SİNÜS LİFTİNG VE KOMPLİKASYONLARI BİTİRME TEZİ. Stj. Dişhekimi: Tuğrul Bilal DURAN. Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Uğur TEKİN

Transkript

1 T.C. Ege üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Anabilim Dalı SİNÜS LİFTİNG VE KOMPLİKASYONLARI BİTİRME TEZİ Stj. Dişhekimi: Tuğrul Bilal DURAN Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Uğur TEKİN İZMİR

2 İÇİDEKİLER: 1. Giriş Sinüs Maksilleris Anatomisi Maksiller Sinüs Sınırları Maksiller Sinüs İnnervasyonu Maksiller Sinüsü Beslenyen Yapılar Sinüs Membranı Maksiller Sinüs Fizyolojisi Sinüs Lifting Operasyonlarının Endikasyon ve Kontraendikasyonları Endikasyonları Kontraendikasyonları Genel kontraendikasyonlar Lokal kontraendikasyonlar Operasyon Sürecinde Dikkat Edilecek Tıbbi Koşullar Anestezi Medikal risk faktörleri Hipertansiyon Koroner hastalık Kardiyak aritmi Vasküler kalp hastalığı Tiroid hastalıkları Diabet Adrenal bozukluklar İmmun sistem hastalıkları ve ilgili durumlar Sigara ve alkol kullanımı Sinüs Lifting Operasyonu

3 5.1. Planlama Operasyonda Kullanılan Aletler ve Greftler Operasyonda Kullanılan Aletler İnternal Sinüs Lifting Cerrahisinde Kullanılan Aletler Eksternal Sinüs Lifting Cerrahisinde Kullanılan Aletler Operasyonda Kullanılan Greftler Operasyon Teknikleri İnternal Sinüs Lifting Eksternal Sinüs Lifting Sinüs Lifting Komplikasyonları Hasta Faktörüne Bağlı Komplikasyonlar ve Alınması Gereken Önlemler Schneider Membranı Perforasyonu ve Tedavisi İntaoperatif Kanamada Alınması Gereken Önlemler İmplantların Sinüse İtilmesi ve Tedavisi Enfeksiyona Bağlı Komplikasyonlar ve Tedavisi Sonuç Kaynaklar Özgeçmiş...50

4 ÖNSÖZ Sinüs Lifting ve Komplikasyonları konulu bitirme tez çalışmamın gerçekleşmesine olanak tanıyan ve desteğini ve yardımlarını benden esirgemeyen sayın hocam Prof.Dr. Uğur Tekin e ve bugüne kadar beni yetiştiren, destekleyen ve bana her zaman güvenen aileme teşekkür ederim. İZMİR 2013 Stj.Dişhekimi Tuğrul Bilal DURAN

5 T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız-Diş ve Çene Radyolojisi Anabilim Dalı ÜÇÜNCÜ MOLAR DİŞLERİN POZİSYONLARI İLE İLGİLİ RADYOGRAFİK ÇALIŞMA BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Merve KAR Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Hülya ÇANKAYA İZMİR-2013

6 T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız-Diş ve Çene Radyolojisi Anabilim Dalı ÜÇÜNCÜ MOLAR DİŞLERİN POZİSYONLARI İLE İLGİLİ RADYOGRAFİK ÇALIŞMA BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Merve KAR Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Hülya ÇANKAYA İZMİR-2013

7 ÖNSÖZ Çalışmalarım süresince benden değerli yardımlarını esirgemeyen sevgili hocam Sayın Prof. Dr. Hülya ÇANKAYA ya ve sevgili aileme teşekkürlerimi sunarım. İZMİR/2013 Stj. Diş Hekimi Merve KAR

8 İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ 1 2.GENEL BİLGİLER Üçüncü Molar Dişlerin Oluşum ve Sürme Zamanları Gömük Diş Nedir? Gömüklük Sebepleri Gömük Dişlerin Sebep Olduğu Komplikasyonlar Gömük 3. Molar Dişlerin Çekim Endikasyonları Gömük 3.Molar Dişlerin Klasifikasyon Sistemleri İkinci Molar Distali-Ramus Ön Kenarı Arası Mesafeye Göre Komşu Diş ile Vertikal İlişkilerine Göre Angulasyona Göre 9 3.MATERYAL VE METOD 16 4.BULGULAR 18 5.TARTIŞMA 25 6.SONUÇ 28 7.ÖZET 29 8.KAYNAKLAR 30 9.ÖZGEÇMİŞ 33

