlı ağırlık ortalaması en yüksek grup, ticari özel yetiştiricilerde olmuştur. Bunları köylü elindeki köpekler izlemiş, en düşük canlı ağırlığa ise, kamu kurumlarındaki köpekler sahip olmuştur. İşletmeler arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Her üç grup Kangal Köpeğine ait ortalamalar, istatistik olarak önemli derecede farklıdır (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen köpeklere ait canlı ağırlık ortalaması; erkekler için 45.4 ± 1.12 kg, dişiler için ise 40.8 ± 0.61 kg olarak belirlenmiştir. 65

89 Çizelge 4.3 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) İşletme n S Köylü b 0.34 Özel a 0.56 Kamu c 0.84 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Farklı nitelikteki işletmelerden alınan verilerle hesaplanan ve Çizelge 4.4 de özetlenen analiz sonuçlarına göre, canlı ağırlık ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, 47.0 ± 0.98 kg ile Marmara Bölgesi; en düşük bölge ise 40.9 ± 1.32 kg ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Yedi coğrafi bölge dikkate alınarak yapılan analiz sonuçlarına göre, canlı ağırlık ortalamaları arasındaki farklılıklar önemsizdir. Çizelge 4.4 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki canlı ağırlık değerleri (kg) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Marmara Genel Sadece köylü elindeki köpekler dikkate alınarak yapılan ve Çizelge 4.5 de özetlenen bulgulara göre, en yüksek canlı ağırlık ortalaması, 46.3 ± 0.42 kg ile İç Anadolu Bölgesinde, en düşük ortalamaya ise, 40.9 ± 1.32 kg ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ulaşılmıştır. Canlı ağırlık ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). İç Anadolu da yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ağırlıkları, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde yetiştirilenlerden önemli düzeyde 66

90 yüksektir. Doğu Anadolu Kangallarının da, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilenlerden önemli düzeyde ağır olduğu görülmektedir. Çizelge 4.5 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki canlı ağırlık değerleri (kg) Coğrafi Bölge n S Akdeniz abc 0.95 Doğu Anadolu ab 1.15 Ege abc 1.81 Güneydoğu Anadolu c 1.32 İç Anadolu a 0.42 Karadeniz bc 1.27 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Bazı yerel bölgelerde ve farklı işletme tiplerinin tümünün dikkate alındığı analiz sonuçları Çizelge 4.6 da özetlenmiştir. Canlı ağırlık ortalaması; Uzunyayla daki köpeklerde 47.5 ± 0.78 kg, Sivas taki köpeklerde 46.5 ± 0.62 kg, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 45.8 ± 0.41 kg, Toroslar daki köpeklerde 45.4 ± 0.96 kg ve Konya daki köpeklerde ise, 43.5 ± 0.89 kg olarak belirlenmiştir. Buna göre; canlı ağırlık ortalaması en yüksek köpekler Uzunyayla Bölgesinde yetiştirilmektedir. Bunu sırasıyla Sivas ve Toroslar izlemiştir. En düşük canlı ağırlıktakiler ise, Konya daki Kangal Köpekleri olmuştur. Bu dört farklı bölgede, canlı ağırlık ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Konya ve Toroslar da yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ağırlıkları arasındaki farklılık önemli bulunmazken; Konya Kangalları, Toroslar dışındaki tüm bölgelerde yetiştirilen Kangallardan daha hafiftir. 67

91 Çizelge 4.6 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) Yerel Bölge n S Konya b 0.89 Sivas a 0.62 Toroslar ab 0.96 Uzunyayla a 0.78 Diğer Bölgeler a 0.41 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Bir önceki paragraf ve çizelgede, köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşu gibi farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait canlı ağırlık değerlerinin, bazı yerel bölgelere göre karşılaştırılması yapılmıştır. Çizelge 4.7 de ise, sadece köylü elinde ve sürü koruma amacıyla yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler değerlendirilmiştir. Çizelge 4.7 de özetlenen bu bulgulara göre, en yüksek canlı ağırlık değeri, Sivas taki Kangal Köpeklerinde 48.6 ± 1.08 kg olarak elde edilmiştir. Bunu Uzunyayla daki Kangal Köpekleri 47.5 ± 0.76 kg, Toroslar daki Kangal Köpekleri 45.4 ± 0.93 kg ve Konya daki Kangal Köpekleri 44.7 ± 1.00 kg ile izlemiştir. En düşük canlı ağırlık değeri, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 44.0 ± 0.49 kg olarak elde edilmiştir. Bölgeler arasındaki farklılıklar önemlidir (P<0.05). Konya da yetiştirilen Kangal Köpeklerinin canlı ağırlığı, Sivas, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerdeki köpeklerden önemli düzeyde farklı ve daha yüksektir (P<0.05). Çizelge 4.7 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) Yerel Bölge n S Konya b 1.00 Sivas a 1.08 Toroslar ab 0.87 Uzunyayla a 0.77 Diğer Bölgeler a 0.49 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

92 En yüksek canlı ağırlık ortalaması Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 49.0 ± 3.65 kg, en düşük canlı ağırlık ortalaması Dalkır vücut örtülü köpekler için 44.7 ± 1.84 kg olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.8). Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin canlı ağırlıkları arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemsizdir. Erzurum Sarısı ve Dalkır vücut örtüsü renkli Kangal gruplarında örnek sayısının sınırlı olması nedeniyle, grup içi varyasyon büyük çıkmış, bu yüzden söz konusu gruplar arasındaki farklılığın önemsiz çıkmasına yol açmıştır. Çizelge 4.8 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık değerleri (kg) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Vücut Ölçüleri Araştırmada, 735 adet Kangal Köpeğinin her birinden 16 ayrı vücut ölçüsü alınmıştır. Toplanan bu verilere Varyans Analizi uygulanmış, farklılık belirlenen özellikler için Duncan Testi uygulanarak farklılığa neden olan gruplar belirlenmiştir Cidago yüksekliği Cinsiyete göre cidago yükseklikleri Çizelge 4.9 da verilmiştir. Erkek köpeklerin cidago yüksekliği ortalaması 75.9 ± 0.27 cm, dişi köpeklerin cidago yüksekliği ortalaması 73.3 ± 0.29 cm olarak belirlenmiştir. Genel ortalama ise 74.8 ± 0.21 cm.dir. Erkek ve dişi köpeklerin cidago yükseklikleri arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). 69

93 Çizelge 4.9 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerin cidago yüksekliği değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.27 Dişi b 0.29 Genel İki grup arasındaki fark önemlidir a, b : P<0.05 Farklı nitelikteki yetiştirme ortamlarında bulunan Kangal Köpeklerinin cidago yükseklikleri Çizelge 4.10 da özetlenmiştir. Cidago yüksekliği ortalaması; köylü elindeki köpeklerde 74.1 ± 0.25 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 77.4 ± 0.41 cm, kamu kuruluşlarındaki köpeklerde 73.1 ± 0.61 cm ve genel olarak ise 74.8 ± 0.21 cm olarak belirlenmiştir (Yaş kovaryantı önemli olduğundan, düzeltilmiş ortalama değerler verilmiştir). Özel yetiştiriciler tarafından yetiştirilen Kangal Köpeklerinin cidago yükseklikleri, köylü elinde ve kamu kuruluşlarında yetiştirilenlere göre daha fazladır (P<0.05). Köylü ve kamu kuruluşunda yetiştirilenlerin cidago yükseklikleri arasındaki farklılık, istatistik olarak önemli değildir. Buna göre; cidago yüksekliği ortalaması en yüksek grup; özel yetiştiricilerdeki köpekler olmuştur. Bunları köylü elindeki köpekler izlemiş, en düşük cidago yüksekliğine ise, kamu kurumlarındaki köpekler sahip olmuştur. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen köpeklerde cidago yüksekliği ortalaması; erkekler için 76.7 ± 1.19 cm, dişiler için 72.1 ± 0.63 cm olarak hesaplanmıştır. Çizelge 4.10 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği değerleri (cm) İşletme n S Köylü b 0.25 Özel a 0.41 Kamu b 0.61 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir. a, b : P<0.05 Cidago yüksekliği ortalaması en yüksek Kangalların bulunduğu coğrafi bölge, 76.3 ± 1.12 cm ile Marmara; en düşük bölge ise, 70.8 ± 1.09 cm ile Güneydoğu Anadolu 70

94 olmuştur (Çizelge 4.11). Yapılan analizlere göre, cidago yüksekliği ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Marmara da yetiştirilen Kangalların cidago yüksekliği, Doğu Anadolu ve Karadeniz de yetiştirilenlerden farklı ve daha yüksektir (P<0.05). Ege Bölgesinde yetiştirilen Kangalların cidago yüksekliği ortalaması, Karadeniz Bölgesine ait ortalamadan istatistik olarak farklı ve daha yüksektir (P<0.05). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde elde edilen değer ise, Karadeniz bölgesi hariç, diğer beş bölgeden farklı ve daha düşük bulunmuştur (P<0.05). Çizelge 4.11 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki cidago yüksekliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz abc 0.81 Doğu Anadolu bc 0.78 Ege ab 0.78 Güneydoğu Anadolu d 1.09 (P<0.05) (P<0.05) (P<0.05) (P<0.05) Karadeniz cd 0.89 Marmara a 1.12 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d : P<0.05 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde en büyük cidago yüksekliği değeri, 74.8 ± 0.30 cm ile İç Anadolu Bölgesinden, en küçük cidago yüksekliği değeri ise 70.8 ± 1.09 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinden elde edilmiştir (Çizelge 4.12). Farklı coğrafi bölgelerden elde edilen cidago yüksekliği değerleri karşılaştırılmıştır. Arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). İç Anadolu Bölgesi Kangallarının cidago yüksekliği; Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde yetiştirilenlerden istatistik olarak farklı ve daha yüksek bulunmuştur (P<0.05). 71

95 Çizelge 4.12 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki cidago yüksekliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz ab 0.81 Doğu Anadolu ab 0.78 Ege ab 1.70 Güneydoğu Anadolu b 1.09 İç Anadolu a 0.30 Karadeniz b 0.76 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Sivas, Uzunyayla, Konya, Toroslar gibi yerel bölgeler ile Diğer Bölgelerin karşılaştırıldığı analiz sonuçlarına göre, cidago yüksekliği ortalaması; Uzunyayla daki köpeklerde 74.7 ± 0.49 cm, Sivas taki köpeklerde 74.6 ± 0.41 cm, Toroslar daki köpeklerde 74.3 ± 0.74 cm, Konya daki köpeklerde 74.3 ± 0.66 cm ve Diğer Bölgelerdeki köpeklerde ise 75.1 ± 0.31 cm olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.13). Buna göre; cidago yüksekliği ortalaması en yüksek grup, Uzunyayla daki köpekler olmuştur. Bunu sırasıyla Sivas taki köpekler izlemiştir. En düşük cidago yüksekliği değerine, Toroslar ve Konya daki Kangal Köpekleri sahip olmuştur. Karşılaştırılan bu dört farklı bölgeye göre cidago yüksekliği ortalamaları arasındaki farklılıklar istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.13 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel

96 Bir önceki çizelgelerde yer alan bölgelerde ve sadece köylü elindeki Kangal Köpeklerinin dikkate alındığı Çizelge 4.14 de görüleceği gibi, cidago yüksekliği en büyük köpekler 75.4 ± 0.68 cm ile Sivas ta olmuştur. Bunu 74.9 ± 0.76 cm ile Konya, 74.7 ± 0.49 cm ile Uzunyayla ve 74.3 ± 0.74 cm ile Toroslar da ölçülen Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük değer, Diğer Bölgelerde 73.4 ± 0.39 cm olarak elde edilmiştir. İncelenen bölgeler arasındaki cidago yüksekliği farklılıkları önemlidir (P<0.05). Sivas taki Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği, Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliğinden farklı (P<0.05) ve daha yüksektir. Çizelge 4.14 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.76 Sivas a 0.68 Toroslar ab 0.74 Uzunyayla ab 0.49 Diğer Bölgeler b 0.39 Genel Çizelge 4.15 de verilen analiz sonuçlarından da anlaşılacağı gibi, en yüksek cidago yüksekliği ortalaması Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 76.4 ± 1.91 cm, en düşük cidago yüksekliği ortalaması ise, Kırçıl vücut örtülü köpekler için 74.3 ± 0.91 cm olarak tespit edilmiştir. Farklı vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpeklerinin cidago yükseklikleri arasındaki farklılıklar istatistik olarak önemli bulunmamıştır. Çizelge 4.15 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin cidago yükseklikleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel

97 4.2.2 Sağrı yüksekliği Erkek köpeklerin sağrı yüksekliği ortalaması 74.9 ± 0.27 cm, dişi köpeklerin ise, 72.2 ± 0.30 cm olarak belirlenmiştir. Bu özellik için, genel ortalama değer ise 73.8 ± 0.21 cm.dir (Çizelge 4.16). Erkeklerin sağrısı, dişilerinkinden istatistik olarak önemli derecede daha yüksektir (P<0.05). Çizelge 4.16 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.27 Dişi b 0.30 Genel Her iki grup arasında önemli fark bulunmaktadır a, b : P<0.05 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangallara ait değerler, Çizelge 4.17 de verilmiştir. Çizelge 4.17 incelendiğinde, sağrı yüksekliği ortalaması; köylü elindeki köpeklerde 73.2 ± 0.25 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 76.4 ± 0.41 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 71.2 ± 0.62 cm ve genel ortalama ise 73.8 ± 0.21 cm olarak belirlenmiştir (Belirlenen bu ortalama değerler, yaş kovaryantı önemli bulunduğu için, düzeltilmiş ortalama değerlerdir). Buna göre; sağrı yüksekliği ortalaması en yüksek, özel yetiştiricilerdeki köpekler olmuş; bunu köylü elindeki köpekler izlemiştir. En düşük sağrı yüksekliği ise, kamu kurumlarındaki Kangal Köpeklerindedir. İşletmelere göre sağrı yüksekliği ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Her üç grup köpeğe ait ortalamalar, istatistik olarak birbirlerinden önemli derecede farklıdır (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen ortalama sağrı yüksekliği değeri, erkekler için 75.0 ± 1.11 cm, dişiler için 70.2 ± 0.62 cm olarak belirlenmiştir. 74

98 Çizelge 4.17 Farklı tipteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) İşletme n S Köylü b 0.25 Özel a 0.41 Kamu c 0.62 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliklerinin özetlendiği Çizelge 4.18 de görüleceği gibi, sağrı yüksekliği ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, 75.2 ± 0.85 cm ile Ege Bölgesi; en düşük sağrı yüksekliğine sahip köpeklerin bulunduğu coğrafi bölge ise, 69.7 ± 1.15 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Yedi coğrafi bölge dikkate alınarak yapılan analiz sonuçlarına göre, sağrı yüksekliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Çizelge 4.18 deki bulgulardan anlaşılacağı gibi, Ege Bölgesi Kangallarının sağrı yüksekliği; Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi Kangallarından önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve yüksektir. Bu özellik bakımından Doğu Anadolu Bölgesi Kangalları; Güneydoğu Anadolu Bölgesindekilerden farklı ve daha yüksek bulunurken; Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise; Akdeniz, İç Anadolu ve Marmara Bölgesinden farklı (P<0.05) ve daha düşük değerlidir. Çizelge 4.18 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı yüksekliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz ab 0.84 Doğu Anadolu b 0.82 Ege a 0.85 Güneydoğu Anadolu c 1.15 İç Anadolu ab 0.25 Karadeniz bc 0.94 Marmara ab 1.05 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

99 Bu çalışmada; altı coğrafi bölgede ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yükseklikleri karşılaştırılmış, bu analiz sonuçları Çizelge 4.19 da özetlenmiştir. Buna göre, en yüksek sağrı yüksekliği ortalaması, İç Anadolu Bölgesinde 73.9 ± 0.30 cm ve en düşük sağrı yüksekliği ortalaması, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen Kangallarda 69.7 ± 1.15 cm olarak belirlenmiştir. Tüm coğrafi bölgelerde belirlenen bu verilerin karşılaştırılmasında belirlenen farklılıklar önemli (P<0.05) bulunmuştur. Farklı coğrafi bölgeler arasındaki karşılaştırmalara göre; İç Anadolu Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde yetiştirilenlerden farklı (P<0.05) ve daha yüksektir. Çizelge 4.19 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı yüksekliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz ab 0.84 Doğu Anadolu ab 0.82 Ege ab 1.92 Güneydoğu Anadolu b 1.15 İç Anadolu a 0.30 Karadeniz b 0.83 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge 4.20 de görüleceği gibi, sağrı yüksekliği ortalamaları; Uzunyayla daki köpeklerde 74.0 ± 0.51 cm, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 74.0 ± 0.31 cm, Sivas taki köpeklerde 73.8 ± 0.42 cm, Toroslar daki köpeklerde 73.5 ± 0.76 cm ve Konya daki köpeklerde ise 72.6 ± 0.67 cm olarak belirlenmiştir. En yüksek ortalama, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde olmuş; bunları Sivas ve Konya izlemiştir. En düşük sağrı yüksekliğine ise Toroslar daki köpekler sahip olmuştur. Bölgeler itibariyle belirlenen değerler arasındaki farklılıklar önemli değildir. 76

100 Çizelge 4.20 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Köylü işletmelerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin Sağrı yüksekliği; Sivas ta 75.0 ± 0.66 cm, Uzunyayla da 74.0 ± 0.51 cm, Konya da 73.5 ± 0.76 cm, Toroslar da 73.3 ± 0.82 cm ve Diğer Bölgelerde 72.3 ± 0.40 cm.dir (Çizelge 4.21). Bu bölgeler arasındaki ortalama değer farkları önemlidir (P<0.05). Sivas taki Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği ortalaması, Diğer Bölgelerde yetiştirilenlerden farklı (P<0.05) ve daha yüksektir. Çizelge 4.21 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.76 Sivas a 0.66 Toroslar ab 0.76 Uzunyayla ab 0.51 Diğer Bölgeler b 0.40 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Vücut örtüsü rengine göre sağrı yükseklikleri sonuçları Çizelge 4.22 de özetlenmiştir. En yüksek sağrı yüksekliği ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 75.1 ± 2.02 cm; en düşük sağrı yüksekliği ortalaması Dalkır vücut örtülü köpekler için 73.1 ± 1.50 cm ve Kırçıl vücut örtülü köpekler için 73.1 ± 0.94 cm olarak tespit edilmiştir. Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin sağrı yükseklikleri arasındaki farklılıklar önemli değildir. 77

101 Çizelge 4.22 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin sağrı yüksekliği değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Vücut uzunluğu Araştırma materyali erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin vücut uzunlukları Çizelge 4.23 de görülmektedir. Erkek Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu 86.4 ± 0.43 cm, dişi köpeklerin ise 81.9 ± 0.51 cm olarak belirlenmiştir (Bu özellikte yaş kovaryantının etkisi önemli olduğu için, düzeltilmiş ortalamalar kullanılmıştır). Erkek ve dişi köpekler arasındaki vücut uzunluğu farklılığı önemli (P<0.05) bulunmuştur. Çizelge 4.23 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.43 Dişi b 0.51 Genel Her iki grup arasındaki fark istatistik olarak önemlidir a, b : P<0.05 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunlukları; köylü elindeki köpeklerde 87.7 ± 0.37 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 80.1 ± 0.61 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 75.6 ± 0.91 cm ve genel olarak ise 84.5 ± 0.34 cm olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.24) (Yaş kovaryantının etkisi önemli olduğundan, düzeltilmiş ortalama değerler kullanılmıştır). Buna göre, vücut uzunluğu ortalaması en yüksek köpekler köylü elindeki köpeklerdir. Bunları özel yetiştiricilerdeki köpekler izlemiştir. En düşük vücut uzunluğuna ise kamu kurumlarındaki köpekler sahip 78

102 olmuştur. İşletmelere göre vücut uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Her üç grup köpeğe ait ortalamalar, istatistik olarak birbirlerinden önemli derecede farklıdır (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen 78 köpeğin vücut uzunluğu ortalaması; erkeklerde 76.9 ± 0.82 cm, dişilerde 75.5 ± 0.44 cm olarak belirlenmiştir. Çizelge 4.24 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) İşletme n S Köylü a 0.37 Özel b 0.61 Kamu c 0.91 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Çizelge 4.25 de, yedi farklı coğrafi bölgede yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu ortalamaları verilmiştir. Ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu bölge, 88.4 ± 1.24 cm ile Akdeniz ve 88.4 ± 1.22 cm ile Doğu Anadolu Bölgeleri dir. Bu değerin en düşük bulunduğu bölge ise, 75.4 ± 1.47 cm ile Marmara olmuştur (Yaşa göre kovaryant önemli olduğundan, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerler kullanılmıştır). Yapılan analiz sonuçlarına göre, vücut uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kangalları, Ege ve Marmara Bölgesi Kangallarından farklı (P<0.05) ve daha uzun vücutludur. Diğer yandan, Ege Bölgesi Kangalları ise, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Marmara Bölgesi Kangallarından farklı ve daha kısa vücutlu iken, aynı şekilde Marmara Bölgesi Kangallarının ise; Akdeniz, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgesi Kangallarından daha kısa vücutlu olduğu (P<0.05) anlaşılmaktadır. 79

103 Çizelge 4.25 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki vücut uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz a 1.24 Doğu Anadolu a 1.22 Ege b 1.29 Güneydoğu Anadolu a 2.03 İç Anadolu ab 0.40 Karadeniz ab 1.61 Marmara c 1.47 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Yapılan bu çalışmada, köylü elinde ve sürü koruma köpeği olarak yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu verileri farklı coğrafi bölgeler bazında karşılaştırılmıştır. Yapılan bu karşılaştırma sonucunda, vücut uzunluğu yönünden en yüksek ortalama Ege Bölgesi için 89.4 ± 2.60 cm, en düşük ortalama ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi için 83.7 ± 1.53 cm olarak hesaplanmıştır (Çizelge 4.26). Tüm bölgeler için belirlenen ortalamalar arasındaki farklar istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.26 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki vücut uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Çizelge 4.27 de verilen vücut uzunluğu ortalamaları incelendiğinde; Toroslar daki köpeklerde 89.2 ± 1.07 cm, Konya daki köpeklerde 88.6 ± 0.99 cm, Uzunyayla daki köpeklerde 86.6 ± 0.87, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 84.9 ± 0.44 cm ve Sivas taki köpeklerde ise 78.4 ± 0.69 cm olduğu görülür (Yaşa göre kovaryant önemli olarak 80

104 hesaplanmış ve verilen bu değerler, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerledir). Vücut uzunluğu ortalaması en yüksek olanlar, Toroslar Bölgesindeki köpekler olmuştur. Bunu sırasıyla Konya, ve Uzunyayla daki köpekler izlemiştir. En düşük vücut uzunluğuna ise, Sivas taki köpekler sahip olmuştur. Vücut uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Toroslar Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu, Sivas, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde yetiştirilenlerden önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve daha yüksektir. Sivas Bölgesi Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu, çizelgede belirtilen tüm gruplardan önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve daha kısadır. Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, Konya, Sivas ve Toroslar da yetiştirilenlerden farklı (P<0.05) ve daha kısa vücut uzunluğuna sahiptir. Çizelge 4.27 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.99 Sivas d 0.69 Toroslar a 1.07 Uzunyayla bc 0.87 Diğer Bölgeler c 0.44 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Çizelge 4.28 de, sadece köylü elinde bulunan köpekler, yetiştirilme bölgeleri dikkate alınarak karşılaştırılmıştır. Bu çizelgeden anlaşılacağı gibi; en yüksek vücut uzunluğu değeri 92.2 ± 1.09 cm ile Konya da yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Bunu sırasıyla 88.7 ± 1.05 cm ile Toroslar, 88.4 ± 0.57 cm Diğer Bölgeler, 86.7 ± 0.85 cm ile Uzunyayla ve 81.2 ± 1.05 cm ile Sivas Kangalları izlemiştir. Sivas taki Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu, genel ortalamadan ve diğer yerel bölgelerde yetiştirilenlerden oldukça düşük bir değer ortaya koymuştur. Ele alınan bölgeler arasındaki farklılık, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Konya Bölgesi köpekleri; incelen diğer bölgelerin hepsinden farklı (P<0.05) ve daha yüksek vücut 81

105 uzunluğuna sahip iken; Sivas Bölgesi ise; diğer bölgelerin tümünden farklı (P<0.05)ve daha kısa vücut uzunluğu değerine sahiptir. Çizelge 4.28 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 1.09 Sivas c 1.05 Toroslar b 1.05 Uzunyayla b 0.85 Diğer Bölgeler b 0.57 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Çizelge 4.29 da, farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin vücut uzunlukları verilmiştir. Bu çizelgede görüleceği gibi, en yüksek vücut uzunluğu ortalaması Erzurum Sarısı vücut örtülü Kangal Köpekleri için 89.8 ± 4.00 cm, en düşük vücut uzunluğu ortalaması ise, Boz vücut örtülü Kangal Köpekleri için 84.3 ± 0.37 cm olarak belirlenmiştir. Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin vücut uzunlukları arasındaki fark önemli değildir. Çizelge 4.29 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Bacak uzunluğu Çizelge 4.30 da cinsiyete göre bacak uzunlukları verilmiştir. Çizelgede görüleceği gibi; erkek köpeklerin bacak uzunluğu ortalaması 35.9 ± 0.19 cm, dişi köpeklerin bacak 82

106 uzunluğu ortalaması ise, 35.1 ± 0.22 cm olarak hesaplanmıştır. Genel ortalama değer ise, 35.6 ± 0.15 cm.dir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki bacak uzunluğu ortalaması farkı önemlidir (P<0.05). Çizelge 4.30 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerin bacak uzunluğu değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.19 Dişi b 0.22 Genel Her iki grup arasında önemli fark tespit edilmiştir a, b : P<0.05 İşletme tipi dikkate alınarak bacak uzunluklarının karşılaştırıldığı 4.31 sayılı çizelgede, bacak uzunluklarının köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde 34.4 ± 0.16 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 37.6 ± 0.31 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 37.8 ± 0.42 cm ve genel olarak ise 35.6 ± 0.15 cm olduğu görülmektedir. Bacak uzunluğu ortalaması en yüksek köpekler, kamu kurumları ve özel yetiştiriciler elindekiler olmuştur. En düşük bacak uzunluğu, köylü elindeki köpeklerde tespit edilmiştir. İşletmelere göre, ortalamalar arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, diğer iki gruba göre daha kısa bacaklıdır (P<0.05). Kamu kuruluşlarında tespit edilen bacak uzunluğu ortalaması, erkek köpekler için 39.2 ± 0.93 cm; dişi köpekler için ise 37.3 ± 0.46 cm olarak belirlenmiştir. Çizelge 4.31 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) İşletme n S Köylü b 0.16 Özel a 0.31 Kamu a 0.42 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

107 Farklı coğrafi bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu ortalamaları Çizelge 4.32 de özetlenmiştir. En yüksek ortalamaya sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, 39.9 ± 0.69 cm ile Marmara Bölgesi; en düşük olan bölge ise, 32.8 ± 0.73 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Yedi coğrafi bölgeye göre yapılan analiz sonuçlarına göre, bacak uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Marmara Bölgesindeki Kangal Köpeklerine ait ortalama, diğer bölgelerdeki köpeklere ait ortalamalardan önemli derecede farklı ve daha yüksektir (P<0.05). Ege Bölgesine ait ortalama ise; İç Anadolu Bölgesiyle benzer, Marmara Bölgesinden küçük, bunu dışındaki bölgelerin ortalamalarından farklı (P<0.05) ve daha yüksektir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kangal Köpeklerinin ise, Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgesinde yetiştirilen köpeklerden daha kısa bacaklı (P<0.05) oldukları anlaşılmaktadır. Çizelge 4.32 Farklı coğrafi bölgelerde ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz cd 0.43 Doğu Anadolu cd 0.46 Ege b 0.64 Güneydoğu Anadolu d 0.73 İç Anadolu bc 0.17 Karadeniz cd 0.60 Marmara a 0.69 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d : P<0.05 Köylü elinde bulunan ve sürü koruma görevi yapan 477 baş Kangal Köpeğinin bacak uzunlukları, yetiştirme bölgeleri dikkate alınarak karşılaştırılmış ve sonuçlar Çizelge 4.33 te verilmiştir. En yüksek bacak uzunluğu ortalamasına sahip bölge, 34.7 ± 0.19 cm ile İç Anadolu Bölgesi; en düşük bacak uzunluğu ortalamasına sahip bölge ise, 32.8 ± 0.73 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Bu altı bölgede sürü koruma görevi yapan Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemli değildir. 84

108 Çizelge 4.33 Farklı coğrafi bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, bacak uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Sivas, Uzunyayla, Konya ve Toroslar da ve farklı tipten işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri Çizelge 4.34 de görüldüğü gibidir. Bacak uzunluğu ortalaması; Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 36.0 ± 0.23 cm, Sivas taki köpeklerde 35.8 ± 0.29 cm, Konya daki köpeklerde 35.1 ± 0.43 cm, Uzunyayla daki köpeklerde 34.7 ± 0.35 cm ve Toroslar daki köpeklerde ise 33.9 ± 0.39 cm olarak belirlenmiştir. Bacak uzunluğu ortalaması en yüksek olanlar, Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpeklerinde olmuştur. Bunu sırasıyla Sivas, Konya, Uzunyayla daki köpekler izlemiştir. En düşük bacak uzunluğu ise, Toroslar Bölgesindeki köpeklerden elde edilmiştir. Karşılaştırılan bu farklı bölgelerde belirlenen bacak uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Elde edilen sonuçlara göre Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpekleri, Toroslar ve Uzunyayla Bölgelerindekinden önemli derecede farklı (P<0.05) ve daha uzun bacaklıdır. Toroslar daki köpeklere ait ortalama ise; Konya, Sivas ve Diğer Bölgelerdekilerden daha düşük ve farklıdır (P<0.05). Çizelge 4.34 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.43 Sivas ab 0.29 Toroslar c 0.39 Uzunyayla bc 0.35 Diğer Bölgeler a 0.23 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

109 Farklı yerel bölgelerde ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri karşılaştırılmış, elde edilen sonuçlar Çizelge 4.35 de verilmiştir. Bacak uzunluğuna ait en yüksek bulgu, 35.5 ± 0.45 cm ile Sivas ta elde edilmiştir. Bunu, 34.7 ± 0.35 cm ile Uzunyayla, 34.6 ± 0.48 cm ile Konya, 34.1 ± 0.23 cm ile Diğer Bölgeler ve 34.0 ± 0.43 cm ile Toroslar izlemektedir. Ortalamalar arasındaki farklılıklar önemlidir (P<0.05). Sivas taki Köpeklerinin bacak uzunluğu ortalaması, Toroslar ve Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpeklerinin ortalamasından önemli derecede farklı (P<0.05) ve daha yüksektir. Çizelge 4.35 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.49 Sivas a 0.45 Toroslar b 0.39 Uzunyayla ab 0.35 Diğer Bölgeler b 0.23 Genel Çizelge 4.36 da farklı tipteki işletmelerde yetiştirilen ve farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin bacak uzunlukları ile ilgili değerler görülmektedir. En yüksek bacak uzunluğu ortalaması, Dalkır vücut örtülü köpekler için 36.3 ± 1.18 cm, en düşük bacak uzunluğu ortalaması ise, Kırçıl vücut örtülü köpekler için 35.2 ± 0.60 cm olarak belirlenmiştir. Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin bacak uzunlukları arasındaki farklılık, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.36 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel

110 4.2.5 Ön incik çevresi Cinsiyete göre ön incik çevresi değerleri, Çizelge 4.37 de verilmiştir. Erkek köpeklerin ön incik çevresi ortalaması 13.3 ± 0.05 cm, dişi köpeklerin ön incik çevresi ortalaması 13.1 ± 0.05 cm.dir. Genel ortalama ise, 13.2 ± 0.04 cm olarak gerçekleşmiştir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki ön incik çevresi farklılığı önemlidir (P<0.05). Çizelge 4.37 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerin ön incik çevresi değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.05 Dişi b 0.05 Genel Her iki cinsiyet grubu arasındaki fark önemlidir a, b : P<0.05 Ön incik çevresi köylü elindeki köpeklerde 13.1 ± 0.04 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 13.6 ± 0.07 cm, kamu işletmelerindeki köpeklerde 13.1 ± 0.11 cm ve genel olarak ise 13.2 ± 0.04 cm belirlenmiştir (Çizelge 4.38). Buna göre, ön incik çevresi ortalaması en yüksek, özel yetiştiriciler elindeki köpekler olmuş, bunu köylü elindeki köpekler izlemiştir. En düşük ön incik çevresine ise, kamu kuruluşlarındaki köpekler sahip olmuştur. Farklı işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Özel yetiştiriciler elindeki köpeklerin ön incik çevresi ortalaması, diğer iki gruptaki Kangal Köpeklerine ait ortalamadan daha yüksektir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen erkek Kangal Köpeklerinde 13.4 ± 0.22 cm; dişi Kangal Köpeklerinde ise, 13.0 ± 0.13 cm değerleri elde edilmiştir. 87

111 Çizelge 4.38 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi değerleri (cm) İşletme n S Köylü b 0.04 Özel a 0.07 Kamu b 0.11 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Ön incik çevresi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, 13.5 ± 0.13 cm ile Ege ve Marmara Bölgeleri; en düşük olan ise, 12.7 ± 0.21 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur (Çizelge 4.39). Yedi coğrafi bölgeden alınan verilerle yapılan analiz sonuçlarına göre, ön incik çevresi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Ege ve Marmara Bölgelerindeki Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi ortalaması; Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerindeki Kangal Köpeklerine ait ortalamadan istatistik olarak farklı ve daha yüksektir (P<0.05). Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Kangal Köpekleri ise; Ege, İç Anadolu, Karadeniz ve Marmara Bölgelerindeki Kangallardan farklı (P<0.05) ve daha küçük ön incik çevresi değerine sahiptir. Çizelge 4.39 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki ön incik çevresi değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz bc 0.14 Doğu Anadolu abc 0.14 Ege a 0.13 Güneydoğu Anadolu c 0.21 İç Anadolu ab 0.04 Karadeniz ab 0.19 Marmara a 0.17 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen ön incik değerleri, coğrafi bölgeler bakımından karşılaştırılmış, sonuçlar Çizelge 4.40 da verilmiştir. En 88

112 yüksek ön incik çevresi değeri İç Anadolu Bölgesinde 13.2 ± 0.05 cm olarak, en düşük değer Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 12.7 ± 0.21 cm olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.40). Yapılan karşılaştırmada, coğrafi bölgeler arasındaki farklar önemli (P<0.05) bulunmuştur. İç Anadolu Bölgesi Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi ortalaması, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ortalamasından farklı (P<0.05) ve daha düşüktür. Çizelge 4.40 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki ön incik çevresi değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz ab 0.14 Doğu Anadolu ab 0.14 Ege ab 0.13 Güneydoğu Anadolu b 0.21 İç Anadolu a 0.05 Karadeniz ab 0.14 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Ön incik çevresi ortalaması; Konya da 13.3 ± 0.11 cm, Sivas ta 13.3 ± 0.08 cm, Diğer Bölgelerde 13.3 ± 0.05 cm, Uzunyayla da 13.1 ± 0.10 cm ve Toroslar da ise 12.8 ± 0.12 cm olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.41). Karşılaştırılan bu dört farklı bölgedeki ön incik çevresi ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Toroslar Bölgesindeki Kangal Köpekleri, istatistik olarak diğer bütün bölgelerdekilerden önemli derecede farklı (P<0.05) ve düşük değerlidir. Çizelge 4.41 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevre değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 0.11 Sivas a 0.07 Toroslar b 0.13 Uzunyayla a 0.10 Diğer Bölgeler a 0.05 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

113 Bazı yerel bölgelerde ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevrelerine ilişkin değerlerin yer aldığı Çizelge 4.42 de görüleceği gibi, en yüksek ön incik çevresi bulgusu Sivas ta 13.5 ± 0.11 cm olarak elde edilmiştir. Aynı değer Konya da 13.4 ± 0.13 cm, Uzunyayla da 13.1 ± 0.10 cm, Diğer Bölgelerde 13.0 ± 0.06 cm ve Toroslar da 12.8 ± 0.13 cm olarak elde edilmiştir. Bölgeler arasında gözlemlenen farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas ta yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi; Toroslar ve Uzunyayla da yetiştirilenlerden farklı ve daha düşük ortalama değerlidir. Konya ise; Toroslar olarak nitelen bölgeden farklı (P<0.05) fakat daha büyük ön incik çevresine sahip bulunmuştur. Çizelge 4.42 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.13 Sivas a 0.11 Toroslar c 0.13 Uzunyayla bc 0.10 Diğer Bölgeler c 0.06 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi bulguları, Çizelge 4.43 de özetlenmiştir. Bu çizelgede görüleceği gibi, en yüksek ön incik çevresi ortalaması, Yağız vücut örtülü köpeklerde 13.4 ± 0.15 cm olarak; en düşük ön incik çevresi ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü köpeklerde 13.0 ± 0.23 cm olarak belirlenmiştir. Vücut örtüsü rengi farklı köpeklerin ön incik çevresi ortalamalar arasındaki farklar önemli değildir. 90

114 Çizelge 4.43 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Göğüs çevresi Cinsiyete göre göğüs çevresi değerlerinin verildiği Çizelge 4.44 de görüleceği gibi, erkek Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi ortalaması 87.4 ± 0.32 cm, dişi Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi ortalaması ise, 84.9 ± 0.35 cm olarak belirlenmiştir (Bu özellikte yaş kovaryantının etkisi önemlidir. Bu yüzden bu özellik için, düzeltilmiş ortalamalar kullanılmıştır). Bu özellik için genel ortalama, 86.4 ± 0.24 cm.dir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki göğüs çevresi farkı önemlidir (P<0.05). Çizelge 4.44 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.32 Dişi b 0.35 Genel İki grup arasında istatistik olarak önemli fark tespit edilmiştir a, b : P<0.05 Farklı tip işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri Çizelge 4.45 de verilmiştir. Çizelge 4.45 incelendiğinde; göğüs çevresi ortalamasının, köylü elindeki köpeklerde 86.0 ± 0.30 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 87.8 ± 0.49 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 85.1 ± 0.74 cm ve genel olarak ise 86.4 ± 0.24 cm olduğu görülmektedir (İncelenen bu özellik için yaş kovaryantı önemli olduğundan, düzeltilmiş ortalamalar verilmiştir.). Buna göre, göğüs çevresi ortalaması en yüksek bulgular, özel yetiştiriciler elindeki köpeklerden elde edilmiştir. Bunu, köylü elinde 91

115 yetiştirilen Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük göğüs çevresine ise kamu kurumlarındaki Kangal Köpekleri sahip olmuştur. İşletme gruplarında belirlenen göğüs çevresi ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Özel yetiştiriciler tarafından yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi ortalaması, diğer iki gruba göre önemli düzeyde yüksektir (P<0.05). Kamu kuruşlarında elde edilen değer; erkeklerde 87.2 ± 1.37 cm, dişilerde 84.6 ± 0.66 cm.dir. Çizelge 4.45 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm) İşletme n S Köylü b 0.30 Özel a 0.49 Kamu b 0.74 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Farklı coğrafi bölgelerde ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler analiz edilmiş ve göğüs çevresi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölgenin, 86.8 ± 0.30 cm ile İç Anadolu Bölgesi; en düşük olan bölgenin ise, 81.6 ± 1.28 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu anlaşılmıştır (Çizelge 4.46). Yedi farklı coğrafi bölgede yetiştirilen Kangalların göğüs çevresi ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kangallarının göğüs çevresi; Karadeniz dışındaki tüm bölgelerde yetiştirilenlerden istatistik olarak farklı (P<0.05) ve daha düşüktür. 92

116 Çizelge 4.46 Farklı coğrafi bölgelerde ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, göğüs çevresi değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz a 1.07 Doğu Anadolu a 0.97 Ege a 0.80 Güneydoğu Anadolu b 1.28 İç Anadolu a 0.30 Karadeniz ab 1.08 Marmara a 0.95 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Bu paragrafta sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri'nden elde edilen göğüs çevresi verileri, farklı coğrafi bölgelere göre analiz edilmiştir. Analiz sonucu ortaya çıkan sonuçlar, Çizelge 4.47 de özetlenmiştir. Çizelgeye göre, coğrafi bölgeler içinde en yüksek göğüs çevresi değerine, 86.7 ± 0.38 cm ile İç Anadolu Bölgesi; en düşük göğüs çevresi değerine ise, 81.6 ± 1.28 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi sahip olmuştur. Göğüs çevresi ortalamaları bakımından bölgeler arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). İç Anadolu Bölgesindeki Kangal Köpekleri; Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde yetiştirilenlerden farklı ve yüksek ortalama değerli tespit edilirken; Güneydoğu Anadolu Bölgesi köpekleri ise Karadeniz Bölgesi hariç, diğer beş bölgedekilerden farklı ve daha düşük ortalama değere sahip olmuştur (P<0.05). Çizelge 4.47 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki göğüs çevresi değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz ab 1.07 Doğu Anadolu ab 0.97 Ege ab 1.98 Güneydoğu Anadolu c 1.28 İç Anadolu a 0.38 Karadeniz bc 1.16 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

