İLETİŞİM Öğr. Gör. Oğuz Han KURU

Transkript

1 Pozitif Hukukun Uygulaması Ünite 3 Çağrı Merkezi Hizmetleri Önlisans Programı İLETİŞİM Öğr. Gör. Oğuz Han KURU 1

2 Ünite 3 POZİTİF HUKUKUN UYGULAMASI Öğr. Gör. Oğuz Han KURU İçindekiler 3.1. KANUNLARIN YER BAKIMINDAN UYGULANMASI KANUNLARIN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI Kanunların Yürürlüğe Girmesi Kanunların Yürürlükten Kalkması Kanunların Çatışması Kanunların Geçmişe Yürümesi ANLAM BAKIMINDAN UYGULANMASI ( YORUM ) Yorum Türleri Yorum Yöntemleri Yorumlamada Kullanılan Mantık Kuralları HUKUKTA BOŞLUK Özel Hukuk Kamu Hukuku Ayrımı Anayasa Hukuku Türk Anayasasının Temel İlkeleri Anayasaya Göre Devlet Organları

3 Pozitif Hukukun Uygulaması Ünite 3 Bir kanun hükmünün uygulanmasından bunun içerdiği soyut ve genel kuralın somut olaya tatbik edilmesi, uyarlanması anlaşılmaktadır. Hukuk kuralları soyuttur; yani belirli bir somut olaya yönelik değildir. Belirli tipteki olayları bütün olarak düzenler. Hukuk kuralları geneldir; yani yalnız belli bir kişi için değil; aynı nitelikleri taşıyan herkes için geçerlidir. Kanun önünde eşitlik ilkesine göre bu kurallar herkese aynı şekilde uygulanır. Hukukun uygulanması yer, zaman ve anlam bakımından olmak üzere üç açıdan incelenebilir KANUNLARIN YER BAKIMINDAN UYGULANMASI Bir devletin koyduğu kurallar, onun egemenlik sınırları içerisinde uygulanır. Buna kanunların mülkiliği (yerselliği) ilkesi denir. Bu ilkeye göre, vatandaşlık bağına bakmaksızın kişiler siyasi sınırları içinde bulundukları ülkenin hukuk kurallarıyla bağlıdırlar. Bazı hallerde başka ülkelere giden kişileri tabi oldukları devletin kanunu takip eder ve başka ülkede dahi olsa o konuda kendi tabi olduğu ülkenin kanunu uygulanır. Buna kanunların şahsiliği ( kişiselliği ) ilkesi denir KANUNLARIN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI Kanunlar ve diğer yazılı hukuk kaynakları yürürlüğe girdikleri andan itibaren uygulanmaya başlar ve yürürlükten kalkıncaya kadar uygulanır. Kanunların zaman bakımından uygulanması, yani hangi zaman dilimi içinde uygulanacağı yürürlüğe girme ve yürürlükten kalkma konusu ile ilgilidir Kanunların Yürürlüğe Girmesi Kanunlar, uluslar arası anlaşmalar, kanun hükmünde kararnameler, tüzük ve bazı yönetmeliklerin yürürlüğe girmesi için Resmi Gazete de yayınlanması gerekmektedir. TBMM tarafından kabul edilen kanunlar, Cumhurbaşkanı tarafından onaylandıktan sonra bir tezkere ile yayınlanmak üzere Başbakanlığa gönderilir. Kanunlarda genellikle bir yürürlük maddesi olur. Yürürlük maddesinde kanunun ne zaman yürürlüğe gireceği belirtilmektedir. Kanunda ne zaman yürürlüğe gireceğine ilişkin bir hüküm olmadığı hallerde, kanun Resmi Gazetede yayınladığı tarihten itibaren 45 gün sonra yürürlüğe girer. Bazı hallerde kanunun yürürlüğe girmesi o konuda tüzük çıkartılması gibi bir düzenleyici işleme de bağlanabilir. Bu durumda tüzük yayınlandığı tarihte kanun yürürlüğe girecektir. Kanunların tüm hükümleri aynı zamanda yürürlüğe girmeyebilir. Bazı kanunların maddeleri zamana yayılarak ayrı ayrı yürürlüğe girebilir. 3

