Proje ve bilim danışmanı: Prof. Giuliano Menghini

Transkript

1 Proje ve bilim danışmanı: Prof. Giuliano Menghini V32907 Üretici Firma: Clementoni S.p.A. Zona Industriale Fontenoce s.n.c Recanati (MC) Italy Tel.: Fax: Clementoni tarafından ithal edilmiştir. Clementoni Oyuncak San. ve Tic. Ltd. Şti. Küçükbakkalköy Mh. Tevfik Fikret Cd. No:28/ Ataşehir / İstanbul Tel: Faks: Talimatları okuyunuz ve ileride başvurmak üzere saklayınız. V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 1 14/06/16 13:42

2 Sunum Bu bilimsel set, insan vücudu modeli, DNA yapısının modeli ve insan anatomisi ile tıp hakkında etkileyici bilgilerle dolu bir kılavuz içermektedir. Stetoskop ile alıştırmalar yapıp kalp atışlarını duyabileceksiniz. Ayrıca kılavuzda yer alan erişim kodu ile Clementoni web sitesindeki eğlenceli ve ek bilgilerle dolu uygulamaya da giriş yapabileceksiniz. İçindekiler İnsan Vücudu Web Uygulamasına Erişim Sayfa 3 İçindekiler DNA modelinin oluşturulması İnsan vücudunun birleştirilmesi Stetoskobun kurulması ve kullanımı Sayfa Sayfa Sayfa Sayfa İnsan Vücudu Web Uygulamasına Erişim Bu bölüme giriş yapmak için ve web üzerinden daha fazlasını görüntüleyebilmek için aşağıdaki adımları uygulayınız : 1) adresinden Clementoni web sitesine gidiniz. 2) Dil seçimini yapınız. 3) İnsan Vücudu penceresine tıklayınız. 4) Talimatları izleyiniz. İnsan anatomisini interaktif olarak keşfetmeye hazır olun! Erişim kodu: CM712BA V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 2 14/06/16 13:42

3 İçindekiler DNA modeli parçaları DNA sergi ünitesi kartları İnsan vücudu modeli: İnsan vücudu iskeleti İç organlar İnsan vücudu sergi ünitesi Stetoskop parçaları: - Kulaklıklar - Diyafram (dinleme çanı) - Tüp (esnek boru) - Ayırıcı - Kulaklık ucu Dikkat: Yetişkin birinin gözetiminde kullanılacaktır. Stetoskop kulağınızda takılıyken dinleme çanına(diyaframa) vurmayınız, konuşmayınız/çığlık atmayınız. İşitme kaybı tehlikesi. Oyuncağı küçük çocuklardan uzak tutunuz. 3 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 3 14/06/16 13:43

4 Canlı organizmalar hücrelerden oluşur. Hücreler tüm canlıların yapı taşıdır Anahtar: Hücre organelleri 1. Hücre zarı: Hücrenin dış örtüsüdür. 2. Sitoplazma: Jel benzeri bir maddedir. 3. Çekirdek: Hücre aktivitesinin kalbidir. 4. Çekirdekçik: Ribozomların bileşenlerini üretir. 5. Mitokondri: Hücre için enerji üretir. 6. Endoplazmik retikulum: Ribozomların bulunduğu bir seri zardır. 7. Golgi aygıtı: Proteinleri işler. 8. Ribozom: Protein zincirlerinin sentezlendiği alandır. 9. Hücre iskeleti: Hücreyi korur ve hareketlerine yardımcı olur. 10. Lizozom: Hücrenin sindirim sistemidir. 11. Sentriyol: Hücre bölünmesinde görev alır. Bir hücrenin kesiti Farklı hücrelerin karşılaştırılması: Hücreler çok küçük yapılardır. Tavuk yumurtası Hayvan hücresi Kurbağa yumurtası Bakteri Mitokondri Bitki hücresi Ribozom Hücre çekirdeği 10 mm 1 mm 100 μm 10 μm 1 μm Ölçek mm = bir milimetre bir metrenin binde biridir. μm = bir mikrometre bir metrenin milyonda biridir. Hücre biyolojisinin tarihi ve bilim adamları Rudolf Virchow (Alman) Theodor Schwann (Alman) Matthius Jacob Schleiden (Alman) Robert Hooke (İngiliz) hücre adını vermiştir. Henri Dutrochet (Fransız) Robert Brown (İskoç) 4 Yıl V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 4 14/06/16 13:43

