KARADENİZ BÖLGESİ YAĞIŞ SERİLERİNİN TREND ANALİZİ

Transkript

1 KARADENİZ BÖLGESİ YAĞIŞ SERİLERİNİN TREND ANALİZİ TREND ANALYSIS OF PRECIPITATION SERIES BLACK SEA REGION Kemal SAPLIOĞLU 1 Erdem ÇOBAN 2 ABSTRACT Especially in recent years, despite an increase in demand for water, water resources are limited and this situation has revealed the need for the optimal use of available resources.therefore the planning and design of water resources need to be done by detailed analyses.one of the most used analyses in planning and design of water resources is the forecasting of precipitation and trends for future periods. In this study, in the Black Sea region of Turkey between the years of 1971 to 2010 with data obtained from 18 precipitation gauge station were tried to be assessed whether there are trends in precipitation regime. In this analysis, the Mann-Kendall, Şen Trend test and regression tests were used. As a result, the analyses showed that 8 out of 18 stations have increasing trend while the others have no trend. Keywords: Mann-Kendall test, Sen Trend Testing, Regression, Black Sea Region, Trend. ÖZET Özellikle son yıllarda suya olan talebin artması ve buna karşılık su kaynaklarının sınırlı olması, mevcut kaynakların optimum şekilde kullanılması gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Bu yüzden su kaynakları planlama ve projelendirmelerinin çok doğru bir şekilde analiz edilerek yapılması gerekmektedir. Yapılması gerekli analizlerden bir tanesi ise gelecekle ilgili yağış tahminleri ve trendleridir. Bu çalışmamızda, Türkiye nin Karadeniz Bölgesinde bulunan 18 yağış ölçüm istasyonundan alınan yılları arasındaki veriler ile bölgenin yağış trendini belirlemeye çalışmıştır. Bölgedeki yağış trendlerini belirlemeye çalışırken Mann-Kendall, regresyon ve Şen eğilim testlerini kullanılmıştır. Yapılan bu çalışmada bölgedeki istasyonların 8 tanesinde 3 yönteme göre de pozitif yönde bir trend olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Mann-Kendall test, Şen Eğilim Testi, Regresyon, Karadeniz Bölgesi, Trend. 1 Yrd. Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Isparta, Eposta: kemalsaplioglu@sdu.edu.tr 2 İnşaat Mühendisi, Süleyman Demirel Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Isparta, Eposta: erdem_coban87@hotmail.com

