İş Sağlığı ve Güvenliği-II

Transkript

1 İş Sağlığı ve Güvenliği-II Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yrd. Doç. Dr. Yasin KABALCI

2 Kaynak İki malzemenin, ısı veya basınç ya da her ikisini kullanarak, bir malzemeye ilave ederek veya etmeden birleştirilmesidir. Genel olarak kaynak; imalat, onarım ve tamir işlerinde bir yöntem olarak kullanılır. 2

3 Kaynak Kaynak tekniğinde kullanılan ısı, Bir yanıcı gaz ile hava veya oksijenin yanmasından meydana gelen alev, Elektrot ile iş parçası veya iki elektrot arasında meydana gelen elektrik arkı, İki veya daha fazla metal parçasından akım geçerken parçaların gösterdiği elektrik direnci ısısı gibi, uygulanan usule göre değişebilir. 3

4 Kaynak Yöntemleri Sanayide genellikle eritme kaynak yöntemleri kullanılmaktadır. Gaz kaynağı Ark kaynağı Toz altı kaynağı Gaz altı kaynağı 4

5 Kaynak Yöntemleri Çok Kullanılan Ergitme Kaynağı Yöntemleri: Oksi Asetilen kaynağı ve Oksi SPGKaynağı Elektrik ark kaynağı Tungsten elektrotla gaz altı kaynağı (TIG) Eriyen elektrotla gaz altı kaynağı (MIG ve MAG, MIG: Metal Soygaz, MAG: Metal Aktif Gaz (Argon, Karbondioksit)) Toz altı kaynağı Direnç nokta kaynağı ğ 5

6 ELEKTRİK ARK KAYNAĞINDA TEHLİKELER Elektrik çarpması (Şoku) Zararlıışınlar Tungsten elektrotla gaz altı kaynağı (TIG) Zararlı gazlar 6

7 Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Elektrik çarpması (Şoku): Kaynak makinelerinde çalışma gerilimi Volt arasındadır. Boşta çalışma gerilimi ise Volt arasındadır. Bu sebeple boşta çalışmalarda elektrik çarpması şeklindeki kazalara rastlanmaktadır. 7

8 Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Elektrik çarpmasına karşı alınacak önlemler: Düşük gerilimli makine kullanmak Uygun topraklama yapmak Sistemin (Kablolar, penseler vs.) izolasyonuna dikkat etmek Islak ve rutubetli şartlarda çalışmamak İletken ve dar ortamlarda (Kazan içi, boru içi gibi) yapılan çalışmalarda izolasyon yapmak 8

9 Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Elektrik çarpmasına karşı alınacak önlemler: İletken ve dar ortamlarda doğru akım veya düşük gerilim kullanmak (En yüksek gerilim 100 V. olan) İlk yardım şartlarını hazıretmek Kaynak pensini koltuk altına veya omuza koymamak 9

10 Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Zararlı Işınlar: Kaynak esnasında insan sağlığına zararlı ışıklar ortaya çıkmaktadır. Bunlar: a) Parlak ışınlar (Göze zarar verir) b) Mor ötesi ışınlar (Göze ve cilde zarar verir) c) Kızıl ötesi ışınlar (Isı vermekte ve gerginliğe sebep olmaktadır) 10

11 Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Zararlı Işınlarakarşı alınacak önlemler: Uygun koyulukta maske kullanmak Uygun iş elbisesi giymek Kaynak işlerini perdelemek (Diğer kişilere zarar vermemek için paravan vb. kullanımı) 11

12 Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Zararlı Gazlar: Kaynak esnasında çeşitli zararlı gazlar ortaya çıkar: Karbondioksit (Boğma etkisi yapar) Argon (Boğma etkisi yapar) Ozon (Akciğerde şiddetli tahriş yapar) Azot Oksit (Akciğerde şiddetli tahriş yapar) Karbon monoksit (Zehirleme yapar) Yağ giderme sıvılarından meydana gelen zehirli gazlar 12

13 Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Zararlı Gazlara karşı alınacak önlemler: Uygun havalandırma yapmak Lokal havalandırma Yerden Havalandırma Genel havalandırma İş parçasını solventlerden arındırmak Koruyucu maske kullanmak 13

14 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Gaz Patlaması Ortamın havasınınbozulması Zararlı kaynak ışınları 14

15 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Gaz Patlaması: Ortama parlayıcı gazın yayılması sonucu patlama meydana gelebilir. Alevin geri tepmesi sonucu tüp patlaması meydana gelebilir. 15