9 1.GİRİŞ Gömük dişler; sürme zamanları gelmesine rağmen çeşitli sebeplerle okluzal seviyeye ulaşamamış dişlerdir.insan çenelerinde gömüklük prevalansı en yüksek olan dişler mandibular 3.molar dişlerdir.mandibular 3. molarları maksiller 3. molar ve maksiller kanin dişler takip eder.(1) Üçüncü molar dişlerin gömük kalmasının birçok sebebi vardır.bunlar; - Sürmeleri için yeterli yer olmaması, - İskeletsel büyümenin hızı, - Dentisyonun distal erüpsiyonu, - Kondillerin vertikal yönde büyümeleri, - Kuron boylarının büyüklükleri,, - 3.molarların geç maturasyonudur.(2) Bu gibi sebeplerden dolayı gömük kalan üçüncü molar dişler çeneler bölgesinde birçok probleme yol açabilirler.en çok görülen şikayetlerin başında ağrı ve şişlik gelmektedir.ağrı ve şişliğin dışında komşuluğundaki ikinci molar dişte kök rezorbsiyonlarına, karieslere, periodontal problemlere yol açabilirler.hatta temporomandibuler eklemde disfonksiyonlara, fasiyal ağrılara neden olabildikleri gibi mandibula kırığı riskini de artırırlar.buna karşın ağız ortamına kapalı kaldıkları sürece hiçbir semptom vermeden varlıklarını sürdürebilirler.

10 2.GENEL BİLGİLER 2.1-Üçüncü Molar Dişlerin Oluşum ve Sürme Zamanları Üçüncü molar dişlerin tomurcukları 6 yaşından itibaren radyografide görünür hale gelmeye başlar.(3)kalsifikasyonlarının başlaması 7-10 yaşlarına, kök gelişimlerinin tamamlanması ise yaşlarına denk gelir.(4,5) 3. molar dişlere ait jermler yaşlarında hala radyografilerde görülemiyor ise agenezi olarak kabul edilir.(1) 2.2-Gömük Diş Nedir? Gömük dişler; sürme zamanları geçmiş olmasına rağmen dentisyonda yerini alamamış, çene kemiği içerisinde değişik pozisyonlarda gömülü kalmış olan dişlerdir.tamamen kemik içerisinde gömülü kalabildikleri gibi kemiği rezorbe etmeyi başarıp, yer darlığı ve mukozanın sertliği gibi sebeplerle sadece mukoza retansiyonlu olarak da gömük kalabilirler. Gömük dişlerle ilgili yapılan çalışmalar, insan çenelerinde en çok mandibular 3.molar dişlerin, daha sonra sırasıyla maksiller 3. molar ve maksiller kanin dişlerin gömük kaldığını göstermiştir.(tablo:1)(1)

11 Tablo:1 Dişlerin gömüklük sıklıkları Maksiller(%) Mandibular (%) 1. ve 2. keser dişler Kanin dişler ve 2. premolar dişler ve 2. molar dişler molar dişler Gömüklük Sebepleri 3. molar dişlerin gömük kalmasında birçok etken mevcuttur. Bunların başında sürmeleri için alveoler arkta yeterli yer olmaması gelir.kondillerin vertikal yönde büyümeleri, iskeletsel büyüme ile 3.molarların oluşum, gelişim hızları arasındaki orantısızlık ve dentisyonun distale erüpsiyonu 3.molar dişlerin sürmeleri için gereken mesafenin sağlanamamasına sebep olur.üst

12 3.molar dişlere kıyasla, sayılan bu etkenler, alt 3.molar dişlerin gömük kalmalarında daha büyük rol oynarlar.3.molar dişlerin kuron boyları, büyüklükleri ve oluşumlarının ve erüpsiyonlarının diğer dişlere göre geç olması da gömük kalmalarına sebep olmaktadır.(2) Sayılan bu fizyolojik etkenlerin dışında ektopi ve sürme yollarındaki kist, tümör gibi patolojik oluşumların yaptığı obstrüksiyonlar da 3.molar dişlerin gömük kalmalarına sebep olabilir.bazı endokrin bozuklukların ve sendromların(cleidocranial dysostozis, akondroplazi, hidrosefali, vb.) da gömüklüğe sebep olduğu bilinmektedir.(6) 2.4-Gömük Dişlerin Sebep Olduğu Komplikasyonlar Gömük dişler yıllarca hiçbir semptom vermeden gömülü kalabildikleri gibi bir takım komplikasyonlara da neden olabilmektedirler.bunlar: - Perikoronitis, - Gömük dişte veya komşuluğundaki dişte karies, - Komşuluğundaki dişte periodontal problemler, - Komşuluğundaki dişte kök rezorbsiyonları, - Ortodontik problemler, - Enfeksiyon odağı,