5 Bir hücrenin çekirdeğini inceleyin ve DNA yı keşfedin Kromozom: Kromozom DNA dan oluşur ve canlı organizmanın genlerini içerir (insanların 46 kromozomu vardır). Çekirdek: Çekirdek DNA dan oluşan kromozomları içerir. Gen: Kromozomun, organizmanın belirli karakteristiklerini kontrol eden bir parçasıdır. DNA: Deoksiribonükleik asidin kısaltmasıdır. Çift sarmal denen bir merdiven şeklindedir. DNA ilk kez 1869 yılında Alman biyolog Friedrich Miescher tarafından keşfedilmiştir. Bir DNA çift sarmalının oluşturulması DNA molekül zincirini oluştururken bilmeniz gerekenler : Başlamadan önce, renkli parçaları gruplayın ve renk gruplarını ayırarak önünüze yerleştirin. Böylece renkli parçaları aktivitenin daha sonraki adımlarında rahatlıkla bulup kullanabilirsiniz. Uzun ve ince şeffaf boru: İki şeffaf borudan daha uzun ve daha ince olanını bulun. Bir yetişkinden makasla boruyu 1.5 santimetrelik parçalar oluşturacak şekilde kesmesi için yardım isteyin. Bu kısa borular, DNA daki kimyasal bileşenleri temsil eden renkli parçaları birleştirmenize olanak tanıyan kimyasal bağlar olacaktır. Çerçeveden ayrılacak parçalar: şeker molekülleri sembol fosforik asit molekülleri Bazlar (bilimsel ad): adenin molekülü sembol guanin molekülü timin molekülü sembol sitozin molekülü UYARI: Her bir baz sadece bir şekilde bağlanabilir. Parçaları, aşağıdaki şekillerde gösterildiği gibi renklerinden ve birleşme yerlerinin şeklinden ayırabilirsiniz. sembol sembol sembol 0 Adeni Timin Guanin Sitozin DNA sergi ünitesinin kurulumu icin karton parçalar. 5 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 5 14/06/16 13:43

6 Talimatlar 1) Kimyasal maddeleri temsil eden renkli parçaları ve kimyasal bağları (1,5 cm uzunluğundaki şeffaf borular) alın. 2) Parçaları aşağıdaki diyagramlarda gösterilen DNA modellerine uygun olarak doğru sıra ile birleştirin. Oluşturulacak model Sembollü model Bitmiş model DNA sergi ünitesinin kurulumu. Talimatlar 1) 4 adet karton sütunu, düz karton plakaların üst kısmında ve tabanında bulunan deliklerden geçirin. 2) Monte ettiğiniz DNA modelini takmak için açık mavi bağlantıları sergi ünitesinin üst ve alt kısmında bulunan deliklerden geçirin. DNA yapısını ilk keşfeden bilim adamları 1953 yılında James Watson ve Francis Crick tir. 6 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 6 14/06/16 13:43

7 İnsan vücudu hücrelerden oluşur. Hücreler tüm vücudu oluşturan minik yapı taşlarıdır. Hücreler tüm canlı maddeler için temel bir unsurdur. Bir hayvan hücresinin kesiti Farklı hücre tipleri Çekirdek Cilt hücresi Beyaz kan hücresi Kırmızı kan hücresi Saç hücresi Yağ hücresi Hücre zarı Sitoplazma Sinir hücresi Kemik hücresi Kas hücresi Her biri özel görevlere sahip farklı dokuları oluşturan hücre grupları. kas dokusu kemik dokusu Farklı dokular, her biri farklı fonksiyonlara sahip organları oluşturur akciğerler kalp bağırsaklar 7 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 7 14/06/16 13:43

8 İnsan vücudunun birleştirilmesi Bu bilimsel setteki 3 boyutlu model, insan anatomisinin iskeletini ve iç organlarını gösterir. İki bölüme ayrılmıştır: İskelet ve iç organlar. İskelet İç organlar Bir araya getirilmiş iskelet ve iç organlar modeli 8 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 8 14/06/16 13:43

9 erkek arka görünüş kadın ön görünüş İskelet ve Kaslar Renklendirme: kemikler kaslar Kafatası Boyun kası (omzu hareket ettirir) Pektoralis majör (omuzları ve göğüs kafesini hareket ettirir) Kürek kemiği Omurga Delta kası (omzu hareket ettirir) Triseps braki (dirsek eklemini uzatır) Klavikula (ya da köprücük kemiği) Sternum (ya da göğüs kemiği) Delta kası (omuzları hareket ettirir) Biseps (kolları büker) İlium Pubis İskiyum Kalkaneus Latissimus dorsi (sırtı hareket ettirir) Ekstansör kası (eli açar) Gluteus maksimus (yürümek ve tırmanmak için) Biseps femoris (bacağı büker ve uzatır) Gastroknemyus kası (yürümek ve atlamak için) Soleus (parmak uçlarında durmak için) Humerus Kaburgalar Döner kemik Ulna Karpus Metakarpus Falanks Femur (ya da uyluk kemiği) Patella (ya da diz kapağı) Tibia Fibula (ya da baldır kemiği) Tarsus Metatarsus Falanks Serratus anterior (sırtı destekler) Fleksör digitorum profundus (parmakları hareket ettirir) Sartorius kası (bacağı büker ve döndürür) Grasilis (kalçayı ve dizi esnetir) Kuadriseps femoris (bacağı uzatır) Tibialis (yürümek için) 9 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 9 14/06/16 13:43