16 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Gaz Patlaması Olmaması İçin Alınacak Tedbirler: Tüpler cinslerine göre ayrı ayrı depolanmalı Depolarda ateş yasağı uygulanmalı Tüpler güneşin dik ışınlarından ve yağmurdan korunmalı Tüplerin devrilmemesi için tedbir alınmalı Depolar etrafı duvarla çevrilmeli, üstü hafif çatılı olmalı Uygun havalandırması olmalı Yangına karşı tedbir alınmalı 16

17 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Alev geri tepmemesi ve tüpün patlamaması için alınacak önlemler: Sulu geri tepme emniyet tertibatı kullanılabilir Çekvalf (Emniyet valfleri) alev geçirmez tertibatı kullanılabilir. Üflecin aşırı ısınması önlenmelidir. 17

18 Alev Geri Tepme Emniyet Ventili Oksi yakıt proseslerinde, gazın kesme ve kaynak ekipmanından geri tepmesi sonucu ortaya çıkabilecek yanmayı (alev geri tepmesi hadisesini) önlemek için geliştirilmiştir. 18

19 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Ortamın havasının bozulmasına karşı alınacak önlemler: Kaynak esnasında ortaya çıkan zararlı gazlar ortam havasını bozar. Uygun şekilde havalandırma yapılması gerekir. 19

20 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Kaynak ışınlarınakarşı alınacak önlemler: Oksi asetilen kaynağındaki kaynak ışınları elektrik kaynağına oranla daha azdır ve etkisizdir. Uygun maske, iş elbisesi ve kaynak paravanaları kullanılmalıdır. 20

21 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Diğer Tedbirler: Tüpler dik durmalı, Oksijentüpleri yağlı elle dokunulmamalı, Üflecin aşırı ısınması önlenmeli, Gaz kaçakları uygun şekilde kontrol edilmeli, Alev geri tepmelerinde asetilen tüpünün ısınıp ısınmadığına dikkat edilmeli, Asetilen ve oksijen hortumları farklı renkte olmalı. 21

22 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Diğer Tedbirler: Parlayıcı, Patlayıcı maddelerle kirlenmiş olan kaplarda kaynak yapılmaya başlanmadan önce iyice temizlenmeli, içine su doldurulmalı, ehil kişiler tarafından kaynak yapılmalıdır Kaynak filmi çekenler radyoaktif ışınlardan korunmalı Tüpler 5 yılda bir kontrol edilmeli basınç testine tabi tutulmalı 22

23 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Diğer Tedbirler: Kaynak işlerinde en büyük riskin kaynakçının yanında ve etrafında çalışanlar olduğu unutulmamalıdır. Havalandırma ısıtma ile birlikte düşünülmelidir Kazan içi gibi kapalı alanda çalışan kaynakçılara gözcü konmalı İlk yardım için hazırlıklı olunmalıdır 23

24 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Gazlar ve Gaz Tüpleri: Yanıcı Gazlar: Tüplerde valf ağzı sol vida dişlidir. Saat ibresinin ters yönünde sıkıştırılır. Asetilen: Renksiz, havadan hafif, zehirli olmayan gazdır. Sarımsağa benzer kokusu vardır. Sistemde bakır, %70 alaşımlı bakır malzeme, gümüş ve civa asla kullanılmaz. Çok reaktif olan bakır asetilit bileşimi oluşur, bu da şiddetli patlamaya neden olabilir. 24

25 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Gazlar ve Gaz Tüpleri: Yakıcı Gazlar: Tüplerde valf ağzı sağ vida dişlidir. Saat ibresi yönünde sıkıştırılır. Azot Argon: Azot havanın %70 ini oluşturur. Havadan hafiftir. Argon havadan ağırdır. Saf azot ve argonu 3 kez solumak öldürebilir. 25

26 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Gazlar ve Gaz Tüpleri: Gaz tank ve tüpleriyle, gaz nakleden hatlar normların belirttiği renklerde boyanmalıdır. Asetilen sarı Oksijen mavi Hidrojen kırmızı Azot yeşil Basınçlı hava açıkmavi Karbon gazı kırmızı Klor gri Propan gri 26