13 - Mandibuler fraktür riski, - Kist, tümör oluşumu, foliküler büyüme, - TME disfonksiyonu ve fasial ağrılardır. (1,7) Oluşabilecek komplikasyonların en sık gözleneni perikoronitistir.perikoronitis tablosu, hastada, ağrı ve şişlik oluşmasına sebep olur.knutsson ve arkadaşları(8) inceledikleri vakaların %64 ünde perikoronite rastlamışlardır. Komşuluktaki ikinci molar dişte ve tam süremeyen 3. molar dişte aproksimal çürük oluşma riski vardır.2. molar dişlerde karies görülme sıklığı ortalama %12.6 iken gömük veya yarı gömük dişlerde karies görülme sıklığı %5.3 tür.(8) Özellikle yarım mukoza retansiyonlu 3. molar dişlerde ve 3. molar diş mezioanguler veya vertikal konumda gömük kaldığında temas ettiği 7 numaralı dişte retansiyon alanları oluştuğundan, gömüklüğe bağlı çürük görülme riski ortaya çıkar. Komşuluktaki ikinci molar dişte en sık görülen patoloji ise 5mm den fazla kemik kaybıdır.(9) Görülebilecek diğer bir patoloji de distal periodontal doku kaybıdır.blakey ve arkadaşları(10) 254 vakayı inceleyerek yaptıkları çalışmada periodontal sondalamada 5mm den fazla saptanan periodontal ataşman kaybının oranını %25 olarak saptamışlardır. Bir diğer patoloji komşu ikinci molar dişte görülen kök rezorbsiyonlarıdır. Nitzen ve arkadaşları(11) radyografilerini inceledikleri 199 vakada 3.molar dişlere komşu 2.molar dişlerde %7.5 oranında kök rezorbsiyonu saptamışlardır.sewerin ve von Wowern(12) ise 34 diş hekimliği öğrencisinin dahil olduğu araştırmalarında 55 adet mandibuler 3.molar dişi 4 sene boyunca takip etmişler fakat hiç kök rezorbsiyonu ile karşılaşmamışlardır.

14 Çene bölgesine alınan bir darbede çene kemiği içerisinde tamamen gömük bir 3.molar dişin varlığı oluşabilecek kırığın lokalizasyonunda etkilidir.gömük bir diş mevcut değilse kırık genellikle simfiz ve kondil bölgesinde izlenirken(5), gömük yirmi yaş dişinin varlığında simfiz ve angulus bölgesinde parçalı kırıklar görülmektedir(13). Gömük 3. molar dişlerin kendilerinden veya foliküllerinden kaynaklı kistik ve tümöral oluşumlar saptanmıştır.knutsson ve Rohlin e göre(8) yumuşak doku retansiyonlu gömük 3.molar dişlerde, kemik retansiyonlu gömük 3.molar dişlere oranla daha fazla kistik ve tümöral oluşum gözlenmektedir.gömük 3.molar dişin folikülünün radyografik incelemede genişlemiş olarak görülmesi dişin çevresindeki dokularda bir patoloji olduğunu gösterir.perikoronal aralığın periapikal film için 2mm, OPG için 2.5 mmlik genişliği patoloji olarak kabul edilir.(8) 2-5.Gömük 3. Molar Dişlerin Çekim Endikasyonları Çene kemiği içerisinde tamamen gömük kalmış yirmi yaş dişleri hiç semptom vermeden yıllarca sessiz kalabildikleri gibi birçok farklı probleme de yol açabilirler. Bu problemler perikoronitis, komşu dişte kariesler ve kök rezorbsiyonları, gömük dişin folikül boşluğunda kist oluşması, gömük dişin enfeksiyon odağı olması, nedeni belli olmayan yüz ağrıları, kist ameliyatları sırasında bölgede sürmemiş dişin var olması, patolojik gelişim ile mandibuler kırık riski ve protetik tedavinin seyrini ve protetik restorasyonun ömrünü etkilemeleri şeklinde özetlenebilir.(6)

15 Çekim kararı verilirken hastanın şikayetinin olup olmamasının yanı sıra dişhekiminin yapacağı klinik ve radyografik incelemelerde, dişin oral ve sistemik sağlık üzerinde risk oluşturup oluşturmaması da göz önüne alınır.bunların yanında hastanın yaşı göz önüne alınmalı, dişin gömüklük derecesi ve anguler pozisyonu incelenmelidir.çekim kararı, özellikle kadınlarda, 24 yaş öncesinde verildiğinde gelişen postoperatif komplikasyonlar ve riskler 24 yaş sonrasına oranla daha az görülmektedir.(14) Gömük 3.molar dişlerin çekimi esnasında ve postoperatif dönemde komplikasyonlar oluşabilir.bu komplikasyonlar cerrahi tekniğe, sterilizasyon şartlarına bağlı oluşabilirken, hastanın sistemik durumu, ağız hijyeni, yara yeri bakımı da oldukça etkilidir. 3. molar diş çekimine bağlı oluşabilecek komplikasyonlar; inferior alveoler sinir hasarı, mental sinir hasarına bağlı geçici labial anestezi, osteitis(dry socket), hemorajiler, dentoalveolar fraktür, komşu dişte hasarlar, TME hasarı, enfeksiyon, mandibula kırığı,..vb.(8) 2.6-Gömülü 3.molar Dişlerin Klasifikasyon Sistemleri Gömük 3. molar dişlerin görülme sıklıkları, sebep oldukları patolojiler ve çekim teknikleri birçok araştırmaya konu olmuştur.yapılan bu araştırmalar esnasında sıklıkla 3 adet sınıflama sistemi kullanılmıştır.birinci sınıflama 2.molar dişin distal kenarı ile ramusun ön kenarı arasında ölçülen mesafeye göre, ikinci sınıflama komşu diş ile vertikal ilişkilerine göre, üçüncü sınıflama ise 3. molar dişlerin angulasyonuna

