Editör: Prof. Dr. Leyla KÜÇÜKAHMET SINIF YÖNETİMİ ISBN Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Transkript

1

2 Editör: Prof. Dr. Leyla KÜÇÜKAHMET SINIF YÖNETİMİ ISBN Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2015, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 10. Baskı: Eylül 2009, Ankara 14. Baskı: Eylül 2015, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Sti İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 SON BASKIYA ÖNSÖZ 1997 yılında Yüksek Öğretim Kurulu eğitim fakültelerinin yeniden yapılanmaları çerçevesinde ders programlarında da önemli değişiklikler yapmıştır. Bu fakültelerin öğretmenlik meslek bilgisi dersleri arasına "SINIF YÖNETİMİ" adı altında bir ders konmuş olması bu önemli değişikliklerden biridir. Sınıf yönetimi dersi; öğretmenin öğretimi sırasında, öğrencisini daha iyi tanımasına, onu daha iyi motive etmesine, onunla daha iyi iletişim kurmasına, zamanını daha iyi kullanmasına, sınıfta çıkabilecek disiplin olaylarına daha iyi çözümler getirmesine, sınıf ortamını daha iyi düzenlemesine, sınıf içi etkinliklerini planlamasına yardımcı olacak bilgiler vermektedir. Öğretmen adayının bu ders aracılığıyla edindiği bilgileri ileride sınıf ortamında mesleki sorumluluklarını daha iyi yerine getirme becerisi ile birleştirmesi beklenmektedir. Bu derste, öğrenilen bilgiler öğretmenin alan bilgisini daha iyi öğretmesi için bir köprü vazifesi görecektir. Bu bilgilerini sınıf ortamına transfer edebilen öğretmen mesleki sorumluluklarını tam olarak yerine getirme şansına sahip olacaktır. Sınıf yönetimi dersi eğitim fakülteleri programlarına ayrı bir ders olarak konuluncaya kadar bu dersin muhtevası değişik derslerde değişik üniteler halinde işlenmekteydi. Bu ders aracılığıyla bu bilgiler bir sistematiğe bağlanmıştır. İşte bu kitap da bu dersin ders kitabı olarak hazırlanmıştır. Bu kitapta verilen bilgiler doğrudan doğruya ilk, orta, yüksek öğretim kurumlarında kullanılabileceği gibi, özel eğitim kurumlarında ya da bir hizmet içi eğitim programında da kullanılabilecek geniş anlamlı bilgilerdir. Bu bilgilerin etkin kullanımı yalnızca öğretmenin sınıfını iyi yönetmesini değil, tüm sistemin başarısını etkileyecektir. Sınıf yönetimi dersinin başarısı için bir diğer önemli husus bu kitapta yer alan muhtevanın değişik yöntemlerle işlenmesine özen gösterilmesidir. Bu amaçla her ünitenin sonuna "beyin fırtınası" denilen bir etkinlik konmuştur. Bu ders kitabından yararlanan öğretim elemanlarının, her bölümün sonunda 5-10 dakikasını bu etkinliğe ayırması yararlı olacaktır. Kitabın ilk baskısından itibaren pek çok ilgili (müdür, veli, öğretmen, öğrenci vs.) disiplin konusundaki ilginç anılarını bizimle paylaşmak istemiştir. Bu tepki, eğitim fakültelerinde sınıf yönetiminin bir ders olarak okutulmasının, nasıl bir ihtiyaç olduğu gerçeğinin bir göstergesidir. Bu anılardan, bir kısmı sınıf ortamında tartışılmak üzere kitabın her bölümünün arkasına konulmuştur. Anılarını bizimle paylaşan tüm ilgililere minnet duygularımızı iletiriz. Sınıf yönetimi dersinin temel materyali olarak hazırlanan bu ders kitabında, Yüksek Öğretim Kurulunun bu ders için verdiği kur tanımı esas alınmıştır. Dersin kur tanımında her biri uzmanlık gerektiren bölümlerin tek bir yazar tarafından yazılması eskimiş bir yaklaşımdır. Günümüzün çağdaş yaklaşımı, bu tür kitapların her bir bölümün konunun uzmanı kişilerce yazılmasını ve bir editörün bunları birleştirmesini gerektirir. Bu kitapta da bu yaklaşım esas alınmıştır. iii