4 Temel Hukuk Kanunların Yürürlükten Kalkması Kanunların yürürlükten kalkması bazen açıkça, bazen zımnen, bazen kısmen ya da tamamen değiştirilerek gerçekleştirilmektedir. Bazı hallerde yürürlüğe giren bir kanun, hangi kanunları kaldırdığını açıkça belirtir. Bu durumda kabul edilen kanunda, yürürlükten kaldırılan kanun açıkça belirtilir. Kanunun başka bir kanunla açıkça yürürlükten kaldırılması haline açık ilga denilmektedir. Kanunların yürürlükten kaldırılması bazen de üstü kapalı (zımni) olarak gerçekleşmektedir. Bu husus yeni çıkan kanunda bu kanuna aykırı olan kanun hükümleri kaldırılmıştır (mülgadır) gibi bir ifade ile ortaya konulur. Bu duruma zımni ilga denilmektedir. Bu durumda kanunun hangi hükümlerinin kaldırıldığının tespiti oldukça zordur. Kanunların yürürlükten kalkmasının diğer bir yolu ise iptal edilmesidir. Anayasa Mahkemesi bir kanunu kısmen veya tamamen Anayasaya aykırı bularak iptal edebilir. Bu durumda söz konusu kanunun uygulanma olanağı bulunmamaktadır. Mahkeme kararında kanunun ne zaman yürürlükten kalkacağı belirtilmemişse kararın yayınlandığı tarihte yürürlükten kalkar Kanunların Çatışması Bazı hallerde iki veya daha çok sayıda kanun yürürlükte oldukları süre içinde belirli bir konuda birbirine aykırı, çelişkili hükümler içerebilir. Belli bir olayın çözümüne uygulanabilecek birden fazla kanun hükmü bulunabilir. Bu durumda hangi kanunun uygulanacağı konusunda problem çıkar. Böyle bir problemin çözümünde belirli bir yolun izlenmesi gerekir. Buna göre, öncelikle bu kanunların özel veya genel kanun olup olmadıkları tespit edilmelidir. Sosyal ilişkilerin geniş bir anlamına giren bütün hukuki olayları düzenleyen bir kanuna genel kanun denir. Sosyal ilişkilerin dar bir alanına giren belli hukuki olayları düzenleyen kanunlara ise özel kanun denir. Örneğin Devlet Memurları Kanunu hükümleri bütün devlet memurlarını kapsamına almaktadır. Bu nedenle genel kanundur. Buna karşın, Üniversite Personel Kanunu sadece üniversitelerde görevli personeli kapsamaktadır. Bu nedenle özel kanundur. Kanunların çatışması halinde öncelikle üst norm alt norm karşılaştırılması yapılmalıdır. Buradan sonuç elde edilemediği takdirde sonra yürürlüğe girme ve özel kanun genel kanun kıyaslanmasına gidilmelidir. Çatışan kanunların her ikisi özel veya genel kanun ise bunlardan tarih itibariyle sonra yürürlüğe giren öncekini yürürlükten kaldırmış sayılır. Bir özel kanunla genel kanunun çatışması halinde, eğer özel kanun genel kanundan daha sonra yürürlüğe girmişse özel kanun uygulanır ve genel kanunun aykırı hükümlerini zımnen kaldırmış sayılır. Eğer genel kanun özel kanundan daha sonra yürürlüğe girmişse kanun koyucunun iradesinin özel kanunu kaldırmak olup olmadığı araştırılmalıdır. 4