16 göre yapılmıştır.birinci ve ikinci sınıflama Pell-Gregory Sınıflaması, üçüncü sınıflama Winter Sınıflaması olarak bilinir.(15) İkinci Molar Distali-Ramus Ön Kenarı Arası Mesafeye Göre İkinci molar dişin distal sınırı ile ramusun ön kenarı arasındaki mesafe dikkate alınarak sınıflama yapılmıştır.bu sınıflamaya göre; - Class I : İkinci molar dişin distali ile ramus ön kenarı arası mesafe, gömük 3.molar dişin mezio-distal genişliği kadardır.(şekil:1) - Class II : İkinci molar dişin distali ile ramus ön kenarı arası mesafe, gömük 3. molar dişin mezio-distal genişliğinden daha dardır.(şekil:2) - Class III : İkinci molar dişin distali ile ramus ön kenarı arasında mesafe yoktur.(şekil:3) Komşu Diş ile Vertikal İlişkilerine Göre Bu sınıflama, 3.molar dişin, vertikal olarak, 2.molar diş ile ilişkisini ortaya koymaktadır.bu sınıflamaya göre iki diş 3 farklı durumda bulunabilir; - Class A : 3.molar dişin kuronu ile 2. molar dişin kuronu vertikal olarak aynı seviyededir.iki diş kuron-kuron temasındadır.(şekil:4)

17 - Class B : 3.molar dişin kuronu vertikal olarak 2.molar dişin kuronundan daha aşağıda bir seviyededir.iki diş kuron-kole temasındadır.(şekil:5) - Class C : 3. molar dişin kuronu vertikal olarak 2.molar dişin kuronundan oldukça aşağıda bir seviyededir.iki diş kuron-kök temasındadır.(şekil:6) Angulasyonuna Göre 3. Molar Dişler Bu sınıflama, normal pozisyondaki bir 2.molar dişe göre gömük veya yarı gömük 3.molar dişin açısı göz önüne alınarak yapılmıştır.buna göre 3.molar dişler çene kemikleri içerisinde birçok farklı pozisyonda yerleşebilirler. - Mezioanguler pozisyon : 3.molar diş, kuronu mezialde, kökü distalde yer alacak şekilde konumlanmıştır.(şekil:7) - Vertikal pozisyon : 3. molar diş, 2.molar dişe paralel olacak şekilde vertikal bir pozisyondadır.(şekil:8) - Distoanguler pozisyon : 3. molar diş kuronu distalde, kökü mezialde yer alacak şekilde konumlanmıştır.(şekil:9) - Horizontal pozisyon : 3.molar diş, çene kemiği içerisinde yere paralele yakın bir konumdadır.(şekil:10) - Atipik pozisyon : Sınıflamadaki diğer pozisyonların dışında, olağan dışı pozisyonda konumlanmış 3. molar dişlerdir.(şekil:11)

18 Şekil:1 Şekil:2

19 Şekil:3 Şekil:4

20 Şekil:5 Şekil:6

21 Şekil:7 Şekil:8

22 Şekil:9 Şekil:10

23 Şekil:11 Biz de 3. molar dişlerin gömüklük sıklığı ve pozisyonlarını saptamayı amaçladığımız çalışmamızda gömük dişleri angulasyon derecelerine göre sınıflandırdık.

24 3.MATERYAL ve METOD Bu çalışma, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Anabilim Dalı kliniğine Nisan 2012-Şubat 2013 tarihleri arasında çeşitli nedenlerle başvuran 82 kadın, 68 erkek, toplam 150 hastadan alınan OPG ler(kodak 9000 Extraoral Imaging System) incelenerek yapıldı. Hasta seçiminde yaş aralığının olmasına özen gösterildi ve yirmi yaş dişlerinin çekilip çekilmediğini hatırlamayan hastalar çalışmaya dahil edilmedi.hastalar yapılacak çalışma konusunda bilgilendirildi, çalışmaya katılmayı kabul etmeyen hastalar ve hamile kadın hastalar çalşmaya dahil edilmedi. İncelenen 150 adet filmde 3. molar dişin varlığı incelendi ve pozisyonları, angulasyonlarına göre sınıflandırılarak, aşağıdaki form kullanılarak kaydedildi.(tablo:2) - Mezioanguler pozisyon : 3.molar diş, kuronu mezialde, kökü distalde yer alacak şekilde konumlanmıştır. - Vertikal pozisyon : 3. molar diş, 2.molar dişe paralel olacak şekilde vertikal bir pozisyondadır. - Distoanguler pozisyon : 3. molar diş kuronu distalde, kökü mezialde yer alacak şekilde konumlanmıştır. - Horizontal pozisyon : 3.molar diş, çene kemiği içerisinde yere paralele yakın bir konumdadır.