2 1. GİRİŞ Günümüzde suya olan talep, hızlı nüfus artışı ve buna paralel olarak tarımsal ürünleri arttırma çabası ve sanayileşme nedeniyle hızla artmaktadır. Buna karşın eldeki su kaynakları bazı bölgelerde oldukça sınırlıdır ve bu kaynaklardan en iyi şekilde faydalanmak gerekmektedir. Türkiye Ulusal İklim Değişikliği Belgesinde (2010) iklim değişikliği ile ilgili konularda yapılan çalışmaların arttırılması, ulaşılan sonuçların tartışılması şeklinde bir strateji belirtilmiştir. İklim değişimi yüzey ve yer altı su kullanımın artmasına ve buharlaşmanın fazlalaşmasına neden olmaktadır (Bahadır, 2011). İklim değişimi ile ilgili problemlerin çözümünde en önemli tatlı su kaynaklarımız olan yağışlar, akarsular, göller ve yer altı su kaynaklarının iyi bir şekilde irdelenmesi ve planlanması gerekmektedir. Bu planlamalardaki en önemli etmenlerden birisi ise gelecekte bu tatlı su kaynaklarının trendlerinin belirlenmesidir. Trend değişimleri önceden belirlenerek çeşitli tedbirler alınabilecektir. Örneğin yaz aylarında akarsularda azalma yönünde meydana gelen trend değişimi genellikle yer altı sularının seviyesindeki alçalmadan meydana gelmektedir ki, bununda başlıca sebeplerinden bir tanesi bilinçsiz kuyu açılmasıdır. Böyle bir durumda kuyu açılması kontrol altına alınarak trendin azalıştan artış yönüne döndürülmesi mümkün olabilecektir. Tren artışında da şayet trend de ciddi bir artış gözleniyorsa ve bu artış bir takım zararlara yol açabilecekse bunun da tedbirinin önceden alınması gerekmektedir. Bunun gibi daha birçok örnek vermek mümkündür. Bu nedenle Türkiye de ve Dünyada yağış, sıcaklık, akım ve hazne su seviyeleri trendleri ile ilgili çok fazla çalışma yapılmıştır. Partal ve Kahya (2006) Türkiye genelindeki 96 yağış ölçüm istasyonundan aldıkları verileri Sen T testi ve Mann-Kendall testi gibi parametrik olmayan metotları kullanarak yıllık ortalama ve aylık yağış miktarlarında meydana gelen trend değişimlerini incelemişlerdir. Çalışma sonucunda özellikle 14 ayrı istasyonda Ocak ayında meydana gelen yağış azalış trendi dikkat çekicidir. Türkeş ve arkadaşları (2007)yaptıkları çalışmada Türkiye genelindeki 111 yağış ölçüm istasyonundan alınan veriler ile yağış yoğunluğu dizilerindeki uzun süreli değişiklikleri ve eğilimleri, zaman ve alandaki özellikleri dikkate alarak çözümlemeye çalışmışlardır. Yaptıkları çalışmada Yıllık toplam yağış ve yağış yoğunluğunda özellikle Akdeniz bölgelerinde yüksek miktarda azalış gözlemlemişlerdir. Karabulut ve Cosun (2009) yaptıkları çalışmada Akdeniz bölgesinde yer alan Kahramanmaraş bölgesinde bulunan meteoroloji istasyonlarından alınan veriler üzerinde çalışmışlardır. Bulunan sonuçlarda çalışma alanında yıllık yağış miktarında çok küçükte olsa azalış bulunmasına rağmen istatistiksel anlamda pozitif veya negatif bir trendin oluşmadığı gözlemlenmiştir. Gönençgil ve İçel (2010) Türkiye nin Doğu Akdeniz kıyışlarında yer alan 11 meteoroloji istasyonundan aldıkları yılları arasındaki verilere tek yönlü varyans analizi uygulayarak yıllık ve mevsimsel trend değişikliklerini gözlemlemişlerdir. Yaptıkları analizlerde bu bölgede yağışlı gün sayısı ve miktarında yıllık bazda kuvvetli bir azalma eğilimi olduğunu bu azalmanın ise ilkbahar ve kış mevsimlerinde daha belirgin olduğunu ifade etmişlerdir. Bahadır (2011), yapmış olduğu çalışmasında Türkiye nin Güneydoğu Anadolu bölgesinin sıcaklık ve yağış verilerini ARIMA ile modellemiştir. Çalışmada 1992 yılında yaşanan soğuk yıldan sonra sıcaklıkta sürekli bir artış olduğunu belirtmiştir. Sadece sera gazları etkisi incelendiğinde 2050 yılına kadar bölgedeki sıcaklık artışının C arasında olacağı, sera gazındaki sülfat parçacıklarındaki değişimler dikkate alındığında ise bu artışın C arasında olacağı ifade edilmiştir. Bahadır (2011) Türkiye nin kuzey güney yönlü bir hattı boyunca 3 farklı iklim tipini karakterize edecek şekilde 6 farklı istasyon üzerinde Box Jenkins tekniğini uygulayarak sıcaklık ve yağışta meydana gelebilecek artış miktarlarını öngörmeye 501