117 Sivas, Uzunyayla, Konya, Toroslar da yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi bulguları, Çizelge 4.48 de verilmiştir. Çizelge 4.48 de görüleceği gibi, göğüs çevresi ortalaması Uzunyayla daki köpeklerde 87.1 ± 0.66 cm, Sivas taki köpeklerde 86.5 ± 0.55 cm, Konya daki köpeklerde 86.4 ± 0.85 cm, Toroslar daki köpeklerde 86.2 ± 0.99 cm ve Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 86.1 ± 0.33 cm olarak belirlenmiştir. Belirtilen bu değerlerden anlaşılacağı gibi, göğüs çevresi ortalaması en yüksek köpekler, Uzunyayla Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleridir. Bunu sırasıyla Konya, Toroslar ve Diğer Bölgeler izlemiştir. En düşük göğüs çevresi ise, Sivas ta yetiştirilen Kangal Köpeklerine aittir. Karşılaştırılan bu dört farklı bölgede yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.48 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Bir önceki paragrafta belirtilen yerlerde yetiştirilen ve sadece köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri Çizelge 4.49 da verilmiştir. Bu çizelgeden anlaşılacağı gibi, en yüksek göğüs çevresi değeri, 87.7 ± 0.86 cm ile Sivas ta elde edilmiştir. Bu bölgeyi, 87.1 ± 0.66 cm ile Uzunyayla, 86.2 ± 1.01 cm ile Konya, 86.2 ± 0.99 cm ile Toroslar ve 85.1 ± 0.47 cm ile Diğer Bölgeler takip etmiştir. Bu özellik için bölgeler arasındaki farklılıklar önemlidir (P<0.05). Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değeri, Diğer Bölgelerde yetiştirilenlerden farklı (P<0.05) ve daha yüksektir. 94

118 Çizelge 4.49 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 1.01 Sivas a 0.86 Toroslar ab 0.99 Uzunyayla ab 0.66 Diğer Bölgeler b 0.47 Genel Vücut örtüsü rengi farklı köpeklerin göğüs çevresi ortalamaları, Çizelge 4.50 de verilmiştir. En yüksek göğüs çevresi ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklerde 89.5 ± 2.71 cm; en düşük göğüs çevresi ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü köpeklerde 85.6 ± 1.74 cm olarak belirlenmiştir. Değişik vücut örtüsü rengindeki köpeklerin göğüs çevresi ortalaması değerleri arasındaki farklılıklar önemli bulunmamıştır. Çizelge 4.50 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Göğüs derinliği Araştırma materyalini oluşturan erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin göğüs derinliklerine ilişkin değerler Çizelge 4.51 de verilmiştir. Çizelge 4.51 e göre, erkek Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği ortalaması 31.9 ± 0.14 cm, dişi köpeklerin göğüs derinliği ortalaması 31.2 ± 0.16 cm olarak hesaplanmıştır (Bu özellikte yaş kovaryantının etkisi önemlidir ve düzeltilmiş ortalamalar kullanılmıştır). Araştırma materyalini oluşturan 95

119 toplam 735 Kangal Köpeği için ortalama değer ise 31.6 ± 0.11 cm.dir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki göğüs derinliği ortalaması farkı önemlidir (P<0.05). Çizelge 4.51 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.14 Dişi b 0.16 Genel Bu iki grup arasındaki fark önemli olarak belirlenmiştir a, b : P<0.05 Farklı tip işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs derinlikleri Çizelge 4.52 de verilmiştir. Bu çizelgede göğüs derinliği ortalaması; köylü elindeki köpeklerde 31.6 ± 0.13 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 32.0 ± 0.21 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 31.0 ± 0.32 cm ve genel olarak ise 31.6 ± 0.11 cm belirlenmiştir (Bu özellikte yaş kovaryantı önemlidir ve düzeltilmiş ortalama değerler verilmiştir). En yüksek göğüs derinliği ortalaması, özel yetiştiriciler elindeki köpeklerde olmuş, bunu köylü elindeki köpekler izlemiştir. En düşük göğüs derinliği ortalamasına ise, kamu kurumlarında yetiştirilen köpekler sahip olmuştur. İşletmelere göre göğüs derinliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Özel yetiştiriciler ve kamu kurumlarındaki köpekler bu özellik bakımından birbirlerinden önemli düzeyde farklıdır (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen, erkek Kangal Köpeklerine ait göğüs derinliği ortalaması 31.5 ± 0.84 cm ve dişi köpekler için ise 31.0 cm ± 0.41 olarak bulunmuştur. Çizelge 4.52 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) İşletme n S Köylü ab 0.13 Özel a 0.21 Kamu b 0.32 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

120 Farklı coğrafi bölge ve işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri Çizelge 4.53 de özetlenmiştir. Bu özellik bakımından ortalaması en yüksek coğrafi bölge, 32.8 ± 0.47 cm ile Marmara; en düşük bölge ise, 29.8 ± 0.65 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesidir (Elde edilen veriler, yaş kovaryantı bakımından önemli olduğundan, yaş kovaryantına göre düzeltilmiş ortalama değerler kullanılmıştır). Coğrafi bölgeler itibariyle, göğüs derinliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Hesaplanan bulgulara göre; Marmara Bölgesi Kangal Köpekleri; Akdeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi Kangal Köpeklerinden farklı ve onlardan daha büyük göğüs derinliği ortalamasına sahiptir. Bu özellik bakımından Doğu Anadolu Bölgesi Kangal Köpekleri, Karadeniz Bölgesi Kangal Köpeklerinden farklı ve daha büyük ortalamaya sahiptir. Diğer taraftan; Güneydoğu Anadolu ise, Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege ve İç Anadolu Bölgelerinden farklı ve daha düşük ortalama değer göstermiştir. Çizelge 4.53 Farklı coğrafi bölgelerde ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, göğüs derinliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz bc 0.39 Doğu Anadolu ab 0.39 Ege bc 0.41 Güneydoğu Anadolu d 0.65 İç Anadolu abc 0.13 Karadeniz cd 0.51 Marmara a 0.47 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d : P<0.05 Bir önceki paragrafta farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen 735 adet Kangal Köpeğinden elde edilen değerler analiz edilmiştir. Çizelge 4.54 de ise, sadece köylü elinde yetiştirilen 477 adet Kangal Köpeğinden elde edilen göğüs derinliği verileri, coğrafi bölgelere göre karşılaştırılmaktadır. Coğrafi bölgeler içinde en yüksek göğüs derinliği değeri 32.3 ± 0.37 cm ile Doğu Anadolu Bölgesinde, en düşük göğüs derinliği değeri ise 29.7 ± 0.56 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kangallarına aittir. Bölgeler arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Güneydoğu Anadolu Bölgesi; Akdeniz, Doğu 97

121 Anadolu, Ege ve İç Anadolu Bölgelerinden istatistik olarak farklıdır (P<0.05) ve ortalama değeri daha düşüktür Çizelge 4.54 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki göğüs derinliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz a 0.38 Doğu Anadolu a 0.37 Ege a 0.68 Güneydoğu Anadolu b 0.56 İç Anadolu a 0.16 Karadeniz ab 0.58 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Göğüs derinliği; Konya daki köpeklerde 32.4 ± 0.34 cm, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 31.8 ± 0.15 cm, Toroslar daki köpeklerde 31.6 ± 0.37 cm, Uzunyayla daki köpeklerde 31.5 ± 0.30 cm ve Sivas taki köpeklerde ise 30.8 ± 0.24 cm olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.55) (Yaşa göre kovaryant önemli olduğundan, yukarıdaki ortalamalar, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerlerdir). Göğüs derinliği ortalaması en yüksek olanlar, Konya daki Kangal Köpekleri olmuştur. Bunu sırasıyla Toroslar ve Uzunyayla daki köpekler izlemiştir. En düşük göğüs derinliği ise, Sivas taki köpeklerden elde edilmiştir. Karşılaştırılan bu dört farklı bölgeye göre, göğüs derinliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Konya daki Kangalların göğüs derinliği ortalaması, Sivas ve Uzunyayla Kangal Köpeklerinin ortalamasından önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve daha büyüktür. Sivas taki köpekleri ise, Konya ve Diğer Bölgelerde yetiştirilenlerden farklı (P<0.05) ve daha düşük ortalama değerli tespit edilmiştir. 98

122 Çizelge 4.55 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 0.31 Sivas c 0.25 Toroslar abc 0.36 Uzunyayla bc 0.29 Diğer Bölgeler ab 0.15 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Yerel bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, göğüs derinliği özelliği bakımından incelenmiş ve elde edilen sonuçlar Çizelge 4.56 da özetlenmiştir. Buna göre, en yüksek ortalama değer 32.5 ± 0.35 cm ile Konya da tespit edilmiş, 31.6 ± 0.29 cm ile Uzunyayla, 31.6 ± 0.19 cm ile Diğer Bölgeler, 31.4 ± 0.38 cm ile Toroslar ve 31.1 ± 0.39 cm ile Sivas bunu izlemiştir. Bu özellik bakımından bölgeler arasındaki farklılıklar önemli değildir. Çizelge 4.56 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Çizelge 4.57 de verilen analiz sonuçlarına göre, en yüksek göğüs derinliği ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklerde 32.3 ± 1.32 cm, en düşük göğüs derinliği ortalaması ise, Yağız vücut örtülü köpeklerde 31.9 ± 0.37 cm olarak tespit edilmiştir. Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği ortalamaları arasındaki farklılıklar önemli değildir. 99

123 Çizelge 4.57 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Arka göğüs genişliği Çizelge 4.58 den anlaşılacağı gibi; arka göğüs genişliği ortalaması erkeklerde 19.8 ± 0.09 cm, dişilerde 19.5 ± 0.11 cm olarak belirlenmiş (Bu özellikte yaş kovaryantının etkisi önemli olduğundan, bu özellik için düzeltilmiş ortalamalar kullanılmıştır), genel ortalama 19.7 ± 0.07 cm olarak gerçekleşmiştir. Erkek ve dişi köpeklerde belirlenen arka göğüs genişliği arasındaki farklılık önemli bulunmuştur (P<0.05). Çizelge 4.58 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.08 Dişi b 0.11 Genel Farklı harflerle gösterilen iki grup arasındaki fark önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge 4.59 a göre; arka göğüs genişliği ortalamasının köylü elindeki köpeklerde 19.7 ± 0.08 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 19.8 ± 0.17 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 19.6 ± 0.24 cm ve genel olarak ise 19.7 ± 0.07 cm olduğu görülmektedir. Buna göre, arka göğüs genişliği ortalaması en yüksek olanlar, özel yetiştiriciler elindeki köpekler olmuştur. Bunu, köylü elindeki köpekler izlemiştir. En düşük arka göğüs genişliğine ise kamu kurumlarındaki Kangal Köpekleri sahip olmuştur. İşletmelere göre arka göğüs genişliği ortalamaları arasındaki farklar tesadüf olup, önemli değildir. Kamu 100

124 kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular; erkekler için 19.1 ± 0.53 cm, dişiler için ise, 19.8 ± 0.27 cm olarak elde edilmiştir. Çizelge 4.59 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) İşletme n S Köylü Özel Kamu Genel Çizelge 4.60 da farklı coğrafi bölge ve işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişlikleri verilmiştir. Bu özellik bakımından en yüksek ortalamaya sahip bölge, 20.9 ± 0.39 cm ile Marmara; en düşük bölge ise, 18.8 ± 0.44 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Arka göğüs genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Marmara Bölgesi Kangal Köpeklerinin ortalaması, incelen diğer altı bölgede yetiştirilenlerden istatistik olarak farklı (P<0.05) ve yüksektir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinin ortalaması ise, Doğu Anadolu Bölgesinin ortalamasından farklı (P<0.05) ve daha düşük bulunmuştur. Çizelge 4.60 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki arka göğüs genişliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz bc 0.28 Doğu Anadolu b 0.24 Ege bc 0.22 Güneydoğu Anadolu c 0.44 İç Anadolu bc 0.09 Karadeniz bc 0.35 Marmara a 0.39 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

125 Köylü elinde bulunan ve sürü koruma görevi yapan 477 adet Kangal Köpeğinin arka göğüs genişlikleri coğrafi bölgelere göre analiz edilmiş, sonuçlar Çizelge 4.61 de özetlenmiştir. En yüksek arka göğüs genişliği ortalamasına sahip bölge, 19.9 ± 0.44 cm ile Ege; en düşük arka göğüs genişliği ortalamasına sahip bölge ise, 18.8 ± 0.44 cm ile Güneydoğu Anadolu dur. Bölgelere göre arka göğüs genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.61 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki arka göğüs genişliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Sivas, Uzunyayla, Konya, Toroslar gibi yerel bölgeler ile farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri Çizelge 4.62 de özetlenmiştir. Arka göğüs genişliği ortalaması, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 19.9 ± 0.10 cm, Konya daki köpeklerde 19.8 ± 0.24 cm, Uzunyayla daki köpeklerde 19.8 ± 0.19 cm, Toroslar daki köpeklerde 19.4 ± 0.26 cm ve Sivas taki köpeklerde ise 19.1 ± 0.18 cm olarak belirlenmiştir. Arka göğüs genişliği ortalaması en yüksek olan Kangal Köpekleri, Konya ve Uzunyayla Bölgelerinde yetiştirilenlerdir. En düşük arka göğüs genişliği ise, Sivas taki köpeklerden elde edilmiştir. Karşılaştırılan bu dört farklı bölgeye göre, arka göğüs genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas ta yetiştirilen Kangalların arka göğüs genişliği, Konya, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerdekilerden daha düşük ve istatistik olarak farklı (P<0.05) bulunmuştur. 102

126 Çizelge 4.62 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 0.24 Sivas b 0.18 Toroslar ab 0.26 Uzunyayla a 0.19 Diğer Bölgeler a 0.10 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Yerel bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, göğüs genişliği özelliği bakımından incelenmiş ve sonuçlar Çizelge 4.63 de açıklanmıştır. Konya da 19.8 ± 0.24 cm, Uzunyayla da 19.8 ± 0.19 cm, Diğer Bölgelerde 19.8 ± 0.12 cm ve Toroslar da 19.4 ± 0.26 cm olarak tespit edilen arka göğüs genişliği ortalaması, Sivas ta yetiştirilenlerde 19.1 ± 0.18 cm olarak belirlenmiştir. Yapılan istatistik değerlendirmeler sonucunda, bu ortalamalar arasında belirlenen farkların önemsiz olduğu belirlenmiştir. Çizelge 4.63 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişlikleri Çizelge 4.64 de verilmiştir. Bu özellik için; en yüksek ortalama, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 20.5 ± 0.58 cm; en düşük ortalama ise, benzer değerde olmak üzere, Boz vücut örtülü köpekler için 19.7 ± 0.08 cm, Dalkır vücut örtülü köpekler için 19.7 ± 0.07 cm, Yağız vücut örtülü köpekler için 19.7 ± 0.28 cm olarak belirlenmiştir. Farklı vücut 103

127 örtüsü rengindeki köpeklerin arka göğüs genişlikleri arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.64 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Karın genişliği Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin karın genişliklerinin karşılaştırıldığı analiz sonuçları Çizelge 4.65 de verilmiştir. Erkek köpeklerin karın genişliği ortalaması 16.0 ± 0.09 cm, dişi köpeklerin karın genişliği ortalaması ise, 15.7 ± 0.10 cm olarak tespit edilmiştir (Bu özellik için yaş kovaryantının etkisi önemli olduğu için, düzeltilmiş ortalamalar kullanılmıştır). 735 Kangal Köpeği için ortalama değer ise, 15.9 ± 0.07 cm.dir. Erkek ve dişi köpeklerin karın genişlikleri arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). Çizelge 4.65 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.09 Dişi b 0.10 Genel Her iki grup arasında önemli fark tespit edilmiştir a, b : P<0.05 Kangal Köpeğinin karın genişliğine ait, farklı işletmelerdeki değerler Çizelge 4.66 da verilmiştir. Karın genişliği ortalaması, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde 15.9 ± 0.07 cm, özel yetiştiricilerdeki Kangal Köpeklerinde 15.9 ± 0.17 cm, kamu 104

128 kurumlarındaki Kangal Köpeklerinde 15.7 ± 0.23 cm ve genel ortalama değer ise, 15.9 ± 0.07 cm olarak hesaplanmıştır. Farklı tipteki iletmeler arasında meydana gelen farklılıklar istatistik olarak önemli değildir. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri'ne ait karın genişliği ortalaması erkeklerde 15.6 ± 0.42 cm ve dişilerde ise 15.7 ± 0.42 cm olarak gerçekleşmiştir. Çizelge 4.66 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) İşletme n S Köylü Özel Kamu Genel Karın genişliği ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, 17.0 ± 0.37 cm ile Marmara Bölgesidir ± 0.24 cm ile Akdeniz, 15.5 ± 0.21 cm ile Ege ve 15.5 ± 0.35 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ise, en düşük değere sahip olmuştur (Çizelge 4.67). Yedi coğrafi bölgede yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliği ortalamalarının karşılaştırıldığı analiz sonuçlarında, bu karakter bakımından gruplar arasındaki farklar, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Marmara Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliği; istatistik olarak diğer bütün bölgelerden önemli derecede farklı ve yüksek bulunmuştur (P<0.05). Çizelge 4.67 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki karın genişliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz b 0.24 Doğu Anadolu b 0.18 Ege b 0.21 Güneydoğu Anadolu b 0.35 İç Anadolu b 0.08 Karadeniz b 0.34 Marmara a 0.37 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

129 Çalışmamızda belirlenen; altı coğrafi bölgede, köylü elinde yetiştirilen 477 adet Kangal Köpeğine ait karın genişliği bulguları, Çizelge 4.68 de özetlenmiştir. Doğu Anadolu Bölgesi 16.1 ± 0.18 cm ile en yüksek coğrafi bölgelerdir. Akdeniz Bölgesi 15.5 ± 0.24 cm ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 15.5 ± 0.35 cm ile, en düşük ortalama değerlere sahip bölgelerdir. Karın genişliği bakımından bölgeler arasındaki ortalama farkları önemli değildir. Çizelge 4.68 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki karın genişliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Farklı nitelikteki yetiştirme ortamlarından derlenen verilerden elde edilen bulguların verildiği Çizelge 4.69 da görüleceği gibi, karın genişliği ortalaması Diğer Bölgelerde 16.1 ± 0.09 cm, Konya da 15.9 ± 0.20 cm, Uzunyayla da 15.9 ± 0.18 cm, Toroslar da 15.6 ± 0.21 cm ve Sivas ta ise 15.3 ± 0.17 cm.dir (Analiz edilen bu özellikte yaş kovaryantı önemli hesaplandığından, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerler sunulmuştur). Karşılaştırılan bu dört farklı bölgeye göre, karın genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas Bölgesine ait karın genişliği ortalaması; Konya ve Diğer Bölgelerdeki ortalamalardan istatistik olarak farklı (P<0.05) ve daha düşüktür. 106

130 Çizelge 4.69 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 0.20 Sivas b 0.17 Toroslar ab 0.21 Uzunyayla ab 0.18 Diğer Bölgeler a 0.09 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Konya, Sivas, Uzunyayla ve Toroslar da ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliklerinin karşılaştırılmasından elde edilen sonuçlar Çizelge 4.70 de özetlenmiştir. En yüksek bulgu, Diğer Bölgelerde ve 31.8 ± 0.10 cm.dir. Bu değeri, Konya da 16.0 ± 0.22 cm, Uzunyayla 15.9 ± 0.18 cm, Toroslar 15.6 ± 0.22 cm ve Sivas 15.3 ± 0.21 cm ile izlemektedir. Bu bölgeler için belirlenen ortalama değerler arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Bu özellik bakımından Sivas taki Kangal Köpekleri, Konya, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpeklerinden önemli derecede farklı (P<0.05) ve düşük değerlidir. Çizelge 4.70 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 0.22 Sivas b 0.21 Toroslar ab 0.22 Uzunyayla a 0.18 Diğer Bölgeler a 0.10 Genel Çizelge 4.71 de özetlenen analiz sonuçlarına göre; en yüksek karın genişliği ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 16.4 ± 0.44 cm; en düşük karın genişliği ortalaması ise, benzer değerde olmak üzere, Boz vücut örtülü köpekler için 15.8 ± 0.08 cm ve Yağız vücut örtülü köpekler için 15.8 ± 0.27 cm olarak belirlenmiştir. Vücut 107

131 örtüsü rengi farklı Kangal Köpeklerinin karın genişlikleri arasındaki farkları, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.71 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin karın genişliği değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Sağrı genişliği Kangal Köpeklerinin cinsiyete göre sağrı genişlikleri, 4.72 sayılı çizelgede verilmiştir. Erkek köpeklerin sağrı genişliği ortalaması 22.7 ± 0.10 cm, dişi köpeklerin sağrı genişliği ortalaması ise, 22.6 ± 0.13 cm olarak belirlenmiştir. Bu özellik için genel ortalama 22.7 ± 0.08 cm olarak gerçekleşmiştir. Erkek ve dişi köpeklerin arasındaki sağrı genişliği ortalamasının farkı önemli değildir. Çizelge 4.72 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek Dişi Genel Farklı tip işletmelerde yetiştirilen Kangalların sağrı genişlikleri; köylü elindeki köpeklerde 22.5 ± 0.10 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 23.0 ± 0.16 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 22.7 ± 0.24 cm ve genel ortalama ise 22.7 ± 0.08 cm.dir (Yaş kovaryantı önemli olduğundan, bu özellik için yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerler kullanılmıştır). En yüksek sağrı genişliği ortalaması özel yetiştiriciler elindeki 108

132 köpeklerdedir (Çizelge 4.73). Bunu, kamu kurumlarındaki köpekler izlemiştir. En düşük sağrı genişliği ise, köylü elindeki köpeklerdedir. İşletmelere göre sağrı genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Köylü elinde sürü koruma amacıyla yetiştirilen Kangal Köpekleri ile özel yetiştiricilerde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait ortalamalar, birbirlerinden istatistik olarak farklıdır (P<0.05). Aynı çalışmada; kamu kuruluşlarında yetiştirilen erkek Kangal Köpeklerinde 22.4 ± 0.51 cm ve dişilerde ise 22.9 ± 0.30 cm sağrı genişliği değerleri belirlenmiştir. Çizelge 4.73 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) İşletme n S Köylü b 0.10 Özel a 0.16 Kamu ab 0.24 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Farklı bölge ve farklı tipteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliklerinin verildiği Çizelge 4.74 e göre, belirlenen en yüksek ortalama değer; 23.8 ± 0.32 cm ile Marmara Bölgesinde; en düşük değer ise, 21.3 ± 0.36 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesindedir. Sağrı genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Marmara Bölgesindeki Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği ortalaması; Doğu Anadolu Bölgesi dışındaki tüm bölgelerde yetiştirilenlerden yüksektir (P<0.05). Doğu Anadolu Bölgesindekiler ise, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindekilerden önemli düzeyde farklı ve yüksek (P<0.05) bir değere sahiptir. Güneydoğu Anadolu Kangal Köpeklerine ait ortalama sağrı genişliği; Doğu Anadolu, İç Anadolu, Karadeniz ve Marmara Bölgelerinde yetiştirilenlere göre önemli düzeyde farklı ve düşük (P<0.05) bulunmuştur. 109

133 Çizelge 4.74 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı genişliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge N S Akdeniz bcd 0.30 Doğu Anadolu ab 0.28 Ege cd 0.25 Güneydoğu Anadolu d 0.36 İç Anadolu bc 1.00 Karadeniz bc 0.31 Marmara a 0.32 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d : P<0.05 Çizelge 4.75 de özetlenen analiz sonuçlarına göre, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği bakımından en yüksek değere sahip coğrafi bölge, 22.9 ± 0.28 cm ile Doğu Anadolu Bölgesi; en düşük değere sahip coğrafi bölge ise, 21.3 ± 0.36 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Bölgeler arasında tespit edilen farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.75 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı genişliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Bazı yerel yetiştirme bölgelerinde bulunan ve farklı tipteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişlikleri Çizelge 4.76 da verilmiştir. Sağrı genişliği ortalaması Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 22.9 ± 0.11 cm, Konya daki köpeklerde 22.8 ± 0.27 cm, Toroslar daki köpeklerde 22.4 ± 0.28 cm, Uzunyayla daki köpeklerde 22.4 ± 0.22 cm ve Sivas taki köpeklerde ise 22.2 ± 0.17 cm olarak hesaplanmıştır. Sağrı 110

134 genişliği ortalaması en yüksek Kangallar, Konya Bölgesinde yetiştirilenlerdir. Bunu sırasıyla Toroslar ve Uzunyayla Bölgesindeki köpekler benzer sayısal değer ile izlemiştir. En düşük sağrı genişliği ise, Sivas taki köpeklerden elde edilmiştir. Sağrı genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas Bölgesine ait sağrı genişliği ortalaması; Diğer Bölgelerin ortalamasından istatistik olarak farklı (P<0.05) ve daha düşüktür. Çizelge 4.76 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.27 Sivas b 0.17 Toroslar ab 0.28 Uzunyayla ab 0.22 Diğer Bölgeler a 0.11 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge 4.77 de ise bir önceki değerlendirmede ele alınan bölgelerde fakat bu kez köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinin sağrı genişlikleri görülmektedir. Sağrı genişliği Konya da 22.9 ± 0.29 cm, Diğer Bölgelerde 22.7 ± 0.14 cm, Uzunyayla da 22.4 ± 0.22 cm, Toroslar da 22.3 ± 0.28 cm ve Sivas ta 21.8 ± 0.24 cm olarak tespit edilmiştir. Elde edilen bu değerler arasındaki farklılıklar önemlidir (P<0.05). Sivas Bölgesine ait ortalama; Konya ve Diğer Bölgelerdeki ortalamadan önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve daha düşüktür. 111

135 Çizelge 4.77 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 0.29 Sivas b 0.24 Toroslar ab 0.28 Uzunyayla ab 0.22 Diğer Bölgeler a 0.14 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Vücut örtüsü renkleri farklı Kangal Köpeklerinin sağrı genişlikleri içerisinde, en yüksek değer, Yağız vücut örtülü köpekler için 23.2 ± 0.31 cm, en düşük sağrı genişliği ortalaması ise, Boz vücut örtülü köpekler için 22.6 ± 0.08 cm olarak bulunmuştur (Çizelge 4.78). Vücut örtüsü renkleri farklı köpeklerin sağrı genişlikleri arasındaki farklılık, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.78 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Baş uzunluğu Erkek köpeklerin baş uzunluğu ortalaması 30.8 ± 0.10 cm, dişi köpeklerin baş uzunluğu ortalaması 30.5 ± 0.13 cm olarak hesaplanmıştır (Çizelge 4.79). 735 Kangal Köpeği için ortalama değer ise 30.7 ± 0.08 cm.dir. Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu ortalamaları arasındaki farklılık önemli değildir. 112

136 Çizelge 4.79 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek Dişi Genel Kangal Köpeğinin baş uzunluğuna ait farklı nitelikteki işletmelerden elde edilen verilerin değerlendirmesi, Çizelge 4.80 de verilmiştir. Buna göre, baş uzunluğu ortalaması, köylü elindeki köpeklerde 30.2 ± 0.09 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 32.1 ± 0.15 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 30.0 ± 0.23 cm ve genel olarak ise 30.7 ± 0.08 cm olarak tespit edilmiştir (Bu analizde yaş kovaryantı önemlidir. Bu yüzden yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerler kullanılmıştır). Bu verilere göre baş uzunluğu ortalaması en yüksek grup, özel yetiştiriciler elindeki köpekler olmuş, bunu köylü elindeki köpekler izlemiştir. En düşük baş uzunluğuna ise, kamu kurumlarındaki köpekler sahip olmuştur. İşletmelere göre baş uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Özel yetiştiricilere ait köpeklerin baş uzunluğu ortalaması, diğer iki grubun ortalamasından farklıdır (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait baş uzunluğu ortalaması; erkek Kangal Köpeklerinde 29.7 ± 0.31 cm, dişi Kangal Köpeklerinde ise, 30.2 ± 0.25 cm olarak belirlenmiştir. Çizelge 4.80 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm) İşletme n S Köylü b 0.09 Özel a 0.15 Kamu b 0.23 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Farklı coğrafi bölge ve işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş uzunlukları Çizelge 4.81 de görülmektedir. En yüksek baş uzunluğu ortalaması; 31.5 ± 0.37 cm ile Marmara Bölgesi; en düşük, 29.3 ± 0.44 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinde elde edilmiştir. Baş uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Marmara 113

137 Bölgesi Kangallarının baş uzunluğu; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Kangallarının baş uzunluğundan istatistik olarak farklı (P<0.05) ve daha yüksektir. Güneydoğu Anadolu Kangallarının baş uzunluğu ise; Ege ve İç Anadolu Bölgesi Kangallarının baş uzunluğundan farklı ve daha yüksek (P<0.05) bulunmuştur. Diğer taraftan; Ege Bölgesi Kangallarının baş uzunluğu; Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilenlerden farklı (P<0.05) fakat daha düşük değere sahiptir. Çizelge 4.81 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz cd 0.23 Doğu Anadolu cd 0.24 Ege ab 0.26 Güneydoğu Anadolu d 0.44 İç Anadolu abc 0.10 Karadeniz bcd 0.35 Marmara a 0.37 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d : P<0.05 Köylü elinde yetiştirilen köpeklere ait baş uzunlukları, coğrafi bölgelere göre analiz edilmiştir. Çizelge 4.82 de görülen değerlere göre; en yüksek baş uzunluğu ortalamasına sahip bölge, 30.7 ± 0.48 cm ile Ege Bölgesi; en düşük baş uzunluğu ortalamasına sahip bölge ise, 29.3 ± 0.44 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Bu altı bölgeye ait baş uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.82 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel

138 Baş uzunluğu ortalaması; Diğer Bölgelerde 31.1 ± 0.12 cm, Konya da 30.3 ± 0.22 cm, Sivas ta 30.3 ± 0.20 cm, Toroslar da 30.2 ± 0.21 cm ve Uzunyayla da ise 30.2 ± 0.18 cm.dir (Çizelge 4.83). En yüksek baş uzunluğu, benzer sayısal değerler ile Konya ve Sivas Bölgelerinde yetiştirilenlerde elde edilmiştir. Bunu Uzunyayla ve Toroslar izlemiştir. Baş uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpekleri, incelenen diğer dört yerel bölgedeki Kangal Köpeklerinden önemli derecede farklı (P<0.05) ve daha yüksek baş uzunluğu değerine sahiptir. Çizelge 4.83 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya b 0.22 Sivas b 0.20 Toroslar b 0.21 Uzunyayla b 0.18 Diğer Bölgeler a 0.12 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Bir önceki değerlendirmede ele alınan bölgelerde ve bu kez sadece köylü elindeki Kangal Köpeklerinin baş uzunlukları üzerinde durulmaktadır. En yüksek baş uzunluğu değeri; Diğer Bölgelerde 30.3 ± 0.13 cm, 30.3 ± 0.25 cm ile Konya ve 30.3 ± 0.22 cm ile Toroslar da elde edilmiştir (Çizelge 4.84). Bu değerleri, Uzunyayla dan elde edilen 30.2 ± 0.18 cm ve Sivas tan elde edilen 30.0 ± 0.20 cm değerleri takip etmiştir. Bu bölgeler arasında yapılan karşılaştırma sonucundan anlaşılacağı gibi, bölgeler arasındaki farklar önemli değildir. 115

139 Çizelge 4.84 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Vücut örtüsü rengi farklı köpeklerin baş uzunlukları Çizelge 4.85 de verilmiştir. En yüksek baş uzunluğu ortalaması; Kırçıl vücut örtülü köpekler için 31.0 ± 0.34 cm ve Dalkır köpekler için 31.0 ± 0.56 cm; en düşük baş uzunluğu ortalaması ise, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 30.3 ± 0.47 cm olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.85). Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin baş uzunlukları farkları önemli değildir. Çizelge 4.85 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Baş çevresi Kangal Köpeklerinin cinsiyete göre baş çevresi değerlerinin yer aldığı Çizelge 4.86 da görüleceği gibi, erkek köpeklerin baş çevresi ortalaması 54.6 ± 0.20 cm, dişi köpeklerin baş çevresi ortalaması 52.5 ± 0.26 cm olarak belirlenmiştir (Bu özellikte yaş kovaryantının etkisi önemli olduğu için, düzeltilmiş ortalamalar kullanılmıştır). Genel ortalama 53.8 ± 0.16 cm olarak gerçekleşmiştir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki baş 116

140 çevresi ortalamaları arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Çizelge 4.86 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin baş çevresi değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.20 Dişi b 0.26 Genel İki cinsiyet grubu arasında önemli derecede fark belirlenmiştir a, b : P<0.05 Çizelge 4.87 incelendiğinde, yetiştirme koşulları farklı Kangal Köpeklerinin baş çevresi uzunluğu ortalamalarının; köylü elindeki köpeklerde 54.2 ± 0.20 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 53.4 ± 0.33 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 52.2 ± 0.50 cm ve genel ortalama değer ise, 53.8 ± 0.16 cm olduğu görülecektir (Bu özellik için yaş kovaryantı önemli olarak hesaplanmıştır. Bu yüzden düzeltilmiş ortalama değerler verilmiştir). Baş çevresi ortalaması en yüksek grup, köylü elindeki köpekler olmuş, bunu özel yetiştiriciler ve kamu kurumlarındaki köpekler izlemiştir. İşletmelere göre baş çevresi uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Baş uzunluğu bakımından kamu kurumlarındaki köpekler, diğer iki işletme şeklinde yetiştirilenlerden daha düşük bir değere sahiptir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait baş çevresi ortalaması; erkeklerde 53.2 ± 1.13 cm, dişilerde 52.0 ± 0.69 cm olarak gerçekleşmiştir. Çizelge 4.87 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş çevresi uzunluğu değerleri (cm) İşletme n S Köylü a 0.20 Özel a 0.33 Kamu b 0.50 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

141 Baş çevresi uzunluğu ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, 54.9 ± 0.61 ve 54.9 ± 1.00 cm ile aynı sırayla Doğu Anadolu ve Marmara Bölgeleri; en düşük olan bölge ise, 52.5 ± 0.69 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur (Çizelge 5.88). Coğrafi bölgeler arasında yapılan karşılaştırma sonuçlarına göre, baş çevresi uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar tesadüfi olup, önemli değildir. Çizelge 4.88 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş çevresi uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Marmara Genel Çizelge 4.89 da özetlenen ve farklı coğrafi bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş çevreleri incelendiğinde, baş çevresi bakımından en yüksek değere sahip coğrafi bölgenin, 55.1 ± 0.82 cm ile Ege Bölgesi; en düşük değere sahip coğrafi bölgenin ise, 52.5 ± 0.69 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görülmektedir. Coğrafi bölgeler arasında yapılan karşılaştırmada, baş çevresi bakımından bölgeler arasındaki farklar istatistiksel olarak önemli değildir. Çizelge 4.89 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş çevresi değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel

142 Kangalların baş çevresi ortalaması Konya da 54.7 ± 0.43 cm, Diğer Bölgelerde 54.0 ± 0.24 cm, Sivas ta 52.1 ± 0.40 cm, Toroslar da 53.6 ± 0.45 cm ve Uzunyayla da ise 55.0 ± 0.41 cm.dir. En yüksek ortalama, Uzunyayla da yetiştirilen köpeklere aittir. En düşük baş çevresi uzunluğu ise, Sivas ta yetiştirilenlerde elde edilmiştir. Baş çevresi uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Sivas ta yetiştirilen Kangalların baş çevresi, diğer tüm gruplardakilere göre farklı (P<0.05) ve daha düşük bulunmuştur. Çizelge 4.90 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş çevresi uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 0.43 Sivas b 0.40 Toroslar a 0.45 Uzunyayla a 0.41 Diğer Bölgeler a 0.24 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Sivas, Uzunyayla, Konya, Toroslar ve Diğer Bölgeler gibi yerel bölgelerde köylü elinde bulunan Kangallardan elde edilen baş çevresi değerleri, Çizelge 4.91 de özetlenmiştir. Çizelgeye göre, en yüksek bulgunun 55.0 ± 0.41 cm ile Uzunyayla da elde edildiği görülmektedir. Bunu Konya (54.9 ± 0.52 cm), Diğer Bölgeler (54.1 ± 0.27 cm), Toroslar (53.7 ± 0.48 cm) ve Sivas (53.3 ± 0.62 cm) takip etmiştir. Çizelgede ki bölgeler için baş çevresi değerleri arasındaki farklar, istatistiksel olarak önemli değildir. Çizelge 4.91 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş çevresi değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel

143 Çizelge 4.92 de sunulan sonuçlara göre, en yüksek baş çevresi ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 55.6 ± 2.17 cm; en düşük baş çevresi ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü köpekler için 53.6 ± 0.84 cm olmuştur. Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin baş çevreleri arasındaki farklılık istatistik olarak önemli değildir. Çizelge 4.92 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş çevresi değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Baş genişliği Erkek köpeklerin baş genişliği ortalaması 14.6 ± 0.08 cm, dişi köpeklerin ise 13.8 ± 0.10 cm olarak belirlenmiştir (Bu özellikte yaş kovaryantının etkisi önemli olduğu için, düzeltilmiş ortalamalar kullanılmıştır). Bu özellik için genel ortalama, 14.3 ± 0.06 cm olarak gerçekleşmiştir. (Çizelge 4.93). Erkek ve dişi köpekler arasındaki baş genişliği ortalamaları arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). Çizelge 4.93 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.08 Dişi b 0.10 Genel İki grup arasındaki fark önemli bulunmuştur a, b : P<0.05 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliği ortalaması (Çizelge 4.94) köylü elinde 14.6 ± 0.08 cm, özel yetiştiricilerde 13.8 ± 0.13 cm, kamu 120

144 kurumlarında 13.3 ± 0.19 cm ve genel olarak ise 14.3 ± 0.06 cm.dir (Yapılan hesaplamalarda, yaşa kovaryantı önemli bulunmuştur. Bundan dolayı, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerler verilmiştir). Buna göre, baş genişliği ortalaması en yüksek köpekler, köylü elindekilerdir. Bunu özel yetiştiriciler elindeki köpekler izlemiştir. En düşük baş genişliğine ise kamu kurumlarındaki Kangal Köpekleri sahip olmuştur. Baş genişliği ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Her üç grubun ortalamaları önemli derecede (P<0.05) farklıdır. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen erkek Kangal Köpeklerinin baş genişliği ortalaması 13.3 ± 0.42 cm, dişi Kangal Köpeklerininki ise 13.3 ± 0.23 cm olmuştur. Çizelge 4.94 Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) İşletme n S Köylü a 0.08 Özel b 0.13 Kamu c 0.19 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Çizelge 4.95 te özetlenen bilgilere göre; en yüksek baş genişliği ortalaması 14.9 ± 0.24 cm ile Akdeniz; en düşük ortalama ise, 13.7 ± 0.39 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde belirlenmiştir (Hesaplama sonuçlarına göre yaş kovaryantı önemli olarak belirlenmiştir. Bu yüzden yukarıda verilen değerler, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerlerdir). Baş genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki köpeklere ait ortalama, Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgelerindeki ortalamalardan farklı ve daha düşük bulunmuştur (P<0.05). 121

145 Çizelge 4.95 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş genişliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz a 0.24 Doğu Anadolu a 0.24 Ege ab 0.25 Güneydoğu Anadolu b 0.39 İç Anadolu ab 0.08 Karadeniz ab 0.31 Marmara ab 0.29 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen baş genişliği değerleri, altı coğrafi bölge bakımından karşılaştırılmıştır. Baş genişliğine ait ortalamaların karşılaştırıldığı sonuçlara göre; en yüksek değer, 15.2 ± 0.55 cm olarak Ege Bölgesinde; en düşük değer ise, 13.6 ± 0.25 cm olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesinde tespit edilmiştir (Çizelge 4.96). Yapılan hesaplamalardan anlaşılacağı gibi, coğrafi bölgeler arasındaki farklar önemli değildir. Çizelge 4.96 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş genişliği değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Farklı coğrafi bölge ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliklerinin yer aldığı 4.97 sayılı çizelgede görüleceği gibi; baş genişliği ortalaması; Toroslar da 14.9 ± 0.22 cm, Uzunyayla da 14.7 ± 0.18 cm, Konya da 14.6 ± 0.20 cm, Diğer Bölgelerde 14.3 ± 0.09 cm ve Sivas ta ise 13.6 ± 0.14 cm.dir (Yaşa göre 122