25 - Atipik pozisyon : Sınıflamadaki diğer pozisyonların dışında, olağan dışı pozisyonda konumlanmış 3. molar dişlerdir. Tablo:2 Çalışmamızda kullanılan form Ad- Soyad Yaş Cinsiyet D P D P D P D P Tablo-2 de dişlerin, FDI numaralandırma sistemine göre, numaralarının altında yer alan D harfi dişlerin çene kemikleri içindeki varlıklarının ve gömüklük derecelerinin(gömük, Yarı Gömük, Sürmüş, Malpoze, Çekilmiş, Agenezi) belirtileceği sütunu, P harfi ise gömük ve yarı gömük dişlerin pozisyonlarının(vertikal, Mezioanguler, Distoanguler, Horizontal, Atipik) belirtileceği sütunu göstermektedir.

26 4.BULGULAR Çalışmamıza katılan yaşları arasında olan toplam 150 hastanın 68 i(%45.33 ) erkek, 82 si(%54.66) kadındır. Bu hastalardan alınan ortopantomograflar incelendiğinde toplam 516 adet 3.molar dişin varlığı gözlendi.hastalardan alınan anamnezlere göre 50 adet 3.molar dişin çeşitli sebeplerle çekildiği, 34 adet 3. molar dişin ise agenezisi saptandı. Radyografide saptanan 516 adet dişin sürme dereceleri incelendiğinde 195 inin(%37.79) gömük, 118 inin(%22.86) yarı retansiyonlu, 205 inin(%39.72) ise tam sürmüş olduğu gözlendi. 205 adet tam sürmüş 3. molar dişin 82 sinin(%15.89) malpoze pozisyonda, geri kalan 123 ünün(%23.83) normal okluzal düzlemde yer aldığı belirlendi. İncelenen populasyonun toplamında 2 adet rudimenter 3. molar diş ve 1 adet distomolar diş saptandı. Alınan ortopantomogramlarda yarım ve tam gömüklüğü gözlenen 313 adet 3.molar dişin pozisyonları değerlendirildiğinde; tam gömük 3. molar dişlerin %48.71 oranında vertikal, %26,66 oranında mezioanguler, %15.38 oranında distoanguler ve %9.23 oranında horizontal pozisyonda; yarı gömük 3. molar dişlerin ise %61.04 oranında vertikal, %17.8 oranında mezioanguler, %13.53 oranında horizontal ve %7.63 oranında distoanguler pozisyonda yerleştiği gözlendi.(tablo:3) Çalışmaya dahil edilen hastalar yaş gruplarına göre sınıflandırıldı.(tablo:4)18-25 yaş aralığı 1. grup, yaş aralığı 2. grup, yaş aralığı ise 3. grup olarak

27 belirlendi.çalışmamıza katılan kadın hastalarda 3. molar dişlerin vertikal konumda gömüklük yüzdeleri birinci grup için %23.97, ikinci grup için %4.67, üçüncü grup için 1.16; mezioanguler konumda gömüklük yüzdeleri birinci grup için %11.69, ikinci grup için %1.75, üçüncü grup için % 1.16; horizontal konumda gömüklük yüzdeleri birinci grup için %2.33, ikinci grup için %1.75, üçüncü grup için %1.16; distoanguler konumda gömüklük yüzdeleri ise birinci grup için %7.01, ikinci grup için %2.92, üçüncü grup için %0.58 olarak saptandı. Kadın populasyonunda yarı gömük 3. molar dişlerin birinci grup için %11.11 inin vertikal, %1.75 inin mezioanguler, %2.33 ünün horizontal, %2.92 sinin distoanguler; ikinci grup için %9.94 ünün vertikal, %2.92 sinin mezioanguler, %0.58 inin horizontal ; üçüncü grup için %1.75 inin vertikal ve %0.58 inin distoanguler pozisyonda yerleştikleri belirlendi.kadın hastalarda yaş arası distoanguler, yaş arasında ise mezioanguler ve horizontal pozisyonda yarı gömük 3. molar diş gözlenmedi. Çalışmamıza katılan erkek populasyonunda 3. molar dişlerin vertikal konumda gömüklük yüzdeleri birinci grup için %16.66, ikinci grup için %9.33, üçüncü grup için %2; mezioanguler konumda gömüklük yüzdeleri birinci grup için %8.66, ikinci grup için %3.33, üçüncü grup için %1.33; horizontal konumda gömüklük yüzdeleri birinci grup için %4.66, ikinci grup için %2.66; distoanguler konumda gömüklük yüzdeleri ise birinci grup için %4, ikinci grup için %2.66, üçüncü grup için %2 dir.aynı erkek populasyonunda yarı gömük 3. molar dişlerin birinci grup için %13.33 ünün vertikal, %3.33 ünün mezioanguler, %5.33 ünün horizontal, %0.66 sının distoanguler; ikinci grup için %9.33 ünün vertikal, %3.33 ünün mezioanguler, %1.33 ünün horizontal, %1.33 ünün distoanguler; üçüncü grup için %3.33 ünün vertikal, %0.66 sının mezioanguler ve %0.66 sının horizontal pozisyonda bulunduğu saptandı.erkek hastalarda yaş arasında horizontal