4 Kitapların yazımında her bir bölümün uzmanınca yazılması ve editörünce birleştirilmesi, kitaptan yararlananların fark etmediği pek çok zorluğu beraberinde getirmektedir. Örneğin; muhtevanın tekrar edilmemesi, birbiriyle çelişmemesi, ifade birliği, başlık, alt başlık düzeni gibi. Bu tür zorluklar editör tarafından giderildiği zaman daha nitelikli, her biri uzmanınca yazılmış bölümlerden oluşan ders kitapları ortaya çıkar. Sonuçta, elde edilen ürün, harcanan emeğe ve zamana fazlasıyla değmektedir. İşte bu kitaplar da harcanan emek ve zamana fazlasıyla değecek bir ürün olarak ortaya konulmuştur. Bu kitapların hazırlanmasındaki yoğun uğraş içinde en fazla sorumluluğu üstlenen, her bir bölümün yazarına ayrı ayrı teşekkür ederim. Bu kitapların öğretmen adaylarına yararlı olması dileğiyle kitapların planlanması, hazırlanması ve yayımlanması sırasında emeği geçenlere, özellikle Pegem Akademi Yayıncılığa teşekkürüm sonsuzdur. Tabii ki en büyük teşekkürüm, ileride öğretmen olarak sisteme girecek olan öğrencisini bu kitapla yüz yüze getiren, onların "sınıf yönetimi" konusunda en iyi biçimde yetişmesini sağlayan eğitim fakülteleri öğretim elemanlarıdır. Piyasada, pek çok sınıf yönetimi kitabı mevcuttur. Hepsi birbirinden değerli olan, öğretim elemanları tarafından yazılmış ve kullanıma sunulmuştur. Bu tutum, bu dersi okutan meslektaşlarımıza öğrencileri için en iyisini seçme imkanı vermektedir. Eğitim alanında yazılmış kaliteli ders kitaplarının sayısının artması teşvik edilmeli ve onaylanmalıdır. Tek bir kitap devri kapanmıştır. Bu yol, editörleri ve yazarları, en iyisini yapmaya yönlendirmektedir; "en iyisi benim kitabım" demek yerine, "kitabın her baskısında daha iyisini nasıl yapabilirim" yaklaşımının ağır basması gerekmektedir. Elinizdeki bu sınıf yönetimi kitabı da en iyisini yapma yolunda bir uğraş sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu uğraşta ismini zikredemediğim pek çok kişinin emeği geçmiştir. Hepsine özel teşekkürlerimi iletirim. Saygılarımla Editör Leylâ KÜÇÜKAHMET ANKARA, 2015 iv

5 BÖLÜMLER ve YAZARLARI 1. Bölüm: Sınıf Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar Prof. Dr. Temel Çalık 2. Bölüm: Sınıf İçi İletişim ve Etkileşim Prof. Dr. Nezahat Güçlü 3. Bölüm: Sınıf Yönetimi Kavramının Sınıfta Disiplin Sağlamadan Farklı Yanları ve Temel Özellikleri Yrd. Doç. Dr. Yücel Kayabaşı 4. Bölüm: Sınıf Ortamı ve Grup Etkileşimi Prof. Dr. Ayşe Demirbolat 5. Bölüm: Sınıf Yönetimi ve Disiplin Modelleri Doç. Dr. Neşe Tertemiz 6. Bölüm: Sınıfta Kurallar Geliştirme ve Uygulama Prof. Dr. Galip Yüksel 7. Bölüm: Motivasyon (Güdülenme) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Öncü 8. Bölüm: Sınıfta İstenmeyen Davranışların Yönetimi Yrd. Doç. Dr. Leyla Ercan 9. Bölüm: Sınıfta Zaman Yönetimi Yrd. Doç. Dr. Sevil Büyükalan Filiz 10. Bölüm: Sınıf Ortamında Eğitim Teknolojisinin Fonksiyonel Kullanımı Prof. Dr. Necati Cemaloğlu 11. Bölüm: Sınıf Organizasyonu Yrd. Doç. Dr. Ayşe Korkmaz 12. Bölüm: Öğrenmeye Uygun Olumlu Bir Sınıf Ortamı Oluşturmada Öğretmen Davranışları Prof. Dr. Yusuf Budak v