146 kovaryant önemli olduğundan, verilen bu değerler, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerlerdir.). Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, baş genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Toroslar daki Kangal Köpekleri, Sivas ve Diğer Bölgelerdeki köpeklerden istatistik olarak farklı (P<0.05) ve daha yüksek değerlidir. Diğer Bölgedeki köpekler, Sivas ve Toroslar daki köpeklerden farklı (P<0.05) ve iki değer arasındadır. Sivas Bölgesinden elde edilen ortalama ise; Konya, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde elde edilen ortalamalardan farklı (P<0.05) fakat daha düşüktür. Çizelge 4.97 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.23 Sivas c 0.12 Toroslar a 0.21 Uzunyayla ab 0.19 Diğer Bölgeler b 0.09 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karşılaştırılmasında ise; en yüksek baş genişliği, 15.1 ± 0.23 cm ile Konya da tespit edilmiştir (Çizelge 4.98). Bunu 14.9 ± 0.22 cm ile Toroslar, 14.7 ± 0.18 cm ile Uzunyayla ve 14.6 ± 0.12 cm ile Diğer Bölgeler izlemektedir. En küçük değere sahip köpekler ise, 14.0 ± 0.22 cm ile Sivas ta bulunmaktadır (Yapılan istatistik analiz sonucunda, yaş kovaryantı önemli olduğundan; düzeltilmiş ortalama değerler belirtilmiştir). Çeşitli bölgelerde belirlenen baş genişliği ortalamaları arasındaki farklılıklar önemlidir (P<0.05). Sivas ta yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliği, diğer gruplardan önemli düzeyde düşük ve farklı bulunmuştur (P<0.05). 123

147 Çizelge 4.98 Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 0.23 Sivas b 0.22 Toroslar a 0.22 Uzunyayla a 0.18 Diğer Bölgeler a 0.12 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge 4.99 da verilen analiz sonuçlarına göre, en yüksek baş genişliği ortalaması Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 15.7 ± 0.91 cm, en düşük baş genişliği ortalaması Boz vücut örtülü köpekler için 14.2 ± 0.07 cm olarak tespit edilmiştir. Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş genişlikleri arasındaki fark önemli değildir. Çizelge 4.99 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş genişliği değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Yüz uzunluğu Çizelge e göre, erkek köpeklerin yüz uzunluğu ortalaması 12.5 ± 0.06 cm, dişi köpeklerin yüz uzunluğu ortalaması 12.7 ± 0.08 cm olarak belirlenmiştir. Bu özellik için hesaplanan genel ortalama değer ise, 12.6 ± 0.05 cm olarak gerçekleşmiştir. Erkek ve dişi köpeklerin yüz uzunluğu ortalamaları arasındaki fark önemli değildir. 124

148 Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerin yüz uzunluğu değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek Dişi Genel Çizelge de, yüz uzunluğu ortalaması; köylü elindeki köpeklerde 12.1 ± 0.05 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 13.7 ± 0.07 cm, kamu kurumlarındaki köpeklerde 13.1 ± 0.12 cm ve genel olarak ise 12.6 ± 0.05 cm olduğu görülmektedir. Buna göre, yüz uzunluğu ortalaması en yüksek grup, özel yetiştiriciler elindeki Kangal Köpekleri olmuş, bunu kamu kurumlarındaki Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük yüz uzunluğu ortalaması ise, köylü elindeki Kangal Köpeklerinde olmuştur. İşletmelere göre yüz uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Duncan Testi sonucuna göre, her üç grup köpeğe ait ortalamalar, istatistik olarak birbirlerinden önemli derecede (P<0.05) farklıdır. Kamu kuruluşlarındaki köpeklerin yüz uzunluğu ortalaması, erkeklerde 13.3 ± 0.25 cm, dişilerde 13.0 ± 0.14 cm olarak belirlenmiştir. Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu değerleri (cm) İşletme n S Köylü c 0.05 Özel a 0.07 Kamu b 0.12 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Çizelge de özetlenen sonuçlara göre, farklı nitelikteki ortamlarda yetiştirilen, yüz uzunluğu ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, 13.6 ± 0.25 cm ile Marmara Bölgesi; en düşük bölge ise, 11.3 ± 0.25 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Yedi coğrafi bölgede yapılan analiz sonuçlarına göre, yüz uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Marmara Bölgesi Kangallarının yüz uzunluğu; Ege Bölgesi Kangalları hariç, diğer beş coğrafi bölgedeki Kangalların; Ege Bölgesindeki Kangallar ise, Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi 125

149 Kangallarından farklı ve düşük değerlidir (P<0.05). Doğu Anadolu Bölgesi; Ege, Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerinden; Güneydoğu Anadolu Bölgesi, diğer bütün coğrafi bölgelerden, istatistik olarak farklı (P<0.05) ve düşük değerlidir. Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki yüz uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz cd 0.14 Doğu Anadolu d 0.18 Ege ab 0.15 Güneydoğu Anadolu e 0.25 İç Anadolu bc 0.06 Karadeniz cd 0.22 Marmara a 0.25 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d, e : P<0.05 Köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinde en yüksek yüz uzunluğu değeri, 12.3 ± 0.14 cm ile Akdeniz Bölgesi ve 12.3 ± 0.32 cm ile Ege Bölgesinden, en düşük yüz uzunluğu değeri ise, 11.3 ± 0.25 cm ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinden elde edilmiştir (Çizelge 4.103). Farklı coğrafi bölgelerden alınan yüz uzunluğu değerleri istatistik olarak karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, aralarındaki farklar önemlidir (P<0.05). Akdeniz ve Ege Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu; Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde yetiştirilenlerden farklı ve yüksek tespit edilirken; Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Kangal Köpekleri ise; Doğu ve İç Anadolu Bölgesindekilerden istatistik olarak farklı ve daha düşük tespit edilmiştir (P<0.05). 126

150 Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki yüz uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz a 0.14 Doğu Anadolu ab 0.18 Ege a 0.32 Güneydoğu Anadolu c 0.25 İç Anadolu ab 0.06 Karadeniz bc 0.29 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Yüz uzunluğu ortalaması; Sivas ta 12.9 ± 0.09 cm, Diğer Bölgelerde 12.7 ± 0.08 cm, Konya da 12.3 ± 0.12 cm, Toroslar da 12.3 ± 0.13 cm ve Uzunyayla da ise 12.1 ± 0.11 cm.dir (Çizelge 4.104). Yüz uzunluğu ortalaması en yüksek grup, Sivas Bölgesindeki Kangal Köpekleri olmuştur. Bunu Diğer Bölgeler ve aynı ortalama değer ile Konya ve Toroslar daki köpekler izlemiştir. En küçük yüz uzunluğu değeri ise, Uzunyayla Bölgesindeki köpeklerden elde edilmiştir. Yüz uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas ve Diğer Bölge olarak nitelenen bölgede elde edilen yüz uzunluğu değeri; istatistik olarak Konya, Toroslar ve Uzunyayla da elde edilenlere göre önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve yüksektir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya b 0.14 Sivas a 0.08 Toroslar b 0.13 Uzunyayla b 0.12 Diğer Bölgeler a 0.08 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

151 Bir önceki değerlendirmede yer alan yerel bölgelerde, bu kez köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğunun karşılaştırıldığı Çizelge e göre, en yüksek değer olarak Toroslar da 12.3 ± 0.13 cm, Konya da 12.3 ± 0.17 cm, Sivas ta 12.3 ± 0.09 cm ve Uzunyayla da 12.1 ± 0.12 cm değerleri tespit edilmiştir. Diğer Bölgelerde 22.9 ± 0.09 cm olarak en düşük değer elde edilmiştir. Elde edilen bu değerler arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangalların yüz uzunluğu ortalaması, Sivas ta yetiştirilenlerden önemli derecede farklı (P<0.05) ve düşüktür. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.17 Sivas a 0.09 Toroslar ab 0.13 Uzunyayla ab 0.12 Diğer Bölgeler b 0.09 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çeşitli vücut örtüsü rengindeki köpeklerin yüz uzunluklarına ilişkin değerler, Çizelge da verilmiştir. En yüksek yüz uzunluğu ortalaması, Yağız vücut örtülü köpeklerde 12.7 ± 0.19 cm; en düşük yüz uzunluğu ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü köpeklerde 12.0 ± 0.38 cm olarak hesaplanmıştır. Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin yüz uzunlukları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel

152 Kulak uzunluğu Kangal Köpeklerinin kulakları çoğunlukla kesilmektedir. Bu konuda yetiştiricilerin en büyük savunması, Köpekler birbirleri ile boğuşurken veya köpeklere kurt saldırdığında; kulağından tutulan köpeğin yenildiği iddiasıdır. Araştırmaya konu 735 Kangal Köpeğinden; köylü elindeki köpeklerde kulak kesilme oranı yüksek, özel yetiştirici ile kamu kurumlarındaki köpeklerde kulak kesilme oranı ise daha düşüktür. Köylü elindeki Kangal Köpeklerinde 120, özel yetiştiricilerdeki Kangal Köpeklerinde 42 ve kamu kurumlarındaki Kangal Köpeklerinde ise, 88 adet kulak ölçümü yapılabilmiştir. Kulak ölçümü yapılan Kangal Köpeği sayısı toplam olarak 250 dir. İşletmelere göre köpeklerin kulak kesilme oranı Çizelge de verilmiştir. Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak kesilme oranları İşletme Toplam köpek Kulakları kesilmiş köpek Kulak kesme oranı (%) Köylü Kamu kurumu Özel yetiştirici Genel Cinsiyete göre kulak uzunluğu değerleri Çizelge de verilmiştir. Çizelgede görüleceği gibi, erkek Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu ortalaması 13.6 ± 0.09 cm, dişi Kangal Köpeklerinin ise 13.5 ± 0.07 cm olarak belirlenmiştir. Genel ortalama değer ise, 13.5 ± 0.06 cm.dir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki kulak uzunluğu ortalaması farkı önemli değildir. Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek Dişi Genel

153 Kulak uzunluğu; köylü elindeki köpeklerde 13.3 ± 0.07 cm, özel yetiştiricilerdekinde 13.9 ± 0.11 cm, kamu kuruluşlarındakilerde 13.5 ± 0.10 cm ve genel ortalama değer ise, 13.5 ± 0.06 cm.dir (Çizelge 4.109). Özel yetiştirici Kangallarına ait kulak uzunluğu ortalaması; kamu kuruluşları ve köylü elindeki köpeklere ait ortalamalardan istatistik olarak farklı (P<0.05) ve yüksektir. Kamu kuruluşlarındaki erkek köpeklerde kulak uzunluğu 13.7 ± 0.33 cm, dişilerde ise 13.5 ± 0.10 cm.dir. Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değerleri (cm) İşletme n S Köylü b 0.07 Özel a 0.11 Kamu b 0.10 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Kulak uzunluğu ortalaması en yüksek bölge, 14.6 ± 0.23 cm ile Ege; en düşük ise, 12.9 ± 0.17 cm ile Akdeniz dir (Çizelge 4.110). Bölgelere itibariyle kulak uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Ege Bölgesi Kangallarının kulak uzunluğu, istatistik olarak diğer bütün bölgelerden önemli derecede farklı ve yüksektir (P<0.05). Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki kulak uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz b 0.17 Doğu Anadolu b 0.18 Ege a 0.23 Güneydoğu Anadolu b 0.43 İç Anadolu b 0.06 Karadeniz b 0.20 Marmara b 0.16 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

154 Altı coğrafi bölgede ve köylü elinde yetiştirilen 120 adet Kangal Köpeğine ait kulak uzunluğu verileri, Çizelge de özetlenmiştir. Bu verilerden elde edilen sonuçlara göre, Ege Bölgesi 13.5 ± 0.16 cm ile en yüksek; Akdeniz Bölgesi 12.9 ± 0.17 cm ve Karadeniz Bölgesi 12.9 ± 0.25 cm olmak üzere, en düşük ortalama değerlere sahip bölgeler olmuşlardır. Tüm bölgelere ait ortalamaların birbirleri ile karşılaştırılması sonucundan anlaşılacağı gibi, coğrafi bölgeler arasındaki farklar önemsiz bulunmuştur. Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki kulak uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Çizelge de görüleceği gibi, farklı yerel bölgeler ve farklı nitelikteki işletmelerde bulunan Kangal Köpeklerinde kulak uzunluğu ortalaması; Diğer Bölgelerdeki köpeklerde 13.7 ± 0.09 cm, Konya daki köpeklerde 13.5 ± 0.17 cm, Sivas taki köpeklerde 13.5 ± 0.12 cm, Uzunyayla daki köpeklerde 13.2 ± 0.14 cm ve Toroslar daki köpeklerde ise 12.9 ± 0.15 cm olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre, kulak uzunluğu ortalaması en yüksek grup, Konya ve Sivas taki köpekler olmuştur. Bunu sırasıyla Uzunyayla daki köpekler izlemiştir. En düşük kulak uzunluğu ortalaması ise Toros Dağları Bölgesindeki köpeklerden elde edilmiştir. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, kulak uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Elde edilen sonuçlardan anlaşılacağı gibi; Toroslar Bölgesi Kangallarının kulak uzunluğu; Diğer Bölgeler, Konya ve Sivas ta yetiştirilenlerden farklı (P<0.05) ve düşük değerlidir. 131

155 Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değeri (cm) Yerel Bölge n S Konya a 0.17 Sivas a 0.12 Toroslar b 0.15 Uzunyayla ab 0.14 Diğer Bölgeler a 0.09 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Yukarıda belirtilen bölgelerde ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değerlerinin yer aldığı Çizelge de görüleceği gibi, en yüksek kulak uzunluğu değeri, Sivas ta 13.8 ± 0.26 kg olarak belirlenmiştir. Bunu Konya 13.5 ± 0.22 cm, Diğer Bölgeler 13.2 ± 0.09 cm ve Uzunyayla 13.2 ± 0.14 cm ile izlemektedir. En düşük değer ise, Toroslar da yetiştirilen Kangallarda ve 12.9 ± 0.17 cm olarak elde edilmiştir. Kulak uzunluğu bakımından ele alınan bölgeler arasındaki farklılık önemli bulunmuştur (P<0.05). Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu; Diğer Bölgeler, Toroslar ve Uzunyayla Bölgelerindeki Kangal Köpekleri nin kulak uzunluğundan, istatistik olarak farklı (P<0.05) ve yüksektir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya ab 0.22 Sivas a 0.26 Toroslar c 0.15 Uzunyayla bc 0.14 Diğer Bölgeler bc 0.09 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 En yüksek kulak uzunluğu ortalaması, Kırçıl vücut örtülü köpekler için 13.7 ± 0.37 cm; en düşük kulak uzunluğu ortalaması ise, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için

156 ± 0.29 cm olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.114). Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpekleri'nin kulak uzunlukları arasında fark, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Farklı vücut örtüsü renginde Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu değeri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Kuyruk uzunluğu Araştırma materyali erkek köpeklerin kuyruk uzunluğu ortalaması 48.3 ± 0.17 cm, dişi köpeklerinki ise 47.2 ± 0.19 cm olarak belirlenmiştir. 735 Kangal Köpeği için ortalama değer ise 47.8 ± 0.13 cm dir (Çizelge 4.115). Erkek ve dişi köpeklerin kuyruk uzunluğu ortalaması arasındaki fark istatistiksel önemli (P<0.05) bulunmuştur. Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Cinsiyet n S Erkek a 0.17 Dişi b 0.19 Genel Farklı harfle işaretlenen iki grup arasındaki fark önemlidir a, b : P<0.05 Kuyruk uzunluğu ortalaması, köylü elindeki köpeklerde 48.0 ± 0.17 cm, özel yetiştiricilerde 48.0 ± 0.22 cm, kamu kurumlarında 46.7 ± 0.35 cm ve genel olarak ise 47.8 ± 0.13 cm.dir (Çizelge 4.116). Buna göre, kuyruk uzunluğu ortalaması en yüksek grup, köylü ve özel yetiştirici elindeki köpekler olmuştur. Kamu kurumlarındaki köpeklerin kuyruk uzunluğu ortalaması ise, bunlardan daha düşüktür. İşletmelere göre 133

157 kuyruk uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarda yetiştirilen köpeklerin kuyrukları, diğer iki gruptan önemli derecede farklı (P<0.05) ve daha kısadır. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait kuyruk uzunluğu; erkeklerde 47.2 ± 0.67 cm, dişilerde 46.5 ± 0.41 cm olarak belirlenmiştir. Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) İşletme n S Köylü a 0.17 Özel a 0.22 Kamu b 0.35 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge de görüleceği gibi, kuyruk uzunluğu ortalaması en yüksek Kangal Köpekleri nin bulunduğu coğrafi bölge, 48.9 ± 0.43 cm ile Ege Bölgesi; en düşük olan bölge ise, 46.8 ± 0.52 cm ile Marmara Bölgesi olarak belirlenmiştir. Çizelgede yer alan bölgeler itibariyle kuyruk uzunluğu ortalaması arasındaki farklar, istatistik olarak önemsizdir. Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Marmara Genel Sadece köylü elinde yetiştirilenler dikkate alındığında, kuyruk uzunluğu ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölgenin, 48.5 ± 0.55 cm ile Akdeniz Bölgesi; en düşük bölgenin ise, 46.9 ± 0.75 cm ile Karadeniz Bölgesi olduğu 134

158 görülmektedir (Çizelge 4.118). Bölgeler itibariyle kuyruk uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar ise önemli değildir. Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Farklı yörelerde ve farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangalların kuyruk uzunluğu ortalaması; Sivas ta 47.4 ± 0.26 cm, Uzunyayla da 49.0 ± 0.36 cm, Diğer Bölgelerde 47.7 ± 0.17 cm, Konya da 47.4 ± 0.42 cm ve Toroslar da ise 48.6 ± 0.53 cm.dir (Çizelge 4.119). Kuyruk uzunluğu ortalamaları, en yüksek değerden, en düşük değere doğru; Uzunyayla, Toroslar, Konya ve Sivas olarak elde edilmiştir. Çizelgede belirtilen yörelerde yetiştirilen Kangalların kuyruk uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Uzunyayla Bölgesi Kangalları; Konya, Sivas ve Diğer Bölgelerdeki Kangallardan istatistik olarak farklı (P<0.05) ve daha yüksek ortalama değere sahip bulunmaktadır. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya c 0.42 Sivas c 0.26 Toroslar ab 0.53 Uzunyayla a 0.36 Diğer Bölgeler bc 0.17 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

159 Bu yöreler, fakat sadece köylü elindeki köpekler ele alındığında; en yüksek kuyruk uzunluğu değeri, Uzunyayla da yetiştirilenlerde ve 49.0 ± 0.36 cm olduğu görülmektedir. Toroslar da 48.7 ± 0.53 cm, Sivas ta 47.8 ± 0.44 cm, Diğer Bölgelerde 47.6 ± 0.24 cm ve Konya da 47.5 ± 0.48 cm değerleri, diğer bulgulardır (Çizelge 4.120). Elde edilen bu ortalama değerler arasındaki farklar istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Uzunyayla Bölgesi Kangal Köpeklerinin kuyruklarının; Konya ve Diğer Bölgelerde yetiştirilenlerden önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Yerel Bölge n S Konya b 0.48 Sivas ab 0.44 Toroslar ab 0.53 Uzunyayla a 0.36 Diğer Bölgeler b 0.24 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge de verilen analiz sonuçlarına göre, en yüksek kuyruk uzunluğu ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 48.9 ± 1.18 cm; en düşük kuyruk uzunluğu ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü köpekler için 46.4 ± 0.85 cm olarak hesaplanmıştır. Vücut örtüsü renkleri farklı Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunlukları arasındaki farklılık istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Farklı vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu değerleri (cm) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel

160 4.3 Vücut İndeksleri Vücut indeksi Vücut indeksi değeri; erkek Kangal Köpekleri için % 88.5 ± 0.43, dişi Kangal Köpekleri için % 90.3 ± 0.52 olarak hesaplanmıştır (İncelenen bu özellik için yaş kovaryantı önemli olduğu için, düzeltilmiş ortalamalar kullanılmıştır). Genel ortalama ise, % 89.2 ± 0.33 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.122). Erkek ve dişi Kangal Köpekleri arasındaki vücut indeksi ortalaması farkı önemlidir (P<0.05). Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%) Cinsiyet n S Erkek b 0.43 Dişi a 0.52 Genel İki grup arasında önemli derecede farklılık meydana gelmiştir a, b : P<0.05 Vücut indeksi ortalaması, köylü elindeki köpeklerde % 85.0 ± 0.32, özel yetiştiricilerde % 97.1 ± 0.51, kamu kuruluşlarında % 96.8 ± 0.89 ve genel olarak ise % 89.2 ± 0.33 şeklindedir (Çizelge 4.123). İşletme tipleri itibariyle vücut indeksi ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Köylü Kangalları, diğer iki gruptan farklı (P<0.05) ve daha düşük vücut indeksi değerlidir. Kamu kuruluşlarındaki erkek Kangalların beden indeksi % 99.8 ± 1.75; dişilerin ise, % 95.9 ± 1.01 bulunmuştur. Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%) İşletme n S Köylü b 0.32 Özel a 0.51 Kamu a 0.89 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

161 Farklı bölgelerde ve farklı tip işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut indekslerinin verildiği Çizelge e göre, ortalaması en yüksek coğrafi bölge, % ± 1.37 ile Marmara Bölgesi; en düşük bölge ise, % 83.4 ± 1.14 ile Doğu Anadolu Bölgesi olmuştur (Elde edilen veriler, yaş kovaryantına göre önemli olduğundan, düzeltilmiş ortalama değerler ifade edilmiştir). Bölgelerin ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Marmara Bölgesi, diğer bütün coğrafi bölgelerden; İç Anadolu ve Ege Bölgeleri ise, Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz Bölgelerinden önemli derecede farklı (P<0.05) ve yüksek vücut indeksine sahip Kangal Köpeklerini barındırmaktadır. Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki vücut indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz c 1.15 Doğu Anadolu c 1.14 Ege b 1.20 Güneydoğu Anadolu c 1.89 İç Anadolu b 0.37 Karadeniz c 1.50 Marmara a 1.37 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Köylü elinde ve sürü koruma görevi yapan Kangal Köpeklerinden elde edilen veriler, değişik coğrafi bölgelere göre hesaplanmıştır. Çizelge de özetlenen bu hesaplama sonuçlarına göre, en yüksek vücut indeksi değerine sahip coğrafi bölge, % 85.7 ± 0.41 ile İç Anadolu Bölgesi; en düşük vücut indeks değerine sahip bölge ise, % 82.5 ± 0.97 ile Ege Bölgesi olmuştur. Çizelgede verilen ortalama değerler arasındaki farklılıklar istatistik olarak önemli bulunmamıştır. 138

162 Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki vücut indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Çizelge da görüleceği gibi, vücut indeksi ortalaması; Konya da % 84.7 ± 0.93, Sivas ta % 95.8 ± 0.70, Toroslar da % 83.5 ± 0.73, Uzunyayla da % 86.6 ± 0.72 ve Diğer Bölgelerde 89.1 ± 0.46 cm olarak belirlenmiştir. Vücut indeksi ortalaması en yüksek yöre Sivas olmuş, bu yöreyi sırasıyla; Uzunyayla, Konya ve Toroslar izlemiştir. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgede, vücut indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas Bölgesinde elde edilen vücut indeksi değeri, incelenen diğer bütün coğrafi bölgelerden farklı (P<0.05) ve daha yüksek bulunmuştur. Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpekleri, Konya, Sivas ve Toroslar Bölgelerindeki Kangal Köpeklerinden farklı ve daha yüksektir. Toroslar Bölgesindeki Kangal Köpekleri ise, Sivas, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpeklerinden istatistik olarak önemli derecede farklı (P<0.05) ve daha düşük indeks değerine sahiptir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya cd 0.93 Sivas a 0.70 Toroslar d 0.73 Uzunyayla bc 0.72 Diğer Bölgeler b 0.46 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d : P<

163 Çeşitli yörelerde ve sadece köylü elinde bulunan Kangalların değerlendirilmesinden elde edilen vücut indeksi ortalamaları, Sivas ta % 93.5 ± 1.12, Uzunyayla da % 86.6 ± 0.72, Toroslar da % 84.0 ± 0.73, Diğer Bölgelerde % 83.3 ± 0.35 ve Konya da % 81.5 ± 0.59 olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.127). Bu ortalama değerler arasındaki farklılıklar istatistiksel önemlidir (P<0.05). Sivas Bölgesi ile Uzunyayla Bölgesi Kangallarının vücut indeksleri; birbirlerinden ve incelenen diğer iki bölgeden önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve yüksektir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya c 0.59 Sivas a 1.12 Toroslar c 0.73 Uzunyayla b 0.72 Diğer Bölgeler c 0.35 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin vücut indeksleri ele alındığında, en yüksek ortalama değer, Boz vücut örtülü köpekler için % 89.5 ± 0.37; en düşük vücut indeksi ortalaması ise, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için % 85.8 ± 2.94 olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.128). Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerinin vücut indeksleri arasındaki farklar istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri (%) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel

164 4.3.2 Bacak indeksi Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin bacak indeksine ait değerler, Çizelge de görüldüğü gibidir. Erkek köpeklerin bacak indeksi ortalaması % 47.2 ± 0.18, dişi köpeklerin bacak indeksi ortalaması % 47.9 ± 0.23 olarak tespit edilmiştir (Bu özellik için yaş kovaryantının etkisi önemli olarak hesaplandığı için, düzeltilmiş ortalamalar verilmiştir). Erkek ve dişi köpekler arasındaki bacak indeksi ortalaması farkı önemlidir (P<0.05). Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) Cinsiyet n S Erkek b 0.18 Dişi a 0.23 Genel Her iki grup arasındaki fark önemlidir a, b : P<0.05 Farklı tipteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indeksine ait değerler Çizelge da özetlenmiştir. Bacak indeksi ortalaması, köylü elindeki köpeklerde % 46.4 ± 0.15, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde % 48.6 ± 0.28, kamu kurumlarındaki köpeklerde % 51.6 ± 0.37 ve genel olarak ise % 47.5 ± 0.14 olarak belirlenmiştir. İşletmelere göre bacak indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Her üç grup köpeğe ait ortalamalar önemli derecede farklıdır (P<0.05). Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) İşletme n S Köylü c 0.15 Özel b 0.28 Kamu a 0.37 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

165 Farklı nitelikteki işletmelerde ve farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indekslerinin verildiği Çizelge deki sonuçlara göre, bacak indeksi ortalaması en yüksek coğrafi bölge, yani oransal olarak en uzun bacağa sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, % 52.7 ± 0.60 ile Marmara Bölgesidir. En düşük indeks değeri, % 46.0 ± 0.51 ile Akdeniz Bölgesi olmuştur (İncelenen bu özellikte yaş kovaryantı önemlidir ve yukarıda verilen ortalamalar, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerlerdir). Yapılan karşılaştırma sonuçlarına göre, bacak indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Marmara Bölgesi, diğer altı coğrafi bölgeden; Ege Bölgesi ise, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden istatistik olarak önemli derecede farklı (P<0.05) ve yüksek değerlidir. Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki bacak indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz c 0.51 Doğu Anadolu bc 0.50 Ege b 0.53 Güneydoğu Anadolu c 0.83 İç Anadolu bc 0.16 Karadeniz bc 0.66 Marmara a 0.60 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Bir önceki paragraftan farklı olarak, bu kez sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, bacak indeksi verileri coğrafi bölgeler açısından değerlendirilmiştir. Çizelge de özetlenen sonuçlara göre, Karadeniz Bölgesi % 47.7 ± 0.82 ile en yüksek, Akdeniz Bölgesi ise % 45.9 ± 0.41 ile en düşük değere sahip coğrafi bölge olmuşlardır. Coğrafi bölgeler arasında ortaya çıkan farklılıklar istatistik olarak önemli değildir. 142

166 Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki bacak indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Bacak indeksi ortalaması; Sivas taki köpeklerde % 48.1 ± 0.33, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde % 47.9 ± 0.20, Konya daki köpeklerde % 47.3 ± 0.42, Uzunyayla daki köpeklerde % 46.5 ± 0.37 ve Toroslar daki köpeklerde ise % 45.8 ± 0.37 olarak hesaplanmıştır (Çizelge 4.133). Buna göre, bacak indeksi ortalaması en yüksek grup, yani oransal olarak en uzun bacağa sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu yöre, Sivas olmuştur. Bunu sırasıyla Konya ve Uzunyayla yörelerindeki köpekler izlemiştir. En düşük bacak indeksi değeri, yani oransal olarak en kısa bacağa sahip Kangal Köpekleri ise, Toroslar da yetiştirilmektedir. Karşılaştırılan bu dört farklı yöreye göre bacak indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas ve Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpeklerine ait bacak indeksi değeri; Uzunyayla ve Toroslar Bölgelerindeki Kangal Köpeklere ait indeks değerinden önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve yüksektir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya ab 0.42 Sivas a 0.33 Toroslar b 0.37 Uzunyayla b 0.37 Diğer Bölgeler a 0.20 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir. a, b : P<

167 Bir önceki paragraf ve çizelgede; köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluş elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bacak indeksi değerleri, bazı yerel bölgelere göre karşılaştırılmıştır. Bu kez, sadece köylü elinde ve doğal ortamda, sürü peşinde serbest şekilde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanılacaktır. Buna göre, en yüksek bacak indeksi değeri, Sivas taki Kangal Köpeklerinde, % 47.2 ± 0.50 olarak belirlenmiştir. Diğer Bölgeler % 46.5 ± 0.23, Uzunyayla % 46.5 ± 0.37, Konya % 46.2 ± 0.39 ve Toroslar % 45.9 ± 0.42 ile diğer bulgular olmuştur (Çizelge 4.134). Gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre, bölgeler arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Çizelge de verilen analiz sonuçlarına göre, en yüksek bacak indeksi ortalaması, Yağız vücut örtülü köpekler için % 48.2 ± 0.55; en düşük bacak indeksi ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için ise, % 46.9 ± 1.36 olarak belirlenmiştir. Vücut örtüsü rengi farklı Kangal Köpeklerinin bacak indeksi ortalaması farkları önemli değildir. Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin bacak indeksi değerleri (%) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel

168 4.3.3 Baş indeksi Çizelge ya göre, erkek köpeklerin baş indeksi ortalaması % 47.5 ± 0.25, dişi köpeklerin baş indeksi ortalaması ise, % 45.4 ± 0.30 olarak bulunmuştur (İncelenen bu özellikte yaş kovaryantının etkisi önemlidir. Bu yüzden düzeltilmiş ortalamalar verilmiştir). 735 Kangal Köpeği için ortalama değer ise, % 46.7 ± 0.20 dir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki baş indeksi ortalaması farkı önemlidir (P<0.05). Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Cinsiyet n S Erkek a 0.25 Dişi b 0.30 Genel Bu iki grup arasında önemli derecede fark tespit edilmiştir a, b : P<0.05 Çizelge ye göre, baş indeksi ortalaması; köylü elindeki köpeklerde % 48.4 ± 0.22, özel yetiştiricilerde % 43.2 ± 0.37, kamu kurumlarında % 44.2 ± 0.55 ve genel ortalama değer % 46.7 ± 0.20 olarak hesaplanmıştır (Yapılan hesaplamalara göre, yaş kovaryantı önemli olduğundan; düzeltilmiş ortalama değerler verilmiştir). İşletmelere göre baş indeksi ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Köylü elindeki Kangalların baş indeksi, özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşlarındaki Kangallardan önemli derecede farklı (P<0.05) ve yüksektir. Kamu kuruluşlarındaki Kangallarda, erkekler için % 44.8 ± 1.26 dişiler için % 44.2 ± 0.68 değerleri bulunmuştur. Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) İşletme n S Köylü a 0.22 Özel b 0.37 Kamu b 0.55 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

169 Baş indeksi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerin bulunduğu coğrafi bölge % 49.3 ± 0.74 ile Akdeniz Bölgesidir. Bu bölgeyi; Doğu Anadolu, Karadeniz, İç Anadolu ve Ege Bölgeleri takip etmiştir (Çizelge 4.138). En düşük indeks değerli Kangal Köpeklerin bulunduğu coğrafi bölge ise, % 45.2 ± 0.77 ile Ege Bölgesi olmuştur (Yukarıda verilen ortalamalar, yaş kovaryantı önemli olduğundan, buna göre düzeltilmiş ortalama değerlerdir) Yedi coğrafi bölge arasında yapılan analiz sonuçlarından anlaşılacağı gibi, baş indeksi ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgelerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş indeksi; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinde yetiştirilenlerden istatistik olarak farklı (P<0.05) ve yüksektir. Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki baş indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz a 0.74 Doğu Anadolu a 0.73 Ege b 0.77 Güneydoğu Anadolu ab 1.21 İç Anadolu b 0.24 Karadeniz ab 0.96 Marmara b 0.88 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Yapılan bu çalışmada, köylü elinde yetiştirilen 477 adet Kangal Köpeğinden baş indeksi değerleri hesaplanmış verileri toplanmış ve bu veriler coğrafi bölgelere göre karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonucunda, baş indeksi yönünden en yüksek ortalama, Ege Bölgesi için % 49.5 ± 1.29; en düşük ortalama ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesi için % 46.5 ± 0.74 olarak hesaplanmıştır (Çizelge 4.139). Tüm bölgeler için elde edilen değerlerin birbirleri ile karşılaştırılması sonucundan anlaşılacağı gibi, aralarındaki farklar istatistik olarak önemli değildir. 146

170 Çizelge Farklı coğrafi bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Sivas, Uzunyayla, Konya, Toroslar gibi yerel bölgelerin karşılaştırıldığı analiz sonuçları, Çizelge de özetlenmiştir. Buna göre, baş indeksi ortalaması; Toroslar daki köpeklerde % 49.4 ± 0.68, Uzunyayla daki köpeklerde % 48.6 ± 0.55, Konya daki köpeklerde % 48.3 ± 0.63, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde % 48.6 ± 0.27 cm ve Sivas taki köpeklerde ise % 44.9 ± 0.44 olarak belirlenmiştir. Baş indeksi ortalaması en yüksek, yani şekil olarak en kısa ve geniş başa sahip Kangal Köpekleri nin bulunduğu coğrafi bölge, Toros Dağları Bölgesi olmuştur. Bunu sırasıyla, Uzunyayla ve Konya daki köpekler izlemiştir. En düşük baş indeksi değerinin belirlendiği, yani en uzun ve dar başa sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu yöre Sivas tır. Karşılaştırılan bu beş farklı yörede yetiştirilen Kangalların, baş indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas ve Diğer Bölgelerdeki köpeklerin baş indeksi; Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgelerindeki köpeklerden istatistik olarak önemli derecede farklı (P<0.05) ve düşük bulunmuştur. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya a 0.63 Sivas b 0.44 Toroslar a 0.68 Uzunyayla a 0.55 Diğer Bölgeler b 0.27 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

171 Aynı yörelerde fakat sadece köylü elindeki Kangalların baş indekslerinin karşılaştırıldığı Çizelge e göre, en yüksek baş indeksi değeri % 49.6 ± 0.62 ile Konya da elde edilmiştir. % 49.4 ± 0.60 ile Toroslar, % 48.7 ± 0.49 ile Uzunyayla ve % 48.2 ± 0.34 cm ile Diğer Bölgeler, Konya yı izlemektedir. En düşük değer ise, % 46.6 ± 0.60 ile Sivas ta elde edilmiştir. Elde edilen bu ortalama değerler arasındaki farklılıklar önemlidir (P<0.05). Baş indeksi bakımından Sivas Bölgesi; Konya, Toroslar ve Uzunyayla dan önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve daha düşük değerlidir. Diğer Bölgelerdeki Kangallar ise, Sivas Bölgesindeki Kangallarından önemli derecede farklı (P<0.05) ve daha düşük değerlidir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya a 0.62 Sivas c 0.60 Toroslar ab 0.60 Uzunyayla ab 0.49 Diğer Bölgeler bc 0.34 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Çizelge de görüleceği gibi, en yüksek baş indeksi ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için % 51.9 ± 2.44; en düşük baş indeksi ortalaması ise, Boz vücut örtülü köpekler için % 46.6 ± 0.22, Dalkır vücut örtülü köpekler için % 46.6 ± 1.15 ve Kırçıl vücut örtülü köpekler için % 46.6 ± 0.82 olarak tespit edilmiştir. Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin baş indeksleri arasındaki farklar önemli değildir. 148

172 Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerleri (%) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Yüz indeksi Çizelge e göre, erkek köpeklerin yüz indeksi ortalaması % ± 0.76, dişi köpeklerin yüz indeksi ortalaması ise, % ± 0.90 olarak hesaplanmıştır (Burada verilen ortalamalar, düzeltilmiş ortalamalardır çünkü yaş kovaryantının etkisi önemlidir). Genel ortalama değer ise % ± 0.60 dır. Erkek ve dişi köpekler arasındaki yüz indeksi ortalaması farkları önemli (P<0.05) bulunmuştur. Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) Cinsiyet n S Erkek a 0.76 Dişi b 0.90 Genel İki grup arasındaki farklılık önemli olarak belirlenmiştir a, b : P<0.05 Farklı tip işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karşılaştırıldığı Çizelge de görüleceği gibi, yüz indeksi değeri; köylü elindeki köpeklerde % ± 0.60, özel yetiştiricilerde % ± 0.98, kamu kurumlarında % ± 1.48 ve genel ortalama değer ise, % ± 0.60 olarak tespit edilmiştir (Bu özellikte yaşa göre kovaryant önemli olduğundan, düzeltilmiş ortalama değerler sunulmuştur). İşletmelere göre yüz indeksi ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait yüz indeksi ortalaması; özel yetiştirici ve kamu kurumlarındaki yetiştirilenlerden önemli seviyede farklı (P<0.05) ve yüksektir. Kamu 149

173 kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinde; erkek köpekler % ± 2.38, dişi köpekler ise, % ± 1.49 değeri elde edilmiştir. Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) İşletme n S Köylü a 0.60 Özel b 0.98 Kamu b 1.48 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge e göre, yüz indeksi ortalaması en yüksek bölge, % ± 1.95 ile Doğu Anadolu; en düşük bölge ise, % ± 2.25 ile Marmara Bölgesi olmuştur (Yaş kovaryantı önemlidir ve yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerler kullanılmıştır). Yüz indeksi ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgelerinde yetiştirilenlerin yüz indeksi; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinde yetiştirilenlerden önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve yüksektir. Diğer taraftan, Marmara Bölgesi; Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinden; Ege Bölgesi ise, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinden önemli derecede farklı (P<0.05) ve daha düşük değerlidir. Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki yüz indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz a 1.78 Doğu Anadolu a 1.95 Ege cd 2.01 Güneydoğu Anadolu ab 2.48 İç Anadolu bc 0.75 Karadeniz ab 2.49 Marmara d 2.25 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d : P<

174 Çizelge ya göre, sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri dikkate alındığında, en yüksek yüz indeksi ortalamasına sahip coğrafi bölge, % ± 2.38 ile Ege Bölgesi; en düşük yüz indeksi ortalamasına sahip coğrafi bölge ise, % ± 2.48 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Yüz indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki yüz indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Değişik yerel bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz indeksi bakımından karşılaştırıldığı analiz sonuçları Çizelge de özetlenmiştir. Yüz indeksi ortalaması, Toroslar daki köpeklerde % ± 1.98, Uzunyayla daki köpeklerde % ± 1.61, Konya daki köpeklerde % ± 1.83, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde ± 0.79 cm ve Sivas taki köpeklerde % ± 1.28 olarak belirlenmiştir (Bu özellikte yaş kovaryantı önemlidir. Bu yüzden yukarıdaki satırlarda verilen ortalamalar, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerlerdir). Buna göre, yüz indeksi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, Toros Dağları Bölgesi olmuştur. Bunu sırasıyla; Uzunyayla ve Konya daki köpekler izlemiştir. En düşük yüz indeksi değeri, Sivas taki köpeklerden elde edilmiştir. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, yüz indeksi ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Ele alınan bu özellik bakımından Sivas ve Diğer Bölgelerde bulunan köpekler, istatistik olarak birbirlerinden ve diğer üç bölgeden önemli derecede farklıdır (P<0.05) ve düşüktür. 151

175 Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya a 0.02 Sivas c 0.11 Toroslar a 0.02 Uzunyayla a 0.16 Diğer Bölgeler b 0.79 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<0.05 Farklı yörelerde ve köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerlerinin verildiği Çizelge e göre, % ± 1.82 ile Konya en yüksek değere sahipken, bunu, % ± 0.94 ile Diğer Bölgeler, % ± 1.42 ile Uzunyayla ve % ± 1.75 ile Toroslar izlemektedir. Sivas tan elde edilen % ± 1.76 değeri, diğer dört bölgeden oldukça farklı (P<0.05) ve düşük değerli bulunmuştur (Yukarıda verilen ortalama değerler, yaş kovaryantına göre düzeltilmiş ortalama değerlerdir). Bu bölgeler arasında yapılan karşılaştırma sonucunda, bölgeler arasındaki farkların önemli (P<0.05) olduğu anlaşılmıştır. Sivas Bölgesi, diğer dört bölgeden istatistik olarak oldukça farklı ve düşük değere sahiptir (P<0.05). Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya a 1.82 Sivas b 1.76 Toroslar a 1.75 Uzunyayla a 1.42 Diğer Bölgeler a 0.94 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 En yüksek yüz indeksi ortalaması, Erzurum Sarısı köpekler için % ± 5.95; en düşük yüz indeksi ortalaması ise, Boz köpekler için % ± 0.65 olarak belirlenmiştir 152