3 çalışmıştır. Bu çalışmada önümüzdeki 15 yıllık dönemde Karadeniz iklim bölgesinde 0,3 0 C Karasal ve Akdeniz iklim bölgelerinde de 0,5-0,6 0 C artış beklenmekte olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca bu dönemde Karadeniz iklim bölgesinde mm, diğer iki bölgede ise mm artış öngörmüştür. Bahadır (2011), yaptığı çalışmasında Türkiye nin en uzun nehri olan Kızılırmak nehri ve havzasının iklim değişiminden etkilenip etkilenmediği konusunda bir çalışma yapmıştır. Bu çalışmaya göre sıcaklıkla akım değerleri arasında ters bir ilişki gözlemlenirken, yağışla akım değerleri arasında pozitif bir ilişki bulunduğu ifade edilmiştir. Sıcaklık değerlerinde ciddi artışlar gözlemlenirken yağış ve akım değerlerinde oldukça yüksek oranlarda azalışlar meydana geldiği ifade edilmiştir. Gregory (1956) tarafından İngiltere deki yıllık yağış trendlerindeki değişimler, Suziki (1968) tarafından Japonya daki yağış trendlerindeki değişimler çalışılmıştır. Jagannathan ve Parthasarathy (1973), Parthasarathy ve Dhar (1974) tarafından Hindistan daki yağış verilerindeki trend değişimi analiz edilmiştir. Ayrıca Goswami et al. (2006), yaptıkları çalışmada Hindistan daki yağışların %80nini oluşturan muson yağmurlarının (Sahani et al., 2003) trend değişimini irdelemişlerdir. Kanada yapılan çalışmalarda ise Plummer et al.(2006), tarafından sıcaklıklarda 1-2 0C artış trendi tespit edilirken Mekis and Hogg(1999), Stone et al. (2000) ve Zhang et al. (2000) yağış trendinde bir artış olduğunu sonucuna varmışlardır. Groleau et al. (2007) ise kış aylarında Kanada da meydana gelen yağış trendi değişimlerini irdelemişlerdir. Groleau ve arkadaşları (2007), Kanada da ocak ve şubat aylarında yağan ve oldukça yıkıcı sellere neden olabilen yağışların trendi üzerine bir çalışma yapmışlardır. Bu çalışmada, 60 adet hava gözlem istasyonundan alınan veriler kullanılmış ve bu verilere Mann-Kendall testi uygulanmıştır. Sonuç olarak bölgedeki 60 istasyonun 25 inde artış eğilimi görülmüş bunların ise 18 tanesinde %5 önem derecesine göre trendinin pozitif yönlü olduğu düşünülmüştür. Tabari ve arkadaşları (2011), İran ın doğusu, güneyi ve güney doğusunu kapsayan 13 istasyonun yılları arasındaki verilerini kullanarak bir iklim değişimi çalışması yapmışlardır. İncelemelerde Mann- Kendall, Mann-Whitney ve Mann-Kendall sıralama istatistik testinin sonuçlarının ortalaması alınarak bir sonuca ulaşılmıştır. Bu sonuçlara göre 1970 li yılların başlangıcından itibaren ortalama sıcaklıklarda C, maksimum meydana gelen sıcaklıklarda C ve minimum meydana gelen sıcaklıklarda da C artış meydana geldiği belirtmişlerdir. Bu çalışmada Ülkemizin Karadeniz Bölgesinde bulunan şehir merkezlerine ait 18 yağış ölçüm istasyonundan alınan son 40 yılın verilerine trend testleri uygulanarak yağışlardaki azalış veya artış oranları araştırılmaya çalışılmıştır. Mann- Kendall ve regresyon testi uygulanan verilere göre Türkiye genelinde bir eğilim haritası çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca verilere, Şen (2012) tarafından literatüre katılan Şen trend testide uygulanmış, elde edilen sonuçlar Mann- Kendall testi sonuçları karşılaştırılmıştır. Çalışmanın bu kısmına kadar, iklim değişikliği, iklim değişikliğinin su kaynakları projelerine etkisi ile ilgili bilgiler verilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde, Karadeniz iklimi ile ilgili bilgiler verilmiştir. Ayrıca modelleme kısmında kullanılan Mann-Kendall Test istatistiği, Regresyon analizi ve Şen testi ile ilgili detaylı bilgiler anlatılmıştır. Üçüncü bölümde, tüm yağış verilene uygulanan trend testlerinin sonuçları özetlenmiş ve irdelenmiştir. Dördüncü bölümde ise, bu çalışmadan elde edilen sonuçlar yorumlanmıştır. 502