28 pozisyonda gömük 3. molar diş ve distoanguler pozisyonda yarı gömük 3. molar diş gözlenmedi. Tablo:3 Gömük ve yarı gömük 3. molar dişlerin angulasyonlarına göre görülme sıklıkları Gömük 3. molar Yarı retansiyonlu 3. molarlar (N) % (N) % Vertikal Mezioanguler Distoanguler Horizontal Atipik Toplam

29 Tablo:4 Gömük ve yarı gömük 3. molar dişlerin pozisyonlarının cinsiyete göre görülme sıklıkları Kadın Erkek gömük yarı gömük gömük yarı gömük vertikal %23.97 %11.11 %16.66 %13.33 mezioanguler %11.69 %1.75 %8.66 % horizontal %2.33 %2.33 %4.66 %5.33 distoanguler %7.01 %2.92 %4 %0.66 vertikal %4.67 %9.94 %9.33 %9.33 mezioanguler %1.75 %2.92 %3.33 % horizontal %1.75 %0.58 %2.66 %1.33 distoanguler % %2.66 %1.33 vertikal %1.16 %1.75 %2 %3.33 mezioanguler % %1.33 % horizontal % %0.66 distoanguler %0.58 %0.58 %2 -

30 Hastaların klinik muayenesinde 13 hastada perikoronitis, 2 hastada komşu ikinci molar dişin distalinde derin periodontal cep oluşumu gözlendi.(resim:3) Radyografik incelemede ise 5 hastada kist oluşumu(resim:4,5) ), 3 hastadaa komşu dişin distal kökünde kök rezorbsiyonu saptandı. (Resim:6 Resim 1: Komşu ikinci molar dişte karies Resim:2 Komşu ikinci molar dişte karies

31 Resim:3 Periodontal cep,, ikinci molar dişin distal yüzünde kemik kaybı Resim: :4 48numaralı dişte kistik lezyon / Distomolar diş

32 Resim:5 48 numaralı dişte kistikk lezyon Resim:6 İkinci molar dişte kök rezorbsiyonu

33 5.TARTIŞMA Gömük dişler; sürme zamanları geçmiş olmasına rağmen dentisyonda yerini alamamış, çene kemiği içerisinde değişik pozisyonlarda mukoza ve/veya kemik retansiyonlu olarak tam veya yarı gömülü kalmış olan dişlerdir. Gömük dişlerle ilgili yapılan çalışmalarda, insan çenelerinde en sık mandibular 3.molar dişlerin, daha sonra sırasıyla maksiller 3. molar ve maksiller kanin dişlerin gömük kaldığı gösterilmiştir. (1) Akarslan ve Kocabay(2) yaşları 20 ile 25 arasında değişen 167 erkek, 175 kadın toplam 342 hasta üzerinde yaptıkları çalışmada 684 adet 3.molar dişi incelemiştir.çalışmanın sonuçlarına göre 352 adet(%51.5) gömük, 280 adet(%40.9) yarı gömük ve 52 adet(%7.6) tam sürmüş 3.molar diş saptamıştır.tam gömük dişlerin %65.34 ünün vertikal, %18.46 sının mezioanguler, %17.61 inin horizontal, %14.03 ünün distoanguler ve %0.5 inin atipik pozisyonda; yarı gömük dişlerin ise %50.71 inin mezioanguler, %33.57 sinin horizontal, %13.21 inin vertikal ve %3.21 inin distoanguler pozisyonda olduğunu belirlemiştir.polat ve arkadaşları(8) çalışmalarında yaşları 18 ile 60 arasında değişen 1086 kadın, 828 erkek toplam 1914 hastanın ortopantomogramlarını incelemiştir.3050 adet 3. molar dişin gömüklük pozisyonlarını inceleyerek %34.62 oranında vertikal, %28.95 oranında mesioanguler, %18.32 oranında horizontal, %2.75 oranında distoanguler ve %0.5 oranına atipik pozisyonda gömüklük saptamışlardır.almendros-marquès ve arkadaşları(15) yaşları arasında olan, 78 erkek ve 87 kadın toplam 165 hasta üzerinde yaptıkları çalışmada %47.9 oranında vertikal, %20.5 oranında mesioanguler, %15.8 oranında distoanguler, %12.4 oranında horizontal ve %3.5 oranında atipik pozisyonda bulunan