176 (Çizelge 4.149). Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri arasındaki farklılık, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Elde edilen bulgulara göre; Erzurum Sarısı vücut örtülü Kangal Köpekleri; istatistik olarak Yağız, Kırçıl ve Boz vücut örtülü Kangal Köpeklerinden farklı (P<0.05) ve yüksek değere sahiptir. Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin yüz indeksi değerleri (%) Vücut örtüsü rengi n S Boz b 0.65 Dalkır ab 4.62 Erzurum Sarısı a 5.95 Kırçıl b 2.39 Yağız b 2.39 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P< Burun indeksi Erkek köpeklerin burun indeksi ortalaması % 40.7 ± 0.16, dişi köpeklerin burun indeksi ortalaması ise % 41.6 ± 0.26 olarak belirlenmiştir (Bu özellikte yaş kovaryantının etkisi önemli olarak hesaplandığı için; verilen ortalamalar, yaşa göre düzeltilmiş ortalamalardır). Bu özellik için genel ortalama değer ise, % 41.1 ± 0.14 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.150). Cinsiyetler arasındaki burun indeksi ortalaması farkları önemlidir (P<0.05). Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) Cinsiyet n S Erkek b 0.16 Dişi a 0.26 Genel Değerlendirilen iki grup arasındaki farklılık önemlidir a, b : P<

177 Burun indeksi ortalaması; köylü elindeki köpeklerde % 40.0 ± 0.15, özel yetiştiricilerde % 42.9 ± 0.30, kamu kuruluşlarında bulunanlarda % 43.6 ± 0.45 ve genel ortalama ise, % 41.1 ± 0.14 olarak hesaplanmıştır (Çizelge 4.151). İşletmelere göre burun indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Köylü elindeki köpeklere ait ortalama, özel yetiştiriciler ve kamu kurumlarındaki köpeklere ait ortalamalardan oldukça farklı (P<0.05) ve düşüktür. Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) İşletme n S Köylü b 0.15 Özel a 0.30 Kamu a 0.45 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge ye göre, burun indeksi ortalaması en yüksek coğrafi bölge, % 43.3 ± 0.62 ile Marmara; en düşük coğrafi bölge ise, % 38.6 ± 0.86 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur (Hesaplanan bu özellik için yaş kovaryantı önemli görüldüğünden, yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerler sunulmuştur). Yedi coğrafi bölge arasında yapılan analiz sonuçlarına göre, burun indeksi ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Marmara Bölgesinde yetiştirilen Kangallar; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde yetiştirilenlerden; Ege Bölgesinde yetiştirilenler ise, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde bulunanlardan önemli düzeyde farklı (P<0.05) ve yüksek burun indeksine sahiptir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kangalları ise; Akdeniz, Ege ve İç Anadolu Bölgelerinde yetiştirilenlerden bu özellik bakımından istatistik olarak farklı (P<0.05) ve daha düşük değere sahip olmuştur. 154

178 Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki burun indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz bc 0.52 Doğu Anadolu cd 0.52 Ege ab 0.54 Güneydoğu Anadolu d 0.86 İç Anadolu bc 0.17 Karadeniz cd 0.68 Marmara a 0.62 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d : P<0.05 Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait burun indeksi değerlerinin coğrafi bölgelere göre analizinden elde edilen sonuçlar Çizelge de özetlendiği gibidir. Bu bulgulara göre, en yüksek burun indeksi değerine, yani oransal olarak en uzun buruna sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, % 40.8 ± 0.37 ile Akdeniz Bölgesi; en düşük burun indeksi değerine, yani oransal olarak en kısa buruna sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölgeler ise, % 38.7 ± 0.62 ile Güneydoğu Anadolu ve % 38.7 ± 0.78 ile Karadeniz Bölgeleri olmuştur. Bölgeler arasındaki farkların karşılaştırıldığı analiz sonuçlarına göre, hesaplanan farklılıklar istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki burun indeksi değerleri (%) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel

179 Farklı yörelerde ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangalların burun indekslerine ilişkin değerler ve karşılaştırmanın özetlendiği Çizelge e göre, burun indeksi ortalaması, Sivas ta % 42.9 ± 0.38, Diğer Bölgelerde % 40.8 ± 0.19, Konya da % 40.7 ± 0.39, Toroslar da % 40.6 ± 0.35 ve Uzunyayla da % 40.0 ± 0.31 olarak tespit edilmiştir (Bu özellikte yaş kovaryantı önemli olarak analiz edilmiştir ve yaşa göre düzeltilmiş ortalama değerler sunulmuştur). Burun indeksi ortalaması en yüksek coğrafi bölge, Sivas Bölgesi olmuştur. Bunu sırasıyla Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri izlemiştir. Farklı nitelikteki işletmelerden alınan verilerle hesaplanan bu dört farklı bölgedeki bulgulara göre, burun indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin burun indeksi ortalaması, incelenen diğer bölgelere ait ortalama değerlerden önemli derecede farklı ve daha yüksek (P<0.05) bulunmuştur. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya b 0.39 Sivas a 0.38 Toroslar b 0.35 Uzunyayla b 0.31 Diğer Bölgeler b 0.19 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çeşitli yörelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin burun indeksi; Sivas ta % 41.3 ± 0.32, Toroslar da % 40.6 ± 0.37, Konya da % 40.5 ± 0.45, Uzunyayla da % 40.0 ± 0.31 ve Diğer Bölgelerde % 39.3 ± 0.23 şeklindedir (Çizelge 4.155). Bu dört bölgede ortalamalar arasındaki farklılıklar önemlidir (P<0.05). Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpekleri, Konya, Sivas ve Toroslar da yetiştirilenlerden önemli derecede farklı (P<0.05) ve düşük değerlidir. 156

180 Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) Yerel Bölge n S Konya a 0.45 Sivas a 0.32 Toroslar a 0.37 Uzunyayla ab 0.31 Diğer Bölgeler b 0.23 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge daki analiz sonuçlarına göre, en yüksek burun indeksi ortalaması, Boz vücut örtülü köpekler için % 41.2 ± 0.15; en düşük burun indeksi ortalaması, Dalkır vücut örtülü köpekler için % 38.4 ± 1.02 olarak belirlenmiştir. Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpekleri'nin burun indeksleri arasındaki farklar önemli değildir. Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin burun indeksi değerleri (%) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Vücut Açıları Vücut açıları, ölçüm esnasında çekilen fotoğraflara göre hesaplanmıştır. Fakat bazı köpekler çok hareketli olduğu için uygun poz elde edilememiş veya akşam saatlerinde ışık yetersizliği nedeniyle fotoğraf çekilememiştir. Çekilmiş bazı fotoğraflardan da, gerekli açı ölçümünü yapmaya uygun poz bulunamamıştır. Bu yüzden 735 Kangal Köpeğinden ancak 573 ünde vücut açısı ölçümü yapılabilmiştir. 157

181 4.4.1 Ön pati açısı Erkek köpeklerin ön pati açısı ortalaması 21.8 ± 0.31, dişilerin ön pati açı ortalaması 21.8 ± 0.39 ve genel ortalama ise, 21.8 ± 0.24 olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.157). Erkek ve dişi köpekler arasındaki ön pati açı ortalaması farkı önemli değildir. Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) Cinsiyet n S Erkek Dişi Genel Çizelge de, ön pati açı ortalamasının, köylü elindeki Kangal Köpeklerinde 21.7 ± 0.29, özel yetiştiricilerdeki Kangal Köpeklerinde 23.2 ± 0.50, kamu kurumlarındaki Kangal Köpeklerinde 19.8 ± 0.70 ve genel olarak ise 21.8 ± 0.24 olduğu görülmektedir. Buna göre ön pati açı ortalaması en büyük köpekler, özel yetiştiricilerdeki Kangal Köpekleri olmuştur. Bunları, köylü elindeki Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük ön pati açısına sahip köpekler ise, kamu kurumlarındaki köpekler olmuştur. İşletmelere göre ön pati açı ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Her üç grup köpeğe ait ortalamalar, istatistik olarak birbirlerinden önemli derecede farklıdır (P<0.05). Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) İşletme n S Köylü b 0.29 Özel a 0.50 Kamu c 0.70 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

182 Çizelge a göre; ön pati açı ortalaması en yüksek Kangalların bulunduğu coğrafi bölge, 23.9 ± 0.96 ile Akdeniz Bölgesi olmuştur. En düşük ortalamaya sahip bölge ise, 20.1 ± 1.53 lik değer ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi dir. Farklı coğrafi bölgelerde bulunan köpeklerin ön pati açısı ortalamaları arasındaki farklar önemli değildir. Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki ön pati açısı değerleri ( ) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Marmara Genel Bir önceki paragrafta; köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşları gibi farklı nitelikteki işletmelerden alınan veriler değerlendirilmiştir. Burada ise, sadece köylü elindeki köpeklere ait ön pati açısı değerleri analiz edilmiştir. Çizelge da verilen bu sonuçlara göre, ön pati açı ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, 23.9 ± 0.85 ile Akdeniz Bölgesi; açı ortalaması en düşük köpeklerin bulunduğu bölge ise, 19.1 ± 0.61 ile Ege Bölgesi olmuştur. Bölgeler arasındaki farklılıklar önemli değildir. Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki ön pati açısı değerleri ( ) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel

183 Çizelge e göre, ön pati açı ortalamaları; Toroslar da 23.8 ± 0.87, Diğer Bölgelerde 21.9 ± 0.33, Sivas ta 21.7 ± 0.57, Konya da 21.6 ± 0.76 ve Uzunyayla da ise 20.9 ± 0.65 olarak belirlenmiştir. Buna göre; ön pati açı ortalaması en yüksek köpekler, Toroslar Bölgesindeki köpekler olmuştur. Bunu sırasıyla Sivas ve Konya da yetiştirilen köpekler izlemiştir. En düşük ön pati açı ortalamasına sahip Kangal Köpekleri ise, Uzunyayla daki köpekler olmuştur. Karşılaştırılan bu dört farklı bölgede ön pati açı ortalamaları arasındaki farkların, istatistik olarak önemsiz olduğu görülmüştür. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Farklı yörelerde ve sadece köylü elindeki Kangalların ön pati açı değerleri; Toroslar için 23.8 ± 0.87, Konya için 22.4 ± 0.88, Sivas için 22.3 ± 0.85, Diğer Bölgeler için 21.2 ± 0.41 ve Uzunyayla için 20.9 ± 0.65 olarak; büyükten, küçüğe doğru sıralanmıştır (Çizelge 4.162). Bu bölgeler arasında tespit edilen ortalamalar arası farklar istatistik olarak önemlidir. Toroslar Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde yetiştirilenlerden önemli derecede farklı (P<0.05) ve yüksek değerlidir. 160

184 Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) Yerel Bölge n S Konya ab 0.88 Sivas ab 0.85 Toroslar a 0.87 Uzunyayla b 0.65 Diğer Bölgeler b 0.41 Genel Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Çizelge de özetlenen analiz sonuçlarına göre, en yüksek ön pati açısı ortalaması, Kırçıl vücut örtülü Kangal Köpekleri için 22.4 ± 1.13 ; en düşük ön pati açısı ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü Kangal Köpekleri için 19.8 ± 1.99 olarak tespit edilmiştir. Vücut örtüsü rengi farklı olan Kangal Köpeklerinin ön pati açıları arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin ön pati açısı değerleri ( ) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Arka pati açısı Cinsiyet yönünden analiz sonuçları, Çizelge de verilmiştir. Çizelge e göre, erkek köpeklerin arka pati açı ortalaması 31.9 ± 0.42, dişi köpeklerin arka pati açı ortalaması ise, 32.1 ± 0.52 olarak tespit edilmiştir. Genel ortalama değer ise 32.0 ± 0.33 dir. Erkek ve dişi köpeklerin arka pati açı ortalaması farkları önemli değildir. 161

185 Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) Cinsiyet n S Erkek Dişi Genel Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen arka pati açısına ait değerler incelendiğinde, arka pati açı ortalaması; köylü elindeki köpeklerde 31.6 ± 0.42, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 32.1 ± 0.60, kamu kurumlarındaki köpeklerde 33.7 ± 0.94 ve genel ortalama değer ise, 32.0 ± 0.33 olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.165). Buna göre, arka pati açı ortalamaları en büyük grubu oluşturan köpekler, kamu kurumlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri olmuştur. Bunları, özel yetiştiriciler elinde bulunan Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük arka pati açısı değerine ise, köylü elindeki Kangal Köpekleri sahip olmuştur. İşletmelere göre arka pati açı ortalamaları arasındaki farklar önemli değildir. Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) İşletme n S Köylü Özel Kamu Genel Arka pati açı ortalaması en yüksek Kangal Köpekleri nin ölçüldüğü coğrafi bölge, 33.1 ± 1.09 ile Ege Bölgesi; en düşük olan bölge ise, 30.5 ± 0.95 ile Doğu Anadolu Bölgesidir. Farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka pati açısı ortalamaları arasındaki farklar önemli değildir. 162

186 Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki arka pati açısı değerleri ( ) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Marmara Genel Köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinden arka pati açısı bakımından en yüksek değere sahip coğrafi bölge, 33.1 ± 1.84 ile Ege Bölgesi; en düşük değere sahip coğrafi bölge ise, 30.5 ± 0.95 ile Doğu Anadolu ve 30.5 ± 2.48 ile Güneydoğu Anadolu Bölgeleri olmuştur (Çizelge 4.167). Coğrafi bölgeler arasında yapılan karşılaştırmalara göre, arka pati açı ortalamaları yönünden, bölgeler arasında ortaya çıkan farklar önemli değildir. Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki arka pati açısı değerleri ( ) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Arka pati açı ortalaması, Sivas ta 32.6 ± 0.69, Diğer Bölgelerde 32.2 ± 0.45, Konya da 31.6 ± 1.13, Toroslar da 31.0 ± 1.12, Uzunyayla da 31.1 ± 1.06 olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.168). Buna göre arka pati açı ortalaması en yüksek köpeklere sahip bölge, Sivas Bölgesidir. Bunu sırasıyla Konya ve Uzunyayla daki köpekler izlemiştir. En düşük arka pati açı ortalamasına ise, Toroslar daki köpekler sahip 163

187 olmuştur. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre arka pati açı ortalamaları arasındaki farklar önemli değildir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Bazı yerel bölgelerde ve sadece köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinde arka pati açıları belirlenmiş, sonuçlar Çizelge da verilmiştir. Bu sonuçlara göre; en yüksek bulgu, Sivas ta 32.8 ± 1.09 olarak elde edilmiştir. Diğer Bölgelerde ise, 31.8 ± 1.63 olarak belirlenmiştir. Uzunyayla da 31.1 ± 1.06, Toroslar da 30.8 ± 1.34 ve Konya da 30.8 ± 1.20 olmak üzere, elde edilen değerler en düşük değerlerdir. Elde edilen bu değerler arasındaki farklılıklar önemli değildir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Çizelge de bildirilen analiz sonuçlarında da görüleceği gibi, en yüksek arka pati açısı ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için 36.9 ± 1.26 ; en düşük arka pati açısı ortalaması ise, Kırçıl vücut örtülü köpekler için, 30.8 ± 1.39 olarak belirlenmiştir. Vücut örtüsü renkleri farklı Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemli değildir. 164

188 Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin arka pati açısı değerleri ( ) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Omuz açısı Çizelge de cinsiyete göre omuz açıları verilmiştir. Erkek köpeklerin omuz açısı ortalaması ± 0.45, dişi köpeklerin omuz açısı ortalaması ± 0.55 olarak belirlenmiştir. Bu özellik için genel ortalama, ± 0.35 olarak gerçekleşmiştir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki omuz açısı ortalaması farkları önemli değildir. Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin omuz açısı değerleri ( ) Cinsiyet n S Erkek Dişi Genel Değişik nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karşılaştırıldığı Çizelge incelendiğinde, omuz açısı ortalaması; köylü elindeki köpeklerde ± 0.46, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde ± 0.65, kamu kurumlarındaki köpeklerde ± 0.81 ve genel ortalama değer ise, ± 0.35 olarak hesaplanmıştır. İşletmelere göre omuz açısı ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak tesadüf olup, önemli değildir. 165

189 Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin omuz açısı değerleri ( ) İşletme n S Köylü Özel Kamu Genel Farklı nitelikteki işletmelerden alınan verilerle hesaplanan ve değişik coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen omuz açısı değerleri analiz edilmiştir. Köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarda yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen verilerden hesaplanan bu analiz sonuçları, Çizelge de özetlenmiştir. Bu sonuçlara göre, omuz açısı ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge; ± 2.04 ile Akdeniz Bölgesi; en düşük bölge ise, ± 1.17 ile Doğu Anadolu ve ± 0.84 Ege Bölgeleri olmuştur. Ortalamalar arasındaki farklar önemli değildir. Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki omuz açısı değerleri ( ) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Marmara Genel Çizelge de özetlenen bulgulara göre, köylü elinde bulunanlardan omuz açısı ortalaması en yüksek Kangal Köpekleri, ± 2.04 ile Akdeniz Bölgesinde; omuz açısı ortalaması en düşük Kangal Köpekleri ise, ± 2.77 ile Karadeniz Bölgesinde görülmüştür. Analiz edilen yedi coğrafi bölge arasında tespit edilen farklılıklar, istatistik olarak önemli değildir. 166

190 Çizelge Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki omuz açısı değerleri ( ) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Omuz açısı çeşitli yörelerden; Sivas ta ± 0.81, Toroslar da ± 1.78, Diğer Bölgelerde ± 0.44, Uzunyayla da ± 1.15 ve Konya da ± 1.03 olarak hesaplanmıştır (Çizelge 4.175). Omuz açısı ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin omuz açısı değerleri ( ) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Sivas, Uzunyayla, Konya, Toroslar gibi yerel bölgeler ile Diğer Bölgelerde, sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen omuz açılarına ait hesaplama sonuçları, Çizelge da özetlendiği gibidir. Çizelgede çeşitli yöreler için görülen ortalama değerler arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemli değildir. 167

191 Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin omuz açısı değerleri ( ) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel En yüksek omuz açısı ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü Kangal Köpekleri için ± 2.91 ; en düşük omuz açısı ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü köpekler için ± 2.46 olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.177). Vücut örtüsü renkleri farklı Kangalların arka pati açıları arasındaki farklılık, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin omuz açı değerleri ( ) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Sağrı açısı Çizelge de özetlenen cinsiyete göre sağrı açıları incelendiğinde; erkek köpeklerin sağrı açısı ortalaması ± 0.37, dişi köpeklerin sağrı açısı ortalaması ± 0.40 olarak hesaplanmıştır. 735 Kangal Köpeği için ortalama değer ise ± 0.27 dir. Erkek ve dişi köpekler arasındaki sağrı açısı ortalaması farkı önemli bulunmamıştır. 168

192 Çizelge Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Cinsiyet n S Erkek Dişi Genel Çizelge 4.179, değişik nitelikteki işletmeler temelinde incelendiğinde, sağrı açısı ortalaması köylü elindeki köpeklerde ± 0.36, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde ± 0.51, kamu kurumlarındaki köpeklerde ± 0.72 ve genel ortalama değer ise, ± 0.27 olarak belirlenmiştir. İşletmelere göre sağrı açısı ortalamaları arasındaki farklar önemli değildir. Çizelge Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) İşletme n S Köylü Özel Kamu Genel Sağrı açısı ortalaması en yüksek köpeklerin bulunduğu coğrafi bölge, ± 1.90 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi; en düşük coğrafi bölge ise, ± 0.99 ile Ege Bölgesi olmuştur (Çizelge 4.180). Yedi coğrafi bölgeye göre yapılan analiz sonuçlarına göre, sağrı açısı ortalamaları arasındaki farklar önemli değildir. 169

193 Çizelge Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, farklı coğrafi bölgelerdeki sağrı açısı değerleri ( ) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Marmara Genel Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait sağrı açısı değerlerinin coğrafi bölgeler bakımından değerlendirildiği Çizelge incelendiğinde; en yüksek sağrı açısı değerine, ± 1.90 ile Güneydoğu Anadolu; en düşük sağrı açısı değerine ise, ± 2.25 ile Ege Bölgesinde belirlendiği görülür. Köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinin sağrı açıları arasındaki farklılıklar, bölgeler itibariyle önemli değildir. Çizelge Farklı coğrafi bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Coğrafi Bölge n S Akdeniz Doğu Anadolu Ege Güneydoğu Anadolu İç Anadolu Karadeniz Genel Çizelge de özetlenen bulgulara göre, sağrı açısı ortalaması; Uzunyayla daki köpeklerde ± 0.79, Sivas taki köpeklerde ± 0.57, Diğer Bölgelerdeki köpeklerde ± 0.37, Toroslar daki köpeklerde ± 1.32 ve Konya daki köpeklerde ise ± 0.91 olarak belirlenmiştir. Buna göre sağrı açısı ortalaması en yüksek köpeklere sahip grup, Uzunyayla Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleridir. Bunu sırasıyla Sivas ve Toroslar daki köpekler izlemiştir. En düşük sağrı açısı 170

194 ortalamasına sahip Kangal Köpekleri ise, Konya da yetiştirilen köpekler olmuştur. Karşılaştırılan bu beş bölgede sağrı açısı ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) İşletme n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel Çizelge e göre, çeşitli yörelerde köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bu sağrı açısı değerlerine bakıldığında, en yüksek bulgunun ± 0.79 ile Uzunyayla dan elde edildiği görülmektedir. Diğer Bölgelerden ± 0.52, Sivas tan ± 0.90, Toroslar dan ± 1.52 ve Konya dan ± 0.98 olarak hesaplanan değerler, diğer bulgular olmuştur. Bu bulgular arasında yapılan analiz sonucundan görüleceği gibi, aralarındaki farklılıklar önemli değildir. Çizelge Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Yerel Bölge n S Konya Sivas Toroslar Uzunyayla Diğer Bölgeler Genel En yüksek sağrı açısı ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler için ± 1.55 ; en düşük sağrı açısı ortalaması ise, Kırçıl vücut örtülü köpekler için ± 171

195 1.24 olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.184). Bu araştırmada incelenen Kangal Köpeklerinin vücut örtüsü renkleri arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çizelge Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin sağrı açısı değerleri ( ) Vücut örtüsü rengi n S Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel

196 5. TARTIŞMA ve SO UÇ Türkiye nin çeşitli bölge ve yörelerinde, farklı işletme koşullarında yetiştiriciliği yapılan Kangal Köpeklerinin morfolojik özelliklerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması amacıyla yürütülen bu çalışmada elde edilmiş olan sonuçlar, üzerinde durulan özellikler esas alınmak üzere farklı başlıklar altında irdelenecek, değerlendirilecek ve tartışılacaktır. Başlangıçta bir başka hususu da belirtmek yerinde olur. Kangal Köpeklerinin morfolojik özelliklerini belirlemeye yönelik önceki çalışmaların tümü kamu kuruluşlarının sürülerinde ve sadece tek bir kuruluştaki köpekler ele alınarak yürütülmüştür. Bu nedenle, çalışmamızda ulaşılan sonuçlardan büyük bir bölümünü literatür bildirişleriyle karşılaştırmak mümkün olmamakta, ulaşılan sonuçların tartışılması, bu çalışmanın sınırları içerisinde kalmaktadır. Çeşitli araştırıcıların gelecekte benzer çalışmalara yöneleceği ve Kangal Köpeklerinin morfolojik özelliklerine ilişkin birbirini destekleyen ve böylece kesinlik kazanacak bilgi tabanının oluşacağı umulmaktadır. Bulgular bölümünde, farklı işletme tipinde yetiştirilen hayvanlar, cinsiyete göre değerlendirilmemiştir. Elde edilen bulguları literatür bilgileri ile karşılaştırabilmek için, bu bölümde sadece kamu kuruluşlarında yetiştirilen hayvanlar cinsiyete göre de değerlendirilmiştir. Bu nedenle; araştırma sonuçlarının bulgular bölümünde kamu kuruluşlarındaki hayvanlar cinsiyete göre değerlendirilmemiş olmakla birlikte, sadece tartışma bölümünde cinsiyete göre de değerlendirme yapılmış, böylece literatür bilgileri ile tartışılması olanağı sağlanmıştır. 5.1 Canlı ağırlık Çalışmamızda Kangal Köpeklerinin canlı ağırlık ortalaması; erkeklerde 47.6 ± 0.38 kg ve dişilerde ise 43.5 ± 0.39 kg olarak belirlenmiştir. Genel canlı ağırlık ortalaması ise, 45.9 ± 0.28 kg.dır. Erkekler genel ortalamanın üstünde, dişiler ise altında yer almıştır 173

197 (Çizelge 4.2). Erkeklerin canlı ağırlığı dişilerden 4.1 kg daha fazladır. Erkeklerle dişiler arasındaki ağırlık farklılığı, istatistik olarak önemlidir (P<0.005). Çalışmamızda erkek ve dişiler için belirlenen ağırlıklar; Kırmızı (1991), Yıldız vd. (1993), Özbeyaz (1994), Tepeli (1996) ve Altıner (1998) in bildirdiği değerlerden yüksektir. Gönül (1996) ün erkekler için bildirdiği değerle, çalışmamızda belirlenen ağırlık benzer bulunurken, bu araştırıcının dişiler için bildirdiği değer oldukça düşüktür. Bu araştırmanın verileri; köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarında bulunan üç değişik grup hayvan arasından elde edilmiştir. Daha önce yapılan araştırmaların materyalini ise, sadece kamu kuruluşlarında yetiştirilen köpekler oluşturmuştur. Çalışmamızda elde edilen değerlerle literatür bildirişleri arasındaki farklılıklar muhtemelen materyallerin farklılığından kaynaklanmaktadır. Çalışmamızda; köylü elinde yetiştirilen 477 Kangal Köpeğinden elde edilen canlı ağırlık değeri 45.4 ± 0.34 kg, özel yetiştiricilerdeki 180 Kangal Köpeğinden elde edilen değer 49.0 ± 0.56 kg, kamu kuruluşlarındaki 78 Kangal Köpeğinden elde edilen değer 41.7 ± 0.84 kg ve tüm araştırma materyalini oluşturan 735 köpeğe ait genel ortalama ise, 45.9 ± 0.28 kg olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.3). En yüksek canlı ağırlık, özel yetiştiricilerde bulunan Kangal Köpeklerinden; en düşük değer ise, kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Köylü elinde, sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait ortalama değer, diğer iki grubun ortalamaları arasında yer almıştır. Özel yetiştiriciler elinde bulunan Kangal Köpekleri genel ortalamanın üstünde, köylü elindekilerle kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri ise genel ortalamanın altında yer almışlardır (Çizelge 4.2). Farklı işletmelerde yetiştirilen bu köpeklere ait ortalamalar arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). Daha önce yapılan araştırmalar, kamu kuruluşlarından elde edilen verilerdir. Bu yüzden; çalışmamızda bu kurumlardan elde edilen değeri, erkek ve dişi olarak ayrıca vermek, önceden yapılan araştırmalarla daha sağlıklı bir şekilde karşılaştırmak bakımından faydalı olacaktır. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen ve araştırmamıza materyal oluşturan canlı ağırlık ortalaması; erkekler için 45.4 ± 1.12 kg, dişiler için ise 40.8 ± 0.61 kg olarak 174

198 belirlenmiştir. Erkeklerin canlı ağırlık ortalaması, dişilerden 4.6 kg daha fazla ve farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Buradan da anlaşılacağı gibi; çalışmamızda, kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinde belirlenen canlı ağırlık, diğer araştırmacıların canlı ağırlık bildirişlerine göre elde ettiği bulgulardan yüksektir. Sadece Yıldız vd. (1993) nin 3 yaşlılarda bildirdiği 45.5 kg ile benzer, Gönül (1996) nın erkekler için bildirdiği 48.6 kg değerinden daha düşük bulunmuştur. Yedi coğrafi bölgede gerçekleştirilen bu çalışmada; köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşları gibi farklı nitelikteki yetiştirme ortamlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen canlı ağırlık ortalamalarına bakıldığında, en ağır ortalamaya sahip Kangal Köpeklerinin Marmara Bölgesinde olduğu, bunu Ege Bölgesinin takip ettiği görülmektedir. Fakat Marmara Bölgesinde ölçüm yapılan 37 Kangalın tamamı kamu kuruluşu ve özel işletmelerde toplu halde yetiştirilen; Ege Bölgesinde ölçüm yapılan 48 Kangaldan 33 ü ise, tek bir özel işletmede toplu halde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden meydana gelmektedir. Gerçekleşen canlı ağırlık farklılığının, bu yüzden meydana geldiğini söylemek yanlış olmaz. Bu iki bölgeyi; İç Anadolu, Doğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki köpeklere ait canlı ağırlık ortalamaları izlemektedir. Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgeleri genel ortalama değerin üstünde; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri Kangallarının ağırlıkları ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.4). Bununla birlikte, bölgeler itibariyle canlı ağırlık ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemsiz bulunmuştur. Bir önceki paragrafta; köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgular tartışılmıştır. Marmara Bölgesinde, sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpeğine rastlanmamıştır. Bu nedenle köylü elindeki Kangal köpeklerinin canlı ağırlık karşılaştırmasında, sadece altı coğrafi bölge ele alınmıştır. Canlı ağırlığı en yüksek Kangal Köpekleri, İç Anadolu Bölgesinde tespit edilmiştir. Bunu; Doğu Anadolu, Akdeniz, Ege, Karadeniz Bölgeleri takip etmiş; en düşük bulgu 175

199 ise Güneydoğu Anadolu Bölgesinden elde edilmiştir. Sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgulara bakıldığında, İç Anadolu Bölgesinin ilk sırayı alarak, en yüksek canlı ağırlık değerinin bu bölgeden elde edildiği görülmektedir (Çizelge 4.5). Güneydoğu Anadolu Bölgesi en son sırayı almıştır. Canlı ağırlık değeri olarak, sadece İç Anadolu Bölgesi genel ortalamanın üstünde; Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise genel ortalamanın altında tespit edilmiştir (Çizelge 4.5). Altı coğrafi bölgede ve köylü elinde bulunan Kangalların canlı ağırlık ortalamaları arasındaki belirtilen farklar önemli (P<0.05) bulunmuştur. Beş yerel bölgede yetiştirilen Kangal Köpekleri; köylü elinde, özel yetiştirici ve kamu kuruluşları olarak ve farklı nitelikteki işletme şekillerinde yetiştirilmeleri dikkate alınarak karşılaştırılmıştır. Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve bu dört bölgenin haricindeki diğer bütün bölgelerin karşılaştırıldığı analiz sonuçlarına göre; canlı ağırlık bakımından, Uzunyayla Kangalları ilk sırayı alarak, en ağır grubu oluşturmuştur. Bunu Sivas, Diğer Bölgeler, Toroslar ve Konya da yetiştirilenler izlemiştir. Kangal Köpeklerinin canlı ağırlıkları bakımından Sivas ve Uzunyayla Bölgeleri genel ortalamanın üstünde yer alırken; Konya, Toroslar ve Diğer Bölgeler genel ortalamanın gerisinde kalmıştır (Çizelge 4.6). Canlı ağırlık ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanılarak, Konya, Sivas, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgeler gibi, bazı yerel bölgeler ayrıca incelenmiştir. Bu bölgeler içerisinde, Sivas ta yetiştirilen Kangal Köpekleri en yüksek canlı ağırlık değerine sahip grubu oluşturmuştur. Bunu, Uzunyayla, Toroslar ve Konya daki köpekler izlemiş, en düşük canlı ağırlık ortalaması, Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde belirlenmiştir (Çizelge 4.7). (Çizelge 4.6 ve 4.7). Bulgulara göre; Sivas ve Uzunyayla Bölgeleri genel ortalamadan daha yüksek, Konya, Toroslar ve Diğer Bölgeler ise daha düşük bir canlı ağırlık değerine sahip olmuştur. İncelenen bölgeler arasındaki ortalama farkları önemlidir (P<0.05). 176

200 En yüksek canlı ağırlık ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü Kangal Köpeklerinden tespit edilmiştir. Bunu sırasıyla Kırçıl, Boz ve Yağız vücut örtülü Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük canlı ağırlık ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü köpekler için belirlenmiştir. Erzurum Sarısı ve Yağız Kangal Köpeklerine ait canlı ağırlık ortalamaları, genel ortalamadan daha yüksek; Dalkır ve Kırçıl Kangal Köpeklerine ait ortalamalar ise daha düşük bir değer almıştır. Boz renkli Kangal Köpekleri ise genel ortalama ile aynı değerdedir. Erzurum Sarısı vücut örtülü Kangal Köpekler, ortalamadan oldukça farklı ve yüksek ağırlıktadır (Çizelge 4.8). Fakat vücut örtüsü renkleri farklı köpeklerin canlı ağırlıkları karşılaştırıldığında, farklılığın önemli olmadığı sonucuna varılmıştır. Farklılıkların önemsiz çıkmasının sebebi, ölçüm yapılan 735 köpekten, % 85 ine denk gelen 624 köpeğin vücut örtüsünün boz renkte olması, diğer gruplardaki örnek sayısının buna göre çok düşük olmasına bağlı olarak grup içi varyasyonlarının yüksekliği sonucunda gruplar arasındaki farklılığın önemsiz bulunmasına neden olmuştur. Yapılan bu çalışmada; Coğrafi Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Coğrafi Bölgeler-Köylü, Yerel Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Yerel Bölgeler-Köylü ve Vücut Örtüsü Rengi gibi kriterler için, canlı ağırlık yönünden Kangal Köpeklerinin karşılaştırılması ilk defa gerçekleşmiştir. Bu yüzden, bu başlıklarla ilgili herhangi bir literatür bildirişi verilememiştir. Çalışmamızda ele alınan; coğrafi bölge, yöre, işletme tipi, vücut örtüsü rengi gruplamalarının yer aldığı bir başka bilimsel çalışmaya rastlanmamış olması, elde edilen sonuçların literatürle karşılaştırılması olanağını ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenle sonuçların verilmesi, kendi içinde tartışılması ve bu bölümde bu sınırlar içinde kalınması zorunlu olmaktadır. 5.2 Vücut Ölçüleri Cidago yüksekliği Bu araştırmada; Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği ortalaması erkeklerde 75.9 ± 0.27 cm ve dişilerde ise 73.3 ± 0.29 cm olarak belirlenmiştir. 735 köpeğe ait genel 177

201 cidago yüksekliği ortalaması ise, 74.8 ± 0.21 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.9). Erkeklerin cidago yüksekliği ortalaması dişilerden 2.6 cm daha fazladır. Tespit edilen bu farklılık, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Çalışmamızda; Kangal Köpeklerinin cidago yüksekliği değeri; köylü elindeki köpeklerde 74.1 ± 0.25 cm, özel yetiştiricilerdeki köpeklerde 77.4 ± 0.41 cm, kamu kuruluşlarında yetiştirilen köpeklerde 73.1 ± 0.61 cm ve genel ortalama ise 74.8 ± 0.21 cm tespit edilmiştir (Çizelge 4.10). Üç farklı işletme çeşidinde yetiştirilen bu köpeklere ait ortalamalar arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen köpeklerde cidago yüksekliği ortalaması; erkekler için 76.7 ± 1.19 cm, dişiler için 72.1 ± 0.63 cm.dir. Bu kuruluşlarda yetiştirilen erkeklerin cidago yüksekliği ortalaması, dişilerden 4.6 cm daha fazla ve istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Çalışmamızda; kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinde belirlenen cidago yüksekliği değerleri, daha önce bu kuruluşlarda araştırma yapan araştırıcıların bildirdiği erkeklerde 68.0 cm, dişilerde 62.9 cm (Kırmızı 1991), erkeklerde 69.1 cm, dişilerde 62.4 cm (Özbeyaz 1994), 2-8 yaşlı erkeklerde cm, dişilerde cm (Gönül 1996), 1 yaşlı köpeklerde genel olarak 68.1 cm (Tepeli 1996) ve 1 yaşlı erkeklerde 70.3 cm, dişilerde 57.9 cm (Altıner 1998) değerlerinden daha yüksek tespit edilmiştir. Bu çalışmada elde edilen verilerin literatür bildirişlerinden farklı olması, çalışmamızın dört farklı il ve 6 farklı kamu işletmesinden toplanmış olması, diğer araştırmacıların sadece tek bir işletmede yetiştirilen Kangal Köpeklerini materyal olarak kullanmalarından kaynaklanabilir. Cidago yüksekliği ortalaması en yüksek coğrafi bölge, Marmara Bölgesi olmuş; bunu Ege, İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri izlemiştir. Cidago yüksekliği ortalaması en düşük bölge ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Çizelge 4.11 deki bulgulara bakıldığında; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinin, genel ortalamanın üstünde; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinin ise, genel ortalamanın altında yer aldığı görülecektir. Yapılan analiz sonuçlarına göre; cidago yüksekliği ortalamaları arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). 178

202 Marmara ve Ege Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ilk sıraları alması, bu iki bölgede ölçümü yapılan köpeklerin büyük bir kısmını, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarındaki Kangal Köpeklerinin oluşturmasıdır. Farklı coğrafi bölgelerde fakat sadece köylü şartlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri ele alındığında, cidago yüksekliği için, en yüksek değeri İç Anadolu Bölgesi almaktadır. Bu bölgeyi; Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege ve Karadeniz Bölgeleri izlemiş; Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise, en küçük değere sahip bölge olmuştur. İç Anadolu Bölgesi genel ortalamadan daha büyük; Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz ve Marmara Bölgeleri ise, genel ortalamadan daha düşük bir değere sahip olmuştur (Çizelge 4.12). Bölgeler arasındaki ortalama farkları önemlidir (P<0.05). Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri, ortalama değerin oldukça altındadır. Bazı yörelerde ve farklı nitelikteki işletme şekillerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanılarak gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre, cidago yüksekliği ortalaması en yüksek köpeklere, Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpeklerinde ulaşılmıştır. Bunu sırasıyla; Uzunyayla ve Sivas taki köpekler izlemiştir. En düşük cidago yüksekliğine sahip olanlar ise, Toroslar ve Konya daki köpekler olmuştur (Çizelge 4.13). Karşılaştırılan bu 5 farklı yerel bölgede cidago yüksekliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemsizdir. Aynı yörelerde fakat sadece köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin cidago yükseklikleri dikkate alındığında Sivas taki Kangal Köpekleri en yüksek değeri almış; bunu Konya, Uzunyayla, Toroslar ve Diğer Bölgeler izlemiştir. Sivas, Konya, Uzunyayla ve Toroslar Bölgeleri genel ortalamanın üstünde; Diğer Bölgeler ise, altında tespit edilmiştir (Çizelge 4.14). Gerçekleştirilen bu analiz sonuçlarının bölgelere göre sıralaması, bir önceki paragrafta incelenen ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen analiz sonuçlarının sıralaması ile benzer olmuştur. Yöreler arasında cidago yükseklikleri farklılıkları önemli (P<0.05) bulunmuştur. 179

203 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin karşılaştırılmasında en yüksek cidago yüksekliği ortalamasına sahip köpekler, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler olmuştur. Bunu; Dalkır, Boz ve Yağız vücut örtülü Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük cidago yüksekliği ortalaması ise, Kırçıl vücut örtülü köpeklerde belirlenmiştir. Dalkır ve Erzurum Sarısı genel ortalamanın üstünde, Kırçıl ve Yağız genel ortalamanın altında yer almış, Boz Kangalların cidago yüksekliği ise genel ortalama ile benzerdir (Çizelge 4.15). Farklı vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpeklerinin cidago yükseklikleri arasındaki farklılık istatistik olarak önemsizdir Sağrı yüksekliği Sağrı yüksekliği ortalaması; erkeklerde 74.9 ± 0.27 cm ve dişilerde ise 72.2 ± 0.30 cm olarak belirlenmiştir. 735 köpeğe ait genel sağrı yüksekliği ortalaması ise, 73.8 ± 0.21 cm.dir (Çizelge 4.16). Erkeklerin sağrı yüksekliği ortalaması, dişilerden 2.7 cm daha fazladır. Bu farklılık, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Sağrı yüksekliği; köylü elindeki Kangal Köpeklerinde 73.2 ± 0.25 cm, özel yetiştiricilerdekilerde 76.4 ± 0.41 cm, kamu kuruluşlarında bulunanlarda ise 71.2 ± 0.62 cm.dir (Çizelge 4.17). Farklı işletmelerde yetiştirilen Kangalların sağrı yüksekliği ortalamaları arasındaki farklılık, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında elde edilen ortalama sağrı yüksekliği değeri, erkekler için 75.0 ± 1.11 cm, dişiler için 70.2 ± 0.62 cm olarak belirlenmiştir. Erkeklerin sağrı yüksekliği ortalaması, dişilerden 4.8 cm daha fazla ve farklılık önemlidir (P<0.05). Bu değer; Özbeyaz (1994) tarafından erkeklerde 71.0 cm, dişilerde 64.7 cm, Tepeli (1996) tarafından 1 yaşındaki erkeklerde 72.6 cm ve dişilerde ortalama 68.2 cm ve Özcan vd. (1997) tarafından ise erkekler için 65.8 cm, dişiler için 62.7 cm olarak bildirilmiştir. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen köpeklerde belirlenen sağrı yüksekliği verileri, Özbeyaz (1994), Tepeli (1996) ve Özcan vd. (1997) in bildirdiği değerlerden daha yüksek bulunmuştur. Bu araştırmacılar, verileri sadece tek bir kamu kuruluşuna ait işletmeden elde etmiştir. Bu çalışmada, dört farklı ildeki, altı farklı işletmede 180