27 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Gazlar ve Gaz Tüpleri: 1. Grup (Oksijen, Azot, Argon, CO 2 ve Helyum): Yanıcı olmayan, Aşındırıcı olmayan, Az Toksik 2. Grup (Asetilen, Hidrojen, Propan, Bütan, LPG): Yanıcı, Aşındırıcı olmayan, Az Toksik 3. Grup (Amin,Merkaptan, Halojenli Hidrokarbon içeren özel gaz karışımları): Yanıcı, Aşındırıcı, Toksik 4. Grup (Hidrojenklorür, Flor ve Florür, Asit Gazları ): Toksik ve/veya Aşındırıcı,Yakıcı,Yanıcı olmayan 5. Grup (Silan): kendiliğinden alevlenir. 6. Grup (Asrin, Fosfin, Azot Oksitler): Çok toksik GAZLAR 27

28 Oksi asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Kapalı Saha Örnekleri; Kazan, fırın Boru hattı,çukur,pompa istasyonu Reaksiyon veya proses kapları, Silo, depolama tankları, Kanalizasyon, bodrum katları, menhol Hendek, sarnıçlar 28

29 29

30 30

31 Kısıtlı Giriş 31

32 Normal giriş kapatılmış 32

33 En tehlikeli durumlar Kapalı sahanın içinde ve etrafında aynı anda başka çalışma olması Kapalı Alanda yapılacak faaliyetin kendi tehlikeleri Kaynak ve kesme işlemleri, Solvent ile temizlik yapma, diğer kimyasalların kullanımı Gazlı ekipmanların kullanımı Acil durumlar 33

34 Kapalı Sahaya İzinle Giriş Yetkili kişi tarafından yazılı giriş ve çalışma izini formu imzalanır. Bu izin formunda Ön giriş tedbirlerinin alındığı ve içeri girişin emniyetli olduğudoğrulanır. İzin kapalı sahanıngirişineasılır. İzin formunda kapalı sahaya girmeden önce alınması gereken tedbirler belirtilmiştir. Yeni şartlar oluştuğunda veya iş tamamlandığında izin sona erdirilir. Risk analizi yapılır ve bir gün öncesinden kaynakçı ekibi eğitilir/bilgilendirilir. 34

35 Kapalı Alanda Kaynak N temiz hava kirli hava 35

36 Toz altı Kaynağı Kaynak için gerekli ısının, tükenen elektrod (veya elektrodlar) ile iş parçası arasında oluşan ark (veya arklar) sayesinde ortaya çıktığı bir ark kaynak yöntemidir. Ark bölgesi kaynak tozu tabakası ile, kaynak metali ve kaynağa yakın anametaldeergiyen kaynak tozu (cüruf) ve kaynak dikişi tarafından korunur. 36

37 Gaz altı Kaynağı Kaynak yerinin bir gaz atmosferiyle korunması sonucu yapılan ark kaynağına gazaltı ya da koruyucu gaz kaynağı adı verilir. Başlıca türleri MIG MAG ve WIG (TIG) gazaltı kaynak teknikleridir. 37

38 Gaz altı Kaynağı Bu kaynak türünde koruyucu gaz olarak Argon ve Helyum gibi soy gazlar kullanan MIG ( İngilizce; Metal Inert Gas) kaynak tekniği ile koruyucu gaz olarak aktif bir gaz olan Karbondioksit kullanan MAG (İngilizce; Metal Active Gas) teknikleri en yoğun olarak kullanılır. Diğerlerine göre nisbeten daha az kullanılan WIG tekniğinin diğerlerinden farkı erimeyen Wolfram (Tungsten) elektrod kullanılmasıdır. 38

39 Kişisel Koruyucular Eldiven ateşe dayanıklı olarak üretilmiş olmalıdır. Önlük ve tozluk deriden ve ateşe, radyant ısıya ve sıcak metal çapaklarına dayanıklı olmalıdır. Ayakkabılar sıcak çapakların ayağa girmesini önlemek amacıyla uzun konçlu, malzeme düşmelerine karşı burnu çelikli olarak yapılmalıdır. 39

40 Kişisel Koruyucular Eğer baş üstü çalışması var ise deri başlık ve omuzluk kullanılmalıdır. Ağır ve keskin malzemelerin başa çarpmasını ve düşmesini önlemek için baret giyilmelidir. İş elbiseleri kalın ve yünden dikilmeli (ateşe daha dayanıklı olduğundan), pamuk kullanılmamalı ve çok dar olmamalıdır. İş elbiselerin kolları ile pantolonların paçaları düğmeli veya lastikli olmalı, tozların birikmelerine karşı cepsiz dikilmelidir. 40