5 Pozitif Hukukun Uygulaması Ünite 3 Özet olarak; İki genel kanun çatışırsa, yeni olan kanun geçerli. İki özel kanun çatışırsa, yeni olan kanun geçerli. Özel Genel kanun çatışmasında özel kanun yeni ise, özel kanun geçerlidir. Özel Genel kanun çatışmasında genel kanun yeni ise, özel kanun yürürlükten kalkmış sayılmaz. Kesin sonuca ulaşmak için kanun koyucunun iradesinin anlaşılması gerekmektedir Kanunların Geçmişe Yürümesi Kanunlar kural olarak, yayım tarihinde ya da daha ileri bir tarihte yürürlüğe girer.bazı hallerde kanunların yürürlük tarihi yayın tarihinden daha önceki bir tarihe kadar geri alınabilir. Buna, kanunların geçmişe yürümesi denir. Özel hukuk alanında genel kural olarak kanunların geçmişe yürümeyeceği kabul edilir. Yani eski kanun zamanında tamamlanmış işlemlerden doğan haklar yeni kanunla ortadan kaldırılmaz; kazanılmış haklara riayet edilir. Ancak kamu düzeni ve genel ahlaka ilişkin kurallar ile tarafların arzularına bağlı olmayan zamanaşımı gibi konulardaki düzenlemeler geçmişe şamildir. Örneğin fahiş cezanın indirilmesi, on yıldan uzun süreli hizmet akdinin on yıldan fazlasının işçiyi bağlamaması gibi. Kamu hukuku alanında da kanunların geriye yürümeyeceğine ilişkin genel kural geçerlidir. Örneğin, ceza hukuku alanında önceki kanunla suç sayılmayan bir fiil yeni kanunla suç sayılarak eski kanun zamanında işlenmiş fiillere uygulanmaz. Ancak eskiden suç sayılıp da suç olmaktan çıkarılmış olan bir suçun faili bu yeni kanundan yararlanır. Ceza hukuku alanında yeni kanunun sanık lehine olan kuralları geçmişe yürümektedir ANLAM BAKIMINDAN UYGULANMASI ( YORUM ) Yorum Türleri Yorumu yapan makama göre yorum; yasama yorumu, yargısal yorum ve bilimsel yorum olmak üzere üçe ayrılır. Yasama organı tarafından yapılan yoruma yasama yorumu (teşrii tefsir) denir. Kanun koyucu yaptığı yorum ile mevcut bir kanun hükmünün nasıl anlaşılması gerektiğini ortaya koyar. Bir olayın çözümlenmesi sırasında yargı organlarının yaptığı yoruma yargısal yorum (kazai tefsir) denir. Yargısal yorum her mahkemenin elinde bulunan somut maddi olayla ilgili olup sadece o olayın yorumlanmasıdır. Yargısal yorum kanun hükmünün somut olayın koşullarına uydurulmasını sağlar. 5

6 Temel Hukuk Bir kanun hükmünün bilim adamlarınca yapılan yorumuna bilimsel yorum denir. Bilimsel yorum, somut bir olaya ilişkin olmayıp, genel bir nitelik taşımaktadır. Bilimsel yorumun hiçbir bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Yargıçların kanun hükmünü yorumlamalarında yardımcı bir kaynak teşkil eder Yorum Yöntemleri 1. Sözel Yorum Kanun hükmünün içerdiği sözcüklerin dilbilgisi bakımından ifade ettiği mantıki sonuç esas alınarak yapılan yoruma sözel (lafzı) yorum denir. 2. Sistematik Yorum Kanun hükmünü araştırırken, hukuk sistemini bir bütün olarak ele alır ve araştırılacak konunun sistem bağlantılarını dikkate alır. Bu yöntemde kanun hükmünün yorumlanması kendi başına kanundan kopuk şekilde değil, yorumun o alanı düzenleyen kanunların bütünü içinde yapılmasını öngörür. Çünkü her ne kadar maddeler kanunun, kanunlar hukuk düzeninin bir parçasını oluşturuyorlarsa da, aralarında bağ yok demek değildir. 3. Amaçsal Yorum Kanun hükmünün kanunlaştığı andan itibaren bağımsız bir varlık olarak kabul edilerek günün ihtiyaçlarına ve olayın şartlarına göre kanun hükmünün gerçekleştirmek istediği gerçek amacı araştıran yoruma amaçsal yorum denir Yorumlamada Kullanılan Mantık Kuralları hükümleri yapıları gereği soyut olarak düzenlenirler. Hukuki uyuşmazlıklar ise somut maddi olaylara ilişkindir. Soyut kanun hükümlerinin, somut maddi olaya ne derece uyduğu konusunda hüküm vermek için akıl yürütmeye ihtiyaç duyulmaktadır. Hukuk kurallarının yorumlanmasında mantık kuralları önemli bir rol oynamaktadır. Yorumlama yöntemi olarak hangi yöntem benimsenirse benimsensin, kanunların yorumlanmasında akıl yürütmeye dayanılmaktadır. 1. Benzetme ( Kıyas ) Yolu Kanunda var olan bir kural, kanunda hüküm bulunmayan ancak benzerlik taşıyan başka bir durum veya ilişkiye uygulanır. Bu yola gidilebilmesi için, kanunda hüküm bulunan olay ile hüküm bulunmayan olay arasında ortak noktaların bulunması gerekmektedir. İki olay, hukuki durum ya da ilişki arasında benzerlik ne kadar fazlaysa, bu yönteme başvurulması da o kadar isabetlidir. Benzetme yolu kanun hükümlerinin boşluklarının doldurulmasında önemli bir yer tutmaktadır. 2. Aksi İle Kanıt Yolu Kanunda bir hukuki durum veya ilişki hakkında hüküm bulunmaması halinde, ortadaki boşluğun her durumda benzetme yoluyla doldurulması gerekmez. Kanun koyucu düzenleme yaparken doğrudan doğruya bir konuyu düzenlememesine rağmen, o konunun zıddı olan bir konuda düzenleme yapmış olabilir. Bu yöntem, ceza hukukunda daha kolaylıkla uygulanan bir yoldur. Ceza hukukunda kanunsuz 6