10 İç organlar (parçaları bir araya getiriniz): Kalp, akciğerler, karaciğer, mide, böbrekler ve bağırsaklar (üç bölümden oluşur). Not: Teknik nedenlerden dolayı bu organlar arasındaki bağlantılar gerçekte olduğu gibi değildir. Kalp: Bir yumruk büyüklüğünde olan ve kanı pompalayıp vücut içinde dolaştıran büyük, kaslı bir organdır. Akciğerler: Göğüs kafesi içinde bulunan süngerimsi si bir görünüme sahip solunum organlarıdır. Oksijenin kana geçişine olanak tanıyan gaz alışverişinin olduğu u birçok boşluktan (alveoller) oluşur. Karaciğer: Sindirim sistemine bağlı olan ve toksik maddeleri süzen büyük bir bezdir. Glikojen denen enerji yönünden zengin bir madde içerir ve yağların sindirilmesine e yardımcı olan safrayı üretir. Mide: Bir keseye benzeyen mide, besinlerin sindiriminin başladığı sindirim kanalının ilk bölümüdür. 10 Böbrekler: Not: İnsan vücudunda böbrekler birbirlerine İki büyük fasulyeye benzeyen bu resimdeki gibi böbrekler kanı bağlı değildir. süzer ve atık maddeleri vücuttan atar. İdrar yolu (üretra) denen iki tüpten geçen idrar mesanede toplanır. Safra kesesi, dalak ve pankreas bu bölümde gösterilmemiştir. İnce bağırsak: Sindirim yolunun çok sayıda kıvrımına sahip sindirim sürecinin gerçekleşip gıdalardaki besleyici maddelerin emildiği bölümüdür. Kalın bağırsak: Sindirim yolunun, dışkının oluştuğu son bölümüdür. V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 10 14/06/16 13:43

11 İnsan vücudunu dilediğiniz şekilde bir araya getirebilirsiniz. Aşağıdaki diyagram sadece bir örnektir. Parçaları birbirine sağlam bir şekilde taktığınızdan emin olunuz, aksi halde modeli doğru şekilde bir araya getiremeyebilirsiniz. Talimatlar 1) Vücudun iç organlardan oluşan ilk bölümünü hazırlayın; kalp, akciğerler, karaciğer ve mideyi sağlam bir şekilde takın. 2) Şimdi, iskeleti birleştirmeye başlayın: Pelvisi omurganın alt kısmına takın. 3) İç organları göğüs kafesinin iki yarısına takarken, iç organları önden tutturun ve arka taraftan omurgaya sıkı bir şekilde takın. 5) Böylece iç organların bir araya getirilmesi tamamlanmış olur. 6) Şimdi köprücük kemiklerine bağlantılı olan kürek kemiklerini sırasıyla göğüs kafesinin ön ve arka kısımlarına takın. 4) İç organların bağırsaklar ve böbreklerden oluşan ikinci bölümünü de birleştirdiğinizde bunları vücudun geri kalanına takın. 11 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 11 14/06/16 13:43

12 7) Pelvisteki uygun deliklere takarak arak bacakları birleştirin. 9) Sergi ünitesini birleştirmek için, şekillerde gösterildiği gibi kanatları kıvırın. Şek. 2 A B Şek. 3 C D Sol ve sağ uzuvların doğru yerde olduğundan emin olu. E E Şek. 4 E D A A B B 8) Üç parçadan oluşan kafatasını birleştirin ve omurgaya takın. Şek. 1 D C Şek. 5 9) Kolları omuzlardaki belirli deliklere e geçirin. 12 Not: Oluşturduğunuz sergi ünitesi sayesinde modelinizi dik tutabilirsiniz. V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 12 14/06/16 13:43