34 gömük ve yarı gömük 3. molar diş gözlemlemiştir.çalışmamızın sonuçları incelendiğinde gömük kalmış 3.molar dişlerde en sık karşılaşılan pozisyonun vertikal konum olduğu gözlenmiştir, bu anlamda çalışmamızın sonuçları bu araştıcıların sonuçlarıyla uyumludur. Aynı araştırıcılar çalışmalarında gömük 3.molar dişlerin 2.sıklıkta gözlendiği pozisyonun mezioanguler pozisyon olduğunu bildirmişlerdir. Bizim çalışmamızda diğer araştırıcıların çalışmalarıyla uyumlu olarak mezioanguler pozisyon 2. sıklıktaki pozisyondur. Çelikoğlu ve arkadaşları(16) 351 hasta üzerinde yaptıkları çalışmada bizim çalışmamızla uyumsuz olmakla birlikte 3.molar dişlerin en sık gömük kaldıkları pozisyonu %50`lik bir oranla mesioanguler pozisyon olarak saptamıştır. Akarslan ve Kocabay(2) inceledikleri hastaları cinsiyete göre değerlendirdiklerinde 3. molar dişlerin kadın hastalarda %41.07 sinin vertikal, %29.46 sının mezioanguler, %22.61 inin horizontal, %6.84 ünün distoanguler; erkek hastalarda ise %37.06 sının vertikal, %31.03 ünün mezioanguler, %22.98 inin horizontal ve %8.33 ünün distoanguler pozisyonda gömük kaldıklarını saptamışlardır.bu çalışmanın sonucuna göre kadın ve erkek hastalarda 3. molar dişlerin gömüklük pozisyonlarının yüzdelerine göre sıralamaları aynıdır.kadın ve erkek populasyonunda en sık vertikal, daha sonra mezioanguler pozisyonun gözlendiği bildirilmiştir.bizim çalışmamızda da kadınlarda ve erkeklerde gömüklük pozisyonlarının yüzdelerine göre sıralamaları bu çalışma ile uyum içerisindedir. Yaptığımız çalışmamızda diğer çalışmalarla uyumlu olarak 3. molar dişlerin en sık gömük kaldıkları pozisyonun vertikal, ikinci en sık pozisyonun mezioanguler olarak saptadık.bizim çalışmamızda mezioanguler pozisyonu sırasıyla distoanguler

35 ve horizontal pozisyon takip ederken, yapılan diğer çalışmalarda sıralama distoanguler,horizontal olarak belirtilmiştir.(2,8) Çalışmamızda, diğer çalışmalarla uyumlu olarak 3. molar dişlerin gömüklük pozisyonları arasında son sırayı atipik pozisyon almaktadır. Araştırmamızda 3. molar dişlerin atipik pozisyonu oranını %0 olarak saptanmıştır ve bu sonuçlar Akarslan(%0,29) ve Polat(%0.59) ın sonuçları ile uyumludur.

36 6.SONUÇ Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız-Diş ve Çene Radyolojisi Anabilim Dalı`na çeşitli nedenlerle başvuran 82 kadın, 68 erkek hastanın ortopantomogramları üzerinde yaptığımız çalışmada 3. molar dişlerin gömüklük sıklıklarını ve pozisyonlarını inceledik. 3. molar dişlerin gömüklük sıklığı ve pozisyonlarını incelediğimiz çalışmamızdan elde ettiğimiz sonuçlara göre; 3. molar dişlerin gömük kalma oranı %37.79, yarı gömük kalma oranı ise %22.86`dır.Gömük dişlerin %48.7 i vertikal, %26.66 sı mezioanguler, %15.38 i distoanguler ve %9.23 ü horizontal pozisyonda bulunmaktadır.yarı gömük dişlerin ise %61.04 ü vertikal, % 17.8 i mezioanguler, %13.53 ü horizontal ve %7.63 ü distoanguler pozisyondadır. Gömük ve yarı gömük 3. molar dişlerin en sık vertikal pozisyonda, ikinci sıklıkla mezioanguler pozisyonda yerleşmektedir. Hastalarımızı yaşlarına ve cinsiyetlerine göre grupladığımızda 3. molarların en sık gömük ve yarı gömük kaldıkları yaş aralığı tir.en az gömük ve yarı gömük 3.molar diş gözlenen yaş aralığı ise dir ve kadın ve erkek hastalarda benzer sonuçlar elde edilmiştir.