4 2. MATERYAL METHOD Çalışma, Türkiye nin kuzeyinde bulunan Karadeniz Bölgesine ait 18 ayrı istasyondan (Amasya, Artvin, Bartın, Bayburt, Bolu, Çorum, Düzce, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Kastamonu, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Trabzon, Zonguldak) alınan yılları arasındaki yağış verilerine göre yapılmıştır. Bu iklim tipi Karadeniz Bölgesi'nin kıyı ve dağların kuzeye bakan kesimleri ile Marmara Bölgesi'nin Karadeniz kıyı kuşağında etkilidir. Yaz ile kış arasındaki sıcaklık farkı fazla değildir. Yazlar nispeten serin, kışlar ise kıyı kesiminde ılık, yüksek kesimlerde karlı ve soğuk geçer. Her mevsimi yağışlı olup su sıkıntısı görülmez. Doğal bitki örtüsünü, kıyı bölümünde geniş yapraklı nemli ormanlar ve yüksek kesimlerde ise soğuk ve nemli şartlarda yetişen iğne yapraklı ormanlar oluşturur. Soğuk ay olan Ocak ayı ortalama sıcaklığı 4.2 C, sıcak ay olan Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 22.1 C, yıllık ortalama sıcaklık 13.0 C dır. Ortalama yıllık toplam yağış mm dır. Yaz yağışlarının yıllık toplam içindeki payı %19.4 dır. Yıllık ortalama nispi nem %71 dır Mann-Kendall Trend Testi Mann Kendall testi parametrik olmayan bir trend testidir (Mann, 1945; Kendall 1975). Data dağılımından bağımsızdır. Trendin olup olmadığı, zaman serileri ile kurulan sıfır hipotezine göre test edilir. Bu hipoteze göre H 0 hipotezi trendin yok olduğu varsayımı üzerine kurulur. Bu aşamadan sonra teste uygulanacak zaman serileri iki gurup olarak bölünürler. Bu bölünmede X 1, X 2,.X n serisinden X i ve X j çiftleri ayrılır. Bir sonraki aşamada ise i<j iken X i <X j şartını sağlayan serideki toplam veri sayısı P ve X i >X j serideki toplam veri sayısı ise M olarak sınıflandırılır. Bu değerlere göre test istatistiği ise S=P-M olarak tanımlanmaktadır. n>10 için Kendall korelasyon katsayısı: μ = 0 ve σ = n(n 1)(2n + 5)/18 (1) z s 1 Var s 1 s 0 0 s 0 s Var s s 0 (2) Denklem 2 ile hesaplanan z değeri normal dağılımda istenilen (α) önem dercesine karşılık gelen z/2 değerinden küçük ise sıfır hipotezi kabul edilir ve verilerin bir trende sahip olmadıkları görülür. Ancak bulunan bu değer z/2 değerinden büyük bir değere karşılık gelirse bu durumda hipotez red edilir ve trend olduğu kabul edilir. ayrıca S=P-M değerinden elde edilen S değeri negatif ise azalış yönünde bir trendin olduğu, pozitif ise de artış yönünde bir trend olduğu kabul edilir (Yue and et al, 1993; Tongal, 2012). 503

5 2.2. Regresyon Analizi Regresyon analizi ise iki farklı değişkenin ayrı eksenlere yazılarak elde edilen grafiğin çözümüne dayalıdır. Elde edilen grafiği en iyi şekilde ifade eden bir çizgi seçilmesi ve bu çizginin eğiminin belirlenmesi gereklidir. Y = β + β. X (3) Burada β sabit bir değer iken β eğimi ifade eder. Bu denklem trend analizlerinin belirlenmesinde kullanılır ise buradaki β azalış veya artış miktarını ifade eder (Davidson ve MacKinnon, 2003; Saplıoğlu, 2010; Uzundurukan, 2001) Şen Trend Testi Şen (2012) tarafından Kartezyen koordinat sistemini üzerinde 1:1 çizgisine bağlı bir trend analiz metodu ortaya konmuştur. Buradaki 1:1 çizgisi ve bu çizgiye yakın bölgeler trendin olmadığı kısmı ifade etmektedir. 1:1 çizgisinin her iki tarafında da üçgensel alanlar mevcuttur. bu üçgensel alanlar trendin oluşumu ve yönü ile ilgili bilgiler içerir (Şekil 1). Öncelikle zaman serili veriler sayıları eşit olan iki gruba ayrılır. Bu serilerden birincisi zaman serisini başlangıcından orta noktadaki veriye kadar olan zaman aralığındaki veriler, ikincisi ise orta noktadaki veri ile zaman serisinin son verisi arasındaki verilerdir. Bu verilerin her ikisi de kendi içerisinde büyükten küçüğe sıralanır. Birinci grup veriler x eksenine ikinci grup verilerde y eksenine gelecek şekilde saçılım diyagramları oluşturulur. Son olarak bu saçılım diyagramının tam ortasından 1:1 çizgisi geçirilir. Saçılım diyagramında elde edilen sonuçlar 1:1 çizgisinin altında kalırsa trendin azalma yönünde olduğu. Üzerinde ise trendin artış yönünde olduğu kabul edilebilir. Ayrıca 1:1 çizgisi üzerinde veya bu çizgiye yakın değerler alındığı görülürse bu durumda da trend de herhangi bir eğilimin olmadığı söylenebilmektedir. Bunların dışında saçılımdaki diyagramındaki değerlerin 1:1 çizgisinin her iki tarafına da dağılım mevcut ise bu durumda grafiğin şekline göre sadece düşük değerlerde veya sadece büyük değerlerde artış ve azalış trendleri mevcuttur gibi yorumlarda yapılabilmektedir (Şen 2012, Şen 2013 a ve Şen 2013 b). Şekil 1. Farklı zaman serilerinde Şen eğilim testine göre artış ve azalış trendlerinin grafiksel gösterimi (Şen, 2012) 504