7 Pozitif Hukukun Uygulaması Ünite 3 suç ve ceza olmaz ilkesi gereği, kanunun açıkça suç olarak saydığı fiiller ceza verilmesi mümkündür. Ancak tam tersi bir fiil işlenirse, bunun suç olmadığını yazmaya gerek yoktur. Aksi ile kanıt yoluyla bunun suç olmadığı kolaylıkla anlaşılabilir. 3. Yeğleme Yolu Bütün için doğru olan bir şeyin, bu bütün içinde yer alan parçalar için de doğru olacağı ve küçük için geçerli olanın, büyük için de geçerli olacağı mantığına dayanır. Bu yol, daha önemli bir durum için kabul edilen bir kuralın, daha az önemli başka bir durum için de uygulanabilmesini sağlamaktır Bu ilke bazen ters yönde de işletilmektedir. Yani önemli sayılan işlem için geçerli olan bir kural, nispeten daha az önemli bir olay için de geçerli olmaktadır. Örneğin; yaralamak suçsa, öldürmek de suçtur HUKUKTA BOŞLUK Her zaman her olaya uygun düşecek bir kural bulmak mümkün olmayabilir. Bir olaya uygulanacak hukuk kuralı bulunamaması haline, hukukta boşluk denir. Eğer olayı çözümleyecek bir kural sadece kanunlarda bulunamamışsa bu durumda kanunda boşluktan söz edilir. Kanunda boşluk halinde örf ve adete bakılır; o da yoksa hakim kendisi yasa koyucu gibi davranarak kural koyar ve o kurala göre olayı çözümler. Buna hakimin hukuk yaratması denir. Hukukta boşluk halinde hakimin hukuk yaratması sadece özel hukuk alanında mümkündür. Ceza hukuku alanında hakimin bu şekilde hukuk yaratması söz konusu değildir Özel Hukuk Kamu Hukuku Ayrımı Özel hukukun konusunu kişiler arasındaki ilişkiler oluştururken, kamu hukukunun konusunu kamu otoritesi ile donatılmış bulunan devlet örgütleri ve bunların işleyişleri ve devletin kişiler ve diğer devletlerle olan ilişkileri oluşturmaktadır Kamu Özel Hukuk Ayrımı Ölçütleri 1. Menfaat ( Yarar ) Ölçütü Hukuk kuralının veya faaliyetlerin gözettiği amaç kamu yararı ise kamu hukuku, özel hukuk kişilerinin yararı ise özel hukuktan bahsedilir. 2. Kamu Gücü Ölçütü Kamu gücü ölçütünde hukuki ilişkinin taraflarına bakılmaktadır. Bir kural devletin egemenlik hakkının kullanılması sonucu olarak ortaya çıkıyorsa kamu hukuku kuralıdır. Bu durumda devlet, kamu gücünü kullanan bir otorite olarak hareket eder. Kamu hukuku ilişkisinde devlet ilişkinin taraflarından biri olarak üstün konumdadır. Örneğin devletin vergi alması. Devleti girdiği ilişkide üstün konuma getiren ona bu yetkiyi veren hukuk kuralıdır. Bir hukuk kuralı kamu gücünün kullanılmasını içeriyorsa kamu hukuku; eşit konumdaki taraflar arasındaki 7