204 yetiştirilmekte olan Kangalların ölçümleri değerlendirilmiştir. Çalışmamızda belirlenen sağrı yüksekliğinin, literatüre göre daha yüksek olması, bu farklılıktan kaynaklanabilir. Tüm coğrafi bölgelerde, farklı nitelikteki yetiştirme ortamlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan verilerin değerlendirildiği çalışmamızda, sağrı yüksekliği ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu bölge, Ege Bölgesi olmuştur. Bunu sırasıyla; Marmara, İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri izlemiş; en düşük ortalama sağrı yüksekliğine sahip köpeklerin bulunduğu bölge ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesi olarak belirlenmiştir. Çizelge 4.18 den anlaşılacağı gibi; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgeleri, elde edilen ortalama değerin üstünde; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, ortalama değerin altında kalmışlardır. Kangal Köpeklerinin sağrı yükseklikleri bakımından coğrafi bölgeler arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Buna karşılık, Güneydoğu Anadolu dışındaki bölgelerde yetiştirilen Kangalların sağrı yükseklikleri arasındaki farklılığın sayısal olarak çok büyük olmadığı da görülmektedir. Marmara Bölgesi dışındaki diğer altı coğrafi bölgede, sadece köylü şartlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler, sağrı yükseklikleri bakımından karşılaştırılmıştır. Yapılan bu değerlendirmeye göre; İç Anadolu Bölgesi en yüksek ortalamaya, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise, en düşük ortalamaya sahip olmuştur. Diğer bölgeler; Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege ve Karadeniz şeklinde sıralanmaktadır. Bölgeler arasında belirlenen farklılık istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Genel ortalamanın üstünde ortalamaya sahip tek bölge, İç Anadolu Bölgesidir. Diğer beş coğrafi bölge bu özellik bakımından genel ortalamanın gerisinde kalmıştır. Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanılarak, yerel bölgeler için yapılan hesaplama sonuçlarına göre; sağrı yüksekliği bakımından ilk sırayı Uzunyayla ve Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpekleri almıştır. Bu iki bölgeyi, Sivas Bölgesindeki Kangal Köpekleri izlemektedir. Toroslar ve Konya daki Kangal Köpekleri, en düşük sağrı yüksekliği ortalamasına sahip olmuşlardır (Çizelge 4.20). İncelenen bölgelerde yetiştirilen Kangallarda bu özellik bakımından belirlenen farklılıklar istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır. Zaten sağrı yüksekliği bakımından 181

205 en küçük değer olan 72.6 ile, en büyük değer olan 74.0 cm arasında sayısal olarak da büyük bir ayrım olmadığı görülmektedir. Bazı yerel bölgelerde ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı yükseklikleri Çizelge 4.21 de verilmiştir. Yapılan analizler sonucunda ortaya çıkan çizelgede görüleceği gibi, Sivas en yüksek değeri almış; bunu Uzunyayla, Konya, Toroslar ve Diğer Bölgeler takip etmiştir. Sağrı yüksekliği bakımından bölgeler arasındaki fark önemli (P<0.05) bulunmuştur. Sivas ta yetiştirilen Kangalların sağrı yüksekliklerinin, Diğer Bölgeler olarak nitelendirilen bölgelerde yetiştirilenlere göre daha büyük olduğu anlaşılmaktadır. Rakamsal olarak en yüksek sağrı yüksekliği ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü Kangal Köpeklerinde; en düşük sağrı yüksekliği ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü Kangal Köpeklerinde belirlenmiştir (Çizelge 4.22). Vücut örtüsü rengi yönünden, Kangal Köpeklerinin sağrı yükseklikleri arasındaki farklılık istatistik olarak önemsizdir Vücut uzunluğu Bu araştırmada; vücut uzunluğu ortalaması, erkeklerde 86.4 ± 0.43 cm ve dişilerde ise, 81.9 ± 0.51 cm olarak belirlenmiş, genel ortalama ise, 84.5 ± 0.34 cm olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.23). Erkeklerin vücut uzunluğu ortalaması, dişilerden 4.5 cm daha fazla ve farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde vücut uzunluğu ortalaması 87.7 ± 0.37 cm, özel yetiştiricilerde 80.1 ± 0.61 cm, kamu kuruluşlarında 75.6 ± 0.91 cm ve genel ortalama değer olarak ise, 84.5 ± 0.34 cm olarak gerçekleşmiştir. Köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, bu özellik bakımından genel ortalamanın üstünde; özel yetiştiriciler ile kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır (Çizelge 4.24). Değişik işletme koşullarında yetiştirilen bu köpeklere ait ortalamalar arasındaki farklılık, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarındaki yetiştirilen 78 köpeğin vücut uzunluğu ortalaması; 182

206 erkeklerde 76.9 ± 0.82 cm, dişilerde 75.5 ± 0.44 cm.dir. Erkeklerin vücut uzunluğu ortalaması, dişilerden 1.4 cm daha fazla ve farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Vücut uzunluğu değerini; bu konuda araştırma yapan Kırmızı (1991) erkekler için 71.5 cm, dişiler için 67.4 cm; Gönül (1996) 2-8 yaşlı erkeklerde cm, dişilerde cm; Tepeli (1996) 1 yaşındaki erkeklerde 65.6 cm ve dişilerde 61.5 cm; Özcan vd. (1997) erkeklerde 77.1 cm, dişilerde 71.5 cm ve Altıner (1998) ise erkeklerde 73.3 cm ve dişilerde 63.0 cm olarak bildirmiştir. Araştırmamızda elde edilen beden uzunluğu değeri, Gönül (1996) ün erkeklerde 75.9 cm olarak bildirdiği değere benzer ve Özcan vd. (1997) nin erkeklerde 77.1 cm olarak bildirdiği değerden daha düşük tespit edilmiştir. Özcan vd. (1997), Kırmızı (1991), Tepeli (1996) ve Altıner (1998) in bildirdiği değerler ile, Gönül (1996) ve Özcan vd. (1997) nin dişiler için bildirdiği değerlerden daha yüksektir. Farklı coğrafi bölgelerde köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşu gibi farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunlukları ve bunların karşılaştırılması, Çizelge 4.25 de verilmiştir. Vücut uzunluğu ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölgeler, Akdeniz ile Doğu Anadolu Bölgeleri olmuştur. Bunu; Karadeniz, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Ege Bölgeleri izlemiştir. Marmara Bölgesi Kangalları, en düşük değere sahip olmuştur. Bölgeler itibariyle ortalamalar arasındaki farklılıklar önemlidir (P<0.05). Canlı ağırlık ile, cidago ve sağrı yüksekliği bakımından daha önce ilk sıraları paylaşan Ege ve Marmara Bölgeleri bu kez son sıraları paylaşmışlardır. Araştırma materyali Kangal Köpeklerinden sadece köylü elinde bulunanların yetiştirildiği coğrafi bölgeler dikkate alınarak, vücut uzunluklarının verildiği Çizelge 4.26 incelendiğinde, en yüksek ortalama vücut uzunluğunun Ege Bölgesinde; en düşük vücut uzunluğu değerinin ise, yine Güneydoğu Anadolu Bölgesinde olduğu görülür. Akdeniz, Doğu Anadolu, İç Anadolu Bölgeleri ve Karadeniz Bölgeleri, bu iki bölge arasında yer almıştır. Bölgeler arasında görülen farklılık önemsizdir. Bir önceki 183

207 hesaplama sonucu ile bu analizde gerçekleşen; coğrafi bölgelerin en yüksek değerden, en düşük değere doğru sıralaması tamamen farklı olmuştur. Bazı yörelerde ve farklı nitelikteki yetiştirme ortamlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunlukları ile ilgili değerler Çizelge 4.27 de verilmiştir. En büyük vücut uzunluğu değerine sahip olan Toroslar da yetiştirilen Kangalların vücut uzunluğu, çizelgede yer alan tüm diğer yörelerde yetiştirilenlerden daha yüksektir. Bunu sırasıyla; Konya, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerdeki köpekler izlemiştir. En düşük vücut uzunluğu ise, Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde ölçülmüştür. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, vücut uzunluğu ortalamaları arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sivas ta yetiştirilen Kangalların vücut uzunluğunun, ele alınan diğer tüm yöre köpeklerinden düşük olması dikkat çekmektedir. Yukarıda ele alınan bölgelerde ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut uzunluğu değerleri 4.28 sayılı çizelgede verilmiştir. Buradan görüleceği gibi, Konya da yetiştirilen Kangal Köpekleri en yüksek vücut uzunluğu değerini almışlardır. Konya yı; Toroslar, Diğer Bölgeler ve Uzunyayla Bölgelerindeki Kangal Köpekleri izlemiştir. Sivas ta yetiştirilen Kangal Köpekleri oldukça düşük bir değerle, diğer tüm yörelerden ayrılmış ve en son sırayı almıştır. Bu ve bir önceki karşılaştırmalarda Uzunyayla ve Sivas Bölgeleri, en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada, son sıraları paylaşmışladır. Yerel bazı bölgelerde yetiştirilen Kangalların vücut uzunlukları arasındaki farklılıklar istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Vücut örtüsü rengi farklı Kangalların vücut uzunlukları arasındaki farklılıklar önemli değildir Bacak uzunluğu Gerçekleştirilen bu çalışmada; Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu ortalaması, erkeklerde 35.9 ± 0.19 cm; dişilerde 35.1 ± 0.22 cm olarak; genel olarak ise, 35.6 ± 184

208 0.15 cm tespit edilmiştir (Çizelge 4.30). Erkek Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu ortalaması, dişilerden 0.8 cm daha fazladır. Bu farklılık istatistik olarak önemli (P<0.05) olmakla birlikte, farklılığın sayısal olarak oldukça küçük bir değer olduğu görülmektedir. Farklı işletme koşullarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, bacak uzunluklarının karşılaştırılmasında ise; köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu ortalaması 34.4 ± 0.16 cm, özel yetiştirici elindekilerde 37.6 ± 0.31 cm, kamu kuruluşlarında bulunanlarda 37.8 ± 0.42 cm ve genel ortalama değer olarak ise, 35.6 ± 0.15 cm olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.31). Elde edilen bu bulgular karşılaştırıldığında, farklılığın önemli (P<0.05) olduğu sonucuna varılmıştır. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinde tespit edilen bacak uzunluğu ortalaması, erkek köpekler için 39.2 ± 0.93 cm; dişi köpekler için ise 37.3 ± 0.46 cm olarak tespit edilmiştir. Erkeklerin bacak uzunluğu ortalaması, dişilerden 1.9 cm daha fazla ve gerçekleşen bu fark, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında belirlenen bu değerler, Özbeyaz (1994) ın erkek Kangal Köpekleri için bildirdiği 40.0 cm değerinden daha düşük, dişi Kangal Köpekleri için belirlediğimiz değer ise, aynı araştırmacının bildirdiği 36.4 cm değerinden daha yüksek bulunmuştur. Bununla birlikte gerek erkek gerek dişiler bakımından iki çalışma arasındaki farklılığın önemsenecek düzeyde olmadığı anlaşılmaktadır. Farklı coğrafi bölgeler ve değişik işletme şekilleri dikkate alınarak yapılan incelemede, Marmara Bölgesi Kangal Köpekleri en yüksek bacak uzunluğu ortalamasına sahip olmuş; bunu sırasıyla Ege, İç Anadolu, Doğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz Bölgeleri takip etmiştir. En düşük değer, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde belirlenmiştir (Çizelge 4.32). Çizelgeden izleneceği gibi, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz Bölgelerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğunun; Orta Anadolu, Ege ve Marmara Bölgelerinde yetiştirilenlere göre daha kısa olduğu anlaşılmakta, yani Anadolu nun orta ve batı kesimlerinde daha uzun bacaklı Kangal Köpekleri yetiştirilmektedir. Yine belirtilen çizelgeden anlaşılacağı gibi, coğrafi bölgeler arasında bacak uzunluğu bakımından mevcut farklılıklar istatistik olarak da önemli (P<0.05) bulunmuştur. 185

209 Yukarıdaki değerlendirmeler, araştırma materyalini oluşturan tüm Kangal Köpeklerinde elde edilen sonuçlara göre yapılmıştır. Sadece köylü elinde ve sürü koruma amaçlı olarak yetiştirilen köpeklerin karşılaştırılma sonuçlarının verildiği 4.33 sayılı çizelgeden görüleceği gibi, bacak uzunluğu bakımından bölgeler arasında önemli bir farklılık bulunmamaktadır. Yani bir önceki değerlendirmede, bölgeler arası farklılığı oluşturan kamu ve özel kuruluşlarda yetiştirilen Kangal Köpekleridir. Farklı işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu değerlerinin yer aldığı Çizelge 4.31 deki sonuçlarda bu görüşü desteklemektedir. Köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşları elindeki, yani farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler; Sivas, Konya, Toroslar, Uzunyayla ve bunların dışındaki Diğer Bölgeler olmak üzere, bazı yerel bölgeler için de değerlendirilmiştir. En yüksek bulgular, Diğer Bölgelerdeki Kangal Köpeklerinde olmuştur. Sivas, Konya, Uzunyayla ve Toroslar daki Kangal Köpekleri, bu sıralamayı izlemiştir. Çizelge 4.34 de görülebileceği gibi; Sivas ve Diğer Bölgeler, genel ortalamadan daha yüksek; Konya, Toroslar ve Uzunyayla ise, genel ortalamadan daha düşük bir değere sahip olmuştur. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgede tespit edilen, bacak uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Belirtilen bölge ve yörelerde ve sadece köylü elinde bulunan Kangal Köpekleri karşılaştırıldığında, en yüksek bacak uzunluğunun, Sivas Kangallarında olduğu, bunu sırayla; Uzunyayla, Konya, Diğer Bölgeler ve Toroslar Bölgesinin izlediği görülmektedir (Çizelge 4.35). Sivas, Uzunyayla, Konya Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde; Diğer Bölgeler ve Toroslar Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında yer almıştır (Çizelge 4.35). Bir önceki paragraf ile burada yapılan analizlerde, yerel bölgelerin sıralamaları karşılaştırılmış ve her iki değerlendirmede; en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada, Sivas Bölgesi ilk, Toroslar Bölgesi ise son sırayı almıştır. Konya ve Uzunyayla Bölgeleri ise, farklı sıraları paylaşmışlardır. Ölçüm alınan bu değerler arasında ortaya çıkan farklılıklar istatistik yönden önemli (P<0.05) olmakla birlikte, farklılığın sayısal olarak çok fazla olmadığı da görülmektedir. Gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre, en yüksek bacaklı Kangal Köpekleri Sivas ta bulunmaktadır. 186

210 Vücut örtüsü rengi ile bacak uzunluğu ilişkisinin ele alındığı Çizelge 4.36 da görüleceği gibi, en yüksek bacak uzunluğu ortalaması; Dalkır vücut örtülü köpeklerde görülmüş; Yağız, Erzurum Sarısı, Boz ve Kırçıl vücut örtülü Kangal Köpekleri ise, en yüksekten, en düşük ortalama değere doğru sıralanmışlardır. Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin bacak uzunlukları arasındaki farklılığın istatistiksel olarak önemsiz olduğu anlaşılmaktadır. Gerçekleştirilen bu doktora çalışmasında, Kangal Köpeklerinin bacak uzunluğu özelliği Coğrafi Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Coğrafi Bölgeler-Köylü, Yerel Bölgeler-Köylü- Özel-Kamu, Yerel Bölgeler-Köylü ve Vücut Örtüsü Rengi gibi kriterler yönünden ilk defa incelenmiştir. Bu konu ile ilgili herhangi bir literatür bildirişi bulunmaması, karşılaştırma yapma olanağını ortadan kaldırmaktadır Ön incik çevresi Yapılan bu çalışmada; ön incik çevresi ortalaması, erkek Kangal Köpeklerinde 13.3 ± 0.05 cm ve dişilerde 13.1 ± 0.05 cm ve genel olarak ise, 13.2 ± 0.04 cm olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.37). Erkeklerin ön incik çevresi ölçüsü dişilerden 0.2 cm daha fazladır ve cinsiyetler arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). Çalışmamızda; köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi ortalaması 13.1 ± 0.04 cm, özel yetiştiriciler elindeki Kangal Köpeklerinde 13.6 ± 0.07 cm, kamu kuruluşlarında yetiştirilenlerde ise, 13.1 ± 0.11 cm ve veri toplanan tüm köpekler için 13.2 ± 0.04 cm olarak gerçekleşmiştir. Özel yetiştirici Kangallarına ait bulgu, genel ortalamanın üstünde; kamu kuruluşları ve köylü elinde bulunanlara ait bulgu ise, genel ortalamanın altında belirlenmiştir (Çizelge 4.38). Farklı tipteki işletmelerde yetiştirilen bu köpeklere ait ortalamalar arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). Ön incik çevresi ortalaması, kamu kuruluşlarında yetiştirilen erkek Kangal Köpeklerinde 13.4 ± 0.22 cm; dişi Kangal Köpeklerinde ise, 13.0 ± 0.13 cm olarak 187

211 gerçekleşmiştir. Erkeklerin ön incik çevresi ortalaması, dişilerden 0.4 cm daha fazladır. Bu farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Ön incik çevresi uzunluğunu; bu konuda araştırma yapan Kırmızı (1991) erkekler için 14.7 cm, dişiler için 14.0 cm; Gönül (1996) erkeklerde 14.0, dişilerde 13.0 cm; Tepeli (1996) 8 aylık yaştaki erkeklerde 13.5 cm, dişilerde 13.0 cm ve Özcan vd. (1997) erkeklerde 13.8 cm, dişilerde 12.7 cm olarak bildirmiştir. Araştırmamızda erkekler için elde edilen ön incik ortalaması; Kırmızı (1991), Gönül (1996), Tepeli (1996) ve Özcan vd. (1997) nin verdiği değerlerden daha düşük elde edilmiştir. Fakat dişiler için elde edilen ön incik ortalaması; Kırmızı (1991) nın bildirdiğinden daha düşük, Gönül (1996), ve Tepeli (1996) nin bildirdikleri ile benzer, Özcan vd. (1997) nin bildirdiği değerden daha yüksek olmuştur. Çalışmamızda; farklı coğrafi bölge ve işletme koşullarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevreleri de karşılaştırılmıştır (Çizelge 4.39). Ön incik çevresi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölgeler, Ege ve Marmara dır. Bunu sırasıyla; İç Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri izlemiştir. Çizelge 4.39 dan anlaşılacağı gibi; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgeleri, elde edilen genel ortalama değerin üstünde; Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ise, ortalama değerin altında kalmışlardır. Karadeniz Bölgesi ise, genel ortalama ile benzerdir. Çizelge 4.39 da görüleceği gibi, ön incik çevresi ortalamaları bakımından coğrafi bölgeler arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşları ve özel yetiştiriciler elindeki Kangal Köpekleri dışında kalan, yani sadece köylü elinde ve çeşitli coğrafi bölgelerde yetiştirilenlerin ön incik çevresi bakımından karşılaştırılması ise, Çizelge 4.40 da verilmiştir. Yapılan değerlendirme sonucunda; en yüksek ortalama değere, İç Anadolu Bölgesinde ulaşılmıştır. Bu bölgeyi; Doğu Anadolu, Ege, Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri izlemiş; en düşük değer ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesinden elde edilmiştir. Bölgeler arası farklılıklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Sadece İç Anadolu Bölgesi, genel ortalamanın üzerinde yer 188

212 almış, Doğu Anadolu Bölgesi ise genel ortalama değer ile aynı değeri paylaşmıştır. Diğer bölgeler, genel ortalamanın altındadır. Bazı yerel bölgelerde köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşları gibi farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanılarak yapılan değerlendirmede; ön incik çevresi ortalaması en yüksek olan grup, Sivas ve Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpekleri olmuştur. Bunu; Uzunyayla Kangalları izlemiştir. En düşük ön incik çevresi ise, Toroslar Bölgesindeki Kangal Köpeklerinde tespit edilmiştir. Konya, Sivas ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında bir değere sahip olmuşlardır. Sivas Bölgesi, genel ortalama ile benzer değere sahip olmuştur (Çizelge 4.41). Karşılaştırılan bu beş farklı bölgede, ön incik çevresi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Toroslar da yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevresi, ele alınan tüm diğer bölgelerde yetiştirilenlere göre daha düşüktür. Yukarıda tartışılan bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön incik çevrelerinin karşılaştırılmasında, en yüksek ön incik çevresinin Sivas Bölgesi Kangallarında olduğu anlaşılmaktadır (Çizelge 4.42). Bu bölgeyi; Konya, Uzunyayla, Diğer Bölgeler ve Toroslar takip etmiştir. Bölgeler arasında bu özellik için tespit edilen farklılık önemli (P<0.05) bulunmuştur. Farklı vücut örtüsü renklerine göre yapılan hesaplamalarda; en yüksek ön incik çevresi ortalaması Yağız vücut örtülü köpeklerde belirlenmiştir. Bunu sırasıyla; Erzurum Sarısı, Boz, Kırçıl ve Dalkır vücut örtülü köpekler izlemiştir. Yağız vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Dalkır ve Kırçıl ise, genel ortalamanın altındadır. Boz ve Erzurum Sarısı ise, genel ortalama ile benzer değere sahip olmuştur (Çizelge 4.43). Vücut örtüsü rengi farklı Kangalların ön incik çevreleri farklılıkları, istatistik olarak önemli değildir. Bu çalışmada; Kangal Köpeklerinin Coğrafi Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Coğrafi Bölgeler-Köylü, Yerel Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Yerel Bölgeler-Köylü ve Vücut 189

213 Örtüsü Rengi kriterleri bakımından, ön incik çevresi için daha önce yapılmış herhangi bir çalışmaya rastlanmadığından, karşılaştırma yapılamamıştır Göğüs çevresi Gerçekleştirilen bu çalışmada; göğüs çevresi ortalaması; erkeklerde 87.4 ± 0.32 cm ve dişilerde ise, 84.9 ± 0.35 cm olarak elde edilmiştir. Bu özellik için genel ortalama 86.2 ± 0.26 cm dir (Çizelge 4.44). Erkeklerin göğüs çevresi ortalaması, dişilerden 2.5 cm daha fazla, farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Köylü elinde ve sürü koruma amacıyla yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi ortalaması 86.0 ± 0.30 cm, özel yetiştiriciler elinde bulunanların ortalaması 87.8 ± 0.49 cm, kamu kuruluşlardaki Kangal Köpeklerinin ortalaması ise 85.1 ± 0.74 cm.dir. Bu özellik için; genel ortalama değer ise, 86.4 ± 0.24 cm olarak tespit edilmiştir. Özel yetiştiricilere ait bulgular, genel ortalamanın üstünde; köylü ve özel yetiştiricilere ait bulgular ise, genel ortalama değerin altındadır (Çizelge 4.45). Üç farklı işletme çeşidinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi ortalamaları arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). Daha önce yapılmış çalışmalarla karşılaştırma yapabilmek için, kamu kuruluşlarında yetiştirilen köpeklere ait göğüs çevresi uzunluğu ortalamaları incelenmiş ve bu değer; erkeklerde 87.2 ± 1.37 cm, dişilerde 84.6 ± 0.66 cm olarak belirlenmiştir. Erkeklerin göğüs çevresi ortalaması, dişilerden 2.6 cm daha fazla ve farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Bu özellik için göğüs çevresi değerini; Özbeyaz (1994) erkeklerde 82.1 cm, dişilerde 73.9 cm, Gönül (1996) 2-8 yaşlı erkeklerde 84.1 cm ve dişilerde 76.6 cm, Tepeli (1996) 1 yaşındaki erkeklerde 82.6 cm ve dişilerde 78.2 cm ve Özcan vd. (1997) erkeklerde 84.8 cm, dişilerde 78.0 cm olarak bildirmiştir. Bu özellik için; Özbeyaz (1994), Gönül (1996), Tepeli (1996) ve Özcan vd. (1997) tarafından bildirilen ortalama değerler, çalışmamızda belirlene ortalama değerlerden daha yüksektir. 190

214 Farklı coğrafi bölge ve işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi ortalamalarının karşılaştırılmasında; göğüs çevresi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, İç Anadolu Bölgesi olmuş; bunu Marmara, Doğu Anadolu, Ege, Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri izlemiştir. En düşük değere sahip bölge ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur ve genel ortalamanın oldukça altında kalmıştır Çizelge 4.46) Farklı nitelikteki işletme şartlarında ve yedi farklı coğrafi bölgede yetiştirilen Kangal Köpeklerinde alınan verilerle yapılan karşılaştırma sonuçlarına göre, göğüs çevresi ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Köylü elinde bulunan ve altı coğrafi bölgede yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevrelerinin karşılaştırılmasında ise; yine İç Anadolu Bölgesi, en yüksek değeri, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise, en düşük değeri almışlardır. Doğu Anadolu, Ege, Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri ise bu iki bölgenin değerleri arasında yer almıştır. İç Anadolu Bölgesi, genel ortalamadan daha büyük bir değer almış; Doğu Anadolu, Akdeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamadan daha düşük bir değer göstermişlerdir (Çizelge 4.47). Bu özellik bakımından bölgeler arasında görülen farklılıklar istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Bazı yörelerde; köylü elinde, özel yetiştirici ve kamu kuruluşu olmak üzere, değişik işletme tiplerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevreleri Kangal Köpeklerinin göğüs çevreleri karşılaştırılmıştır. Yapılan analiz sonucunda, en yüksek göğüs çevresi Uzunyayla Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Bunu; Sivas, Konya, Toroslar Bölgeleri ve Diğer Bölgeler takip etmiştir. Çizelge 4.48 de görüleceği gibi; Uzunyayla ve Sivas Bölgeleri, genel ortalamadan daha yüksek; Toroslar ve Diğer Bölgeler ise, genel ortalamadan daha düşük bir değere sahiptir. Konya Bölgesi Kangalları ise, göğüs çevresi bakımından genel ortalama ile benzerdir. İncelenen bölgeler arasındaki farklar, istatistik olarak önemsizdir. Sadece Uzunyayla Bölgesi, genel ortalamanın üstünde kalmış; ele alınan tüm diğer gruplar genel ortalamanın altında yer almışlardır. 191

215 Bazı yerel bölgelerde ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs çevresi değerleri ve karşılaştırması Çizelge 4.49 da verilmiştir. Hesaplamalar sonucunda; Sivas taki Kangal Köpeklerinin en yüksek değere sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Uzunyayla, Konya, Sivas ve Toroslar genel ortalamanın üstünde; Diğer Bölgeler ise, genel ortalamanın altında tespit edilmiştir (Çizelge 4.49). Bölgeler arasında tespit edilen ortalama değer farkları, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Gerçekleştirilen bu çalışmada, en yüksek göğüs çevresi ortalaması Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklerde belirlenmiştir. Yağız, Boz, Kırçıl ve Dalkır vücut örtülü Kangal Köpekleri ise, Erzurum Sarısını izlemektedir. Erzurum Sarısı ve Yağız genel ortalamanın üstünde; Boz, Dalkır ve Kırçıl ise, genel ortalamanın altında yer almıştır (Çizelge 4.50). Değişik vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin, göğüs çevresi değerleri arasındaki farklılıklar önemsizdir. Gerçekleştirilen bu araştırmada, Coğrafi Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Coğrafi Bölgeler- Köylü, Yerel Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Yerel Bölgeler-Köylü ve Vücut Örtüsü Rengi kriteri için, göğüs çevresi yönünden Kangal Köpeklerinin karşılaştırılması ilk defa incelenmiştir. Bu konuda daha önce yapılmış bir çalışma olmadığından, elde edilen sonuçların karşılaştırılması ve tartışılması mümkün olmamaktadır Göğüs derinliği Yapılan bu çalışmada elde edilen göğüs derinliği ortalaması; erkeklerde 31.9 ± 0.14 cm, dişilerde 31.2 ± 0.16 cm, 735 Kangal Köpeğine ait genel ortalama değer ise, 31.6 ± 0.11 cm olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.51). Erkeklerin göğüs derinliği ortalaması, dişilerden 0.7 cm daha fazla olup, cinsiyetler arası istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Bu çalışmada, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği 31.6 ± 0.13 cm olarak belirlenmiştir. Bu özellik için; özel yetiştirici Kangallarında 32.0 ± 0.21 cm, kamu kuruluşlarda yetiştirilenlerde 31.0 ± 0.32 cm ve genel olarak 31.6 ± 0.11 cm değerleri belirlenmiştir. Çizelge 4.52 den anlaşılacağı gibi, özel yetiştiriciler tarafından 192

216 yetiştirilen Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; kamu kuruluşları tarafından yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında bir değere sahip olmuşlardır. Köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen ortalama ise, genel ortalama ile benzerdir. Elde edilen bu ortalama değerler arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarda yetiştirilen, erkek Kangal Köpeklerine ait göğüs derinliği ortalaması 31.5 ± 0.84 cm ve dişi köpekler için ise 31.0 cm ± 0.41 olarak belirlenmiştir. Erkeklerin göğüs derinliği ortalaması, dişilerden 0.5 cm daha fazla ve farklılık önemlidir (P<0.05). Belirtilen bu değerler, Tepeli (1996) ve Özcan vd. (1997) nin bildirdiği değerlerden daha yüksek olmuştur. Farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde ölçülen göğüs derinliği ortalamaları, farklı nitelikteki işletme şekillerine göre karşılaştırılmıştır. En yüksek ortalamaya sahip köpeklerin Marmara Bölgesinde olduğu belirlenmiştir. Sırasıyla Doğu Anadolu, İç Anadolu, Akdeniz, Ege ve Karadeniz Bölgeleri bunu izlemektedir. En düşük ortalamaya sahip Kangal Köpekleri ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilmektedir. Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Marmara Bölgeleri, genel ortalama değerden daha yüksek bir değer; Akdeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalama değerden daha düşük bir değer almıştır (Çizelge 4.53). Bölgeler arasında göğüs derinliği ortalaması arasındaki farklar önemlidir (P<0.05). Altı farklı coğrafi bölgede ve köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinin göğüs derinliği değerleri Çizelge 4.54 de verilmiştir. Doğu Anadolu Bölgesi, en yüksek göğüs derinliğine sahip olmuş, sırasıyla İç Anadolu, Ege, Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri, bu bölgeyi takip etmiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise, en düşük göğüs derinliğine sahip bölge olmuşlardır. Çizelgede görülebileceği gibi; bu özellik bakımından Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgeleri, genel ortalama değerin üstünde; Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında bulunmaktadır. Ege Bölgesi ise, genel ortalama ile benzerdir. Göğüs derinliği bakımından bölgeler arasındaki farklılıklar önemli (P<0.05) bulunmuştur. 193

217 Çeşitli yörelerde ve köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşları gibi farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan göğüs derinliği verileri değerlendirilmiş, en yüksek göğüs derinliği ortalaması, Konya daki; en düşük göğüs derinliği ise, Sivas taki köpeklerden elde edilmiştir. Diğer Bölgeler, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri; en yüksek ve en düşük değerler arasında kalmıştır. Konya ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Sivas Bölgesi ise, genel ortalamanın altındadır. Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri ise, genel ortalama ile benzer değerlere sahiptir (Çizelge 4.55). Bölgeler arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Gerçekleştirdiğimiz bu çalışmada; köylü elinde, bazı yerel bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpekleri, göğüs derinliği yönünden karşılaştırılmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre; Konya da ölçülen köpekler, en yüksek göğüs derinliği değerine sahip olmuştur. Bunu; Uzunyayla, Diğer Bölgeler ve Toroslar takip etmiştir. En düşük göğüs derinliği ise, Sivas ta elde edilmiştir. Çizelge 4.56 ya göre; Konya Bölgesi, genel ortalamanın üstünde; Sivas ve Toroslar ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır. Uzunyayla ve Diğer Bölgeler ise, genel ortalama değer ile aynı değeri paylaşmıştır. Bölgeler arasında tespit edilen farklar istatistik olarak önemsizdir. Bu araştırmada; en yüksek göğüs derinliği ortalaması, Erzurum Sarısı; en düşük göğüs derinliği ortalaması ise, Yağız vücut örtülü Kangal Köpeklerinde tespit edilmiştir. Dalkır, Erzurum Sarısı, Kırçıl ve Yağız vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Boz vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri ise, genel ortalama ile aynı değere sahiptir (Çizelge 4.57). Vücut örtüsü renkleri arasında tespit edilen ortalama farkları, istatistik olarak önemsizdir. Coğrafi Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Coğrafi Bölgeler-Köylü, Yerel Bölgeler-Köylü- Özel-Kamu, Yerel Bölgeler-Köylü ve Vücut Örtüsü Rengi kriterlerine göre, göğüs derinliği özelliği bakımından Kangal Köpeklerinin karşılaştırılması, ilk defa bu çalışmada incelenmiştir. Bu nedenle, elde edilen değerlerin karşılaştırılması ve tartışılması mümkün olmamıştır. 194

218 5.2.8 Arka göğüs genişliği Yapılan bu çalışmada; arka göğüs genişliği ortalaması, erkeklerde 19.8 ± 0.09 cm ve dişilerde ise, 19.5 ± 0.11 cm olarak belirlenmiştir. 735 Kangal Köpeğine ait genel arka göğüs genişliği ortalaması ise, 19.7 ± 0.07 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.58). Erkeklerin arka göğüs genişliği ortalaması, dişilerden 0.4 cm daha fazladır. Bu farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Farklı yetiştirme ortamlarında bulunan Kangal Köpeklerinden köylü elinde bulunanların arka göğüs genişliği 19.7 ± 0.08 cm, özel yetiştiriciler elinde yetiştirilenlerin 19.8 ± 0.17 cm, kamu kuruluşlarında yetiştirilenlerin ise, 19.6 ± 0.24 cm.dir. Genel ortalama ise, 19.7 ± 0.07 cm olarak tespit edilmiştir. Özel yetiştiricilere ait bulgular, genel ortalamanın üstünde; kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular ise, genel ortalama değerin altındadır. Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, genel ortalama değer ile benzer değerlidir (Çizelge 4.59). Hesaplama sonucunda meydana gelen bu ortalama farkların önemsiz olduğu anlaşılmıştır. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular; erkekler için 19.1 ± 0.53 cm, dişiler için ise, 19.8 ± 0.27 cm olarak elde edilmiştir. Erkeklerin arka göğüs genişliği ortalaması, dişilerden 0.7 cm daha düşük ve aradaki bu fark önemlidir (P<0.05). Kangal Köpekleri'nin arka göğüs genişliği ortalamasına ait değer; Gönül (1996) tarafından erkeklerde 21.4 cm, dişilerde 20.3 cm; Tepeli (1996) 1 yaşındaki erkeklerde 21.8 cm, dişilerde 20.4 cm ve Özcan vd. (1997) erkeklerde 20.5 cm, dişilerde 19.9 cm olarak bildirilmiştir. Çalışmamızda kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinde belirlenen arka göğüs genişliği ortalamaları; Gönül (1996), Tepeli (1996) ve Özcan vd. (1997) tarafından bildirilen değerlerden daha düşük bulunmuştur. Araştırmamızda dişiler için hesaplanan değer, Özcan vd. (1997) tarafından bildirilen değere yakındır. Değişik işletme şartlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişlikleri; yetiştirildikleri coğrafi bölgeler dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Arka göğüs 195

219 genişliği ortalaması en yüksek Kangal Köpekleri, Marmara Bölgesinde tespit edilmiştir. Bu karakter için en düşük değerin belirlendiği bölge ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Doğu Anadolu, İç Anadolu, Karadeniz, Akdeniz ve Ege Bölgeleri ise, bu iki bölge arasında yer almıştır. Çizelge 4.60 daki bulgular incelendiğinde; Doğu Anadolu ve Marmara Bölgelerinin, genel ortalamanın üstünde; Akdeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinin ise, genel ortalamanın altında yer aldığı görülecektir. İç Anadolu Bölgesinde belirlenen değer ise, genel ortalama ile benzerdir. Coğrafi bölgelerin karşılaştırıldığı analiz sonuçlarına göre, arka göğüs genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Farklı coğrafi bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişliği ele alındığında; Ege Bölgesi, en yüksek ortalama değere sahip bölge olmuş; bu bölgeyi; Doğu Anadolu, İç Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri izlemiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise, en düşük değere sahip bölge olarak gözlemlenmiştir. Doğu Anadolu ve Ege Bölgeleri, genel ortalamadan daha büyük bir değer almış; Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamanın gerisinde kalmıştır. İç Anadolu Bölgesi Kangallarının arka göğüs genişliği, ortalama değere benzer düzeydedir (Çizelge 4.61). Bölgeler arasında gözlemlenen ortalama farkları önemsizdir. Bazı yerel bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişlikleri için yapılan hesaplamalarda; köylü elinde, özel yetiştirici ve kamu kuruluşu gibi farklı nitelikteki işletmelerde yetiştiriliyor olmaları da dikkate alınarak yapılan hesaplamalarda, arka göğüs genişliği ortalaması en yüksek bulgular, dört yerel bölgenin dışındaki, Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde olmuştur. Konya, Uzunyayla ve Toroslar daki köpekler, daha düşük değerli olarak hesaplanmış, en düşük arka göğüs genişliği ortalamasına ise, Sivas taki Kangal Köpeklerinde belirlenmiştir. Çizelge 4.62 de görüleceği gibi; Konya, Uzunyayla ve Diğer Bölgeler, genel ortalamadan daha yüksek; Sivas ve Toroslar Bölgeleri ise, genel ortalamadan daha düşük değere sahiptir. Karşılaştırılan bu beş farklı yerel bölge için, arka göğüs genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). 196

220 Yukarıda belirtilen bazı yerel bölgelerde, sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka göğüs genişlikleri analiz edilmiştir. Bu analiz sonuçlarından anlaşılacağı gibi, arka göğüs genişliği en yüksek Kangal Köpekleri, aynı değerde olmak üzere; Konya, Uzunyayla ve Diğer Bölgelerde tespit edilmiştir. Bu bölgelerden sonra Toroslar gelmiş ve en düşük değer ise, Sivas Bölgesinde elde edilmiştir. Konya, Uzunyayla ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Sivas ve Toroslar Bölgeleri ise, genel ortalamayla benzerdir (Çizelge 4.63). Bölgeler arasında ortaya çıkan ortalama değer farkları, istatistik olarak önemli bulunmamıştır. En yüksek arka göğüs genişliği ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü Kangal Köpeklerinde; en düşük ortalama ise, Boz vücut örtülü Kangal Köpeklerinde belirlenmiştir. Erzurum Sarısı ve Kırçıl, genel ortalamanın üstünde yer almış; Boz, Dalkır ve Yağız ise, genel ortalama ile benzer değere sahip olmuştur (Çizelge 4.64). Vücut örtüsü rengi farklı olan Kangal Köpeklerinin, arka göğüs genişlileri arasındaki farklılık, istatistik olarak önemsizdir. Yapılan bu çalışmada; arka göğüs genişliği özelliği için, Coğrafi Bölgeler-Köylü-Özel- Kamu, Coğrafi Bölgeler-Köylü, Yerel Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Yerel Bölgeler- Köylü ve Vücut Örtüsü Rengine göre, Kangal Köpeklerinin karşılaştırılması ilk defa incelenmiştir. Bu yüzden, bu konu ile ilgili herhangi bir literatüre tesadüf edilememiş, bu nedenle de karşılaştırma yapmak mümkün olmamıştır Karın genişliği Gerçekleştirilen bu araştırmada; Kangal Köpeklerinin karın genişliği ortalaması incelenmiş ve erkeklerde 16.0 ± 0.09 cm ve dişilerde ise, 15.7 ± 0.10 cm olarak tespit edilmiştir. Tüm Kangal Köpekleri için; genel karın genişliği ortalaması ise, 15.9 ± 0.07 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.65). Erkeklerin karın genişliği ortalaması, dişilerden 0.3 cm daha fazladır. Bu farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). 197