37 7.ÖZET Gömük dişler; sürme zamanları gelmesine rağmen çeşitli sebeplerle okluzal seviyeye ulaşamamış dişlerdir.insan çenelerinde gömüklük prevalansı en yüksek olan dişler mandibular 3.molar dişlerdir ve yarı gömük ya da tam gömük pozisyonda olan bu dişler yıllarca hiçbir semptom vermeden gömülü kalabildikleri gibi enfeksiyon, kist oluşumu, komşu dişte çürük, periodontal problemler, ortodontik problemler ve benzeri komplikasyonlara da neden olabilmeleri nedeniyle hastanın yaşam kalitesini bozmaktadırlar. Biz de fakültemize başvuran ve 3. molar dişleri radyografik olarak izlenen hastalarda tam ve yarı gömük durumdaki dişleri ve bunların pozisyonlarını saptamayı amaçladık. Elde ettiğimiz verilere göre 3. molar dişlerin gömük kalma oranlarının yaklaşık olarak %60 gibi oldukça yüksek bir değerde olduğunu ve en sık gömük kaldıkları pozisyonun vertikal pozisyon olduğunu saptadık. Çalışmamızda 5 hastada kist oluşumu, 3 hastada kök rezorbsiyonu, 2 hastada periodontal problem, 13 hastada enfeksiyon saptadık.bu komplikasyonların hastanın sağlığı ve yaşam kalitesini olumsuz etkilemesi kaçınılmaz bir sonuç olup; özellikle 18 yaşın üzerindeki bireylerde klinik ve radyolojik muayene sırasında 3.molar dişler ile ilgili ayrıntılı inceleme yapılması gerekliliğini ortaya koymaktadır.

38 8.KAYNAKLAR 1. Jens O. Andreasen, Jens K. Petersen, Daniel M. Laskin: Textbook and Color Atlas of Tooth İmpactions:Diagnosis, Treatment, Prevention Akarslan ZZ, Kocabay C: Assessment of Associated Symptoms, Pathologies, Positions and Angulations of Bilateral Occuring Mandibuler Third Molars; is There Any similarity?. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol Endod 2009, 108(3) s: James R.Hupp, Edward Ellis III, Myron R. Tucker: Contemporary Oral and Maksillofacial Surgery Doğan A, Doğan O.M: Dental Morfoloji ANKARA. 1999, s: A. Thangavelu, R. Yoganandha, A.Vaidyanathan: İmpact of İmpacted Mandibuler Third Molars in Mandibular Angle and Condyler Fractures. Int. J. Oral Maxillofac. Surg. 2010, 39, s:

39 6. Meral G, Saysel M, Ökten S: The Surgical Removal of Third Molars; Patient Profile and Preoperative Parametres. Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi 2005, cilt:29, sayı: 4, s: Herrman F. Sailer, Gion F Pajarola: Diş Hekimliği Renkli Atlası-Ağız Cerrahisi 8. Knutsson K, Rohlin M: Pathoses Asociated with Mandibular Third Molars Subjected to Removal. Oral Surg Oral MEd Oral Pathol Oral Radiol Endod 1996, 82, s: Chu FC,Li TK, Lui VK, et al.: Prevalance of İmpacted Teeth and Associated Pathologies- a Radiographic Study of the Hong Kong Chinese Population. Hong Kong Med J. 2003, Jun; 9(3) s: Blakey GH, Jacks MT, Offenbacher S, et al.: Progression of Periodontal Disease in the Second/Third Molar Region in Subjects with Asymptomatic Third Molars. J. Oral Maxillofac. Surg. 2006, 64, s: Nitzen D, Keren T, Marmary Y: Does an İmpacted Tooth Cause Root Resorption of the Adjacent One?. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol Mar, 51(3) s: 221-4

40 12. Sewerin I, von Wowern N: A Radiographic Four-Year Follow-up Study of Asymptomatic Mandibular Third Molars in Young Adults. Int. Dent. J. 1990, 40 s: Duan DH, Zhang Y: Does the Presence of Mandibular Third Molars İncrease the Risk of Angle Fracture and Simultaneosly Decrease the Risk of Condyler Fracture?. Int. J. Oral. Maxilofac. Surg 2008, 37, s: Polat H.B., Özan F., Kara İ.ve ark.: Prevalance of Commonly Found Pathoses Associated with Mandibular İmpacted 3. Molars Based on Panaromic Radiographs in Turkish Population. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2008, 105 s:e41-e Almendros-Marquès N, Berini-Aytès L, Gay-Escoda C: Influence of Lower Third Molar Position on the Incidence of Preoperative Complications. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2006, 102 s: Çelikoğlu M, Miloğlu Ö, Kazancı F: Frequency of Agenesis, İmpaction, Angulation and Related Pathologic Changes of Third Molar Teeth in Orthodontic Patients. Journal of Oral and Maxillofacial Surgery May:2010. Volume:68;

41 9.ÖZGEÇMİŞ 1990 yılında İzmir`de doğdum. İlköğrenimime Amasya/Merzifon Gazi İlköğretim Okulu`nda başladım, Balıkesir/Merkez Fevzi Çakmak İlköğretim Okulu`nda tamamladım yılında kaydolduğum Fatma-Emin Kutvar Anadolu Lisesi`ni 2008 yılında bitirdim. Aynı yıl Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi`ni kazandım.