6 İÇİNDEKİLER Önsöz... iii Bölümler ve Yazarları... v İçindekiler... vii 1. Bölüm Sınıf Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar (s. 1-16) Prof. Dr. Temel Çalık SINIF ve ÖZELLİKLERİ... 2 SINIF YÖNETİMİ... 3 SINIF YÖNETİMİNİN BOYUTLARI... 5 SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER... 7 Okul... 7 Aile... 8 Çevre ETKİLİ SINIF YÖNETİMİ Bölüm Sınıf İçi İletişim ve Etkileşim (s ) Prof. Dr. Nezahat Güçlü İLETİŞİM KAVRAMININ KAPSAMI ve NİTELİĞİ İLETİŞİMİN TANIMI İLETİŞİM SÜRECİ ve ÖĞELERİ İLETİŞİM TÜRLERİ Sözlü İletişim Konuşma Dinleme Yazılı İletişim Yazılı İletişim Araçları Sözsüz İletişim Sözsüz İletişimin İşlevleri Sözsüz İletişimin Ögeleri SINIFTA İLETİŞİM SÜRECİNİN İŞLEYİŞİ SINIF İÇİ ETKİLEŞİM SINIFTA OLUMLU ETKİLEŞİM ORTAMININ OLUŞTURULMASI ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARININ SINIF İLETİŞİMİNDEKİ ÖNEMİ SINIFTA ETKİLİ İLETİŞİMİ SAĞLAMANIN YOLLARI İLETİŞİM KORKUSU SINIFTA İLETİŞİMİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER SONUÇ İLETİŞİM ÖLÇEĞİ vii

7 3. Bölüm Sınıf Yönetimi Kavramının Sınıfta Disiplin Sağlamadan Farklı Yanları ve Temel Özellikleri (s ) Yrd. Doç. Dr. Yücel Kayabaşı SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER SINIF YÖNETİMİNİN TEMEL AMAÇLARI SINIF YÖNETİMİNİN İLKELERİ SINIF YÖNETİMİ BECERİSİ SINIF YÖNETİMİ AÇISINDAN ETKİLİ ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI SINIFTA DİSİPLİNİ SAĞLAMA SINIF YÖNETİMİNDE DİSİPLİNİN ETKİSİ ÖĞRETMENLERE SINIF YÖNETİMİ - DİSİPLİN KONUSUNDA KÜÇÜK ÖNERİLER Bölüm Sınıf Ortamı ve Grup Etkileşimi (s ) Prof. Dr. Ayşe Demirbolat GRUP GRUPLARIN ÖZELLİKLERİ Kişilik, Rol ve Statü Normlar Bağlılık (Bütünlük) Gruba Katılma Grubun İletişim Biçimi GRUP TÜRLERİ GRUP ve LİDER LİDERLİK TÜRLERİ LİDERLİKTE ETKİLİLİK BİREY-GRUP ETKİLEŞİMİ TOPLUMSAL SİSTEM YAKLAŞIMI ve GRUP TOPLUMSAL SİSTEM YAKLAŞIMI ve GRUP ETKİLEŞİMİ SINIF ORTAMLARI ve GRUP ETKİLEŞİMİ SINIF ORTAMLARI ve ÖĞRENCİ-ÖĞRETMEN ETKİLEŞİMİ GRUP İÇİ ETKİLEŞİMİN HEDEFLERİ: ETKİLİLİK, YETERLİLİK ve DOYUM ETKİLEYEN ve ETKİLENEN KİŞİ OLARAK ÖĞRETMEN ETKİLENEN ve ETKİLEYEN KİŞİ OLARAK ÖĞRENCİ GRUP SÜRECİNDE ÖĞRENCİ-ÖĞRETMEN ETKİLEŞİMİNİN ÜÇ TEMEL BOYUTU SINIF ORTAMINDA GÜVEN DUYGUSUNUN OLUŞTURULMASI viii