221 Farklı işletme tiplerinde bulunan Kangal Köpeklerinin karın genişliği ölçüleri ayrıca değerlendirilmiştir. Farklı işletme tiplerindeki Kangal Köpekleri ölçülmüş ve karın genişliği değerleri köylü elindeki köpekler için 15.9 ± 0.07 cm, özel yetiştirici elindeki köpekler için 15.9 ± 0.17 cm, kamu kuruluşlarındaki köpekler için 15.7 ± 0.23 cm ve 735 köpek için genel olarak 15.9 ± 0.07 cm olarak tespit edilmiştir. Ortalamalar arasındaki bu farklar istatistik olarak önemsizdir (P>0.05). Kamu kuruluşlarda yetiştirilen Kangal Köpekleri'ne ait karın genişliği ortalaması erkeklerde 15.6 ± 0.42 cm ve dişilerde ise 15.7 ± 0.42 cm olarak gerçekleşmiştir. Erkeklerin karın genişliği ortalaması dişilerden 0.1 cm daha azdır. Bu farklılık istatistik olarak önemsizdir. Farklı coğrafi bölge ve işletme tipi dikkate alınarak yapılan hesaplamalarda, karın genişliği ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge; Marmara Bölgesi olarak tespit edilmiştir. Doğu Anadolu, Karadeniz ve İç Anadolu Bölgeleri, diğer bölgelerdir. Ortalaması en düşük bölgeler ise; Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri olarak belirlenmiştir. Çizelge 4.67 de görüldüğü gibi; Doğu Anadolu, Karadeniz ve Marmara Bölgelerinden elde edilen bulgular, genel ortalama değerin üstünde; İç Anadolu, Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden elde edilen bulgular ise, genel ortalama değerin altında kalmıştır. Bu coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karın genişliği ortalamalarının karşılaştırıldığı hesaplama sonuçlarına göre, bu karakter bakımından gruplar arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Bununla birlikte, karın genişliği bakımından bölgeler arasındaki en büyük farklılığın 1.5 cm olduğu, bunun önemsenecek düzeyde yüksek olmadığı görülmektedir. Çeşitli coğrafi bölgelerde ve köylü şartlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, karın genişliği bakımından incelenmesinde; Doğu Anadolu Bölgesi, en yüksek ortalama değere sahip bölge olmuştur. Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ise, en düşük değere sahip bölgeler olarak tespit edilmiştir. Ege, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri; en yüksek ve en düşük değerler arasında yer almıştır. Doğu Anadolu ve Ege Bölgeleri, genel ortalamadan daha yüksek değerli; Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri, daha düşük değerlidir. İç Anadolu Bölgesi ise, genel ortalama ile benzer değere sahiptir (Çizelge 4.68). Bölgeler arasında tespit edilen farklılık önemsizdir. 198

222 Bazı yörelerde ve köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşu gibi, farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanılarak, karın genişliği özelliği araştırılmıştır. Buna göre, karın genişliği ortalaması en yüksek bulgular, diğer dört yerel bölgenin dışındaki Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde elde edilmiştir. Konya, Uzunyayla ve Toroslar da yetiştirilen Kangal Köpekleri, Diğer Bölgeleri izlemiştir. En düşük karın genişliği ise, Sivas taki köpeklerden elde edilmiştir. Çizelge 4.69 da görüldüğü gibi; Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde bir değere; Sivas ve Toroslar Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında bir değere sahip olmuşlardır. Konya ve Uzunyayla Bölgeleri ise, genel ortalama ile benzerdir. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgede, karın genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Karın genişliği özelliği, bazı yerel bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri için de incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda, en yüksek karın genişliği değerine sahip Kangal Köpekleri; Diğer Bölgelerde tespit edilmiştir. Bunu sırasıyla; Konya, Uzunyayla ve Toroslar Bölgeleri takip etmiştir. Sivas Bölgesindeki Kangallar, en düşük karın genişliği değerine sahip olmuşlardır. Elde edilen bulgulara göre; Konya ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Sivas ve Toroslar ise, genel ortalamanın altında değerlere sahip olmuştur. Uzunyayla Bölgesi, ortalama ile benzer değere sahiptir (Çizelge 4.70). Bölgeler arasında ortaya çıkan ortalama farkları önemlidir (P<0.05). En yüksek karın genişliği ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü Kangal Köpeklerinde, en düşük karın genişliği ortalaması ise, Yağız vücut örtülü Kangal Köpeklerinde belirlenmiştir. Dalkır, Erzurum Sarısı ve Kırçıl vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Boz ve Yağız vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında kalmıştır (Çizelge 4.71). Vücut örtüsü rengi yönünden, Kangal Köpekleri arasındaki karın genişliği farkı, istatistik olarak önemsizdir. 199

223 Sağrı genişliği Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği ortalaması; erkeklerde 22.7 ± 0.10 cm ve dişilerde ise, 22.6 ± 0.13 cm olarak belirlenmiştir. Genel sağrı genişliği ortalaması ise, 22.7 ± 0.08 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.72). Erkeklerin sağrı genişliği ortalaması, dişilerden 0.1 cm daha fazladır. Erkeklerle dişiler arasındaki bu sağrı genişliği farkı önemsizdir. İşletme tipine göre sağrı genişlikleri; köylü elindeki Kangal Köpeklerinde 22.5 ± 0.10 cm, özel yetiştiricilerdeki Kangal Köpeklerinde 23.0 ± 0.16 cm ve kamu kuruluşlarındaki Kangal Köpeklerinde ise, 22.7 ± 0.24 cm olarak belirlenmiştir. Genel ortalama değer ise, 22.7 ± 0.08 cm olmuştur. Özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular, genel ortalamanın üstünde; köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular ise, genel ortalama değerin altındadır (Çizelge 4.73). Ortalama değerler arasında gözlenen farklar önemlidir (P<0.05). Aynı çalışmada; kamu kuruluşlarında yetiştirilen erkek Kangal Köpeklerinde 22.4 ± 0.51 cm ve dişilerde ise 22.9 ± 0.30 cm sağrı genişliği değerleri belirlenmiştir. Erkeklerin sağrı genişliği ortalaması, dişilerden 0.5 cm daha düşük ve farklılık önemlidir (P<0.05). Tepeli (1996), sağrı genişliğini 1 yaşındaki erkeklerde 19.9 cm, 1 yaşındaki dişilerde ise 18.4 cm, Özcan vd. (1997) ise; erkeklerde 22.9 cm, dişilerde 21.7 cm olarak bildirmektedir. Buradan da anlaşılacağı gibi; çalışmamızda kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinde belirlenen sağrı genişliği ortalaması, diğer araştırmacıların bulgularından daha yüksektir. Sadece Özcan vd. (1997) nin, erkekler için bildirdiği değerden daha düşük bulunmuştur. Farklı coğrafi bölge ve işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliklerine ilişkin değerlendirme sonu; Marmara Bölgesi, sağrı genişliği ortalaması en yüksek köpeklerin bulunduğu coğrafi bölge olmuş; bunu Doğu Anadolu, İç Anadolu, Karadeniz, Akdeniz ve Ege Bölgeleri izlemiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise, en düşük ortalamaya sahip bölge olmuştur. Çizelge 4.74 deki bulgular incelendiğinde; 200

224 Doğu Anadolu ve Marmara Bölgelerinin, genel ortalamanın üstünde; Akdeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinin ise, genel ortalamanın altında yer aldığı görülecektir. İç Anadolu Bölgesi Kangallarının sağrı genişliği ise, genel ortalama ile benzerdir. Coğrafi bölgeler bakımından sağrı genişliği ortalamaları arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Altı farklı coğrafi bölgede, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen verilerin incelenmesi sonucunda, en yüksek sağrı genişliği ortalamasına sahip bölge, Doğu Anadolu olmuştur. En düşük ortalama değer ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kangallarında belirlenmiştir. Doğu Anadolu, Ege ve İç Anadolu Bölgeleri, genel ortalamadan daha büyük bir ortalama değer belirlemiş; Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamadan daha düşük bir değer almışlardır (Çizelge 4.75). Bölge ortalamaları arasındaki farklılık istatistik olarak önemsizdir. Bazı yerel bölgelerde ve farklı işletme tipinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği ayrıca değerlendirilmiştir. En yüksek sağrı genişliği, Diğer Bölgelerde yetiştirilen Kangallarda belirlenmiş; Konya, Toroslar ve Uzunyayla; bu bölgeyi izlemiştir. En düşük sağrı genişliği değeri ise, Sivas taki Kangal Köpeklerinde tespit edilmiştir. Çizelge 4.76 da görüleceği gibi; Konya ve Diğer Bölgeler Kangalları genel ortalamadan daha yüksek; Sivas, Toroslar ve Uzunyayla Bölgelerinde yetiştirilenler ise, genel ortalamadan daha düşük sağrı genişliğine sahiptir. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, sağrı genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Aynı bölgelerde fakat sadece köylü elinde bulunan Kangal Köpeklerinin sağrı genişlikleri ayrıca incelenmiş; Konya Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, en yüksek sağrı genişliği değerine sahip olmuştur. Diğer Bölgeler, Uzunyayla ve Toroslar Bölgelerinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, Konya yı takip etmiştir. Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin sağrı genişliği ise tümünün gerisinde kalmıştır. Konya ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Uzunyayla, Toroslar ve Sivas Bölgeleri ise, genel ortalamanın gerisindedir (Çizelge 4.77). Köylü elindeki Kangal Köpeklerinin 201

225 sağrı genişlikleri bakımından bölgeler arasında tespit edilen farklılıklar istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Vücut örtüsü rengi özelliği için yapılan hesaplamalarda; en yüksek sağrı genişliği ortalaması, Yağız vücut örtülü köpeklerde; en düşük sağrı genişliği ortalaması ise, Boz vücut örtülü köpeklerde belirlenmiştir. Yapılan istatistik değerlendirmeler sonucunda; Erzurum Sarısı, Kırçıl ve Yağız Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde yer almış; Boz Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında yer almıştır. Dalkır Kangal Köpekleri ise, genel ortalama ile benzer değere sahiptir (Çizelge 4.78). Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin, sağrı genişlikleri arasındaki fark, istatistik olarak önemsizdir Baş uzunluğu Bu çalışmada Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu ortalaması; erkeklerde 30.8 ± 0.10 cm ve dişilerde ise, 30.5 ± 0.13 cm olarak tespit edilmiş, genel ortalama ise 30.7 ± 0.08 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.79). Erkeklerin baş uzunluğu ortalaması, dişilerden 0.3 cm daha fazladır. Bu farklılık istatistik olarak önemsizdir. Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş uzunlukları; köylü elindekilerde 30.2 ± 0.09 cm, özel yetiştiricilerde yetiştirilenlerde 32.2 ± 0.15 cm, kamu kuruluşlarında bulunanlarda 30.0 ± 0.23 cm.dir. Bu özellik için genel ortalama 30.7 ± 0.08 cm olarak gerçekleşmiştir. Özel yetiştiricilere ait bulgular, genel ortalamanın üstünde; köylü ve kamu kuruluşlarında belirlenen değerler ise, genel ortalama değerin altındadır (Çizelge 4.80). Baş uzunluğu bakımından işletme tipleri arasındaki farklılık önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş uzunluğu; erkek Kangal Köpeklerinde 29.7 ± 0.31 cm, dişi Kangal Köpeklerinde ise, 30.2 ± 0.25 cm olarak gerçekleşmiştir. Erkeklerin baş uzunluğu ortalaması, dişilerden 0.5 cm daha düşük ve farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). 202

226 Daha önce araştırma yapmış olan Tepeli ve Çetin (1993) erkeklerde 29.6 cm, dişilerde 26.7 cm; Yıldız vd. (1993) 1 yaşlılarda ortalama 26.4 cm, 2 yaşlılarda 26.6 cm ve 3 yaşlılarda 29.0 cm; Özbeyaz (1994) erkeklerde 28.4 cm, dişilerde 26.8 cm; Tepeli (1996) 1 yaşındaki erkeklerde 28.3 cm ve dişilerde 27.3 cm ve Özcan vd. (1997) erkeklerde 33.0 cm, dişilerde 30.8 cm değerlerini bildirmişlerdir. Bu çalışmada; kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri için hesaplanan baş uzunluğu ortalaması; Tepeli ve Çetin (1993), Yıldız vd. (1993), Özbeyaz (1994) ve Tepeli (1996) nin bildirdiği değerlerden daha yüksektir. Çalışmamızda, erkek köpekler için belirlenen baş uzunluğu, Tepeli ve Çetin (1993) in bildirdiği değere çok yakın, Özcan vd. (1997) nin bildirdiği değerlerden ise daha düşüktür. Farklı işletme şekilleri ve yedi coğrafi bölgede yetiştirilen Kangalların baş uzunluğu bakımından karşılaştırılmasında; baş uzunluğu ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, Marmara Bölgesi olmuş; bunu sırasıyla Ege, İç Anadolu, Karadeniz, Akdeniz, Doğu Anadolu Bölgeleri takip etmiştir. Baş uzunluğu ortalaması en düşük bölge ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Çizelge 4.81 deki bulgulara bakıldığında; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinin, genel ortalamanın üstünde; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinin ise, genel ortalamanın altında olduğu görülecektir. Yedi coğrafi bölgedeki Kangalların baş uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Yukarıdaki değerlendirme sadece köylü elinde bulunan Kangal Köpekleri için yapıldığında, en yüksek değer Ege Bölgesinde elde edilmiştir. Sırasıyla; İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri; Ege Bölgesini izlemiştir. En düşük değer ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde gerçekleşmiştir. Ege ve İç Anadolu Bölgeleri, genel ortalamadan daha büyük bir değer almış; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri için ise, genel ortalamadan daha düşük bir değer belirlenmiştir (Çizelge 4.82). Baş uzunluğu bakımından bölgeler arasındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemsizdir. 203

227 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler, bazı yerel bölgeler için değerlendirildiği zaman; baş uzunluğu ortalaması en yüksek bölge, diğer dört yerel bölge dışında kalan, Diğer Bölgeler olmuştur. Diğer bölgeleri sırasıyla; benzer rakamsal değerle, Konya ve Sivas ta yetiştirilen Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük baş uzunluğu değeri ise, yine benzer rakamsal değerle, Toroslar ve Uzunyayla Bölgelerindeki köpeklerden elde edilmiştir. Çizelge 4.83 de de görüleceği gibi; Diğer Bölgeler, genel ortalamadan daha yüksek; Konya, Sivas, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeler ise, genel ortalamadan daha düşük değerlere sahip olmuştur. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, baş uzunluğu ortalaması arasındaki farklar, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Bir önceki paragraftan farklı olarak; bu kez sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri karşılaştırılmıştır. Gerçekleştirilen analizler sonucunda, en yüksek baş uzunluğu değeri Konya, Toroslar ve Diğer Bölgelerde elde edilmiştir. Uzunyayla, bu bölgeleri takip etmiştir. En düşük değer ise, Sivas ta elde edilmiştir. Konya, Toroslar ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Sivas Bölgesi ise, genel ortalamanın altında bir ortalama değere sahip olmuştur. Uzunyayla Bölgesi, genel ortalama ile benzer değeri almıştır (Çizelge 4.84). Coğrafi bölgelerin sıralamalarına bakılırsa, her iki analizde de en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada, Konya Bölgesi ilk sırayı almış, diğer bölgelerin sıralaması ise farklı olmuştur. Bölgeler arasında tespit edilen farklılıklar istatistiksel olarak önemli değildir. Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpekleri, baş uzunluğu yönünden karşılaştırıldığında, en yüksek ortalama Dalkır ve Kırçıl vücut örtülü köpekler için elde edilmiş, Yağız, Boz ve Erzurum Sarısı bunları izlemiştir. Dalkır, Kırçıl ve Yağız, genel ortalamanın üstünde; Boz ve Erzurum Sarısı ise, genel ortalamanın altında yer almıştır (Çizelge 4.85). Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinden elde edilen ortalamalar arasında tespit edilen farklar, istatistik olarak önemli değildir. Çalışmamızda; Kangal Köpeklerinin Coğrafi Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Coğrafi Bölgeler-Köylü, Yerel Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Yerel Bölgeler-Köylü ve Vücut 204

228 Örtüsü Rengine göre baş uzunluğu için karşılaştırılması ilk kez incelenmiştir. Bu konuda herhangi bir literatür bildirişine de rastlanmamış, buna bağlı olarak da karşılaştırma olanağı olmamıştır Baş çevresi Kangal Köpeklerinin baş çevresi ortalaması, erkeklerde 54.6 ± 0.20 cm ve dişilerde ise, 52.5 ± 0.26 cm olarak ortaya belirlenmiştir. Genel ortalama ise, 53.8 ± 0.16 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.86). Erkeklerin baş çevresi ortalaması, dişilerden 2.1 cm daha fazla ve farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Çalışmamızda; köylü elinde, özel yetiştiricilerde ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş çevreleri hesaplanmış ve bu değerler köylü elindeki Kangallar için 54.2 ± 0.20 cm, özel yetiştiricilerde 53.4 ± 0.33 cm ve kamu kuruluşlarında 52.2 ± 0.50 cm olarak belirlenmiştir. Genel ortalama ise, 53.8 ± 0.16 cm dir. Çizelge 4.87 den de anlaşılabileceği gibi; köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpekleri genel ortalamanın üstünde; özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşları tarafından yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır. İşletmeler arasında meydana gelen bu ortalama değer farkları önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait baş çevresi ortalaması; erkeklerde 53.2 ± 1.13 cm, dişilerde 52.0 ± 0.69 cm olarak gerçekleşmiştir. Erkeklerin baş çevresi ortalaması dişilerden 1.2 cm daha fazladır. Bu farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen köpeklerde belirlenen baş çevresi ortalamaları, Tepeli ve Çetin (1993) ve Tepeli (1996) nin bildirdiği değerlerden daha yüksektir. Araştırma materyali tüm Kangal Köpekleri dikkate alınarak yetiştirildikleri coğrafi bölgelere göre yapılan karşılaştırmada, baş çevresi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, Doğu Anadolu ve Marmara Bölgeleri olmuştur. Bu bölgeleri; Karadeniz, İç Anadolu, Akdeniz ve Ege Bölgeleri izlemiştir. En düşük ortalamaya sahip bölge ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Doğu Anadolu, Karadeniz 205

229 ve Marmara Bölgeleri; genel ortalama değerden daha yüksek; Akdeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgeleri ise, genel ortalama değerden daha düşük bir değer almıştır (Çizelge 4.88). Yedi coğrafi bölgede yetiştirilen Kangalların baş çevresi uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli değildir. Baş çevresi özelliği; sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri için incelenmiş ve en yüksek ortalama değere sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu bölge, Ege Bölgesi olmuştur. Ege Bölgesini sırasıyla; Doğu Anadolu, İç Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri takip etmektedir. En düşük değere sahip bölge ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Çizelge 4.89 dan anlaşılacağı gibi; bu özellik bakımından Doğu Anadolu, Ege ve İç Anadolu Bölgeleri, genel ortalama değerin üstünde; Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır. İç Anadolu, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri, bu ve önceki analiz sonuçlarının en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada benzer yerlerini korumuşlar, diğer bölgelerin yerleri ise değişmiştir. Bölgeler arasında meydana gelen farklar istatistik olarak önemsizdir. Köylü elinde, özel yetiştirici ve kamu kuruluşları gibi farklı işletmelerde ve beş farklı yerel bölgede yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş çevresi uzunluğu incelenmiştir. Gerçekleştirilen bu analizlerde; en yüksek ortalamaya, Uzunyayla daki köpekler sahip olmuş, bunu sırasıyla; Konya, Diğer Bölgeler ve Toroslar daki Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük ortalama ise Sivas taki köpeklerden elde edilmiştir. Uzunyayla, Konya ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Toroslar ve Sivas Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.90). Karşılaştırılan bu beş farklı bölgedeki baş çevresi uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Bazı yerel bölgelerde ve köylü elinde bulunan Kangal Köpekleri, baş çevresi bakımından araştırılmış ve şu sonuçlar elde edilmiştir. Uzunyayla da yetiştirilen Kangal Köpekleri, en yüksek ortalama değeri almış; Konya, Diğer Bölgeler ve Toroslar, bu bölgeyi takip izlemektedir. En düşük değer ise Sivas ta yetiştirilen köpeklerden elde edilmiştir. Çizelge 4.91 de görüleceği gibi; Konya ve Uzunyayla genel ortalamanın 206

230 üstünde; Diğer Bölgeler, Sivas ve Toroslar ve ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır. İncelenen dört yerel bölge, her iki analizde gerçekleşen; en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada, benzer sırayı almışlardır. Ortalama değerler arasında yapılan karşılaştırmada, bölgeler arasında ki farklılıklar istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır. Kangal Köpekleri vücut örtüsü rengi dikkate alınarak karşılaştırılmıştır. En yüksek baş çevresi ortalamasını, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpekler almış; bunu Kırçıl, Yağız, Boz ve Dalkır vücut örtülü Kangal Köpekleri izlemiştir. Erzurum Sarısı, Kırçıl ve Yağız vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Boz ve Dalkır vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.92). Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş çevreleri arasındaki farklılık, istatistik olarak önemsizdir Baş genişliği Bu araştırmada; Kangal Köpeklerinin baş genişliği ortalaması, erkeklerde 14.6 ± 0.08 cm ve dişilerde ise, 13.8 ± 0.10 cm olarak belirlenmiştir. Genel ortalama ise, 14.3 ± 0.06 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.93). Erkeklerin baş genişliği ortalaması dişilerden 0.8 cm daha fazla, farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Farklı işletme ortamlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden köylü elindekilerin baş genişliği 14.6 ± 0.08 cm, özel yetiştirici elindeki köpeklerin 13.8 ± 0.13 cm, kamu kuruluşlarında bulunanların ise 13.3 ± 0.19 cm olarak belirlenmiş, genel ortalama ise, 14.3 ± 0.06 cm olmuştur. Çizelge 4.94 den anlaşılacağı gibi, köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşları tarafından yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır. Ortaya çıkan ortalama değer farkları, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Çalışmamız materyali Kangallardan, kamu kuruluşlarında yetiştirilen erkek Kangal Köpeklerinin baş genişliği ortalaması 13.3 ± 0.42 cm, dişi Kangal 207

231 Köpeklerininki ise 13.3 ± 0.23 cm olmuştur. Erkeklerin baş genişliği ortalaması, dişiler ile benzerdir. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen erkek ve dişi köpeklerde belirlenen bu değerler, Yıldız vd. (1993) nin 1 yaşlılarda ve 2 yaşlılarda bildirdiği değerlerden daha yüksek, 3 yaşlılar için bildirdiği değerden ise daha düşüktür. Yedi coğrafi bölgede ve köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri için yapılan hesaplamalarda, baş genişliği ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, Akdeniz Bölgesi olmuştur. Bu bölgeyi sırasıyla; Doğu Anadolu, İç Anadolu, Marmara, Ege ve Karadeniz Bölgeleri izlemiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise sıralamanın sonunda yer almıştır. Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgeleri, genel ortalama değerden daha yüksek bir değer; Ege, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Karadeniz ve Marmara Bölgeleri ise, genel ortalama değerden daha düşük bir değer almıştır (Çizelge 4.95). Coğrafi bölgeler bakımından Kangalların baş genişliği ortalamaları arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Ege Bölgesi, altı coğrafi bölgede, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri arasında, en yüksek baş genişliği ortalamasına sahip olmuştur. Akdeniz, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri, Ege Bölgesini izlemiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise bu özellik bakımından en son sırayı almıştır. Çizelge 4.96 dan anlaşılacağı gibi; Akdeniz, Doğu Anadolu ve Ege Bölgeleri, genel ortalama değerin üstünde; Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır. İç Anadolu Bölgesi ise, genel ortalama ile benzerdir. Bu ve bir önceki çalışmada, coğrafi bölgeler büyükten küçüğe doğru sıralanmış ve her iki analiz sonuçları karşılaştırılmıştır. Bölgeler arasında tespit edilen ortalama farklılığı önemsizdir. Araştırma materyali Kangal Köpeklerinin yetiştirildikleri yerel bölgeler dikkate alınarak, baş genişlikleri incelenmiştir. Buna göre, baş genişliği ortalaması en yüksek grubu, Toroslar da yetiştirilen Kangal Köpekleri oluşturdukları. Torosları sırasıyla; Uzunyayla, Konya ve Diğer Bölgelerdeki köpekler izlemiştir. En düşük baş genişliği 208

232 ise, Sivas taki köpeklerden elde edilmiştir. Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri genel ortalamanın üstünde, Sivas Bölgesi ise, genel ortalamanın oldukça altındadır. Diğer Bölgeler ise, genel ortalama ile benzer değerde tespit edilmiştir (Çizelge 4.97). Karşılaştırılan bu beş farklı bölgede yetiştirilen Kangal Köpeklerinin baş genişliği ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Yukarıda incelenen yerel bölgelerde ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin karşılaştırılmasında, Konya da yetiştirilen Kangal Köpekleri, en yüksek baş genişliği değerini elde etmiştir. Bu bölgeyi; Toroslar, Uzunyayla, Diğer Bölgeler ve Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleri takip etmiştir. Çizelge 4.98 e göre; Konya, Toroslar ve Uzunyayla, genel ortalamanın üstünde; Sivas ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır. Diğer Bölgeler ise, genel ortalama değer ile aynı değeri paylaşmıştır. Bu ve bir önceki paragrafta verilen değerler en yüksekten, en düşüğe doğru sıralandığında; Sivas Bölgesi, her iki analizde de en son sırayı almış; diğer bölgeler ise, farklı sıraları paylaşmışlardır. Bölgeler arasında bu özellik bakımından meydana gelen farklar istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). En yüksek baş genişliği; Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklerde, en düşük ortalama ise, Boz vücut örtülü köpeklerde hesaplanmıştır. Dalkır, Erzurum Sarısı, Kırçıl ve Yağız vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde, Boz vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.99). Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin baş genişlikleri arasındaki farklılık önemsizdir. Baş genişliği yönünden; Kangal Köpeklerinin Coğrafi Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Coğrafi Bölgeler-Köylü, Yerel Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Yerel Bölgeler-Köylü ve Vücut Örtüsü Rengine göre karşılaştırılması, ilk defa bu çalışmada incelenmiştir. Bu yüzden bu konuda herhangi bir literatür bildirişine rastlanmamış, karşılaştırma yapma imkanı olmamıştır. 209

233 Yüz uzunluğu Bu araştırmada yüz uzunluğu ortalaması; erkeklerde 12.5 ± 0.06 cm ve dişilerde ise 12.7 ± 0.08 cm, 735 köpeğe ait genel yüz uzunluğu ortalaması ise 12.6 ± 0.05 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.100). Erkeklerin ortalaması, dişilerden 0.2 cm daha düşük olup, farklılık istatistik olarak önemsizdir. Çalışmamızda; köylü elindeki Kangal Köpeklerinden hesaplanan yüz uzunluğu ortalaması 12.1 ± 0.05 cm, özel yetiştiricilerde 13.7 ± 0.07 cm, kamu kuruluşlarında 13.1 ± 0.12 cm ve ölçülen tüm köpekler için genel olarak 12.6 ± 0.05 cm olmuştur. Özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşlarına ait bulgular, genel ortalamanın üstünde; Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgu ise, genel ortalamanın altında belirlenmiştir (Çizelge 4.101). Meydana gelen bu ortalama farkları, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen köpeklerin yüz uzunluğu ortalaması, erkeklerde 13.3 ± 0.25 cm, dişilerde 13.0 ± 0.14 cm.dir. Erkeklerin yüz uzunluğu ortalaması, dişilerden 0.3 cm daha fazla ve farklılık önemlidir (P<0.05). Yüz uzunluğu ortalamasını, Tepeli ve Çetin (1993) erkeklerde 12.9, dişilerde 10.7 cm; Yıldız vd. (1993) 1 yaşlılarda ortalama 13.3 cm, 2 yaşlılarda 13.3 cm ve 3 yaşlılarda 13.5 cm ve Tepeli (1996) 8 aylık yaştaki erkeklerde 12.2 cm ve dişilerde 11.5 cm olarak belirlemiştir. Bu çalışmada, kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinde belirlenen yüz uzunluğu ortalaması, Tepeli ve Çetin (1993), Yıldız vd. (1993) ve Tepeli (1996) nin bildirdiği değerlerden daha yüksektir. Yapılan istatistik analiz sonucu; yüz uzunluğu ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu bölge Marmara Bölgesi olmuştur. Bunu; Ege, İç Anadolu, Akdeniz, Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri izlemiştir. Çizelge den de anlaşılacağı gibi; Ege ve Marmara Bölgeleri, elde edilen ortalama değerin üstünde, Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, ortalama değerin altında kalmışlardır. İç Anadolu Bölgesi için ise genel ortalama ile 210

234 benzer bir değer belirlenmiştir. Yedi coğrafi bölge için belirlenen yüz uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Yüz uzunluğu özelliği için, köylü şartlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden altı coğrafi bölgede toplanan veriler ayrıca değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; en yüksek ortalamaya, Akdeniz ve Ege Bölgelerinde rastlanmıştır. İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri, bunu izleyen diğer bölgeler olmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise, en düşük değeri almıştır. Akdeniz ve Ege Bölgeleri genel ortalamadan daha yüksek; Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, daha düşük değerlidir. İç Anadolu Bölgesi ise, genel ortalama ile benzer değerdedir (Çizelge 4.103). Coğrafi bölgelerin en yüksek değerden, en düşük değere doğru sıralanarak; bu ve bir önceki analiz sonuçları karşılaştırılmıştır. Buna göre, Akdeniz ile İç Anadolu Bölgeleri hariç, diğer dört bölgenin sıralaması, her iki hesaplamada da benzer olmuştur. Yüz uzunluğu bakımından bölgeler arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Araştırma materyali Kangal Köpeklerinin yetiştirildikleri bazı yerel bölgeler dikkate alınarak, yüz uzunluğu bakımından karşılaştırılmasında, yüz uzunluğu ortalaması en yüksek bölge, Sivas olmuştur. Bunu sırasıyla; Diğer Bölgeler, Konya ve Toroslar daki köpekler izlemiştir. En küçük yüz uzunluğu değeri ise, Uzunyayla Bölgesindeki köpeklerde belirlenmiştir. Çizelge de de görüldüğü gibi; Sivas ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında bir değere sahip olmuşlardır. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, yüz uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Köylü elinde ve sürü peşinde, doğal ortamda yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu verileri yetiştirildikleri bazı yerel bölgelere göre analiz edilmiştir. Toroslar, Konya ve Sivas Bölgeleri için tespit edilen ortalama değerler benzerdir ve en yüksek değeri bu üç bölge paylaşmaktadır. Uzunyayla da tespit edilen ortalama değer, diğer üç bölgeyi takip etmiş, Diğer Bölgelerde elde edilen ortalama değer ise, en düşük değer olmuştur. Konya, Sivas ve Toroslar Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde; Uzunyayla 211

235 Bölgesi, ortalama değer ile benzerdir. Diğer Bölgeler ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.105). Coğrafi bölgeler bakımından gerçekleşen; en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamalara göz atıldığında; bir önceki ve bu hesaplamada, Sivas Bölgesi ilk sırayı; Uzunyayla Bölgesi ise, son sırayı almıştır. Fakat, diğer iki bölgenin sıralamaları farklıdır. Yüz uzunluğu bakımından bölgeler arasında belirlenen ortalama farkları önemlidir (P<0.05). Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin, yüz uzunluğu yönünden karşılaştırılmasında; en yüksek yüz uzunluğu ortalaması Yağız vücut örtülü köpeklerde olmuştur. Bunu; Boz, Kırçıl, Erzurum Sarısı ve Dalkır izlemiştir. Yağız vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpeklerinin yüz uzunluğu genel ortalamanın üstünde; Dalkır, Erzurum Sarısı ve Kırçıl köpeklerin ise genel ortalamanın altındadır. Boz vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri ise, genel ortalama ile benzer değere sahip olmuştur (Çizelge 4.106). Farklı vücut örtüsü rengindeki köpeklerin, yüz uzunlukları arasındaki farklar önemsizdir. Kangal Köpeklerinin; Coğrafi Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Coğrafi Bölgeler-Köylü, Yerel Bölgeler-Köylü-Özel-Kamu, Yerel Bölgeler-Köylü ve Vücut Örtüsü Rengi kriterlerine göre yüz uzunluğu özelliği için herhangi bir literatür bildirişi yoktur. Bu yüzden; bu konular ilk kez, gerçekleştirdiğimiz bu çalışmada incelenmiştir ve bu nedenlerle herhangi bir karşılaştırma yapılamamıştır Kulak uzunluğu Kulak uzunluğu ortalaması; erkeklerde 13.6 ± 0.09 cm ve dişilerde ise, 13.5 ± 0.07 cm, bütün köpeklere ait genel kulak uzunluğu ortalaması ise, 13.5 ± 0.06 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.108). Erkeklerin kulak uzunluğu ortalaması, dişilerden 0.1 cm daha fazla, farklılık istatistik olarak önemsizdir. Yapılan hesaplamalarda; köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunluğu ortalaması 13.3 ± 0.07 cm, özel yetiştiriciler elindekilerde 13.9 ± 0.11 cm, kamu kuruluşlarında yetiştirilenlerde 13.5 ± 0.10 cm olmuş, veri toplanan tüm 212

236 köpeklerde ise 13.5 ± 0.06 cm olarak gerçekleşmiştir. Çizelge dan anlaşılacağı gibi; özel yetiştiriciler tarafından yetiştirilen Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde, köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, genel ortalama ile aynı değeri paylaşmışlardır. Gerçekleşen bu ortalama değerler arasındaki farklılık, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında yetiştirilen erkek köpeklerde kulak uzunluğu 13.7 ± 0.33 cm iken, dişilerde 13.5 ± 0.10 cm olarak belirlenmiştir. Erkeklerin kulak uzunluğu ortalaması, dişilerden 0.2 cm daha fazla olmakla birlikte, ortalamalar arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemsizdir. Kulak uzunluğu değerini; Özbeyaz (1994) erkeklerde 13.1 cm, dişilerde 12.7 cm, Tepeli (1996) 8 aylık yaştaki erkeklerde 12.8 cm ve dişilerde 12.2 cm, Özcan vd. (1997) erkeklerde 16.6 cm, dişilerde 15.3 cm olarak bildirmiştir. Çeşitli kamu kuruşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinde belirlediğimiz kulak uzunlukları, Özbeyaz (1994) ve Tepeli (1996) nin bildirdiği değerden daha yüksek, Özcan vd. (1997) nin bildirdiği değerden ise düşüktür. Araştırma materyali Kangal Köpeklerinin yetiştirildikleri coğrafi bölge dikkate alınarak kulak uzunluğu incelenmiş; yapılan analizlerde, en yüksek ortalamaya sahip Kangal Köpekleri Ege Bölgesinde belirlenmiştir. Ege Bölgesini sırasıyla; İç Anadolu, Marmara, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz Bölgeleri takip etmiştir. Ege Bölgesi Kangalları, genel ortalama değerden daha yüksek bir değer; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz ve Marmara Bölgeleri ise, genel ortalama değerden daha düşük bir değer almıştır. İç Anadolu Bölgesi Kangallarının kulak uzunluğu, genel ortalama değer ile benzerdir (Çizelge 4.110). Yedi coğrafi bölgeye göre yapılan analiz sonuçlarına göre, kulak uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Altı coğrafi bölgede, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kulak uzunlukları karşılaştırıldığında; en yüksek kulak uzunluğu değeri, Ege Bölgesinde; en düşük kulak uzunluğu değeri ise, Akdeniz ve Karadeniz Bölgelerinde belirlenmiştir. İç Anadolu, 213

237 Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri, en yüksek ve en düşük değerler arasında kalan bölgelerdir. Çizelge den anlaşılacağı gibi; Ege ve İç Anadolu Bölgeleri, genel ortalama değerin üstünde; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır. Ege, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada; her iki analizde de ilk sırayı almıştır. Sadece diğer iki coğrafi bölgenin sıralaması değişmiştir. Kulak uzunluğu bakımından bölgeler arasında belirlenen ortalama farkları önemsizdir. Köylü elinde, özel yetiştirici ve kamu kuruluşu gibi farklı işletmelerde yetiştirilen araştırma materyali tüm Kangal Köpeklerinden alınan veriler, yerel bazı bölgeler için analiz edilmiştir. Yapılan değerlendirmede; kulak uzunluğu ortalaması en yüksek Kangal Köpekleri; Konya, Sivas, Toroslar ve Uzunyayla dışında kalan ve Diğer Bölgeler olarak adlandırılan gruptaki köpekler olmuştur. Diğer Bölgeleri sırasıyla; Konya, Sivas ve Uzunyayla daki köpekler izlemiştir. En düşük kulak uzunluğu ise, Toros Dağları Bölgesinde yetiştirilen köpeklerde belirlenmiştir. Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır. Konya ve Sivas Bölgeleri ise, genel ortalama ile aynı değerdedir (Çizelge 4.112). Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre kulak uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Bununla birlikte Çizelge de görüleceği gibi, gruplar arasındaki farklılık sayısal olarak oldukça küçüktür. Çalışmamızda; bazı yerel bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri kulak uzunluğu özelliği için ayrıca karşılaştırılmıştır. Yapılan hesaplamalar sonucunda; en yüksek kulak uzunluğu değerini, Sivas ta yetiştirilen köpekler almıştır. Sivas Bölgesini; Konya, Uzunyayla ve Diğer Bölgeler izlemektedir. En düşük kulak uzunluğu değeri ise, Toroslar da yetiştirilen köpeklerde olmuştur. Sivas ve Konya, genel ortalamanın üstünde; Uzunyayla, Diğer Bölgeler ve Toroslar ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır (Çizelge 4.113). Bu ve bir önceki analizin her ikisinde, en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada, yerel bölgelerin sıralaması benzer olmuştur. Bölgeler arasında tespit edilen kulak uzunluğu farklılıkları önemli (P<0.05) bulunmakla birlikte, sayısal olarak oldukça düşüktür. 214

238 Kulak uzunluluğu özelliği yönünden, farklı vücut örtüsü renklerine göre yapılan hesaplamalarda, Kangal Köpekleri; en uzun kulaklıdan, en kısa kulaklıya olmak üzere; Kırçıl, Boz, Yağız, Dalkır ve Erzurum Sarısı olarak sıralanmıştır. Boz ve Kırçıl vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri; genel ortalamanın üstünde, Dalkır, Erzurum Sarısı ve Yağız vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.114). Ortalamalar arasında tespit edilen farklılıklar, istatistik olarak önemsizdir Kuyruk uzunluğu Araştırma materyali Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu ortalaması; erkeklerde 48.3 ± 0.17 cm, dişilerde 47.2 ± 0.19 cm olarak belirlenmiştir. Genel ortalama ise, 47.8 ± 0.13 cm olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.115). Erkeklerin kuyruk uzunluğu ortalaması, dişilerden 1.1 cm daha fazla ve bu farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Burada da erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunlukları arasındaki farkın sayısal olarak büyük kabul edilmeyeceğini belirtmek yararlı olur. Çalışmamızda; üç farklı işletme tipinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait, kuyruk uzunluğu verileri karşılaştırılmıştır. Elde edilen bulgulara göre; köylü elinde, sürü peşinde, doğal ortamda serbestçe yetiştirilen Kangal Köpeklerinin kuyruk uzunluğu 48.0 ± 0.17 cm.dir. Bu değer; özel yetiştiricilerde bulunan Kangal Köpeklerinde 48.0 ± 0.22 cm, kamu kuruluşlarında bulunan Kangal Köpeklerinde 46.7 ± 0.35 cm ve genel ortalama ise, 47.8 ± 0.13 cm olarak belirlenmiştir. Köylü ve özel yetiştirici Kangallarının kuyruk uzunluğu genel ortalamanın üstünde; kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgu ise, genel ortalamanın altında tespit edilmiştir (Çizelge 4.116). Ortalamalar arasındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Köylü ve özel yetiştirici köpekleri, kamu kuruluşlarında bulunanlara göre daha uzun kuyruklu olmakla birlikte, burada da farklılığın sayısal olarak önemsenecek ölçüde büyük olmadığı görülmektedir. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait kuyruk uzunluğu ortalaması; erkeklerde 47.2 ± 0.67 cm, dişilerde 46.5 ± 0.41 cm olarak elde edilmiştir. Erkeklerin kuyruk uzunluğu ortalaması, dişilerden 0.7 cm daha fazladır. Bu fark istatistik olarak önemlidir (P<0.05). 215

239 Tepeli (1996) kuyruk uzunluğunu erkeklerde 54.5 cm ve dişilerde 51.4 cm, Özcan vd. (1997) erkeklerde 46.8 cm ve dişilerde 43.7 cm olarak bildirmektedir. Bu çalışmada, kamu kuruluşlarında yetiştirilen erkek Kangal Köpeklerinde belirlenen kuyruk uzunluğu, Tepeli (1996) nin bildirdiği değerlerden daha düşük, Özcan vd. (1997) nin bildirdiği değerlerden ise daha yüksektir. Bu farklılığın, çeşitli araştırmaların materyallerinin farklı olmasından kaynaklandığı varsayılabilir. Farklı coğrafi bölgelerde ve değişik işletme şartlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, kuyruk uzunluğu bakımından yapılan karşılaştırmasında, en yüksek ortalamaya sahip bölge, Ege Bölgesi olmuştur. Akdeniz, İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri izlemiştir. Marmara Bölgesi ise, en düşük ortalamaya sahip bölgedir. Çizelge den de anlaşılacağı gibi; Akdeniz ve Ege Bölgelerinden elde edilen bulgular, genel ortalama değerin üstünde; Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz ve Marmara Bölgelerinden elde edilen bulgular ise, genel ortalama değerin altında kalmıştır. İç Anadolu Bölgesi ise, genel ortalama ile benzer değerde bulunmuştur. Yedi coğrafi bölgeye göre yapılan analiz sonuçlarına göre, kuyruk uzunluğu ortalaması arasındaki farklar, istatistik olarak tesadüf olup, önemsizdir. Akdeniz Bölgesi, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden en uzun; Karadeniz Bölgesi ise, en düşük kuyruk uzunluğuna sahip bölge olmuştur. Diğer dört coğrafi bölge, bu değerler arasında kalmıştır. Akdeniz ve İç Anadolu Bölgeleri, genel ortalamadan daha yüksek değerli, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, daha düşük değerlidir (Çizelge 4.118). Büyükten küçüğe doğru sıralama sonuçlarının karşılaştırıldığı bu ve bir önceki paragrafta incelenen analizlerde, bütün coğrafi bölgeler farklı sıralarda yer almışlardır. Bölgeler arasında tespit edilen kuyruk uzunluğu ortalaması farkları, istatistik olarak önemsizdir. Bazı yerel bölgeler için yapılan değerlendirmede; köylü elinde, özel yetiştirici ve kamu kuruluşları gibi farklı işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanılmıştır. Kuyruk uzunluğu ortalaması en yüksek Kangal Köpekleri, Uzunyayla daki Kangal Köpekleri olmuştur. Bunu sırasıyla; Toroslar ve Diğer 216