13 Kaslar Kaslar, kemiklerin konumunu değiştirerek vücudu hareket ettirir; kaslar kemiklere tendonlarla bağlıdır. Vücut enerjiye sahip olduğunda ve kas beyinden sinir uyarısı aldığında kasılır. Kaslar vücut ağırlığının yaklaşık yarısını oluşturur. Üç tip kas vardır: Çizgili kaslar ya da iskelet kasları (istemli) : Kemikleri hareket ettirmek üzere sinir sistemi tarafından kontrol edilir. Düz kaslar (istemsiz): İç organlar için kendi kendine hareket eder. Kardiyak kas (istemsiz): Kalbi oluşturan bir iskelet kasıdır. Aktivite: Eğer ellerinizle bir yumruk yaparsanız, elinizin üstünde cildin altındaki tendonları görebilirsiniz. Aktivite: İşlev görebilmeleri için kasların ısınmış olması gereklidir: 1) Elinizi soğuk suya koyduktan sonra hareket ettirmeye çalışın. 2) Elinizi bir parça ılık suya daldırın ve bir daha deneyin, hareket çok daha kolaydır. Aktivite: Bir şerit metre kullanarak kaslarınızın çevresini egzersizden önce ve sonra ölçün. İskelet kasları iki farklı tipte lif içerir: Beyaz kas lifleri: Uzun ve kısa mesafe yarışları için hızlı kasılmalar; Kırmızı kas lifleri: Uzun mesafe yarışları için kısa kasılmalar. önce sonra 13 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 13 14/06/16 13:43

14 Kalp: Kan dolaşımı pompası Superior vena kava Pulmoner venler Aort Kalbin yapısı Pulmoner arterler Pulmoner venler Sol kulakçık Sol karıncık Büyük bir yumruğa benzeyen kalp, dikey olarak iki bölüme ayrılmıştır: sağ ve sol. Dört boşluk içerir: sağ kulakçık, sol kulakçık (üstte) ile sağ ve sol karıncık (altta). Kulakçık ve karıncıklar dakikada yaklaşık olarak 70 kez genişler (diyastol) ve kasılır (sistol) (bunlar dakika başına kalp atışlarıdır). Yoğun egzersiz esnasında kalp atışları dakikada 150 atışa çıkabilir. Bir çocuğun kalbi sadece bir günde vücut için yaklaşık 4000 litre kan pompalar. Sağ kulakçık Inferior vena kava Triküspit kapakçık Sağ karıncık Mitral kapakçık BİR DAKİKADAKİ KALP ATIŞI SAYISI İnsan 70 Fil 30 Tavşan 200 Fare 400 Bir insanın kalp atış sayıları Bir dakikada Bir günde Bir yılda 90 yılda Kalbin venöz kan (CO 2) içeren sağ bölümünde, kan akciğerlere taşınacak şekilde kanın kulakçıktan karıncığa geçmesine olanak tanıyan ve triküspit kapakçık denen bir kapakçık vardır. Kalbin arteriyel kan (O 2) içeren sol bölümünde, kan tüm vücuda taşınacak şekilde kanı kulakçıktan karıncığa geçiren bir mitral kapakçık vardır. Kalp, kapakçıklar kapandığında bir ses üretir. Bir elektrokardiyografi kalbin elektriksel aktivitesini ölçer. Aktivite: Dinlenirken ve egzersizden sonra kalp atışınızı dinleyin. Kalbin son karıncığı sıkıştığında, arterlere kan iter ve bunların şişmesine neden olur. Bunu bileğinizdeki nabız gibi vücudunuzun diğer bölümlerinde de hissedebilirsiniz. Sol bileğinize resimde gösterildiği gibi sağ elinizin işaret ve orta parmağı ile hafifçe dokunarak nabzınızı hissedin. Hissedebildiğiniz vuruşlar, kalbinizin atışlarıdır. Atışları 15 saniye boyunca sayın, daha sonra dakikadaki kalp atış sayınızı bulmak için bunu 4 ile çarpın. 14 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 14 14/06/16 13:43

15 Stetoskop Bu set içerisinde temel olarak kalp atışlarını dinlemek icin kullanılan bir stetoskop bulacaksınız. Deneyin! Kulaklık uçları Stetoskobun birleştirilmesi 1) Bir yetişkinden set içindeki en kısa ve en kalın tüpten yaklaşık 10 cm uzunluğunda 2 adet parça kesmesini isteyin. Bu tüpleri kulaklıkların ve ayırıcının uçlarına takın. 2) Tüpün geri kalanı dinleme çanının (diyaframın) ayırıcıya bağlanması içindir. 3) Kulaklık uçlarını kulaklıklara iyice vidalayın. Kulaklıklar Dinleme Çanı Stetoskobun kullanımı Tüp a) Kulaklıkları her iki elle tutun, kulaklık uçlarını birbirlerinden hafifçe ayırın ve daha sonra bunları kulaklarınıza dikkatli bir şekilde yerleştirin. b) Stetoskobun dinleme çanını göğsünüzün ortasına, hafifçe sola doğru yerleştirin. Bir stetoskoptan dinleme yapmanın teknik ismi oskültasyondur. Kalbinizi dinlerken bulunduğunuz yer sessiz olmalıdır. Duyduğunuz ses kardiyak kapakçığın kapanmasıdır. Ayırıcı Tüp 15 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 15 14/06/16 13:43

16 V32907_64994_istruz_Corpo Umano TR.indd 16 14/06/16 13:43