8 Temel Hukuk ilişkileri düzenliyorsa özel hukuk kural olduğu söylenebilir. Örneğin; kira ilişkisi kiraya verenle kiracının karşılıklı iradeleri üzerine kurulur. Bu ilişki özel hukuk ilişkisi olup, taraflardan hiçbirine üstünlük tanımayan bir ilişkidir. Burada, karşılıklı çıkarların korunması, karşılıklı anlaşma ve eşitlik esastır. Kira ilişkisinin taraflarından biri devlet olsa bile devleti üstün konuma getiren bir hukuk kuralı yoktur. Yani hukuki ilişkinin taraflarından birinin devlet olması o ilişkiyi her zaman zorunlu olarak kamu ilişkisi haline sokmaz. Devlet girdiği tüm ilişkilerde üstün konumda değildir. Bazı ilişkilerde karşısındaki kişilerle eşit durumdadır. Devletin durumu özel bir kişiden farklı değildir. Örneğin; devletin kamu hizmetlerini yürütmek için bir bina kiralamak istemesi. 3. İrade Serbestisi Ölçütü Bir hukuk kuralı hukuki ilişkinin kurulması, değiştirilmesi veya sonlanması bakımından taraflarca aksi kararlaştırılamıyorsa veya aksi kararlaştırılsa bile geçerli olmuyorsa bu kurallar kamu hukuku kuralıdır. Örneğin ceza hukuku Bir kural aksi taraf iradeleri ile belirlenebiliyorsa bu kurallar özel hukuku ilgilendirir Kamu ve Özel Hukukun Özellikleri Kamu hukuku etkinliklerinin konusu kamu hizmetleri olduğu halde, özel hukuk kişilerinin etkinliklerinde böyle bir zorunluluk yoktur. Kamu hukuku kapsamındaki tüm etkinliklerin yöneldikleri tek ve en son amaç kamu yararıdır. Kamu hukuku ilişkileri ilke olarak yöneten yönetilen ilişkisi niteliğinde olduğu halde, özel hukuk ilişkileri kural olarak özel hukuk kişileri arasındaki ilişkilerdir. Kamu hukuku, yöneten konumundaki kamu otoritelerinin kamu gücü ve kamusal yetki kullanmasına olanak veren bir hukuk dalı olduğu halde ve dolayısıyla yöneten ve yönetilenler eşit konumda bulunmadıkları halde; özel hukukta, taraflar hukuken eşittir ve biri diğerini bir şey yapmaya veya vermeye kendi başına zorlayamaz. Kamu hukukunda, kurallara,görev ve yetkilere, usul ve şekle bağlılık esas olduğu halde; özel hukukta prensip irade serbestisi ve kurallar tarafların belirlemesidir ve ancak istisnai olarak ve yasalarla belirlendiği ölçüde emredicilik söz konusudur. Kamu malları ve personel, ceza ve hukuk açısından ayrı ve özel bir hukuksal rejime tabi oldukları halde, özel hukuk kişileri ve malları yönlerinden böyle bir durum söz konusu değildir. Eylem ve işlemlerinden dolayı kamu tüzel kişilerinin kusursuz sorumluluğu, özel hukuk kişilerinin kusursuz sorumluluğuna oranla daha geniş ve kapsamlıdır. Kamu hukuku işlemleri ve kamusal eylemlerden doğan uyuşmazlıklar idari yargı yerlerinde görüldüğü halde, özel hukuk uyuşmazlıkları adli yargıda görülür. Kamu hukuku işlemleri, hukuka uygunluk karinesinden yararlanır ve hukuka aykırı oldukları mahkeme önünde kanıtlanıp iptal edilmedikleri ya da yürütülmesinin durdurulması kararıyla uygulamadan alıkonulmadıkları sürece, re sen ve zorla uygulanabilen işlemlerdir. Buna karşılık özel hukuk işlemleri için ne re sen uygulama ne de kamu hukuku işlemlerinin yararlandığı ölçüde hukuka uygunluk karinesinden yararlanmaları söz konusu değildir. 8