240 Bölgelerdeki Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük kuyruk uzunluğu ise, Konya ve Sivas taki köpeklerden elde edilmiştir. Çizelge da görüldüğü şekilde; Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde bir değer; Konya, Sivas ve Diğer Bölgeler ise, genel ortalamanın altında bir değere sahip olmuşlardır. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, kuyruk uzunluğu ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Bununla birlikte gruplar arasındaki farklılığın sayısal olarak çok büyük olmadığı anlaşılmaktadır. Bir önceki çalışmadan farklı olarak gerçekleştirilen bu çalışmada; bazı yerel bölgelerde ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri incelenmiştir. Yapılan istatistik değerlendirme sonucunda, en yüksek kuyruk uzunluğu değeri, Uzunyayla Bölgesinde tespit edilmiştir. Bu bölgeyi sırasıyla; Toroslar, Sivas, Diğer Bölgeler ve Konya Bölgeleri izlemiştir. Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde; Diğer Bölgeler, Konya ve Sivas Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.120). Farklı işletme çeşitleri ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin incelendiği çalışmada, büyükten küçüğe doğru sıralama bakımından bir değerlendirme yapılmıştır. İncelenen dört bölgenin tümü, bu ve önceki hesaplama sonuçlarında, benzer sıraları paylaşmışlardır. Ele alınan yerel bölgeler arasında kuyruk uzunluğu bakımından ortaya çıkan ortalama değer farkları, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Farklılığın sayısal olarak önemsenecek düzeyde olmadığı ayrıca belirtilmelidir. En yüksek kuyruk uzunluğu ortalaması; Erzurum Sarısı vücut örtülü Kangal Köpekleri için, en düşük kuyruk uzunluğu ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü Kangal Köpekleri için hesaplanmıştır. Erzurum Sarısı ve Yağız vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Dalkır ve Kırçıl ise, genel ortalamanın altındadır. Boz vücut örtüsü rengine sahip Kangallar ise, genel ortalama ile benzer değere sahiptir (Çizelge 4.121). Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangalların kuyruk uzunluğu farkları istatistik olarak önemsizdir. 217

241 5.3 Vücut İndeksleri Vücut indeksi Çizelge deki vücut indeksi bulgularına bakıldığında, köylü elindeki Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerinin düşük, kamu kuruluşu ve özel yetiştirici elindeki Kangalların vücut indeksi değerinin ise yüksek olduğu görülmektedir. Yani köylü elindeki Kangalların oransal olarak yükseklikleri daha az, vücut uzunlukları daha fazla; kamu kuruluşu ve özel yetiştirici elindeki Kangalların yükseklikleri daha fazla, vücut uzunlukları daha azdır. Anadolu da bu durum, Köpeğin salı kısa veya Köpeğin salı uzun şeklinde ifade edilmektedir. Bu çalışmada belirlenen vücut indeksi ortalaması; erkek köpeklerde % 88.5 ± 0.43, dişi köpeklerde % 90.3 ± 0.52 olarak bulunmuştur. Genel vücut indeksi ortalaması ise, % 89.2 ± 0.33 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.122). Erkeklerin vücut indeksi ortalaması, dişilerden 1.8 daha azdır. Bu farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Farklı tipteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin vücut indeksi bulguları araştırılmıştır. Köylü elindeki köpekler için % 85.0 ± 0.32, özel yetiştiricilerdeki köpekler için % 97.1 ± 0.51, kamu kuruluşlarındaki köpekler için % 96.8 ± 0.89 ve ölçüm alınan 735 köpeğin hepsi için % 89.2 ± 0.33 değerleri hesaplanmıştır. Özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgular, genel ortalamanın üstünde; köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgu ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.123). Beden indeksi bakımından gruplar arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Kamu kuruluşlarında, yetiştirilen erkek Kangal Köpeklerinin beden indeksi % 99.8 ± 1.75; dişi köpekler için ise, % 95.9 ± 1.01 olarak tespit edilmiştir. Erkeklerin beden indeksi, dişilerden % 3.9 daha fazla ve aradaki bu fark istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Kırmızı (1991), vücut indeksi değerini erkeklerde % 95, dişilerde % 93, Gönül (1996) 2-8 yaş arası erkeklerde % 86, dişilerde % 94 ve Özcan vd. (1997) erkeklerde % 86, 218

242 dişilerde % 85 olarak bildirmiştir. Araştırmamızda belirlenen vücut indeksi ortalamaları, her üç araştırmacının bildirdiği ortalama değerlerden daha yüksektir. Araştırma materyali Kangal Köpeklerinin vücut indeksleri yetiştirildikleri coğrafi bölgelere göre karşılaştırıldığında, vücut indeksi ortalaması en yüksek ve dikey dikdörtgene (Şekil 5.3) yakın şekilli Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölgenin, Marmara Bölgesi olduğu anlaşılır. Yatay dikdörtgene (Şekil 5.1) yakın şekli belirleyen, en düşük indeks değerinin elde edildiği bölge ise, Doğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Ege, İç Anadolu, Karadeniz, Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri, bu iki bölge arasında yer almıştır. Çizelge de görüleceği gibi; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinden elde edilen bulgular, genel ortalama değerin üstünde olmakla birlikte; İç Anadolu Kangallarının beden indeksi ortalamaya en yakın değerdir. Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinden elde edilen bulgular ise, genel ortalama değerin altında kalmışlardır. Coğrafi bölgelere göre yapılan vücut indeksi karşılaştırmasında, ortalamalar arasındaki farklar, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Altı coğrafi bölgede ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan verilerin değerlendirilmesi sonucunda İç Anadolu bölgesi Kangallarının, en yüksek vücut indeksi değerine sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bu bölgeyi sırasıyla; Güneydoğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgeleri takip etmiştir. İndeks değeri en düşük bölge ise, Ege Bölgesi olmuştur. İç Anadolu Bölgesi, genel ortalamadan daha yüksek değerli; Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri, ortalama değerden daha düşük değerlidir (Çizelge 4.125). Beden indeksi bakımından bölgeler arasında belirlenen farklılık, istatistik olarak önemsizdir. Bazı yerel bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan verilerin karşılaştırılması sonucunda; vücut indeksi ortalaması en yüksek olanların, Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleri olduğu anlaşılmaktadır. Yine sırasıyla; Diğer Bölgeler, Uzunyayla, Konya ve Toroslar daki Kangal Köpekleri bu bölgeyi izlemektedir. Çizelge de görüleceği gibi; Sivas Bölgesi genel ortalamanın oldukça üstünde bir değere; Konya, 219

243 Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgeler ise, genel ortalamanın altında bir değere sahip olmuşlardır. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, vücut indeksi ortalamaları arasındaki farklılık, istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Bir önceki karşılaştırmada, bazı yerel bölgelerde; köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan verilerle elde edilen vücut indeksi bulguları incelenmiştir. Burada ise, bazı yerel bölgeler ve sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler karşılaştırılacaktır. Yapılan değerlendirmede, en yüksek vücut indeksi değeri, Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Bunu; Uzunyayla, Toroslar ve Diğer Bölgeler takip etmiş; en düşük vücut indeks değeri ise, Konya daki Kangal Köpeklerinden hesaplanmıştır. Çizelge de görüleceği gibi; Sivas ve Uzunyayla Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde; Toroslar, Diğer Bölgeler ve Konya ise, bu özellik bakımından genel ortalamanın altında bulunmaktadır (Çizelge 4.127). Ele alınan bölgeler arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Vücut indeksi; cidago yüksekliğinin, vücut uzunluğuna bölünmesi ile bulunduğundan, Sivas ta vücut indeksinin yüksek bulunması, bu bölgedeki Kangal Köpeklerinin cidagolarının daha yüksek, vücut uzunluklarının daha kısa olduğunu; yani dikey dikdörtgen veya buna yakın şekilde olduğunu gösterir. Konya daki köpekler ise, en düşük vücut indeksi değerine sahiptir. Buradaki Kangalların ise, cidago yükseklikleri daha kısa, vücut uzunluklarının daha uzun olduğuna, yani yatay dikdörtgen şekline daha yakın olduğuna işaret etmektedir. Vücut örtüsü rengi kriteri için gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre; en yüksek vücut indeksi ortalaması boz vücut örtülü köpekler için; en düşük vücut indeksi ortalaması ise, Erzurum sarısı vücut örtülü köpekler için elde edilmiştir. Boz vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpeklerinin beden indeksi genel ortalamanın üstünde; dalkır, Erzurum sarısı, kırçıl ve yağız sırasıyla olmak üzere diğer vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.128). Vücut örtüsü rengi bakımından Kangal Köpeklerinin vücut indeksi değerleri arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemsizdir. 220

244 5.3.2 Bacak indeksi Çalışmamızda bacak indeksi ortalaması; erkek köpekler için % 47.2 ± 0.18, dişi köpekler için ise, % 47.9 ± 0.23 olarak belirlenmiştir. Genel bacak indeksi ortalaması ise, % 47.5 ± 0.14 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.129). Cinsiyetler arasında bacak indeksi farklılığı istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Buna karşılık, cinsiyetler arasındaki farklılığın sayısal olarak önemsenecek düzeyde olmadığı anlaşılmaktadır. Gerçekleştirdiğimiz çalışmada; farklı tipteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, bacak indeksi verileri de değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; kamu kuruluşlarındaki köpeklerin bacak indeksi % 51.6 ± 0.37 ile en yüksek, köylü elindeki köpeklerde ise % 46.4 ± 0.15 ile en düşük değer olarak tespit edilmiştir. Özel yetiştiricilerdeki köpekler ise, % 48.7 ± 0.29 değeri ile bu iki grubun arasında kalmıştır. Çizelge dan anlaşılacağı gibi, özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşları tarafından yetiştirilen Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır. Yapılan bu çalışmada, bacak indeksi ortalaması en düşük değerden en yüksek değere doğru; köylü elindeki köpekler, özel yetiştiricilerdeki köpekler ve kamu kuruluşlarındaki köpekler şeklinde sıralanmıştır. Bu sonuçlara göre, oransal olarak en uzun bacaklı köpeklerin kamu kuruluşlarındaki Kangal Köpekleri olduğu anlaşılmaktadır. İşletmelere göre bacak indeksi ortalamaları arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Araştırma materyali köpeklerin bacak indeksleri, yetiştirildikleri yedi coğrafi bölge dikkate alınarak karşılaştırıldığında, bacak indeksi ortalaması en yüksek, yani oransal olarak en uzun bacağa sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, Marmara Bölgesi olmuştur. Bunu; Ege, İç Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri takip etmiştir. En düşük indeks değeri, yani oransal olarak en kısa bacağa sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge ise, Akdeniz Bölgesidir. Ege ve Marmara Bölgeleri, genel ortalama değerden daha yüksek bir değer almıştır. Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalama değerden daha düşük bir değer almıştır (Çizelge 4.131). Marmara Bölgesindeki Kangal Köpeklerinin tamamı kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal 221

245 Köpekleri, Ege Bölgesindeki Kangal Köpeklerinin tamamı ise, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpekleridir. Bu sonuç, oransal olarak en uzun bacaklı Kangalların Marmara ve Ege Bölgelerinde bulunduğunu göstermektedir. Bu sonuç, bir önceki paragrafta işletme şekline göre yapılan değerlendirmeleri destekler niteliktedir. Coğrafi bölgeler itibariyle bacak indeksi ortalamaları arasındaki farklılıklar istatistik olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indeksleri, yetiştirildikleri bölgeler dikkate alınarak karşılaştırılması sonucunda; Karadeniz Bölgesi, tüm coğrafi bölgeler arasında, en yüksek indeks değerine sahip bölge olmuştur. Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Ege Bölgeleri, bunu izleyen diğer bölgelerdir. En düşük bacak indeksi değeri ise, Akdeniz Bölgesi Kangallarında belirlenmiştir. Çizelge de görülebileceği gibi; Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgeleri, genel ortalama değerin üstünde; Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Akdeniz ve Ege Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında indeks değerine sahip köpekleri barındırmaktadır. Bölgeler arasında, bacak indeksi yönünden mevcut farklılıklar istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır. Bununla birlikte, bacak indeksi verilerine bağlı olarak Karadeniz Bölgesi, oransal olarak en uzun bacaklı; Akdeniz Bölgesi ise, oransal olarak en kısa bacaklı Kangal Köpeklerinin yetiştirildiği bölgeler olduğu ifade edilebilir. Bazı yerel bölgeler ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin bacak indekslerinin karşılaştırıldığı sayılı çizelge incelendiğinde, bazı yerel bacak indeksi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu bölgenin, Sivas Bölgesi olduğu görülür. Bunu sırasıyla; Diğer Bölgeler, Konya ve Uzunyayla Bölgelerindeki köpekler izlemiş; en düşük bacak indeksi değerine sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu bölge ise, Toroslar Bölgesi olmuştur. Sivas ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, bacak indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). 222

246 Bazı yerel bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan ve bacak indeksi özelliği için elde edilen bulgulara bakıldığında; Sivas Bölgesinin, en yüksek bacak indeksi değerine sahip olduğu görülmektedir. Sivas ı; Uzunyayla, Diğer Bölgeler ve Konya takip etmekte, en düşük bacak indeksi değerine ise, Toroslar sahip olmaktadır. Çizelge de verilen analiz sonuçlarına göre; Sivas Bölgesi genel ortalamanın üstünde; Konya ve Toroslar ise, genel ortalamanın altındadır. Uzunyayla ve Diğer Bölgeler ise, genel ortalama ile aynı değeri paylaşmıştır. İncelenen bölgeler arasındaki ortalama farkları önemsizdir. Analiz sonuçlarına göre; oransal olarak en uzun bacaklı Kangal Köpeklerinin Sivas ta; en kısa bacaklı köpeklerinin ise, Toroslar da bulunduğu anlaşılmaktadır. Vücut örtüsü rengi dikkate alınarak gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre, en yüksek bacak indeksi ortalaması, Yağız vücut örtülü köpekler için belirlenmiştir. Bunu; Dalkır, Boz ve Kırçıl vücut örtüsü renkli köpekler izlemiştir. Yapılan değerlendirmelerde, en düşük bacak indeksi ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklere ait olmuştur. Dalkır ve Yağız vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Erzurum Sarısı ve Kırçıl vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında tespit edilmiştir. Boz vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri ise, genel ortalama ile benzerdir (Çizelge 4.135). Değişik vücut örtüsü renklerine sahip Kangal Köpeklerinin bacak indeksi ortalamaları arasındaki farklılıklar istatistik olarak önemsizdir Baş indeksi Baş indeksi bulgularına bakılacak olursa, köylü elindeki Kangal Köpeklerinin baş indeksi değerinin yüksek, kamu kuruluşu ve özel yetiştirici elindeki Kangalların baş indeksi değerinin düşük olduğu görülmektedir (Çizelge 4.137). Yani köylü elindeki Kangalların başları daha kısa ve geniş, kamu kuruluşu ve özel yetiştirici elindeki Kangalların başları daha uzun ve dardır. Anadolu da bu durum, Köpeğin başı topalak/toparlak (Mesaticephalic) veya Köpeğin başı uzun (Dolichocephalic) şeklinde ifade edilmektedir. 223

247 Ortalama baş indeksi değeri; erkek köpekler için % 47.5 ± 0.25, dişi köpekler için % 45.4 ± 0.30 olarak tespit edilmiştir. Genel baş indeksi ortalaması ise, % 46.7 ± 0.20 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.136). Erkeklerin baş indeksi ortalaması, dişilerden % 2.1 daha fazla ve aradaki farklılık istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Buradan, erkeklerin baş yapısının oransal olarak daha geniş olduğu anlaşılmaktadır. Aynı çalışma, farklı tipteki işletmeler için yapılmış ve köylü elindeki Kangal Köpeklerinin baş indeksi değeri % 48.4 ± 0.22, özel yetiştiricilerde % 43.2 ± 0.37, kamu kuruluşlarında % 44.2 ± 0.55 ve genel ortalama olarak % 46.7 ± 0.20 değerleri elde edilmiştir. Çizelge de özetlenen analiz sonuçlarına göre; Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular, genel ortalamanın üstünde; özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular ise, genel ortalama değerin altındadır. Elde edilen bu ortalamalar arasındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Elde edilen veriler, kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri için cinsiyete göre ayrıca değerlendirilmiş ve erkekler için % 44.8 ± 1.26 dişiler için % 44.2 ± 0.68 indeks değerleri elde edilmiştir. Erkeklerin baş indeksi dişilerden % 0.6 daha yüksektir. Cinsiyetler arasındaki bu fark önemsizdir. Elde edilen bulgulara göz atıldığında; köylü elindeki köpeklere ait indeks değerinin, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarındaki köpeklere ait indeks değerinden oldukça farklı ve yüksek olduğu görülmektedir. Baş indeksi; baş genişliğinin, baş uzunluğuna oranıdır. Buradan; köylü elindeki köpeklerin başlarının, daha yuvarlak şekilli veya daha geniş; özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarındaki köpeklerin başlarının ise, oransal olarak daha uzun olduğunu söylemek yanlış olmaz. Baş indeksi özelliği için, sadece bir adet literatür bildirişi bulunmaktadır. Yıldız vd. (1993), baş indeksi değerini 1 yaşlılarda ortalama % 46.8, 2 yaşlılarda ortalama % 48.4 ve 3 yaşlılarda ortalama % 50.4 olarak bildirmiştir. Yıldız vd. (1993) nin bildirdiği ortalama genel indeks değerleri, çalışmamızda erkek ve dişiler için elde edilen değerlerden yüksek bulunmuştur. 224

248 Farklı işletme koşullarında yetiştirilen Kangal Köpekleri, yetiştirildikleri coğrafi bölgelere göre karşılaştırılmış, baş indeksi ortalaması en yüksek, yani en kısa ve geniş başa sahip köpeklerin bulunduğu coğrafi bölge, Akdeniz Bölgesi olmuştur. Bu bölgeyi, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz, İç Anadolu ve Ege sırasıyla izlemektedir. En düşük indeks değeri, yani en uzun ve dar şekilli başa sahip köpeklerin bulunduğu coğrafi bölge ise, Marmara Bölgesidir. Başın geniş, dar, uzun veya kısa şekilli olması hakkında bilgi veren baş indeksinin; tamamına yakını özel veya kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden ölçüm alınan, Marmara ve Ege Bölgesinde en düşük değeri alması, dikkat çekicidir. Çizelge deki bulgulara bakıldığında; Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgelerinin genel ortalamanın üstünde; Ege, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinin ise, genel ortalamanın altında yer aldığı görülecektir. Karadeniz Bölgesi için ise, genel ortalama ile benzer değer elde edilmiştir. Yedi coğrafi bölge dikkate alınarak yapılan karşılaştırmada; baş indeksi ortalamaları arasındaki farklılıkların, istatistik olarak önemli (P<0.05) olduğu anlaşılmıştır. Ege Bölgesi; köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden veri toplanan altı coğrafi bölge içinde, en yüksek baş indeksi değerine sahip bölgedir. Ege Bölgesinin peşinden; Akdeniz, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri gelmiştir. En düşük baş indeksi ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde gözlemlenmiştir. Akdeniz, Doğu Anadolu ve Ege Bölgeleri için genel ortalamanın üstünde bir değer; Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında bir değer hesaplanmıştır (Çizelge 4.139). Bölgeler arasında tespit edilen farklılıklar önemsizdir. Ege Bölgesi, en geniş şekilli başa sahip köpeklerin bulunduğu bölge, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise, en dar şekilli başa sahip Kangal Köpeklerinin yetiştirildiği bölge olmuştur. Bazı yerel bölgelerde ve farklı işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan verilerle, baş indeksleri hesaplanmış ve karşılaştırılmıştır. Buna göre; baş indeksi ortalaması en yüksek, yani en kısa ve geniş şekilli başa sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, Toros Dağları Bölgesi olmuştur. Bunu sırasıyla; Uzunyayla, Konya ve Diğer Bölgelerdeki köpekler izlemiştir. En düşük baş indeksi bulguları; en uzun ve dar şekilli başa sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu, Sivas taki köpeklerden 225

249 elde edilmiştir. Çizelge da görüleceği gibi; Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri, genel ortalamadan daha yüksek; Sivas ve Diğer Bölgeler ise, genel ortalamadan daha düşüktür. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, baş indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Baş indeksi için, bazı yerel bölgelerdeki, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen veriler ayrıca karşılaştırılmıştır. Elde edilen bu bulgulara göre, en yüksek baş indeksi değeri, Konya da yetiştirilen Kangal Köpeklerindedir. Konya yı; Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgeler takip etmiştir. En düşük baş indeksi değeri ise, Sivas ta yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde; Diğer Bölgeler ve Sivas Bölgesi ise, genel ortalamanın altında bir değere sahiptir (Çizelge 4.141). Elde edilen bu ortalamalar arasındaki farklılıklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Baş indeksi; baş genişliğinin, baş uzunluğuna % oranıdır. Analiz sonuçlarından anlaşıldığına göre, en ideal baş tipi olan, oransal olarak en kısa veya en yuvarlak baş yapısına, Konya daki Kangal Köpekleri sahiptir. Sivas taki Kangal Köpekleri ise, Kangal Köpeklerinde pek arzulanmayan baş tipi olan, oransal olarak en uzun baş yapısına sahiptir. Vücut örtüsü rengi esas alınarak baş indekslerinin karşılaştırılmasında; en yüksek baş indeksi ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklerde; en düşük baş indeksi ortalaması ise, Boz vücut örtülü köpeklerde belirlenmiştir. Çizelge de özetlenen istatistik değerlendirmelerden anlaşıldığı gibi; Erzurum Sarısı ve Yağız vücut örtülü Kangal Köpeklerine ait ortalamalar, genel ortalamanın üstünde yer almış; Boz, Dalkır ve Kırçıl vücut örtülü Kangal Köpeklerine ait ortalamalar ise, genel ortalamanın altında kalmıştır. Farklı vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpeklerinin, baş indeksleri arasındaki farklılık, istatistik olarak önemsizdir. 226

250 5.3.4 Yüz indeksi Çalışmamızda belirlenen yüz indeksi ortalaması; erkek köpeklerde % ± 0.90, dişi köpeklerde ise, % ± 0.76 olarak elde edilmiştir. Genel yüz indeksi ortalaması ise, % ± 0.60 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.143). Erkeklerin yüz indeksi ortalaması, dişilerden % 7.5 daha azdır. Bu farklılık istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Yüz indeksi özelliği için, farklı işletmelerden alınan veriler analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin indeks değeri % ± 0.64, özel yetiştiricilerin % ± 0.98, kamu kuruluşlarının % ± 1.48 ve genel ortalama ise, % ± 0.60 bulguları tespit edilmiştir. Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgu, genel ortalamanın üstünde; özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgular ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.144). Elde edilen bu indeks değerleri arasında mevcut farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Buradan anlaşılacağı gibi, köylü elindeki Kangal Köpeklerinin baş genişliği/yüz uzunluğu oranı, kamu kuruluşlarında veya özel yetiştiriciler tarafından yetiştirilenlere göre yüksek yani, baş arzulanmayan şekle uygun, geniş ve kısa yüzlüdür. Kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri; cinsiyete göre değerlendirilmiş erkek köpekler için % ± 2.38, dişi köpekler için ise, % ± 1.49 değeri elde edilmiştir. Erkekler, dişilerden % 2.5 daha düşük değerdedir. Aradaki bu fark önemlidir (P<0.05). Daha önce, yüz indeksi için yapılmış araştırma sayısı bir adettir. Yıldız vd. (1993), yaptığı çalışmada yüz indeksi değerini, 1 yaşlılarda ortalama % 92.8, 2 yaşlılarda % 96.5 ve 3 yaşlılarda % olarak bildirmiştir. Çalışmamızda elde edilen ortalamalar, Yıldız vd. (1993) tarafından 1 ve 2 yaşlılarda elde edilen ortalamalardan daha yüksek, fakat 3 yaşlılarda elde edilen ortalamadan daha düşüktür. Gerçekleştirilen bu çalışmada; köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden derlenen veriler, yetiştirildikleri coğrafi bölgeler dikkate alınarak karşılaştırılmıştır. Buna göre; yüz indeksi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin 227

251 bulunduğu coğrafi bölge, Doğu Anadolu Bölgesi; en ince yapılı yüz şekline, yani en düşük indeks değerine sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge ise, Marmara Bölgesi olmuştur. Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz, İç Anadolu ve Ege Bölgeleri; en yüksek ve en düşük değerler arasında yer almıştır. Çizelge de görüldüğü gibi; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinden elde edilen bulgular, genel ortalama değerin üstündedir. Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinden elde edilen bulgular ise, genel ortalama değerin altındadır. Bütün bu coğrafi bölgeler arasında yapılan analiz sonuçlarına göre, yüz indeksi ortalaması arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Yapılan bu doktora çalışmasında, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden derlenen veriler, yüz indeksi değeri için yetiştirildikleri coğrafi bölgelere göre karşılaştırılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, Ege Bölgesi en yüksek indeks değerini almıştır. Doğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz ve İç Anadolu Bölgeleri; ortada yer almış, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise, en düşük indeks değerini almıştır. Doğu Anadolu, Ege ve Karadeniz Bölgeleri, genel ortalamadan daha yüksek değerlidir. Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgeleri ise, diğer genel ortalama değerden daha düşük değerlidir. Akdeniz Bölgesi ise, genel ortalama ile aynı değerdedir (Çizelge 4.146). Bir önceki paragrafta gerçekleştirilen analizde yer alan bölgelerin; en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralaması ile, bu analiz sonucu ortaya çıkan sıralamanın karşılaştırmasında, İç Anadolu Bölgesi benzer sırayı almış; diğer bölgelerin sıralaması ise, farklı olmuştur. Farklı bölgeler arasında yapılan karşılaştırmalarda da görüleceği gibi, bölgeler arasında meydana gelen farklılıkların önemsiz olduğu belirlenmiştir. Bazı yerel bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin yüz indekslerinin karşılaştırılmasında, indeks değeri en yüksek köpeklerin bulunduğu coğrafi bölgenin, Toroslar olduğu anlaşılmaktadır. Bu bölgeyi; Uzunyayla, Konya ve Diğer Bölgeler takip etmiştir. En düşük yüz indeksine sahip köpeklerin bulunduğu bölge ise, Sivas olmuştur. Çizelge de görüldüğü gibi; Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri genel ortalamanın oldukça üstünde bir değere; Sivas ve Diğer Bölgeler ise, genel ortalamanın altında bir değere sahip olmuşlardır. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, yüz indeksi ortalaması arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). 228

252 Bu çalışmada; bazı yerel bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan verilerle, yüz indeksleri hesaplanmış ve bölgeler bu özellik bakımından karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre; en yüksek yüz indeksi değeri, Konya Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Diğer Bölgeler, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri; Konya yı takip etmiştir. Sivas Bölgesi ise, oldukça düşük ve farklı bir değer almıştır. Çizelge de görüldüğü gibi; Konya, Diğer Bölgeler, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde bir değerdedir. Sivas Bölgesi ise, genel ortalamanın altında bir değere sahip olmuştur. Bir önceki analizde, üç değişik işletme kriterine göre elde edilen, en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan bölgeler sıralaması ile, bu analizde gerçekleşen bölgeler sıralaması karşılaştırılmıştır. Yapılan bu karşılaştırmaya göre; Sivas Bölgesi, her iki analizde de en son sırayı almış, diğer bölgeler farklı sıralama değerlerini paylaşmışlardır. Bölgeler arasında yüz indeksi bakımından görülen farklılıklar istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Yüz indeksi; baş genişliğinin, yüz uzunluğuna oranlanması ile elde edilmektedir. Yüz indeksi; yaklaşık olarak baş indeksi ile benzer sonuçları verir. Analiz sonuçlarında elde edilen bulgulara göre; Konya Bölgesindeki Kangal Köpekleri, bir önceki analizdeki gibi, yine en kısa yüz uzunluğuna sahip olmuştur ki, bu idealdir. Sivas Bölgesi Kangalları ise, yine en uzun yüz uzunluğuna sahip bölge olmuştur. Kangal Köpeklerinin yüz indeksinin düşük olması arzulanmaz. Yapılan istatistik hesaplama sonuçlarına göre; en yüksek yüz indeksi ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklerden; en düşük ortalama ise, Boz vücut örtülü köpeklerden alınan verilerden belirlenmiştir. Dalkır, Erzurum Sarısı, Kırçıl ve Yağız vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Boz vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.149). Hesaplamalara göre, beş farklı vücut örtüsü rengine sahip köpeklerin yüz indeksi değerleri arasındaki farklılık, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). 229

253 5.3.5 Burun indeksi Yaptığımız bu çalışmada; erkek köpeklerin burun indeksi ortalaması % 40.7 ± 0.16; dişi köpeklerin burun indeksi ortalaması ise, % 41.6 ± 0.26 olarak belirlenmiştir. Genel burun indeksi ortalaması ise, % 41.1 ± 0.14 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.150). Erkeklerin burun indeksi ortalaması, dişilerden % 0.9 daha az ve cinsiyetler arasındaki bu farklılık önemlidir (P<0.05). Burun indeksinin, değişik işletme şekillerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde aldığı değeri hesaplamak için yapılan bu çalışmada; kamu kuruluşları elindeki Kangal Köpeklerinin indeks değeri, en yüksek değer olarak tespit edilmiştir. Bunu özel yetiştiriciler ve köylü elindeki Kangal Köpekleri izlemiştir. Çizelge de özetlenen bulgulardan anlaşılacağı gibi; özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşları tarafından yetiştirilen Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; köylü elinde ve doğal olarak, sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında yer almışlardır. Gruplar arasındaki farklar istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Burun indeksi hesaplanırken; yüz uzunluğunun, baş uzunluğuna oranı dikkate alınmıştır. Gerçekleşen burun indeksi değerlerine göre; en düşük indeks, değeri köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Bu indeks değeri; özel yetiştirici ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen değerden oldukça düşüktür. Yani; köylü elindeki Kangal Köpeklerinin burunları kısa, diğerlerinin ise, daha uzundur. Gerçekleştirdiğimiz bu çalışmada; farklı işletmelerden ve değişik coğrafi bölgelerden alınan verilere göre, burun indeksi ortalaması en yüksek köpeklerin bulunduğu bölge, Marmara Bölgesidir. Ege, İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ortada yer almıştır. En düşük indeks ortalamasına sahip köpeklerin bulunduğu bölge ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. Yapılan analiz sonuçlarına göre; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgeleri, genel ortalama değerden daha yüksek bir değer almıştır. Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalama değerden daha düşük bir değer almıştır (Çizelge 4.152). Tüm coğrafi 230

254 bölgeler arasında yapılan analiz sonuçlarına göre, burun indeksi ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Köylü, özel yetiştirici ve kamu kuruluşu olmak üzere, değişik nitelikteki işletmelerden ve tüm coğrafi bölgelerden veri toplanmıştır. Toplanan verilerin, burun indeksi özelliği için coğrafi bölgeler bazında karşılaştırılmasında; Akdeniz Bölgesi en yüksek, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, en düşük indeks değerli bölgeler olmuştur. Doğu Anadolu, Ege ve İç Anadolu Bölgeleri, ortada yer almıştır. Çizelge de görülebileceği gibi; Akdeniz, Doğu Anadolu ve Ege Bölgeleri, genel ortalama değerin üstündedir. Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır. İç Anadolu Bölgesi ise, genel ortalama ile benzer değere sahiptir. Yedi coğrafi bölge için, bir önceki ve bu analizde gerçekleştirilen; en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan değerlendirmede, tüm bölgelerin sıralamaları birbirinden farklı olmuştur. Bölgeler arasında ortaya çıkan farklar, istatistik olarak önemsizdir (P>0.05). Gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre; oransal olarak en uzun burunlu Kangal Köpekleri, Akdeniz Bölgesinde; en kısa burunlu Kangal Köpekleri ise, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde yetiştirilmektedir. Araştırma materyali tüm Kangal Köpeklerinin burun indeksleri yetiştirildikleri bazı yerel bazı bölgeler dikkate alınarak karşılaştırıldığında; burun indeksi ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu yerel bölge, Sivas Bölgesi olmuştur. Sivas Bölgesini; Diğer Bölgeler, Konya ve Toros Dağları bölgelerindeki Kangal Köpekleri takip etmiştir. En düşük burun indeksi ortalamasına sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, Uzunyayla Bölgesi olmuştur. Sivas Bölgesi, genel ortalamanın bir hayli üstünde; Konya, Toroslar, Uzunyayla ve Diğer Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.154). Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, burun indeksi ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Bazı yerel bölgelerde ve köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler karşılaştırılmış, elde edilen bulgulara göre; en yüksek burun indeksi değerine, Sivas Bölgesi Kangal Köpekleri sahip olmuştur. Toroslar, Konya ve Uzunyayla 231

255 Bölgelerindeki Kangal Köpekleri ise, Sivas Bölgesini izlemiştir. En düşük değer, Diğer Bölgelerde belirlenmiştir. Çizelge de elde edilen analiz sonuçlarına göre; Sivas, Toroslar ve Konya Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde; Diğer Bölgeler ise, genel ortalamanın altındadır. Uzunyayla Bölgesi ise, genel ortalama değer ile aynı değeri paylaşmıştır. En yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada; Sivas Bölgesi, her iki analizde de ilk sırayı, Uzunyayla Bölgesi ise, son sırayı almıştır. Diğer iki coğrafi bölgenin sıralamaları ise, farklı gerçekleşmiştir. Bölgeler arasında tespit edilen farklılıklar, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Burun indeksi; yüz uzunluğunun, baş uzunluğuna oranıdır. Elde edilen analiz sonuçlarına bakıldığında; en yüksek indeks değerinin, dolayısıyla en uzun yüzlü veya burunlu Kangal Köpeklerinin, Sivas Bölgesinde olduğu anlaşılmaktadır. Yine aynı indeks değerlerine göre, en kısa yüzlü veya burunlu Kangal Köpekleri ise, Uzunyayla da bulunmaktadır. Gerçekleştirilen analiz sonuçlarına bakıldığında; en yüksek burun indeksi ortalaması, Boz vücut örtülü köpekler için; en düşük burun indeksi ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü köpekler için hesaplanmıştır. Boz vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Dalkır, Erzurum Sarısı, Kırçıl ve Yağız vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında tespit edilmiştir (Çizelge 4.156). Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin burun indeksleri arasındaki fark, istatistik olarak önemsizdir. 5.4 Vücut Açıları Ön pati açısı Araştırma materyali Kangal Köpeklerinin ön pati açıları; erkek köpekler için ortalama 21.8 ± 0.31, dişi köpekler için ortalama 21.8 ± 0.39 olarak bulunmuştur. 573 köpeğe ait genel ön pati açısı ortalaması ise, 21.8 ± 0.24 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.157). Erkekler ile dişilerin ön pati açısı ortalamaları istatistiksel olarak benzerdir. 232

256 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön pati açılarını belirlemek amacıyla yapılan karşılaştırmada; en yüksek açı değeri, özel yetiştirici elindeki Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Bunu; köylü elindeki Kangal Köpeklerine ait bulgu takip etmiş; en düşük açı değeri ise, kamu kuruluşlarındaki Kangal Köpeklerinden hesaplanmıştır. Çizelge de özetlenen analiz sonuçlarına göre; özel yetiştiriciler elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular, genel ortalamanın üstündedir. Köylü elinde ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular ise, genel ortalama değerin altındadır. Ön pati açısı için gruplar arasında mevcut farklılıklar istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Belirlene açı değerlerine bakıldığında; özel yetiştiriciler elindeki Kangal Köpeklerinin, genel ortalama değere göre, yere doğru daha yatık patili oldukları görülmektedir. Kamu kuruluşlarındaki Kangal Köpeklerinin ön patileri ise, bunun aksine daha diktir. Halbuki; köylü elindeki Kangal Köpeklerinin ön pati açısı ortalamalarının ise, genel ortalama ile neredeyse benzer olduğu görülmektedir. Gerek özel yetiştiriciler, gerek kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin, sahadaki köpeklerden farklı özelliklere sahip oldukları, çeşitli özelliklerde olduğu gibi, ön pati açısı bakımından da karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada; farklı nitelikteki işletme şartlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön pati açıları, yetiştirildikleri coğrafi bölge dikkate alınarak karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, ön pati açı ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölge, Akdeniz Bölgesi olmuş; Ege, İç Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu ve Marmara Bölgeleri; bu bölgeyi izlemiştir. En düşük ortalamaya sahip bölge ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Çizelge daki bulgulara bakıldığında; Akdeniz ve Ege Bölgelerinin, genel ortalamanın üstünde; Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz ve Marmara Bölgelerinin ise, genel ortalamanın altında yer aldığı görülecektir. İç Anadolu Bölgesi ise, genel ortalama ile benzerdir. Farklı coğrafi bölgelerde bulunan Kangal Köpeklerinin, ön pati açısı ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemsizdir. Çalışmamızda; sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin ön pati açıları, yetiştirildikleri coğrafi bölgelere göre ayrıca incelenmiştir. Bu verilerden elde edilen 233

257 bulgulara göre; en yüksek ön pati açısı değeri, Akdeniz Bölgesi; en düşük açı değeri ise, Ege Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde belirlenmiştir. Diğer dört bölge, bu ikisi arasında yer almıştır. Akdeniz Bölgesi, genel ortalamanın üstünde bir değer almış; Doğu Anadolu, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında bir değer almışlardır. İç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri genel ortalama ile benzerdir (Çizelge 4.160). Bir önceki paragrafta, en yüksek ön pati açısı, Akdeniz Bölgesinden elde edilmiştir. Bu analizde de, Akdeniz Bölgesi en yüksek değeri almıştır. Fakat diğer beş coğrafi bölge, farklı sıraları paylaşmışlardır. Ön pati açısı bakımından bölgeler arasındaki farklılık önemsizdir. Analiz sonuçlarına göre; en yüksek açı değerli, yani en yatık patili Kangal Köpekleri, Akdeniz; en düşük açı değerli, yani en dik patili Kangal Köpekleri ise, Ege Bölgesinde yetiştirilmektedir (Fotoğraf 3.21). Akdeniz Bölgesi, genel ortalamanın üstünde; diğer bütün bölgeler, genel ortalamanın altında yer almışlardır. Çeşitli yerel bölgelerde yetiştirilen araştırma materyali Kangal Köpeklerinin ön pati açılarının karşılaştırılmasında, ön pati açı ortalaması en yüksek Kangal Köpekleri, Toroslar Bölgesinde belirlenmiştir. Toroslar Bölgesini sırasıyla; Diğer Bölgeler, Sivas ve Konya da yetiştirilen Kangal Köpekleri izlemiştir. En düşük ortalamaya sahip köpekler ise, Uzunyayla daki köpeklerdir. Çizelge de görüleceği gibi; Toroslar ve Diğer Bölgeler, genel ortalamadan daha yüksek; Konya, Sivas ve Uzunyayla Bölgeleri ise, genel ortalamadan daha düşüktür. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, ön pati açı ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak önemsizdir. Bir önceki değerlendirmede araştırma materyali tüm köpekler dikkate alınmışken, bu kez aynı bölgelerde fakat sadece köylü elinde bulunan Kangalların ön pati açısı bakımından karşılaştırması yapılmıştır. En yüksek ön pati açısı değeri Toroslar Bölgesinden elde edilmiştir. Bu bölgeyi; Konya, Sivas, Diğer Bölgeler ve Uzunyayla Bölgeleri takip etmiştir. Konya, Sivas ve Toroslar Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde; Diğer Bölgeler ve Uzunyayla Bölgesi ise, genel ortalamanın altında tespit edilmiştir (Çizelge 4.162). Ön pati açısı bakımından üzerinde durulan yerel bölgeler arasındaki fark, istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Buradan anlaşılacağı gibi; en yüksek pati açısının, yani en yatık patili Kangal Köpeklerinin Toroslar Bölgesinde; en düşük pati 234