8 SINIF ORTAMINDA KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME KOŞULLARININ OLUŞTURULMASI SINIF ORTAMINLARINDA BAĞLILIK (BÜTÜNLÜK) DUYGUSUNUN OLUŞTURULMASI SONUÇ Bölüm Sınıf Yönetimi ve Disiplin Modelleri (s ) Doç. Dr. Neşe Tertemiz SINIF YÖNETİMİNİN ÖĞELERİ SINIF YÖNETİMİNİN BOYUTLARI DİSİPLİN MODELLERİ Davranış Değişikliği Modeli Sosyal Disiplin Modeli Gerçeklik Terapisiyle Problem Çözme Modeli Kounin Modeli Etkili Öğretmenlik Eğitimi Modeli Etkili Disiplin Modeli Olumlu Disiplin Modeli SONUÇ Bölüm Sınıfta Kurallar Geliştirme ve Uygulama (s ) Prof. Dr. Galip Yüksel Sınıf Yönetimi ve Kurallar Sınıf Kurallarının Oluşturulması SINIF YÖNETİMİ ve KURALLAR GELİŞTİRME: BİLİŞSEL YAKLAŞIMLAR Etkili Sınıf Yönetimi ve Disiplinle İlgili Kuralların Planlaması İşleyişi Belirleme Etkili Kurallar Oluşturma Kuralların Uygulanması Okula Başlama Kuralların ve İşleyişlerin Öğretilmesi Kurallar ve Uygulanmasını Denetleme SINIF YÖNETİMİ ve KURALLAR GELİŞTİRME: DAVRANIŞÇI YAKLAŞIMLAR Davranışın Sonuçları Sınıfta İletişim ve Disiplinle İlgili Kurallar Geliştirme Kurallar Oluştururken Ayırt Edici Uyaranları Kullanma ix

9 7. Bölüm Motivasyon (Güdülenme) (s ) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Öncü GÜDÜLEMENİN TANIMI VE NİTELİGİ GÜDÜLENME KURAMLARI Davranışçı Yaklaşım İnsancıl Yaklaşım Bilişsel Yaklaşım Sosyal Öğrenme Yaklaşımı KATILIMA GÜDÜLEME İçten ve Dıştan Güdülenme GÜDÜLEMEYİ ETKİLEYEN KİŞİSEL FAKTÖRLER Kaygı, Güdülenme ve Uyarılma Güdülenme ve İhtiyaçlar Güdülenme ve İnançlar Güdülenme ve Amaçlar ÖGRENCİLERİ GÜDÜLEME YOLLARI GÜDÜLENME YAKLAŞIMLARININ SINIFTA UYGULANMASI Bölüm Sınıfta İstenmeyen Davranışların Yönetimi (s ) Yrd. Doç. Dr. Leyla Ercan İSTENMEYEN DAVRANIŞ NEDİR? İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN NEDENLERİ İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARINA NEDEN OLAN KAYNAKLAR Öğrenciden Kaynaklanan Nedenler Okuldan Kaynaklanan Nedenler Evden Kaynaklanan Nedenler Sınıftan Kaynaklanan Nedenler Öğretmenden Kaynaklanan Nedenler İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARININ AMACI SINIFTA İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN ÖNLENMESİ EK EK EK 3: SINIF İÇİ DAVRANIŞLARI KONTROL LİSTESİ x