9 Pozitif Hukukun Uygulaması Ünite 3 Kamu hukukunda hukuksal işlemler ilke olarak tek taraflı ve istisna olarak iki taraflı olduğu halde; özel hukuktaki durum tam tersidir. Kamu hukuku özel hukuka oranla tarihsel açıdan daha yeni dallarını içerir. Özel hukukun en temel dalı olan medeni hukuk ise çok eski bir geçmişe sahiptir. Kamu Hukukunun Dalları Kamu hukuku, bir devletin teşkilatını, bir devlet ile başka bir devlet ve bir devlet ile bireyler arasındaki ilişkileri düzenleyen kuralların bütünüdür. Kamu hukuku ilişkisinde devlet üstün yetkilerle donatılmış olup, işlemlerde gözetilen kamu yararıdır. Esasen devlet işlemlerinde kamu yararı amacını gütmesi nedeniyle üstün yetkilerle donatılmıştır. Kamu hukuku genel bir kavramdır, bunun içine giren hukuk dalları; Anayasa Hukuku 1. Genel Olarak Anayasa, devletin şeklini, yapısını organlarını ve bu organların görev ve yetkisi ile bu organlar arasındaki ilişkileri, kişilerin devlet karşısında sahip oldukları temel hak ve özgürlükleri düzenleyen kurallar bütünü olarak ifade edilebilir. Yürürlükteki anayasa esas itibariyle bir kanundur. Ancak; diğer kanunlardan farklı olarak devletin siyasal ve hukuki örgütlenmesini belirlemesi yanında, anayasayı diğer kanunlardan ayıran temel özellik, burada devletin idare edileceği temel ilkelerin gösterilmesi ve diğer Kanunların bu ilkelere aykırı olmamasıdır. Yani, anayasa diğer kanunlardan daha üstün ve önceliklidir. 2. Türk Anayasa Hukukunun Tarihsel Gelişimi Ülkemizdeki ilk yazılı anayasa 1876 tarihli Kanuni Esasi dir. TBMM nin açılmasına kadar yürürlükte kalan Kanuni Esasi ilk kez parlamenter sisteme benzer bir sistem getirmiş olmakla beraber hükümdarın yetkilerini kısıtlamamıştır değişiklikleriyle ilk kez parlamenter sistem getirilmiştir. Yeni kurulan Türk devletinin meclisi bir anayasa hazırlamış ve 20 Ocak 1921 tarihinde kabul edilmiştir. Teşkilatı Esasiye Kanunu adını taşıyan bu kanun egemenliğin millete ait olduğunu, meclis hükümeti sisteminin benimsendiğini, egemenlik yetkisi kullanmaya tek yetkili organın meclis olduğunu, meclisin seçilmesini ve görevlerini, ülkenin idaresinin vilayet, kaza, nahiye şeklinde ayrımlarda olacağı hususlarını düzenleyen ve sadece 23 maddeden oluşan bir kanundur anayasasının temel özelliği devlet yetkilerinin tek elde toplanmasıdır. 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyetin ilanı ile birlikte buna uygun genel ve geniş kapsamlı düzenlemeler gerekliliğinin sonucu olarak; 20 Nisan 1924 tarihinde yeni bir Kanuni Esasi kabul edilmiştir. Bu anayasa 1961 anayasasının kabulüne kadar yürürlükte kalmıştır. Bu anayasada yasama ve yürütme yetkileri mecliste toplanmıştır. Bu itibarla kuvvetler birliği prensibini kabul ettiği söylenebilir. 9