258 aşısının, yani en dik patili Kangal Köpeklerinin ise, Uzunyayla Bölgesinde yetiştirildiği anlaşılmaktadır (Fotoğraf 3.21). Vücut örtüsü rengine göre yapılan hesaplamalarda, en yüksek ön pati açısı ortalaması, Kırçıl vücut örtülü köpeklerde; en düşük ön pati açısı ortalaması ise, Dalkır vücut örtülü köpeklerde belirlenmiştir. Çizelge de özetlenen istatistik değerlendirmelerden anlaşıldığı gibi; Erzurum Sarısı ve Kırçıl vücut örtülü Kangal Köpeklerine ait ortalamalar, genel ortalamanın üstünde; Dalkır ve Yağız vücut örtülü Kangal Köpeklerine ait ortalamalar ise, genel ortalamanın altında yer almıştır. Boz vücut örtülü Kangal Köpeklerine ait ortalama ise, genel ortalama ile benzerdir. Vücut örtüsü rengine göre köpeklerin ön pati açıları arasındaki farklılık, istatistik olarak önemsizdir Arka pati açısı Arka pati açısı, erkek Kangal Köpeklerinde 31.9 ± 0.42 ; dişi köpeklerde ise, 32.1 ± 0.52 olarak gerçekleşmiştir. Genel açı ortalama ise, 32.0 ± 0.33 dir (Çizelge 4.164). Erkeklerin arka pati açı ortalaması, dişilerden 0.2 daha düşüktür. Cinsiyetler arasındaki bu farklılık istatistik olarak önemsizdir. Arka pati açısının; farklı işletme şekillerindeki değerlerini görmek için yapılan hesaplamalar sonucunda; kamu kuruluşlarındaki Kangal Köpeklerinin en yüksek değeri aldığı, bunu sırasıyla özel yetiştirici elindeki Kangal Köpekleri ile köylü elindeki Kangal Köpeklerinin takip ettikleri gözlenmiştir. Özel yetiştiriciler ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgular, genel ortalamanın üstünde; köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen bulgu ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.165). Gerçekleşen bu değerler arasındaki farklılıklar önemsizdir. Değişik işletme şartlarında yetiştirilen Kangal Köpekleri; bulundukları coğrafi bölgelere göre, arka pati açısı yönünden incelenmiştir. Buna göre; arka pati açı ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin yetiştirildiği bölge, Ege; en düşük bölge ise, Doğu 235

259 Anadolu ve Güneydoğu Anadolu olmuştur. En yüksek ve en düşük değerler arasında kalan bölgeler ise, Marmara, İç Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz Bölgeleri olmuştur. Çizelge da görüldüğü gibi; Ege, İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinden elde edilen bulgular, genel ortalama değerin üstündedir. Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinden elde edilen bulgular ise, genel ortalama değerin altındadır. Farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin arka pati açısı ortalamaları arasındaki farklar istatistik olarak tesadüf olup, önemsizdir. Arka Pati açısını tespit etmek için, köylü şartlarında ve farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden toplanan verilerin analiz edilmesi sonucunda; Ege Bölgesi en yüksek; Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ise, en düşük açı değerlerine sahip olmuşlardır. Diğer üç bölge, bu bölgelerin arasında yer almıştır. Ege ve İç Anadolu Bölgeleri, genel ortalamadan daha yüksek değerli; Akdeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamadan değerden daha düşük değerlidir (Çizelge 4.167). Bölgeler arasında gözlemlenen ortalama farkları önemsizdir. Elde edilen bulgulara göre; en yatık arka pati açılı Kangal Köpeklerinin Ege Bölgesinde; en dik arka pati açılı Kangal Köpeklerinin ise, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yetiştirildiği anlaşılmaktadır. Araştırma materyali Kangal Köpeklerinin arka pati açıları, yetiştirildikleri yerel bölgeler dikkate alınarak karşılaştırıldığında, arka pati açı ortalaması en yüksek köpekler, Sivas Bölgesindekiler olmuştur. Sivas Bölgesini; Diğer Bölgeler, Konya, Uzunyayla ve Toroslar daki köpekler izlemiştir. Çizelge de görüldüğü gibi; Sivas ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde bir değere; Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında bir değere sahip olmuşlardır. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgeye göre, arka pati açı ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak önemsiz bulunmuştur. Bazı yerel bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanılarak, arka pati açıları incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; en yüksek arka pati açısı, Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Diğer 236

260 Bölgeler, Uzunyayla, Toroslar ve Konya Bölgeleri bunu izlemektedir. Çizelge da görüldüğü gibi; Sivas ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde bir değerde; Konya, Toroslar ve Uzunyayla Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında bir değerdedir. Bölgeler arasındaki farklar, istatistik olarak önemsizdir. Analiz sonuçlarına göre, en yatık arka patili Kangal Köpekleri Sivas Bölgesinde, en dik arka patili Kangal Köpekleri ise Konya Bölgesinde yetiştirilmektedir (Fotoğraf 3.21). Yapılan analiz sonuçlarında; en yüksek arka pati açısı ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklerde; en düşük arka pati açısı ortalaması ise, Kırçıl vücut örtülü köpeklerde bulunmuştur. Dalkır ve Erzurum Sarısı vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Kırçıl ve Yağız vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altındadır. Boz vücut örtüsü rengine sahip Kangal Köpekleri ise, genel ortalama değer ile benzerdir (Çizelge 4.170). Kangal Köpeklerinin, arka pati açısı değerleri arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemsizdir Omuz açısı Omuz açı ortalaması; erkek Kangal Köpeklerinde ± 0.45, dişilerde ise, ± 0.55 olarak belirlenmiştir. Ölçüm yapılan bütün köpeklere ait genel omuz açı ortalaması ise, ± 0.35 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.171). Erkeklerin ortalaması, dişilerden 0.2 daha düşüktür. Cinsiyetler arasındaki bu farklılık istatistik olarak önemsizdir. Omuz açısının, farklı işletme şekilleri bakımından etkisini görmek için yapılan analizler sonucunda; en yüksek değeri, özel yetiştirici elindeki Kangal Köpekleri almıştır. Köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri ile kamu kuruluşlarındaki Kangal Köpeklerinin omuz açıları daha düşüktür. Çizelge den anlaşılacağı gibi, özel yetiştiriciler tarafından yetiştirilen Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; köylü elinde ve kamu kuruluşlarında yetiştirilen Kangallar ise, genel ortalamanın altında yer almaktadır. Elde edilen bu ortalama değerler arasındaki farklar istatistiksel olarak önemsizdir. 237

261 Araştırma materyali köpeklerin tümünün omuz açıları, yetiştirildikleri coğrafi bölgeler dikkate alınarak incelendiğinde, omuz açı ortalaması en yüksek köpeklerin bulunduğu bölge, Akdeniz Bölgesi, en düşük bölge ise, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri olmuştur. Diğer dört coğrafi bölge, ortada yer almıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre; Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgeleri, genel ortalama değerden daha yüksek bir değer almıştır. Doğu Anadolu, Ege, Karadeniz ve Marmara Bölgeleri ise, genel ortalama değerden daha düşük bir değer almıştır (Çizelge 4.173). Bölgelere göre yapılan analiz sonuçlarında, omuz açı ortalaması arasındaki görülen farklar, istatistik olarak tesadüf olup, önemsizdir. Bir önceki karşılaştırmadan farklı olarak, sadece köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden toplanan veriler, omuz açısını hesaplamak için analiz edilmiştir. Ortaya çıkan sonuçlara göre; en yüksek omuz açısı, Akdeniz Bölgesi; en düşük omuz açısı ise, Karadeniz Bölgesinde tespit edilmiştir. Diğer dört bölge, bu bölgeler arasında yer almıştır. Çizelge de görülebileceği gibi; Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri, genel ortalama değerin üstündedir. Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır. Bölgeler arasındaki farklılıklar, istatistik olarak önemsizdir. Kangal Köpeklerinin yetiştirildikleri bazı yerel bölgeler dikkate alınarak yapılan omuz açısı karşılaştırmaları sonucunda, omuz açı ortalaması en yüksek köpeklerin Sivas ve Toroslar Bölgesindeki köpekler olduğu görülmüştür. Diğer Bölgeler, Uzunyayla ve Konya daki köpekler, bunları izlemiştir. Sivas ve Toroslar Bölgeleri genel ortalamanın üstünde; Konya, Uzunyayla ve Diğer Bölgeleri ise, genel ortalamanın altındadır (Çizelge 4.175). Karşılaştırılan bu beş farklı yerel bölgede, omuz açı ortalaması arasındaki farklar istatistik olarak önemsizdir. Yaptığımız bu çalışmada, omuz açısı değeri; bazı yerel bölgelerde, köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpekleri için hesaplanmış ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, en yüksek omuz açısı değeri, Sivas Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinde tespit edilmiştir. Bu bölgeyi; Toroslar, Diğer Bölgeler, Uzunyayla 238

262 ve Konya bölgeleri takip etmiştir. Çizelge da elde edilen analiz sonuçlarına göre; Sivas ve Toroslar Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde; Diğer Bölgeler, Konya ve Uzunyayla ise, genel ortalamanın altındadır. Bir önceki paragrafta ve burada yapılan analizlerde, bazı yerel bölgelerin sıralamaları karşılaştırılmış ve her iki analizde de en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada, bütün bölgeler farklı sıraları almışlardır. Omuz açısı bakımından bölgeler arasında meydana gelen farklılıklar, istatistik olarak önemsizdir. Elde edilen analiz sonuçlarına göre, en yüksek omuz açılı yani en dik omuzlu Kangal Köpekleri Sivas ta, en düşük omuz açılı yani en yatık omuzlu Kangal Köpekleri ise Konya da tespit edilmiştir (Fotoğraf 3.21). Kangal Köpeklerinin omuz açıları vücut örtüsü renklerine göre değerlendirilmiş ve en yüksek omuz açı ortalamasının, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklerde, en düşük omuz açı ortalamasının ise, Dalkır vücut örtülü köpeklerde olduğu görülmüştür. Erzurum Sarısı ve Kırçıl vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri, genel ortalamanın üstünde; Boz, Dalkır ve Yağız vücut örtüsü renkli Kangal Köpekleri ise, genel ortalamanın altında tespit edilmiştir (Çizelge 4.177). Kangalların arka pati açıları arasındaki farklılık, istatistik olarak önemsizdir Sağrı açısı Erkek Kangal Köpeklerinin sağrı açısı ortalaması ± 0.37, dişi köpeklerin ise, ± 0.40 olarak tespit edilmiştir. Genel sağrı açısı ortalaması ise, ± 0.27 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.178). Erkeklerin sağrı açısı ortalaması, dişilerden 0.5 daha fazla ve farklılık önemsizdir. İşletme tiplerine göre sağrı açılarının değerlendirilmesi sonucunda, en yüksek değeri özel yetiştiricilerdeki köpekler; en düşük değeri ise, kamu kuruluşlarındaki köpekler almıştır. Köylü elindeki köpekler, bu iki grup arasında yer almıştır. Çizelge da özetlenen analiz sonuçlarına göre; özel yetiştiriciler elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular, genel ortalamanın üstünde; köylü elinde ve kamu 239

263 kuruluşlarında yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait bulgular ise, genel ortalama değerin altındadır. Her üç grup arasındaki farklar, istatistik olarak önemsizdir. Farklı işletmelerden alınan verilere göre; Güneydoğu Anadolu Bölgesi, sağrı açı ortalaması en yüksek Kangal Köpeklerinin bulunduğu coğrafi bölgedir. Ege Bölgesi ise, en düşük ortalamaya sahip coğrafi bölge olmuştur. Diğer beş bölge, Güneydoğu Anadolu ve Ege Bölgeleri arasında yer almıştır. Çizelge deki bulgulara bakıldığında; Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerinin, genel ortalamanın üstünde; Akdeniz, Ege ve Karadeniz Bölgelerinin ise, genel ortalamanın altında yer aldığı görülecektir. Marmara Bölgesi ise, genel ortalama ile benzerdir. Coğrafi bölgelere göre yapılan hesaplamalarda, sağrı açısı ortalamaları arasındaki farklar, istatistik olarak tesadüf olup, önemsizdir. Sadece köylü elinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilen verilerin hesaplandığı analiz sonuçlarına göre; sağrı açı ortalaması en yüksek Kangal Köpekleri Güneydoğu Anadolu Bölgesindedir. Bu bölgeyi; Doğu Anadolu, İç Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz Bölgeleri izlemektedir. Sağrı açısı ortalaması en düşük Kangal Köpekleri ise, Ege Bölgesinde yetiştirilmektedir. Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgeleri, genel ortalamanın üstünde bir değer almış; Akdeniz, Ege ve Karadeniz Bölgeleri, genel ortalamanın altında bir değer almışlardır (Çizelge 4.181). Bir önceki ve bu paragrafta yapılan değerlendirmelerde, bazı coğrafi bölgelerin sıralamaları karşılaştırılmıştır. Her iki analiz için; en yüksek değerden, en düşük değere doğru yapılan sıralamada, bütün bölgeler benzer sıraları paylaşmışlardır. Bölgeler arasında ortaya çıkan farklar, istatistik yönden önemsizdir. Bazı yerel bölgelerde ve farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanarak, sağrı açı ortalamaları analiz edilmiştir. Gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre, en yüksek ortalamaya sahip Kangal Köpeklerinin bulunduğu bölge, Uzunyayla Bölgesidir. Burasını sırasıyla Sivas, Diğer Bölgeler, Toroslar ve Konya Bölgeleri takip etmiştir. Çizelge de görüleceği gibi; Sivas, Uzunyayla ve Diğer Bölgeler, genel ortalamadan daha yüksek; Konya Bölgesi 240

264 ise, genel ortalamadan daha düşüktür. Toroslar Bölgesi ise genel ortalama ile benzerdir. Karşılaştırılan bu beş farklı bölgede sağrı açı ortalamaları farkları önemsizdir. Çalışmamızda; bazı yerel bölgelerde ve köylü elinde ve sürü peşinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden alınan veriler kullanılarak sağrı açıları tespit edilmiştir. Hesaplanan bu sağrı açısı değerlerine göre; en yüksek sağrı açısı değeri, Uzunyayla Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden elde edilmiştir. Diğer Bölgeler, Sivas ve Toroslar; bunu izlemektedir. Konya da yetiştirilen Kangal Köpekleri ise, en düşük sağrı açısına sahip köpeklerdir. Uzunyayla ve Diğer Bölgeler, genel ortalamanın üstünde; Sivas, Konya ve Toroslar Bölgeleri ise, genel ortalamanın altında tespit edilmiştir (Çizelge 4.183). Bu verilere göre, bölgeler arasında ölçülen farklar, istatistik olarak önemsizdir. Vücut örtüsü rengine göre yapılan analiz sonuçlarında; en yüksek sağrı açı ortalaması, Erzurum Sarısı vücut örtülü köpeklerde; en düşük sağrı açısı ortalaması ise, Kırçıl vücut örtülü köpeklerde bulunmuştur. Çizelge de özetlenen istatistik değerlerden anlaşıldığı gibi; Yağız vücut örtülü Kangal Köpeklerine ait ortalama, genel ortalamanın üstünde; Dalkır, Erzurum Sarısı ve Kırçıl vücut örtülü Kangal Köpeklerine ait ortalamalar ise, genel ortalamanın altında yer almıştır. Boz vücut örtülü Kangal Köpeklerine ait ortalama ise, genel ortalama ile benzer olarak tespit edilmiştir. Vücut örtüsü renkleri arasındaki, sağrı açı değerleri farklılığı istatistik olarak önemsizdir. 5.5 Sonuç Türkiye nin önemli bir gen kaynağı olan Kangal Köpeği, yüzyıllardır Anadolu da yetiştirilmektedir. Kökeni neresi olursa olsun, Kangal Köpekleri bugünkü özgün niteliklerini Anadolu da geçirdikleri bu uzun süreç içerisinde kazanmıştır. Küçükbaş hayvan yetiştiricileri ve özellikle de koyun yetiştiricilerinin sürülerini koruma görevini yüzyıllardır üstlenen Kangal Köpekleri; bu süreçte, yetiştiricileri tarafından çok iyi tanınan ve üstlendiği görevi en iyi şekilde yapmasına olanak verecek şekilde seçilerek geliştirilen, buna bağlı olarak da günümüzde, üstün niteliklere sahip bir ırktır. 241

265 Anadolu insanı tarafından çok iyi tanınıp geliştirilmiş olmasına rağmen, son on yıllara kadar bilim çevresinin ilgisini çekememiş olan Kangal Köpeklerinin önemli bir varlık olduğu önce yabancılar tarafından anlaşılmış, Anadolu dışına çıkartılarak, götürüldükleri yerlerde köpek yetiştiricilerinin hızlı bir şekilde ilgisini çekmiştir. Böylece çeşitli ülkelerde yaygınlaşmaya başlamış, yetiştirici dernekleri, kulüpleri ve benzeri örgütlenme modellerinde bir araya gelen yetiştiricilerle dünyaya tanıtılmıştır. Türkiye bilim dünyasının Kangal Köpeği ile tanışması ve bu ırkın bilim adamlarının ilgisini çekmesi, az önce belirtilen tanınma sürecinin sonrasına rastlamaktadır. Bununla birlikte Kangal Köpeklerine, ana vatanı Türkiye de bilim dünyasının gösterdiği ilginin bugünkü düzeyinin de yeterli olduğunu söylemek kolay değildir. Yapılmış olan çalışmaların iki elin parmaklarından daha fazla olmaması ve kamu kuruluşlarında yetiştirilmekte olan Kangal Köpeklerinin morfolojik özelliklerinin belirlenmesinden öteye gidememesi, belirtilen görüşün yanlış olmadığını göstermektedir. Buradaki ifadenin, yapılanların küçümsenmesi yerine, yetersiz bulunduğu şeklinde anlaşılmalıdır. Çalışmamız; önceki çalışmaların yürütüldüğü kamu kuruluşlarında yetiştirilenler yanında, toplu olarak yetiştiricilik yapılan özel işletmelerde bulunanlar ve Anadolu nun tüm bölgelerinde Kangal Köpeklerinin morfolojik özelliklerinin belirlenmesi, bunların karşılaştırılması ve Türkiye Kangal populasyonunun olabildiğince tanımlanmasına yöneliktir. Böylece gelecekteki çalışmalar için bir temel oluşturulması yanında, bugüne kadar sadece gözleme dayalı olarak ileri sürülen görüşlerin ne ölçüde gerçeği yansıtmakta olduğunun anlaşılması ve Türkiye Kangal varlığının tanımlanmasına katkıda bulunulması amaçlanmıştır. Çalışmamızda; Türkiye nin yedi coğrafi bölgesinde, koyunculuğun ve buna bağlı olarak sürü koruma amacıyla Kangal Köpeği yetiştiriciliğinin yaygın olduğu 39 il, 69 ilçe ve 119 köyde 477 Kangal Köpeği yanında; Ankara, Bursa, Konya ve Sivas ta kamu kuruluşlarında yetiştirilen 78 Kangal Köpeği, ayrıca Ankara, Bursa, Eskişehir, Manisa, Sivas ve Tokat ta özel yetiştirici elinde bulunan 180 Kangal Köpeğinde ölçümü yapılan 26 morfolojik özellik üzerinde durulmuştur. Bu özellikler; cinsiyet, yetiştiricilik tipi, 242

266 coğrafi bölge, köylü Kangalı-coğrafi bölge, bazı özel bölgeler, köylü Kangalı-özel bölgeler ve vücut örtüsü rengi dikkate alınarak gruplandırılmak suretiyle karşılaştırılmış, gruplar arasındaki farklılıkların ne ölçüde önemli olduğu tespit edilmiştir. Böylece Kangal varlığının; cinsiyet, coğrafi bölgeler, yetiştiricilik tipi ve vücut örtüsü rengi bakımından tanımlanması ve farklılıkların ortaya konulması, böylece Kangal ın anavatanı olan Türkiye deki gerçek niteliklerinin belirlenmesine hizmet edecek sonuçlara ulaşılmasına katkıda bulunulması hedeflenmiştir. Yukarıda belirtilen şekilde gruplandırmalar yapılmak suretiyle, 182 adet analiz gerçekleştirilmiştir (Çizelge 4.1). Bu analizlerden 103 adedinde (% 57) gruplar arasındaki farklılıklar önemli bulunurken, geriye kalan 79 adedinde (% 43) farklılıkların önemli olmadığı sonucuna varılmıştır. Bilindiği gibi, karşılaştırma kriterlerinden birisi vücut örtüsü rengidir. Vücut örtüsü rengine göre yapılmış olan karşılaştırmaların hemen tamamında, gruplar arasındaki farklılığın istatistiksel olarak önemli olmadığı görülmektedir. Yani; farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin, üzerinde durulan morfolojik özellikler bakımından önemli sayılabilecek bir farklılıkları tespit edilmemiştir (Çizelge 5.1). Bu sonuç, morfolojik özellikler bakımından vücut örtüsü renginin öneminin olmadığı, vücut örtüsü renginin; huy ve davranım özellikleri ve genetik nitelikler bakımından farklılığın kaynağı olup olmadığının ve renk kalıtımının araştırılması gerektiği, vücut örtüsü renginin yetiştirici tarafından fazla önemsenmediği şeklinde yorumlanabilir. Vücut örtüsü rengi farklı Kangal Köpeklerinin, morfolojik özellikler bakımından farklı bulunmaması dikkate alınarak, bu bakımdan yapılmış olanlar dışındaki karşılaştırmalar göz önüne alındığında, gerçekleştirilen 156 analizden 102 sinde (% 65) farklılıkların önemli, geriye kalan 54 ünde (% 35) önemsiz bulunduğu görülmektedir. Buradan anlaşılacağı gibi, Türkiye Kangal Köpeği populasyonu, üzerinde durulan morfolojik karakterlerin yaklaşık üçte ikisi bakımından istatistiksel olarak önemli farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkların kısmen çevresel koşullardan kaynaklanabileceği, ama buna karşılık genotipik farklılıklardan ileri geldiği unutulmamalıdır. Kısacası Türkiye 243

267 Kangal populasyonu, önemli bir fenotipik varyasyonu bünyesinde barındırmaktadır, bu da yapılacak ıslah çalışmaları için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Bir başka açıdan bakıldığında, bu durumu çeşitli çevre koşullarına uygun, farklı Kangal tipleri üzerinde durulabileceği şeklinde nitelendirmek mümkündür. Çizelge 5.1 Farklı vücut örtüsü rengindeki Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri Boz Dalkır Erzurum Sarısı Kırçıl Yağız Genel Ortalama Yerel Bölge n Canlı Ağırlık Cidago Yüksekliği Sağrı Yüksekliği Vücut Uzunluğu Bacak Uzunluğu Ön İncik Çevresi Göğüs Çevresi Göğüs Derinliği Arka Göğüs Genişliği Karın Genişliği Sağrı Genişliği Baş Uzunluğu Baş Çevresi Baş Genişliği Yüz Uzunluğu Kulak Uzunluğu Kuyruk Uzunluğu Vücut İndeksi Bacak İndeksi Baş İndeksi Yüz İndeksi b ab a b b Burun İndeksi Ön Pati Açısı Arka Pati Açısı ,8 31, Omuz Açısı Sağrı Açısı Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<

268 Farklı coğrafi bölgelere göre elde edilen bulguları değerlendirerek (Çizelge 5.2) elde edilen bulgulara genel olarak göz gezdirildiğinde; İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi Kangal Köpeklerinin genellikle en yüksek değerleri, Güneydoğu Anadolu ve kısmen Karadeniz Bölgesi Kangal Köpekleri ise en düşük değerleri paylaşmışlardır. Akdeniz ve Ege Bölgelerinde yetiştirilen Kangal Köpekleri ise üzerinde durulan özellikler bakımından çoğunlukla ortalama değerlere yakın değerler göstermektedir. Çizelge 5.2 Farklı nitelikteki işletmelerde ve farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri Bölge Akdeniz Doğu Ana. Ege Gün.Doğu İç Anado. Karadeniz Marmara Gen.Ort. n Canlı Ağırlık Cidago Yüksek abc 73.5 bc 76.0 ab 70.8 d 75.1 abc 72.8 cd 76.3 a 74.8 Sağrı Yüksekli ab 72.4 b 75.2 a 69.7 c 74.1 ab 72.0 bc 74.2 ab 73.8 Vücut Uzunlu a 88.4 a 82.1 b 84.1 a 84.6 ab 85.9 ab 75.4 c 84.5 Bacak Uzunlu cd 34.5 cd 37.0 b 32.8 d 35.6 bc 34.2 cd 39.9 a 33.9 Ön İncik Çevre bc 13.1 abc 13.5 a 12.7 c 13.3 ab 13.2 ab 13.5 a 12.8 Göğüs Çevresi 85.4 a 86.0 a 85.6 a 81.6 b 86.8 a 84.7 ab 86.1 a 85.4 Göğüs Derinliği 31.3 bc 32.2 ab 31.1 bc 29.8 d 31.7 abc 30.4 cd 32.8 a 31.3 Arka Göğ. Gen bc 19.8 b 19.3 bc 18.8 c 19.7 bc 19.5 bc 20.9 a 19.3 Karın Genişliği 15.5 b 16.1 b 15.5 b 15.5 b 15.8 b 16.0 b 17.0 a 15.5 Sağrı Genişliği 22.2 bcd 22.9 ab 21.8 cd 21.3 d 22.7 bc 22.5 bc 23.8 a 22.2 Baş Uzunluğu 30.1 cd 30.0 cd 31.2 ab 29.3 d 30.8 abc 30.3 bcd 31.5 a 30.1 Baş Çevresi Baş Genişliği 14.9 a 14.7 a 14.1 ab 13.7 b 14.2 ab 14.0 ab 14.1 ab 14.9 Yüz Uzunluğu 12.3 cd 12.0 d 13.1 ab 11.3 e 12.6 bc 12.1 cd 13.6 a 12.3 Kulak Uzunluğ b 13.2 b 14.6 a 13.1 b 13.5 b 13.1 b 13.4 b 12.9 Kuyruk Uzunl Vücut İndeksi 83.8 c 83.4 c 93.5 b 84.5 c 89.5 b 85.0 c a 83.8 Bacak İndeksi 46.0 c 470 bc 48.5 b 46.3 c 47.3 bc 47.1 bc 52.7 a 46.0 Baş İndeksi 49.3 a 49.2 a 45.2 b 46.7 ab 46.4 b 46.6 ab 44.7 b 49.3 Yüz İndeksi a a cd ab bc ab d Burun İndeksi 40.8 bc 40.1 cd 41.8 ab 38.6 d 41.2 bc 39.9 cd 43.3 a 40.8 Ön Pati Açısı Arka Pati Açısı Omuz Açısı Sağrı Açısı Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c, d, e : P<

269 Akdeniz Bölgesini göz önüne aldığımızda; bu bölgede yetiştirilen Kangal Köpeklerinin canlı ağırlığının genel ortalama değere yakın olduğu görülmektedir. Genel vücut özellikleri bakımından da, genel ortalama değerlere benzer değerler almaktadır. Bu bölge Kangalları; sadece göğüs çevresi ve göğüs derinliği özellikleri bakımından Güneydoğu Anadolu Bölgesi, yüz uzunluğu özelliği bakımından ise hem Güneydoğu Anadolu hem Karadeniz Bölgesi Kangal Köpeklerinden istatistik olarak önemli derecede farklı ve yüksek değere sahip görünmektedir. Doğu Anadolu Bölgesi Kangal Köpekleri, canlı ağırlık özelliği bakımından ortalama değer ile benzer değerleri almıştır. Fakat, Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kangal Köpeklerinden istatistik olarak önemli derecede daha ağır görünmektedir. Diğer morfolojik ırk özellikleri bakımından da, genel ortalama değere benzer değerler almakla birlikte; göğüs çevresi, göğüs derinliği ve yüz uzunluğu bakımından, sınır bölge olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi Köpeklerinden daha farklı ve yüksek değerlidir. Ege Bölgesi Kangal Köpeklerini genel olarak incelediğimiz zaman, bu bölgede yetiştirilen köpeklerin, istatistik olarak diğer bölgelerle benzer değere sahip olmakla birlikte, canlı ağırlık değeri bakımından ortalamadan daha düşük olduğu belirlenmiştir. Yukarıda incelenen diğer iki coğrafi bölgede olduğu gibi, bu bölgede yetiştirilen Kangal Köpekleri; göğüs çevresi, göğüs derinliği ve yüz uzunluğu özellikleri için, Güneydoğu Anadolu Bölgesi köpeklerinden önemli derecede farklı ve daha yüksek değere sahiptir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kangal Köpekleri genel ortalama değerler göz önüne alınarak değerlendirildiğinde, incelenen özellikler bakımından genellikle en düşük değerleri almıştır. Canlı ağırlık bakımından Doğu ve İç Anadolu; cidago ve sağrı yüksekliği ile ön incik çevresi bakımından İç Anadolu; göğüs çevresi, göğüs derinliği ve yüz uzunluğu bakımından Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege ve İç Anadolu Bölgelerinden önemli derecede farklı değerler almıştır. Bunda, bölge insanının bazı sebeplerden dolayı, sürü koruma görevi için köpek yetiştirme alışkanlığının olmaması, köpek yetiştirenlerin de köpeğe gereken önemi vermiyor olması etken olmuş olabilir. Ayrıca 246

270 bölgenin, genellikle soğuk iklim şartlarını seven sürü koruma köpekleri için, olumsuz sayılabilecek derecede yüksek sıcaklıktaki iklim koşulları da bunda rol oynamış olabilir. İç Anadolu Kangalları, genel olarak Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi Kangal Köpeklerinden önemli derecede farklı ve yüksek değerlere sahiptir. Bu farklılık; canlı ağırlık, cidago yüksekliği, sağrı yüksekliği ve göğüs çevresi özelliklerinde kendisini göstermektedir. Göğüs derinliği ve yüz uzunluğu bakımından ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesinden önemli derecede farklıdır. Doğu Anadolu Bölgesi köpeklerine daha çok olmak üzere, Akdeniz Bölgesi ve Ege Bölgesi Kangal Köpeklerine ise benzer özellikler göstermektedir. Karadeniz Bölgesi Kangal Köpekleri; bacak ve yüz indeksi hariç, diğer bütün özellikler bakımından genel ortalama değerden daha düşük değer almıştır. Diğer coğrafi bölgeler ile karşılaştırıldığında; canlı ağırlık, cidago yüksekliği, sağrı yüksekliği ve göğüs çevresi özellikleri bakımından İç Anadolu Kangal Köpeklerinden istatistik olarak önemli derecede farklı ve düşük değerlidir. Köylü elinde sürü koruma amacıyla, farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerine ilişkin değerler Çizelge 5.3 de özetlenmiştir. Akdeniz Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, canlı ağırlık bakımından ortalamaya yakın bir değer göstermiştir. Cidago ve sağrı yüksekliği gibi genel vücut özellikleri bakımından da ortalamaya benzer durumdadır. Göğüs çevresi, göğüs genişliği bakımından Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden önemli derecede farklı ve yüksektir. Doğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, diğer morfolojik özellikler bakımından ise, ortalama değere benzer değerler almıştır. Doğu Anadolu Bölgesi Kangal Köpekleri, genel morfolojik özellikler bakımından, İç Anadolu Bölgesi ile birlikte, en yüksek değerleri paylaşmıştır. Canlı ağırlık bakımından, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden önemli derecede farklı ve daha ağır cüsselidir. Göğüs çevresi ve derinliği gibi vücut özellikleri 247

271 bakımından da, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinden daha yüksek değerlere sahiptir. Çizelge 5.3 Köylü elinde, farklı coğrafi bölgelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri İşletme Tipi Akdeniz Doğu An. Ege Gün.Doğu İç Anad. Karaden Genel Ortalama n Canlı Ağırlık 44.6 abc 45.4 ab 42.9 abc 40.9 c 46.3 a 41.3 bc 45.5 Cidago Yüksekli ab 73.5 ab 73.5 ab 70.8 b 74.8 a 71.0 b 74.1 Sağrı Yüksekliği 72.9 ab 72.4 ab 71.5 ab 69.7 b 73.9 a 70.1 b 73.2 Vücut Uzunluğu Bacak Uzunluğu Ön İncik Çevresi 12.8 ab 13.1 ab 13.0 ab 12.7 b 13.2 a 12.8 ab 13.1 Göğüs Çevresi 85.4 ab 86.0 ab 85.5 ab 81.6 c 86.7 a 82.5 bc 86.0 Göğüs Derinliği 31.3 a 32.3 a 31.6 a 29.7 b 31.7 a 30.8 ab 31.6 Arka Göğüs Gen Karın Genişliği Sağrı Genişliği Baş Uzunluğu Baş Çevresi Baş Genişliği Yüz Uzunluğu 12.3 a 12.0 ab 12.3 a 11.3 c 12.1 ab 11.6 bc 12.1 Kulak Uzunluğu Kuyruk Uzunluğu Vücut İndeksi Bacak İndeksi Baş İndeksi Yüz İndeksi Burun İndeksi Ön Pati Açısı 23,9 21,4 19,1 20,3 21,7 21, Arka Pati Açısı Omuz Açısı Sağrı Açısı Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

272 Ege Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, canlı ağırlık bakımından ortalamanın altındadır. Diğer vücut özellikleri yönünden de, ortalama değerin altında yer almıştır. Bu bölgede Kangal Köpeği yetiştiriciliğinin yaygın olmaması ve az sayıda köpekten veri alınmış olması da bu sonuç üzerinde etkili olmuş olabilir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleri genel olarak en düşük değerleri paylamıştır. Canlı ağırlık bakımından Doğu ve İç Anadolu dan önemli derecede farklı ve düşüktür. Cidago ve sağır yüksekliği, göğüs çevresi ve derinliği, ön incik çevresi ve yüz uzunluğu bakımından da en düşük değerleri almıştır. Cidago ve sağır yüksekliği ile ön incik çevresi özellikleri bakımından İç Anadolu Bölgesinden önemli derecede farklı ve daha düşük değerlidir. Göğüs çevresi ve derinliği ile yüz uzunluğu özellikleri bakımından ise, Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege ve İç Anadolu Bölgelerinde yetiştirilen Kangal Köpeklerin önemli derecede farklı ve düşüktür. İç Anadolu Bölgesi ile bitişiğindeki Doğu Anadolu Bölgesi, Kangal Köpeklerinin asıl yetiştirilme bölgesi durumundadır. İç Anadolu Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpekleri, incelenen morfolojik özellikler bakımından genel olarak en yüksek değerleri almışlardır. İç Anadolu Bölgesi Kangal Köpekleri; canlı ağırlık, cidago yüksekliği, sağrı yüksekliği ve göğüs çevresi özellikleri bakımından, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinden; ön incik çevresi, yüz uzunluğu ve göğüs derinliği özellikleri bakımından ise, Güneydoğu Anadolu Bölgesinden oldukça farklı ve yüksektir. Karadeniz Bölgesinde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin genel morfolojik özellikleri, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile benzerlik göstermekte olup, ortalamanın oldukça altında değerler göstermektedir. Canlı ağırlık, cidago ve sağrı yüksekliği ile göğüs çevresi özellikleri ele alındığında, bu özellikler bakımından İç Anadolu Bölgesinden yetiştirilen Kangal Köpeklerinden oldukça farklı ve düşük değere sahiptir. Çizelge 5.4 de özetlendiği gibi, erkek ve dişi Kangal Köpekleri arasında, morfolojik özellikler bakımından bazı farklar tespit edilmiştir. Canlı ağırlık bakımından erkekler, dişilerden yaklaşık olarak % 10 daha ağırdırlar. Cidago ve sağrı yüksekliği; vücut, 249

273 bacak ve kuyruk uzunluğu; göğüs, ön incik ve baş çevresi; baş, arka göğüs ve karın genişliği ile göğüs derinliği özellikleri bakımından, erkek Kangal Köpekleri dişilerden daha yüksek ortalamaya sahiptir. Çizelge 5.4 Erkek ve dişi Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri Cinsiyet Erkek (kg) Dişi (kg) Genel Ortala. n Canlı Ağırlık 47.6 a 43.5 b 45.9 Cidago Yüksekliği 75.9 a 73.3 b 74.8 Sağrı Yüksekliği 74.9 a 72.2 b 73.8 Vücut Uzunluğu 86.4 a 81.9 b 84.5 Bacak Uzunluğu 35.9 a 35.1 b 35.6 Ön İncik Çevresi 13.3 a 13.1 b 13.2 Göğüs Çevresi 87.4 a 84.9 b 86.4 Göğüs Derinliği 31.9 a 31.2 b 31.6 Arka Göğüs Genişliği 19.7 a 19.5 b 19.7 Karın Genişliği 16.0 a 15.7 b 15.9 Sağrı Genişliği Baş Uzunluğu Baş Çevresi 54.6 a 52.5 b 53.8 Baş Genişliği 14.6 a 13.8 b 14.3 Yüz Uzunluğu Kulak Uzunluğu Kuyruk Uzunluğu 48.3 a 47.2 b 47.8 Vücut İndeksi 88.5 b 90.3 a 89.2 Bacak İndeksi 47.2 b 47.9 a 47.5 Baş İndeksi 47.5 a 45.4 b 46.7 Yüz İndeksi a b Burun İndeksi 40.7 b 41.6 a 41.1 Ön Pati Açısı Arka Pati Açısı Omuz Açısı Sağrı Açısı Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b : P<0.05 Bu çalışmada; köylü elinde, resmi kuruluşlar ve özel yetiştiriciler gibi farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpekleri olmak üzere üç değişik işletme şekli için veri 250

274 alınmıştır. Bunların morfolojik özelliklerini ve kendi aralarında, değişik coğrafi bölgelerde farklarını belirlemek amacıyla, bu çalışma yürütülmüştür. Araştırma sonucunda; her üç grup arasında önemli farkların olduğu görülmüştür (Çizelge 5.5). Arka Göğüs ve Karın Genişliği ile Arka Pati, Omuz ve Sağrı Açıları yönünden, bu üç grup arasındaki farklar önemsizdir. Diğer 21 özellik için ise gruplar arasındaki farklar istatistik olarak önemlidir (P<0.05). Çizelge 5.5 Farklı nitelikteki işletmelerde yetiştirilen Kangal Köpeklerinin morfolojik özellikleri İşletme Tipi Köylü Özel Ticari Genel Ort. n Canlı Ağırlık 45.4 b 49.0 a 41.7 c 45.9 Cidago Yüksekliği 74.1 b 77.4 a 73.1 b 74.8 Sağrı Yüksekliği 73.2 b 76.4 a 71.2 c 73.8 Vücut Uzunluğu 87.7 a 80.1 b 75.6 c 84.5 Bacak Uzunluğu 34.4 b 37.6 a 37.8 a 35.6 Ön İncik Çevresi 13.1 b 13.6 a 13.1 b 13.2 Göğüs Çevresi 86.0 b 87.8 a 85.1 b 86.4 Göğüs Derinliği 31.6 ab 32.0 a 31.0 b 31.6 Arka Göğüs Genişliği Karın Genişliği Sağrı Genişliği 22.5 b 23.0 a 22.7 ab 22.7 Baş Uzunluğu 30.2 b 32.1 a 30.0 b 30.7 Baş Çevresi 54.2 a 53.4 a 52.2 b 53.8 Baş Genişliği 14.6 a 13.8 b 13.3 c 14.3 Yüz Uzunluğu 12.1 c 13.7 a 13.1 b 12.6 Kulak Uzunluğu 13.3 b 13.9 a 13.5 b 13.5 Kuyruk Uzunluğu 48.0 a 48.0 a 46.7 b 47.8 Vücut İndeksi 85.0 b 97.1 a 96.8 a 89.2 Bacak İndeksi 46.4 c 48.6 b 51.6 a 47.5 Baş İndeksi 48.4 a 43.2 b 44.2 b 46.7 Yüz İndeksi a b b Burun İndeksi 40.0 b 42.9 a 43.6 a 41.1 Ön Pati Açısı 21.7 b 23.2 a 19.8 c 21.8 Arka Pati Açısı Omuz Açısı Sağrı Açısı Farklı harfle işaretlenen gruplar arası farklılıklar önemlidir a, b, c : P<

275 Elde edilen ortalama değerlere göz atıldığında, köylü elinde sürü koruma amacıyla yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait değerlerin genellikle, özel yetiştirici ve resmi kuruluşlarda yetiştirilen Kangal Köpeklerine ait değerlerin arasında kaldığı görülmektedir. Köylü elinde, sürü koruma amacıyla yetiştirilen Kangal Köpekleri, yatay dikdörtgen şekillidir (Şekil 5.1). Özel yetiştiricilere ait Kangal Köpeklerinden elde edilen değerler en yüksek değerler olarak ortaya çıkmış, resmi kuruluşlardaki değerler ise, köylü elinde yetiştirilen Kangallardan daha düşük değerler olarak elde edilmiştir. Köylü elinden alınarak resmi kuruluşlara getirilen Kangal Köpeklerinin; muhtemelen akrabalı yetiştirilmeleri ve bazı özelliklere önem verilerek seçilmelerinin sonucu olarak, cüsselerinin küçüldüğü, vücut uzunluklarının kısalmasına karşın, cidago ve sağrı yüksekliklerinin arttığı, kafalarının uzadığı, fakat kafa genişliğinin oransal olarak azaldığı tespit edilmiştir. Böylece bu tip Kangallar, arzu edilmeyen dikey dikdörtgen şeklini almışlardır (Şekil 5.3) Vücut indeksi değerlerine bakılarak, bu daha kolaylıkla tespit edilebilir. Şekil 5.1 İdeal yatay dikdörtgen vücut şekli 252

276 Şekil 5.2 Kare vücut şekli Şekil 5.3 Arzu edilmeyen, dikey dikdörtgen vücut şekli 253