10 9. Bölüm Sınıfta Zaman Yönetimi (s ) Yrd. Doç. Dr. Sevil Büyükalan Filiz ZAMAN YÖNETİMİ ZAMAN YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI SINIF İÇİNDE ZAMAN KULLANIMI ETKİLİ ZAMAN YÖNETİMİ İÇİN DERSİ PLANLAMA HERBARTIN BASAMAKLARINA GÖRE DERS PLANI ETKİLİ ZAMAN YÖNETİMİ İÇİN ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER SINIFTA DİSİPLİN SORUNLARI ve ZAMAN YÖNETİMİ Bölüm Sınıf Ortamında Eğitim Teknolojisinin Fonksiyonel Kullanımı (s ) Prof. Dr. Necati Cemaloğlu EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN KAVRAMSAL BOYUTU GÖRSEL-İŞİTSEL ARAÇLARIN ÖNEMİ EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN KAPSAMI Öğretim Teknolojisi, İletişim ve Öğrenme Arasındaki İlişkiler Görsel-İşitsel Araçların Öğretim Ortamındaki İşlevleri ÖĞRETİMDE KULLANILAN GÖRSEL- İŞİTSEL ARAÇLAR Ortam Özellikleri ve Görsel-İşitsel Araç Seçimi Öğretmen Tutumları, Yeterlikleri ve Görsel-İşitsel Araç Seçimi Görsel-İşitsel Araçların Sınıfta Etkin Kullanımı Bölüm Sınıf Organizasyonu (s ) Yrd. Doç. Dr. Ayşe Korkmaz ORGANİZASYONUN TANIMI ve ÖNEMİ SINIF ORGANİZASYONU DERS DÖNEMİ ÖNCESİ SINIFIN HAZIRLANMASI FİZİKİ ORTAMIN DÜZENLENMESİ ÖĞRETİM ETKİNLİKLERİNİ PLÂNLAMA ÖĞRENCİ DAVRANIŞI İÇİN REHBERLİK SAĞLAMA SINIFTA ÖĞRENCİLERİN GELİŞİMLERİNİN İZLENMESİ EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN KULLANILMASI SINIF ORTAMINDA ZAMAN YÖNETİMİ EĞİTİM ORTAMINDA ÜÇÜNCÜ KİŞİLERDEN FAYDALANMA xi

11 12. Bölüm Öğrenmeye Uygun Olumlu Bir Sınıf Ortamı Oluşturmada Öğretmen Davranışları (Örnekler ve Öneriler) (s ) Prof. Dr. Yusuf Budak GİRİŞ ÖĞRENMEYE UYGUN ORTAMIN TEMEL FAKTÖRLERİ Fiziksel Değişkenler Sosyo Psikolojik Değişkenler Öğrenci Öğrenme Öğretme Süreci Öğretmen ve Rolleri xii

12 1. Bölüm Sınıf Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar Prof. Dr. Temel Çalık