6 3. BULGULAR 3.1. Karadeniz Bölgesi Trend Analizi Sonuçları y = x Zaman (Yıl) Şekil 2. Amasya iline ait yağış gidiş grafiği 1000 y = x Şekil 3. Artvin iline ait yağış gidiş grafiği y = x Şekil 4. Bartın iline ait yağış gidiş grafiği y = x Şekil 5. Bayburt iline ait yağış gidiş grafiği 900 y = x

7 Şekil 6. Bolu iline ait yağış gidiş grafiği y = x Şekil 7. Çorum iline ait yağış gidiş grafiği y = x Şekil 8. Düzce iline ait yağış gidiş grafiği y = x Şekil 9. Giresun iline ait yağış gidiş grafiği y = 1.468x Şekil 10. Gümüşhane iline ait yağış gidiş grafiği y = x Şekil 11. Karabük iline ait yağış gidiş grafiği 506

8 y = 0.555x Şekil 12. Kastamonu iline ait yağış gidiş grafiği 1150 y = x Şekil 13. Ordu iline ait yağış gidiş grafiği y = x Şekil 14. Rize iline ait yağış gidiş grafiği 850 y = x Şekil 15.. Samsun iline ait yağış gidiş grafiği y = x Şekil 16. Sinop iline ait yağış gidiş grafiği 507

9 y = x Şekil 17. Tokat iline ait yağış gidiş grafiği 1100 y = x Şekil 18. Trabzon iline ait yağış gidiş grafiği 1 y = x Şehir Şekil 19. Zonguldak iline ait yağış gidiş grafiği Çizelge 1. Karadeniz Bölgesi Yağış Trendlerindeki Değişimler Ortalama Yağış(mm) S Z Trend Z(0,95) Yıllık Değişim (mm) 100 Yıllık Değişim (%) Amasya 453, ,551 2, ,31 Artvin 718, ,271 3, ,37 Bartın 1037, ,570 3, ,09 Bayburt 440, ,936 3, ,96 Bolu 549, ,396-0,3305-2,84 Çorum 450, ,407 0,0134-0,61 Düzce 816, ,200-1,8479-8,71 Giresun 1264, ,924 5, ,52 Gümüşhane 460, ,153 1,468 10,56 Karabük 503, ,326-0,2815-2,69 Kastamonu 480, ,489 0,555 3,37 Ordu 1035, ,572 1,6019 4,76 Rize 2236, ,120 7, ,09 Samsun 690, ,805 2, ,83 Sinop 666, ,388 5, ,23 Tokat 438, ,062 2, ,73 Trabzon 823, ,134 4, ,23 Zonguldak 1216, ,687 2,8635 7,61 508