10 Temel Hukuk Ülkemizde yapılan üçüncü anayasa 1961 anayasasıdır. Bu anayasa meslek grupları içinden seçimle gelen bir meclis tarafından hazırlanmış ve Milli Birlik Komitesi bunu değiştirmeden olduğu gibi halk oyuna sunmuş ve kabul edilmiştir anayasasında kuvvetler ayrılığı benimsenerek devletin güçleri yasama, yargı ve yürütme organlarına paylaştırılmıştır. Diğer bir yenilik olarak kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemek üzere bir Anayasa Mahkemesi kurulmuştur. Mecliste çoğunluğu elde eden partilerin keyfi davranışlarını önlemek amacıyla Meclis, Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olmak üzere ikiye bölünmüştür. Böylece bu meclisler birbirlerini frenleme olanağı bulacaklardı. Bu anayasada 1924 anayasası gibi ordunun yönetime el koyduğu tarihe kadar yürürlükte kalmıştır. Ülkemizde yapılan dördüncü anayasa 1982 anayasasıdır. Günümüzde kullanılmakta olan anayasadır. Bu anayasada meclisler birleştirilerek devletin yasama organının daha hızlı işlemesi sağlanmak istenmiştir Türk Anayasasının Temel İlkeleri A İnsan haklarına saygılı devlet B Atatürk milliyetçiliğine bağlı devlet C Demokratik devlet D Laik devlet E Sosyal devlet F Hukuk devleti Atatürk milliyetçiliği Irk, din, dil ayrımı yapılmaksızın, Türk vatan ve milletin bölünmez bir bütün olduğu, Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesin Türk sayılması gerektiği temel inancına dayanır. Devletin demokratik olması halkın devlet yönetimine katılması anlamına gelir. Anayasamıza göre devleti idare eden organlar doğrudan ve dolaylı olarak halk tarafından seçilecektir. Seçimlerde çeşitli görüşler çeşitli siyasi partilerce temsil edilecektir. Anayasanın 2. maddesine göre Türkiye Cumhuriyeti laik bir devlettir. Laiklik din işleriyle devlet işlerinin birbirinden ayrılması anlamına gelir. Türkiye Cumhuriyeti sosyal bir devlettir. Sosyal devlet vatandaşlarına refah içinde bir yaşam biçimini sağlamayı onların milli gelirden sosyal adalete göre pay almalarını ve sosyal güvenlik içinde yaşamalarını sağlamayı kendisini görevli sayan devlettir. Türkiye Cumhuriyeti bir hukuk devletidir. Hukuk devleti idare edilenlere hukuk güvenini sağlayan adaletli bir devlet düzenini ifade eder. Bir devletin hukuk devleti sayılabilmesi için devlet kademelerinde çalışanların hukuka, insan haklarına saygılı davranmaları gerekir. Bunun için de temel hakların değiştirilmesinin zor kanunlarla güvence altına alınması gereklidir. 10

11 Pozitif Hukukun Uygulaması Ünite Anayasaya Göre Devlet Organları Yasama Organı Türkiye Cumhuriyetinin yasama organı TBMM dir. TBMM bu yetkiyi Türk milleti adına kullanır. Bu yetki devredilemez. Yasama organı, dört yılda bir yapılan genel seçimler sonucu seçilen 550 milletvekilinden oluşur. Genel seçimlerde seçme hakkı 18, seçilme hakkı içinse 25 yaşın bitirilmesi koşulu aranmaktadır. Dört yıllık yasama süresi dolmadan TBMM kararıyla seçim erkene alınabilir veya Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa da kendisine tanınan hallerin birinin gerçekleşmesi halinde yenilenebilir. Bu durumda bu meclisin görevi yeni meclisin göreve başlamasına kadar devam eder. Ayrıca üye sayısındaki azalışa bağlı olarak bir yasama döneminde bir kez olmak üzere belirli koşullar altında ara seçime gidilir. Süre dolmasına karşın ancak savaş nedeniyle ve bir yılı geçmemek üzere seçimler ertelenebilir Yürütme Organı Anayasaya göre Yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, anayasa ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. Cumhurbaşkanı Anayasa nın 101. maddesine göre cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış TBMM üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir. Görev süresi 5 yıl olup bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı olabilir. Cumhurbaşkanlığına aday gösterilebilmesi 20 milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir. 11

12 Temel Hukuk 12