13 2 Sınıf Yönetimi SINIF ve ÖZELLİKLERİ Okul ve sınıf, eğitim sisteminin temel işlevsel öğeleridir. Sosyal bir kurum olan okul, bireyin ve toplumun ihtiyaçlarının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Okul, belli bir yeri olan, belli bir süre devam eden, öğrenci ve öğretmeni değişen, geniş bir çevreye hitap eden, eğitim sürecini planlı ve programlı bir şekilde sürdüren, genel ve mesleki çeşitler içerisinde şekillenen bir kurumdur. Okul ve sınıf, eğitim sisteminin temel işlevsel öğeleridir. Sınıf, öğretim etkinliklerinin gerçekleştirilmesi için öğrencilerin ve fiziksel kaynakların etkileşim içinde olduğu sosyal bir ortamdır. Başka bir anlatımla sınıf, eğitim ve öğretim etkinliklerinin gerçekleştiği bir yaşama alanıdır. Sınıf ortamı, öğrenmeöğretme etkinliklerinin gerçekleştiği, öğrencilerin etkileşim içinde olduğu, kendine özgü havası ve iklimi olan sosyal bir çevredir. Farklı kişilik özeliklerine, beklenti ve ihtiyaçlara sahip öğrenciler, sınıfta ortak toplumsal bir yapı oluştururlar. Ders programları, öğretim araç ve gereçleri, öğrenci topluluğu ve okulun genel havası, bunların tümü öğrencilerin yetişmesi bakımından çok önemli olmakla birlikte, eğitim sürecinde en etkili unsurun öğretmen olduğu tartışılmaz bir gerçektir. Öğretmen, okul ve sınıf ortamını canlandıran, öğretim için uygun, ilginç ve zevkli bir duruma getiren kimsedir. Yönettiği öğretim etkinlikleri sırasında dolaylı ve dolaysız olarak öğrencileri üzerinde izler bırakır. Akademik ve mesleki bakımdan geleceklerine yön verir. Ayrıca onların kişilik kazanmalarına ve bir hayat görüşü edinmelerine yardımcı olur. Öğretim etkinlikleriyle ilgili araştırmalar, bugünkü okul ortamında öğretmene eskisine göre daha önemli sorumluluklar düştüğünü ortaya koymaktır. Öğretim, öğrenmeleri şansa bırakmadan öğrenmenin hızlandırılmasıdır. Öğretim, davranış değiştirmeyi kolaylaştırma ve amaçlı bir uğraştır. Öğrenme en iyi nasıl hızlandırılabilir? ve Öğrenme nasıl etkili kılınabilir? sorularının cevaplarını bulmak için yapılan çalışmalar, öğretmenin beş temel alanda beceri sahibi olması gerektiğini ortaya çıkarmaktadır. Bu temel beceriler; zamanı iyi kullanma, öğrenci davranışlarını yönetme ve sınıf yönetimi, sunuya yer verme, öğretimi değerlendirme ve öğrencilerine dönüt verme olarak belirlenmiştir.

14 Sınıf Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar 3 Çağdaş eğitim ve öğretim ilkelerine göre görev yapan bir öğretmen, sadece ders veren, ders anlatan, sınav yapan ve not veren biri değildir. Aynı zamanda bir organizatör, bir yönetici, bir rehber, bir izleyici ve bir değerlendiricidir. Öğretmen, öğrencilerinin davranışları üzerinde çalışır. Eğittiği her öğrencisinin önceden belirlenmiş amaçlara ulaşmasına yardım eder ve onların istenilen davranışlara sahip birer kişi olmasını sağlar. Öğrenim için elverişli bir ortam hazırlanmadıkça, öğrenmenin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi söz konusu olamaz. Öğrenme ortamı sınıfın içi ve dışı ile bir bütündür. Bu nedenle öğretmen, öğrenme ortamını hazırlarken yalnız sınıf içini değil, sınıf dışı etkileri de dikkate almak zorundadır. Öğrenme ortamını hazırlamada, hem öğrenme için gerekli çevreyi hem de psikolojik koşulları iyi düzenlemek gerekir. Çevre koşulları okul, sınıf, okul çevresi ve eğitim araç ve gereçlerini; psikolojik koşullar ise öğrenme için hazırlanacak duygusal ve toplumsal ortamı, sınıf yönetimini ve disiplini kapsamaktadır. Yaşanan hızlı toplumsal değişmeler, bilginin yaygınlaşması ve öğretmenin bilgi otoritesi rolünün zayıflaması, aile yapısındaki değişmeler ve öğretmenlerin disiplin sorunlarıyla nasıl baş edecekleri konusunda yeterli bilgiye sahip olmamaları gibi nedenlerden dolayı sınıf yönetimi ve disiplini, güncelliğini ve önemini korumaya devam etmektedir. SINIF YÖNETİMİ Sınıf yönetimi, öğrencilerin öğrenmelerine yardımcı olan düzenli ve güvenli bir sınıf ortamının oluşturulmasını ifade eder. Sınıf yönetimi, etkili bir öğretim ve öğrenmeye ilişkin stratejilerin geliştirilmesini ve uygulanmasını konu alır. Sınıf yönetimde amaç, öğrencilerin öğrenme motivasyonunu geliştirecek olumlu, düzenli ve güvenli bir sınıf ortamı oluşturmak ve sürdürmektir. Ayrıca, sınıf yönetimi sürecinde öğrencilerin sorumluluğunu geliştirmek ve onlara davranışlarını nasıl düzenleyeceklerini öğretmek de amaçlanır. Etkili bir sınıf yönetiminde öğrenci davranışı güç, baskı ya da zorlama ile değil, öğrencilerin katılımı ve istekliliği sağlanarak onlara kendi öğrenme ortamlarını oluşturmayı ve kontrol etmeyi öğreterek düzenlenir. Böylece, sınıf yönetimi sürecinde öğrencilerin sorumluluk almaları ve öğrenmeyi öğrenmeleri önemli bir beceri olarak görülür.