10 Karadeniz bölgesindeki iller analiz edildiğinde 14 tane ilin artış eğiliminde 4 tanesinin ise azalış eğiliminde olduğu görülmektedir. Mann Kendall testi ile elde edilen Z değerine bakıldığında bu artış ve azalışlarda sadece artış yönünde olanlardan 7 tanesinde %95 güven aralığında bir trend oluştuğu sonucuna varılabilmektedir. Mann-Kendall test istatistiğine göre en anlamlı artışlar sırası ile Trabzon, Bayburt, Giresun, Amasya, Sinop, Artvin, Rize ve Tokat illerinde görülmektedir. Yapılan Lineer Regresyon modeline bakıldığında ise önümüzdeki 100 yıllık dönemde %28 lik bir artışla Sinop ili en fazla değişim gösterecek illerin başında gelmektedir. Yıllık 7,4 mm lik değişim miktarı ile yağış artışının en yüksek olacağı il olarak karşımıza çıkmaktadır. Rize ilinde ortalama olarak 2200 mm civarında bir yağış meydana geldiği düşünülürse ve artış oranında yıllık 7,4 mm olduğu düşünülürse 100 yıllık süreçte bu bölgeye düşen yağış miktarının 0 mm leri aşması beklenmektedir. Karadeniz bölgesindeki iller analiz edildiğinde 14 tane ilin artış eğiliminde 4 tanesinin ise azalış eğiliminde olduğu görülmüştür. Mann Kendall testi ile elde edilen Z değerine bakıldığında artış için 0,118 ila 0,741 arasında değerler aldığı gözlemlenmiştir. Bu değerler ise Z testine göre %9 ila 44 güven aralığında trend de bir artış olduğunu göstermektedir. Azalmalarda ise Z değeri -0,281 ila -0,074 arasında değerler almıştır. Bu ise % 6 ila 22 güven aralığında bir azalma olduğu anlamına gelmektedir. Ancak bu değerler istatistiksel olarak bir trend değişimini göstermemektedir. Yapılan Lineer Regresyon modeline bakıldığında Rize ili 254,16 mm lik yağış artışı ile en çok artış gösteren Düzce ili ise 90,95 mm lik yağış azalışı ile en çok azalış gösteren illerdir. Ayrıca bölgede dikkati çeken en önemli bulgulardan birisi ise azalış eğiliminde olan illerin bölgenin batısını kapsaması buna karşın Doğu Karadeniz kıyılarındaki artışın ülke çapındaki en büyük değerlere ulaşmasıdır Karadeniz Bölgesi Şen Trend Testi Sonuçları Şekil 4.88 deki grafikleri incelediğimizde Şen eğilim testine göre Amasya, Artvin, Bartın, Bayburt, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Trabzon, Zonguldak ve Giresun yağış ölçümü verilerinde bir artış söz konusudur. Çorum ve Karabük yağış ölçüm verilerinde ise bir azalış görülmektedir. Diğer ölçüm istasyonu verileri ise 1:1 eğrisinin hemen üzerinde bulunmaktadır. Şen eğilim testi sonuçları Mann-Kendall test sonuçları ile karşılaştırıldığında, Mann-Kendall trend testine göre %95 güven aralığında trend oluşmuş olan tüm ölçüm verilerinin Şen eğilim testine göre de azalış gösterdiği görülmüştür. Bölge için Şen eğilim testi, Mann-Kendall testi ve Regresyon testi sonuçları birlikte incelendiğinde özellikle kıyı şeridinde yağışlarda ciddi derecede bir artış olduğu görülmektedir. (a)amasya (b)artvin yağış verileri(mm Şekil 20(Devam) 509 (c)bartın

11 (d)bayburt (e)bolu (f)çorum (g)düzce (h)giresun (ı)gümüşhane (j)karabük 650 (k)kastamonu (l)ordu (m)rize (n)samsun (o)sinop Şekil 20(Devam) 510

12 (p)tokat (r)trabzon (s)zonguldak SONUÇLAR Şekil 20. Karadeniz Bölgesi Şen Testi sonuçları Suyun en optimum şekilde kullanılabilmesi su yönetiminin başlıca sorunlarından bir tanesidir. Dünya ekonomisi ve artan nüfusa ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile mühendisler tarafından çeşitli su yapıları yapılmaktadır. Bu yapılar inşa edilirken çeşitli etütler yapılarak en optimum çözümlere ulaşılarak, hem ihtiyaçları en uygun şekilde karşılayacak hem de ekonomik olacak çözümler üretilmektedir. Bu çalışmalardan sağlıklı sonuçlar elde edebilmek için ise doğru ve çok sayıda veri elde edilebilmesi gerekmektedir. Ayrıca elde edilen bu verilerin eğilimi ile gelecek için muhtemel senaryolar da üretilmesi gerekmektedir. Bu yüzden trend analizleri su mühendisliği için çok önemli bir konudur. Bu çalışmamızda Türkiye genelindeki 80 şehir merkezinden alınan yıllık toplam yağış ölçüleri kullanılarak, Karadeniz Bölgesi çapında geniş bir trend analizi yapılmıştır. Analizlerde Mann-Kendall, Regresyon ve Şen eğilim testleri kullanılmıştır. Mann-Kendalltestine göre 8 tane yağış ölçüm istasyonu verisinde artış olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca regresyon analizine göre 11 ilde de önümüzdeki yüz yıl içerisinde beklenen artışın %10 nun üzerinde olduğu görülmüştür. KAYNAKLAR Bahadır, M. (2011a). Statistical analysis of the current changes in the Kizilirmak River. International Periodical For The Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 summer 2011, p, Turkey. in Turkish Bahadır, M. (2011b). Southeastern Anatolia Project GAP trend analysis of temperature and precipitation in the field. Uluslararasi Sosyal Arastırmalar Dergisi no:4/ in Turkish Bahadır, M. (2011c). Climatic regions in Turkey in the reflection of climate change, change of north-south temperature and rainfall predictions. Akademik Bakıs Dergisi. 26, 1-18 in Turkish Davidson, R. and MacKinnon J.G. (2003). Econometric Theory and Methods. Oxford University Press (New York). DMİ. (2011). Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü (wwwdmi.gov.tr). Goswami, B.N. Venugopal, V. and Sengupta, D. (2006). Increasing trend of extreme rain events over India in a warming environment. Science 314: DOI: /science