15 4 Sınıf Yönetimi Sınıf yönetimi, eğitim yönetiminin ilk ve temel basamağıdır. Sınıf yönetimi, eğitim yönetiminin ilk ve temel basamağıdır. Sınıf, öğrencilerle öğretmenin buluştukları bir yerdir. Eğitimin amacı olan öğrenci davranışının oluşması burada başlar. Eğitim için gerekli birincil kaynaklar olan öğrenci, öğretmen, program ve diğer unsurlar sınıfın içindedir. Eğitim ve okul yönetiminin başarısı ve kalitesi büyük ölçüde sınıf yönetiminin başarı ve kalitesine bağlıdır. Sınıf yönetiminin doğru anlaşılması için sınıf kavramına açıklık kazandırmak gerekir. Sınıf ortak özelliklerinden dolayı bir araya getirilen öğrenci gruplarına, önceden belirlenmiş ortak davranışların kazandırılması için öğretimin yapıldığı dersliktir. Sınıf denilince derslik kadar, derslikte yer alan araç ve gereçlerle öğretmen ve öğrenci de anlaşılmaktadır. Sınıf yönetimi başlangıçta öğretmenin otoritesinin sınıfta hakim kılınması anlamında kullanılmaktaydı ve disipline dayanan bir anlayış hakimdi. Bu anlayışa göre öğretmen ve öğrenci ilişkilerinde aşırı bir kuralcılık vardır. Öğrencinin katılımına pek yer verilmez. Öğretim etkinliklerinde öğretmen aktif, öğrenci pasif durumdadır. Öğretmen oldukça otoriter ve kuralcıdır. Bu yaklaşım daha çok öğretmenin otorite olarak algılandığı geleneksel toplumlarda söz konusudur. Günümüzde, sınıf yönetimi daha çok, öğrenmeyi sağlayıcı bir sınıf ortamının sağlanmasıyla açıklanmaktadır. Diğer bir anlatımla, sınıfta öğrenme için olumlu bir havanın sağlanması, öğretmenin alan bilgisine çok iyi hakim olması ve genel kültür ile öğretmenlik meslek formasyonu kazanmasıyla sağlanabileceği belirtilmektedir. Bu yaklaşım öğrencinin duygusal, zihinsel ve bedensel gelişimine uygun bir modeldir. Burada, eğitim ve öğretim etkinliklerinin merkezinde öğrenci yer alır. Sınıfta uyulması gereken kurallar, öğretim yöntemleri, dersin amacı gibi etkinlikler öğrencilerle tartışılır. Geleneksel anlayışta sınıf yönetimi öğretmen merkezlidir. Böyle bir anlayış, sınıf içi yaşantılarda ve öğretim etkinliklerinde öğretmenin aktif olması, öğrencinin ise pasif bir konumda kendine verilenleri alması düşüncesini yansıtır. Geleneksel sınıf yönetimi anlayışı tepkisel bir yaklaşım içerir, sorunlar ortaya çıkınca müdahale edilir, sınıf içi kurallar katıdır ve öğretim sürecinde öğrencinin katılımı yetersizdir. Çağdaş sınıf yönetimi ise, katılımcı ve esnek bir özellik gösterir. Çağdaş sınıf yönetimi modeli, öğrencinin duygusal, düşünsel ve zihinsel gelişimine uygun olarak insancıl bir anlayışı temsil eder. Çağdaş yaklaşımda,