13 Gonecgil, B. and Icel, G. (2010). Changes in total precipitation in the eastern Mediterranean coast of Turkey. Turk Cografya Dergisi, no 55:1-12 in Turkish Gregory, G. (1956). Regional variations in the trends of annual rainfall over the British Isles. Geogr. J Groleau, A., Mailhot, A. and Talbot, G. (2007). Trend Analysis of Winter Rainfall over Southern Québec and New Brunswick Canada Atmosphere Ocean, , Jagannathan, P..and Parthasarathy, B. (1973). Trends and periodicities of rainfall over India. Mon. Weath. Rev. 101, Kendall, M. G. (1975). Rank Correlation Methods. Charles Griffin. London. Mann, H. B. (1945). Non-parametric Test Against Trend. Econometrika, Vol. 13, pp Mekis, E. and Hogg, W.D. (1999). Rehabilitation and analysis of Canadian daily precipitation time series. Atmosphere Ocean, 371: Partal, T. Kahya, E. (2006). Trend analysis in Turkish precipitation data. Hydrological Proceses. 20, Parthasarathy, B. and Dhar, O. N. (1974). Secular variations of the rainfall over India. Quart. J. Roy. Met. Soc. 100, Plummer, D.A., Caya, D., Frigon, A., Cote, H., Giguere, M., Paquin, D., Biner, D.S., Harvey R. and De Ellia, R. (2006). Climate and climate change over North America as simulated by the Canadian RCM. J. Clim. 1913: Republic of Turkey on Climate Change National Certificate (2013) in Turkish Saplıoğlu, M. (2010) An Accident Prediction Model For Urban Uncontrolled Intersections, Natural and Applied Sciences, Süleyman Demirel Uni. Isparta, Turkey. In Turkish. Şen, Z. (2012). Innovative trend analysis methodology. Journal of Hydrologic Engineering, 17(9), Şen, Z. (2013a). Trend Identification Simulation and Application. Journal of Hydrologic Engineering. doi: /(ASCE)HE Şen, Z. (2013b). Square Diogonal Trend Test Procedure. 6th International Perpective on Water Resources & The Environment. January, Stone, D.A., Weaver, A. J. and Zwiers, F.W. (2000). Trends in Canadian precipitation intensity. Atmosphere Ocean, 382: Tabari H., Somee B. S., Zadeh M. R., 2011, testing for long-term trends in climatic variables in Iran. Atmospheric Research. 100, Tongal, H. (2012) The examination of nonlinearity, stochasticity and uncertainty properties of streamflows with the mathematical based methods. Natural and Applied Sciences, Süleyman Demirel Uni. Isparta, Turkey. In Turkish. Turkes, M., Koc, T. and Sarıs, F. (2007). The sum of rainfall and intensity of hot summers sequences analysis of spatial and temporal changes and trends. Cografi Bilimler Dergisi 51, in Turkish Uzundurukan, S. (2001). A Study directed at determination of some geotechnical properties of fine graded soils with empirical expressions rely on SPT and DPT data, Master Thesis, Natural and Applied Sciences, Süleyman Demirel Uni. Isparta, Turkey. In Turkish. Yue, S. Zou S. and Whittemore, D. (1993) Non-parametric Trend analysis of Water Quality Data of Rivers in Kansas. Journal of Hydrology. 37. Zhang, X., Vincent, L.A., Hogg, W.D. and Niitsoo, A. (2000). Temperature and precipitation trends in Canada during the 20th century. Atmosphere Ocean, 383: