in d ekil Sayı 45 EYLÜL Farklı Bir Metin Düzenleyici: VİM Linux üzerinde kullanabileceğimiz birçok metin Özgür Yazılım Tehdidi 30

Transkript

1

2 iç er in d ekil Yıl: 3 Ö n e 34 Sayı 45 EYLÜL Ç ı k a n l a r Ubuntu ile Gelen Değişiklikler Ubuntu en popüler Linux dağıtımlarından biri.bu yazımızda 'daki en iyi değişiklikleri Farklı Bir Metin Düzenleyici: VİM Linux üzerinde kullanabileceğimiz birçok metin 21 düzenleyici bulunmaktadır. Bunların en meşhur iki tanesi Vi ve Emacs tır. inceleyeceğiz. web: sudo.ubuntu-tr.net e-posta: sudo@ubuntu-tr.net Özgür Yazılım Tehdidi 30 Özgür yazılım aslında bir düşünce akımıdır, bir yöntemdir ve değişimin kapısıdır. Bunu yazımızın devamında daha açmaya çalışacağız. 14 Iptables Iptables çok kuvvetlidir, detaylı anlatımı tabii ki bu yazıya sığmayacaktır, fakat buradan yola çıkarak ilerideki kullanım tecrübelerinizle emin olun birçok ücretli ürünün yaptığından daha fazlasını yapabileceğini göreceksiniz. Diğer Başlıklar Ubuntu -tr Haberler 3 Ubuntu / Üzerinde Unutulan Kullanıcı Şifresini Sıfırlamak 7 Linux Virüsleri ile Tanışın 1 0 Glade 1 7 (UTM) Firewall - Birleştirilmiş Tehdit Yönetim Sistemleri-2 26 SEO Eklentileri-4 37 Unsettings : Unity ile İlgili Tüm Ayarları Tek Merkezden Yapın! 40 En Güzel Masaüstü Yarışması 45 Ubuntu- tr Karikatür Köşesi 48 E d i t ö r d e n 12.10'u Beklerken... Değişim, hayatımızın bir parçasıdır. Ubuntu için de işler pek farklı değil. O da sürekli bir değişimin içinde. Kullandığımız her sürümde karşımıza çıkan güncellemeler bunun en göz önünde örneği. Ancak en büyük değişiklikler bildiğiniz gibi altı ay arayla duyurulan sürümlerde gerçekleşiyor. 18 Ekim'de yeni sürüm Quantal Quetzal ile tanışacağız. Ubuntu, yine değişerek gelecek karşımıza. Ama biz Ubuntu kullanıcıları buna zaten alışığız. Zira Linux kullanıcılarının en belirgin özelliklerinden biri olarak karşımıza çıkar değişime açık olmaları. 18 Ekim'e kadar keyifli okumalar... Biliyoruz ki o tarihten sonra Quantal'la haşırneşirolma sürecibaşlayacak, anlıyoruz. Ceren ÇALICI enses/by-nc-sa/3.0/ Dergi Ekibi: Aysel AKSU Deniz ÖZİBRİŞİM Ceren ÇALICI Semetey COŞKUN Çağrı EMER Elif SUNĞUR Tasarım Ekibi: Elif SUNĞUR Ahmet YATĞIN Mehmet Nuri ÖZTÜRK Kullanılan Programlar Scribus Gimp Inkscape

3

4 U b u n t u - t r Ubuntu 'un boyutu, önceki sürümlerden farklı olarak 800 MB'ye yükselmiş durumda. Bu durumda, şimdiye kadarki bütün sürümlerde varlığını koruyan Canlı CD'nin artık tarihe karıştığı bir gerçek. Haber, Canonical'den Kate Stewart2tan geldi. Ubuntu E-posta Listesi'nde yer alan ifade şu şekilde: Ubuntu, artık geleneksel CD boyutunu terk ediyor. Yeni sürümde boyut, 800 MB 'ye ulaşmış durumda. Ubuntu için USB ya da DVD gibi medyalar kullanılabilecek. Ubuntu Sunucu ise bu durumdan etkilenmeyecek 'daki bu sıralayabiliriz: büyümenin nedenlerini şöyle 1 ) Disk üzerindeki 1 00 MB'lik bir boşluk geliştiricilere nefes alma imkânı tanıyor. Şöyle ki uygulamalar, paketler, bağımlılıklar durmadan geliştirilmekte. Bu da boyuttaki değişimi beraberinde getiriyor. Şimdiye kadar mümkün olduğu kadar tutumlu davranıldığı hâlde Ubuntu Beta, 745 MB'ye ulaşmış durumda. 2) Geliştiricilerin sağlamlaştırma çalışmaları da Canlı CD'nin sonunu getiren etkenlerden. Yapılan düzeltmeler, kontroller, böcek testleri ve incelemeler Canlı CD'nin sonunu getirdi diyebiliriz. Şimdiye kadarki sürümlerin boyutlarını şöyle bir karşılaştırmak istersiniz belki diye: Ubuntu Beta 1 745MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu MB Ubuntu M GIMP Yayınlandı GIMP, küçük böcek düzeltmelerinin yer aldığı sürümünü yayınladı. Bu sürümde yapılan düzeltmeleri sıralayalım: * Kanvası yeniden düzenleme özelliği eklendi. * Varsayılan JPEG yükle/kaydet özellikleri şimdi hatırlanacak. * Yapıştırılan ya da sürüklenen parçaların konumlarında değişiklik yapma özelliği eklendi. * Görüntünün pencere başlığına kaydet/ihraç et seçenekleri eklendi. Bütün değişiklikleri görmek için: git.gnome.org..news?h=gimp-2-8 Firefox 1 5 Yayınlandı Ubuntu'nun varsayılan tarayıcısı olan Firefox'un son sürümü yayınlandı. Birçok iyileştirmenin yapıldığı Firefox 1 5'te ilk etapta gözle görülen bir değişiklik söz konusu değil. Bu sürümde grafiksel değişikliklerden ziyade performansa ve verimliliğe yönelen Mozilla, tarayıcıda birçok iyileştirme yapmış. En bariz fark edilen özelliği tarayıcının açılış hızı olduğu söylenebilir. Firefox 1 5, önceki sürümlere göre hızlanmış vaziyette. Bir de güncelleştirme özelliğinde bir değişiklik yapılmış. Artık Firefox, gelen güncellemeleri arka planda yükleyip tarayıcıyı bir sonraki açışınızda da değişiklikleri uygulayacak. Firefox 1 5'teki bir diğer özellik de işlemcideki yükün azaltılmış olması. Bu yük grafik kartına aktarılmış. Bu sayede de fotoğraf yüklemede performans artışı sağlanmış. Bilgisayarınızda Ubuntu yüklü olduğuna göre Firefox'unuz kendi kendini yeni sürüme yükseletecektir. Eğer daha fazlasını isterseniz: Artık Ubuntu Canlı CD Yok! H a b e r 4

5 U b u n t u - t r Ubuntu Gnome Remix'in İlk Alfa Sürümü Yayımlandı Ubuntu Ubuntu sürümleri için ilk ara güncelleme sürümü olan yayımlandı sürümünün yayımlanmasından bu yana yükseltilen paketleri/uygulamaları ve güvenlik güncellemelerini içeren bu sürüm, tüm Ubuntu yansılarından indirilebilir durumda serisi için ara sürümler 'e kadar gidecek. Yani bundan sonra üç ara güncelleme sürümü daha yayımlanacak. Gimp Magazine'in İlk Sayısı Yayımlandı Artık Gimp için hazırlanan bir dergi var! Jorden, Rod, Dave, Oma, Rolf, Sandra ve Steve isimli topluluk üyelerinden oluşan ekip, 5 Eylül'de ilk sayılarını yayımladılar. Amaçlarını Gimp ve özgür yazılımla ilintili uygulamaları, Gimp ile yapılan özgün çalışmaları tanıtmak olarak açıklayan takım, böylelikle ilk sayılarını yayımlamış oldu. İlk sayıdan öne çıkan bazı yazılar şu şekilde sıralanmakta: * Gimp ve UFRAW ile binlerce resim işleyen bir fotoğrafçının hikâyesi * Topluluğa ait tasarım ve fotoğraf galerileri * Gimp'e ait yararlı kaynaklar * Gimp 2.8 incelemesi * 35 yıllık bir fotoğrafçı ile fotoğraf üzerine bir söyleşi * Uzman bir Gimp kullanıcısından ders Derginin ilk sayısına şu adresten ulaşarak isterseniz okuyabilir, dilerseniz PDF olarak indirebilirsiniz: Bilmeyenleriniz için bir özet geçelim. Bir süredir Ubuntu'nun sadece Gnome Shell kabuğunu barındıran ve bazı ek uygulamalardan arındırılmış bir sürümü için çalışmalar yapılıyordu. Kısa bir süre öncesine kadar gayrıresmi olarak devam eden bu çalışma bir süre önce resmileşti. Ubuntu'nun sürümü ile beraber bizlere sadece Gnome Shell ve Gnome odaklı uygulamalar içeren bir dağıtım da sunulacak. İsim konusunda bir süredir bocalayan bu sürüm son olarak Ubuntu Gnome Remix ismini aldı. İlk alfa sürümünü yayımlayan dağıtımda temel olarak şunlar bulunuyor: * Kurulu olarak gelen Gnome Shell ve Gnome Klasik * GNOME 3.6 beta * Tarayıcı olarak Epiphany * Ofis uygulamaları olarak Abiword ve Gnumeric * Eposta istemcisi olarak Evolution * Giriş yöneticisi olarak GDM 'da Nautilus'un Eski Sürümü Yer Alacak Gnome, Nautilus 3.5.x sürümündeki birçok özellik kaldırdı ki bunların içinde kenar çubuğundaki ağaç görünümü, durum çubuğunu gösterme seçeneği gibi popüler özellikler de vardı. Ama geliştiriciler, eski sürümün daha kullanışlı ve işlevsel olduğuna kanaat getirerek Ubuntu Quantal Quetzal için Nautilus 3.4.2'nin kullanılmasına karar verdi. Bu sürüm hakkındaki gelişmeleri takip etmek için s/1 21 0Alpha bağlantısını, alfa sürümü indirmek ve denemek için s/1210alpha#download_the_alpha bağlantısını kullanabilirsiniz. Bu kararı alan sadece Ubuntu değil. Linux Mint de kullanıcıları için Nautilus 3.4 sürümünün daha kullanışlı olacağına karar vermiş durumda. Ubuntu Yayımlandı H a b e r 5

6 U b u n t u - t r MSI Hızına Hız Katıyor Big Bang olarak isimlendirdiği anakart ailesine yeni bir üye katan MSI, daha çok hızı ve daha iyi performansı hedeflemekte. Big Bang ZPower ismini verdiği yeni anakartında Lvy Bridge ve Sandy Bridge'ye odaklanan üretici firma, Intel Z77 çipsetini kullanıyor. Şirketin son yıllarda piyasaya sürmüş olduğu kartlardan tasarımsal açıdan çok farkı olmayan bu yeni ürün, kendini farklı kılan çok sayıda özelliğe de sahip. Optik Disk Sürücüleri Tarih Oluyor MSI ın Ödüllü Bilgi Yarışması Başladı Hepimiz kullanmışızdır CD ya da DVD. En büyük rağbeti 2000'li yıllarda gören optik sürücüler, şimdilerde tarihe karışıyor. Sürekli hızına hız katan MSI, ödüllü bilgi yarışmasına davet ediyor sizleri. Bu yarışma ile hem MSI nın ürünleri hakkındaki küçük bilgilerinizi kullanarak ödüller kazanabileceksiniz hem de MSI Master Overclocking Arena yarışmasının finalistlerini belirleyeceksiniz. Yarışmaya aşağıdaki sayfadan katılabilirsiniz: yılında çokça kullanılırdı optik disk okuyucular. Çünkü flash bellek dediğimiz daha hızlı ve kullanışlı donanım birimleri henüz piyasaya hakim değildi. Şimdilerde ise USB teknolojisi sadece depolama birimi olarak değil, üstüne üstlük bağlantı birimi olarak da görev alıyor sistemlerimizde yılında üretilen dizüstü bilgisayarlarda yavaş yavaş optik sürücü kaldırılmaya başlanmıştı. Sony de yılında üreteceği dizüstü bilgisayarlarında optik disk bulundurmama kararı aldı. Bu demek oluyor ki artık Sony dizüstü bilgisayarlarda CD, VCD ya da DVD'yi dahili olarak çalıştıramayacağız. Eğer illa ki kullanmak isterseniz harici optik sürücüsü kullanmanız gerekecek. Geçtiğimiz Haziran ayında merkezi Tayvan da olan önde gelen donanım üreticilerinden MSI, hız serisinin devamını getirdi. Standart anakartların aksine, PCI Express x1 6 slotlarının yanı sıra üç tane PCI Express x1 slotunu da bulunduruyor bünyesinde. 22 Ağustos tarihinde Computex fuarında yeni ürününü tanıtan MSI bir de hız tutkunlarına, hızı kendisine amaç edinmiş kullanıcılara müjde veriyor: MSI ın Ödüllü Bilgi Yarışması Başladı! H a b e r 6

7

8 Ubuntu / Üzerinde Unutulan Kullanıcı Şifresini Sıfırlamak seçimini yaparak devam edin. Çok sıkça karşılaşılan bir durum olmasa da zaman zaman şifrelerimizi unutabiliyoruz. İşte bu gibi durumlarda şifremizi bulmak için zamanımızı harcamak yerine sadece Ubuntu Kurtama Kipi'ni kullanmak yeterlidir. Diğer bir ifadeyle, Windows' un aksine, Ubuntu kullanıcılarının şifre sıfırlama işlemi çok da zor değildir. [NASIL] sorusunun cevabını bulmak için aşağıdaki kısa anlatımı takip edin: Anlatım içeriği ve hedefimiz: Ubuntu / sisteminizde unutulan şifreyi sıfırlamak İşlerinize kesintisiz olarak kaldığınız yerden devam etmek! Ubuntu için, Advanced Options For Ubuntu ve ardından güncel çekirdek satırını 1- Alsaequal: Uçbirimden çalışan bir ekolayzır. al.html 2- Axel: wget yerine kullanılabilinecek, birden fazla yansıda indirme yapabilen bir indirme hızlandırıcısı. Örnek : Ubuntu, Linux generic (kurtarma kipi) seçimini yaparak devam edin. Karşımıza gelen Geri Yükleme Seçkesi ekranında, root, yetkili kullanıcı, komut satırına gir seçimini yaparak ENTER tuşuna basıyoruz ve devam ediyoruz. Başlamak için, kapalı hâldeki bilgisayarımızın güç düğmesine basarak açıyoruz ve klavyeden Shift tuşuna basılı tutuyoruz. Karşımıza Grub Seçkesi yani Ubuntu önyükleyici seçkesi gelecektir. Ubuntu için, güncel çekirdek satırını Örnek : Ubuntu, Linux generic-pae (kurtarma kipi) decent Bu yazımızda, Ubuntu ve Ubuntu sürümlerinde unutulan kullanıcı şifrelerini nasıl sıfırlayabileceğimizi konu edindik.! su d su d o -d e rg i : ~$ 8

9 Ubuntu / Üzerinde Unutulan Kullanıcı Şifresini Sıfırlamak Ardından kök dizini aşağıdaki komut ile tekrar bağlıyoruz: 3- bs: Komut satırından oynanabilen gemi batırma oyunu cmatrix: Uçbirimden çalışan Matrix'le özdeşleşmiş kayan yazı animasyonunu canlandıran bir uygulama. decent mount - rw - o remount /! su d su d o -d e rg i : ~$ passwd kullanici_ismi Sistemi yeniden başlattıktan sonra ve yeni şifrenizle sisteminizi kullanmaya başlayabilirsiniz. Hepsi bu kadar.. Son olarak da kullanıcı şifresini yeniden oluşturup bitiriyoruz: 9

10

11 Çıkış Tarihi: 2003 Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Linux Alaeda virüsü; çalışan bir sistemde, geçerli dizindeki ELF biçimli dosyalara hasar veren, yerleşik olmayan bir virüs çeşididir (ELF; yaygın kullanılan Linux dosya türevlerinden biridir. 32 bit, yanısıra 64 bit işletim sistemini de desteklemektedir.). Enjekte edilen dosyanın metin bölümüne eklenecek zararlı kod, asgari büyüklükte oluşur ve dosyaya hasar vermeye başlar. Alaeda virüsünden kurtulmak için virüs enjekte olmuş ELF dosya türevinin orijinal hâlini olmayan bir ELF virüsü olarak tarihe geçmiştir. 2. BADBUNNY (Perl.Badbunny) 4. VIT VIRUS (Virus.Linux.Vit.4096) Çıkış Tarihi: 2007 Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platforum: Linux, Windows Çıkış Tarihi: Risk Seviyesi: Linux kullanıcıları için düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Linux, Unix, Windows ve MSDOS Badbunny, açık kaynak kodlu Open Office aracını özellikle hedefleyen ilk solucan türevi olarak bilinmektedir. Bulaştığı sistemde, bir ormanda bulunan kadın ile tavşan kılığında bir adamın pornografik resmi görüntülenmektedir. Symantec Güvenlik Danışmanlarının açıklamasına göre yeni solucan, kaynağı bilinmeyen Open Office dokümanları ile yayılmaya başladı. Solucan aynı zamanda Windows, Linux, Mac OS X sistemlerine de etki edebiliyor. Bu yüzden bilinmeyen kaynaklardan Open Office belgesi alırken dikkatli olunmalıdır. Vit virüsü, yerleşik belleği olmayan parazitik çapraz platform virüslerden biridir. Dahili ELF biçimine sahip olan virüs, Linux işletim sistemi altında çoğalır ve Linux'un çalıştırılabilir dosyalarına hasar verir. Aynı zamanda bu virüs Linux.Bliss adı verilen virüsten sonra Linux işletim sistemi için bilinen ikinci virüs olma özelliğini de taşımaktadır. Virüs, Linux'un sıkı güvenlik denetimleri sebebi ile sadece yazılabilir dosyalara ve dizinlere bulaşması ile bilinir. Geçerli kullanıcı adı ve parola ile erişim sağlarsa virüs tüm dizin ve dosyalara da etki edebilir. Ortalama bir Linux kullanıcısı için virüs -Root hakları olmaksızınminimum risk seviyesine sahiptir. 3. OSFX.8759 Çıkış Tarihi: 2002 Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Unix Linux.OSF.8759 virüsü Linux sistemleri üzerinde "backdoor" (arka kapı) görevi görebilen ve ELF yapılarını bozan bir virüstür. Çalıştırıldıktan itibaren mevcut tüm dosyalara bulaşır. Linux sistemlerinin kullanıcı ayrıcalıkları sayesinde pratikte yıkıcı olan virüs kolayca sistemimizden sınır dışı edilebilir. Her durumda en fazla 201 dosyaya bulaşabilen virüs, yıkıcı 5. STAOG Çıkış Tarihi: Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform:LinuxStaog, Linux sistemler üzerinde çalışanlar için özel olarak geliştirilen ilk virüs türevidir. Virüs o yıllarda Linux çekirdeğindeki, hafızada kalıcı izin açığı istismar edilerek işletilmiştir. Bellekte yerleşik durumda iken çalıştırılabilir ikili dosyaları etkileyen 1. ALAEDA (Virus.Linux.Alaeda) yüklemeniz yeterli olacaktır. Linux'un tabiri caizse virüssüz bir işletim sistemi olduğu yıllardır dillere pelesenk olmuş bir yargıdır. Birçok Linux kullanıcısı bu yazıyı okurken bir sürpriz yaşayabilir; çünkü Linux işletim sistemlerinde de virüsler mevcuttur. Gerçi, birçok muadili işletim sistemine nazaran Linux dağıtımlarında daha az virüs türevine rastlarsınız. Bunu, bazıları Linux işletim sistemi dağıtımlarının popülaritesine bağlar, bazıları ise güvenli olmasına. Biz konumuza dönelim. Bu yazımızda sizleri Linux tarihinde bugüne kadar tespit edilen bazı popüler Linux virüsleriyle tanıştıracağız. Sizler için bugüne kadar tanınmış bir Linux Virüs Listesi derledik. Şimdi onların yarattığı risk seviyesini ve etkilerini inceleyelim. Barış CAN Linux Virüsleri ile Tanışın 11

12 Bliss, Linux sistemlere bulaşması ile bilinen ilk bilgisayar virüsü olma özelliğini taşımaktadır. Virüsün, Linux sistemlere virüs girmez, diyenlere karşın gireceğini kanıtlamak için yazıldığı düşünülmektedir. Bliss virüsü yazıldığı zamanda bir popülarite elde etmemiştir; çünkü sisteme herhangi bir zarar vermemektedir. Sadece Linux'a virüs girebileceğinin bir kanıtı olarak gösterilmiştir. Virüsün sınıflandırılmasının tartışmalı olması ile birlikte, genellikle solucan veya trojan olarak kabul edilmiştir. 7. Virus.Linux.Winter.341 Çıkış Tarihi: 2000 Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Linux Bu virüs, yerleşik belleği olmayan parazitik olarak bilinen zararsız bir Linux virüsüdür. Yaklaşık 341 bayt olan virüsün boyutu dahi bir virüs olabilmek için çok çok düşüktür. 8. Zipworm Çıkış Tarihi: 2001 Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Linux Zip arşivlerini etkileyen zararsız virüs türevi olan Zipworm etkinleştirildiğinde geçerli dizinde bulunan tüm zip dosyalarını kopyalamakta ve dosyaların ismini aşağıdaki beş olası isimden biriyle değiştirmektedir: > Linux'un berbat olmasındaki on neden! > Neden Windows Linux'tan daha mükemmeldir?! > Linux, senin için? ASLA! > Linux virüse karşı korumalı mı? HAYIR! > zipworm! Virüs ayrıca, elf zip worm vecna şeklinde bir telif hakkı metni de içermektedir. 9. SATYR (Virus.Linux.Satyr.a) Çıkış Tarihi: 2001 Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Linux Satyr, yerleşik belleği olmayan parazitik olarak bilinen zararsız Linux virüsüdür. İşlevi sistemdeki ELF dosyalarını hedefleyerek bozmaktır. Ramen, Red Hat Linux 6.2 ve 7.0 varsayılan kurulumları çalıştıran sistemleri etkiler. Bilgisayar ağı aracılığı ile yayılır ve karmaşık bir solucan/virüs olduğu bilinir. Üç açığı istismar ederek yayılan virüs (bkz; wu-ftpd, rpc.statd and lpd services), sisteme "brute force" tekniği ile sızmaya çalışır. Sızdıktan sonra web sunucusu dahilinde tüm sistemin index.html dosyalarını aşağıdaki metin ile değiştirir KOOBFACE Çıkış Tarihi: Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Linux, Windows, Mac Koobface virüsü yılında türemiş yeni nesil virüslerden biridir. Sosyal ağ siteleri ve belli platformlar aracılığı ile yayılan virüsün hedefi, bilgisayarınıza sızdıktan sonra sosyal ağ bilgilerinizi ele geçirip tüm arkadaşlarınıza ya da takipçilerinizevirüslü mesajlar göndermektir. Çıkış Tarihi: 1 997, Şubat Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Linux 1 0. RAMEN VIRUS (Ramen Worm) Çıkış Tarihi: 2001 Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Linux (Redhat) virüsün işlevselliği, açık duyurulduktan hemen sonra yazılım güncellemesi ile giderilmiş ve açık kapatılmıştır. Virüs o yıllarda Avusturalya'nın bilinen hacker grubu VLAD tarafından yazılmıştır. 6. BLISS Barış CAN Linux Virüsleri ile Tanışın 12

13 Linux Virüsleri ile Tanışın 1 3. RIKE Çıkış tarihi: 2003 Risk seviyesi: Düşük Hasar seviyesi: Düşük Platform: Linux Rike, Assembler programlama dilinde yazılmış, baytlık neredeyse zararsız parazit virüsüdür. Dosyalar ile çalışırken düşük seviyeli Linux işlevleri kullanır. Herhangi bir dosyaya nüfuz ederken, SHT_PROGBITS ile bölümleri tarar. Son bölümün boyutunu artırdıktan sonra kendini boş alana yazar. Linux gibi açık kaynak kodlu işletim sistemlerinde ELF dosyası formatı, virüs riskini artırabilir. Sonuç olarak, Linux için virüsler, var olmayan varlıklar değildir. Her işletim sisteminde olduğu gibi Linux işletim sistemi dağıtımlarında da virüsler ile karşılaşabilirsiniz. Fakat, bu virüslerin oluşturduğu risklerin çoğu düşüktür ve ihmal edilebilir. Kısa sürede açık zaten gerekli güncellemelerle giderilir. Tabii, virüsler sadece Linux içindeki zaafiyetler ile Kaiten, Linux sistemlerde "backdoor" (arka kapı) açılmasını sağlayan bir Truva atı virüs türevidir. değil, sizin kişisel güvenliğinizi ihmal ettiğiniz vakit, sisteminize kişisel güvenliğiniz üzerinden sızarak da girebilir. Kısacası, Linux'un virüs geçirmez olmasının nedeni, virüslerin oluşturdukları riskin çok düşük seviyede olmasıdır. Pek tabii Linux'un popülaritesi arttıkça, bilgisayar korsanları da bu sistemde açık aramaya ağırlık vermektedir. Bu yüzden her ihtimale karşı bir anti-virüs ya da güvenlik duvarının yüklü olması şarttır. Çıkış Tarihi: 2006 Risk Seviyesi: Düşük Hasar Seviyesi: Düşük Platform: Linux Barış CAN 1 2. KAITEN 13

14

15 Özgür Yazılım Tehdidi geliştirdiğiniz ürünü bir başka kişi, grup geliştirip yine kullanıma sunabilir ve desteğini verebilir. Ortaya çıkan her ürün ilk önce kamunundur. Özgür yazılım kendi çerçevesinde özgürlükleri koruma iddiasındadır. Peki nasıl bir özgürlükten bahsediyoruz? Özgür Yazılım - Özgür Olmayan Yazılım Özgür yazılıma göre özgür olmayan yazılım, kullanımda sınırlı (belli adette kurulan), paylaşma imkânı vermeyen, değiştirme dolayısıyla geliştirme imkânı olmayan bir yazılım türüdür. Ya da bu sınıfa giren yazılım grubudur, diyebiliriz. Özgür yazılım ise paylaşılması ve kullanılması ile ilgili konularda kullanıcıyı serbest bırakan, yani dağıtım sınırı olmayan, geliştirmeye açık yazılım türüdür. Şöyle ki siz özgür yazılımın kaynak koduna ulaşabilirsiniz. Değişiklik yapma ya da ihtiyaca göre uyarlama imkânınız vardır. Bu imkan sayesinde bir özgür yazılım, herhangi biri veya grup tarafından mevcut bir ihtiyaç için daha kaliteli ve kullanılabilir bir çözüm hâline getirilebilir. Hatta tamamen uyarlanır, özelleştirilebilir. Dahası kendi ürününüzü geliştirebilir, uygun lisans koşullarıyla sunabilir ve kendi ürününüzün desteğini verebilirsiniz. Sizin bu Aslında illa bir uyarlama veya değiştirme yapmak şart değildir. Bir özgür yazılımı bir ihtiyaç için çözümün bir parçası yapmak ve kullanımını sağlamak hem serbesttir hem de yaygınlaşması için etkili yöntemlerdendir. Buraya kadar özgür yazılımın tanımını yapmaya çalışırken karakteristik özelliğine de değinmiş olduk. Önemli olan, özgür yazılımı önemli yapan çalışma modeli veya yöntemleri değil, bu karakteristik özelliğidir. Özgür yazılım kabul edilir bir yöntem veya çözümdür. Özgür yazılımın tehdit olma tarafı yazılımın meta olması ile ilgilidir. Yazılımın Doğuşu ve Metalaşması Özgür yazılım için dağıtabilen, paylaşılabilen hatta gelişimi serbest olan bir yazılım türüdür, tabii ki diyebiliriz. Defalarca da demişizdir. Özgür yazılım aslında bir düşünce akımıdır, bir yöntemdir ve değişimin kapısıdır. Bunu yazımızın devamında daha açmaya çalışacağız. Erkan ESMER Özgür Yazılım Tanımı Yazılım önce donanımın bir parçası, tamamlayıcısı gibi doğmuş kullanılmıştır. Daha sonra bilgisayarların iş dünyasında kullanımının artması, yazılımın önemini artırarak onu sadece donanımın tamamlayıcısı olmak yerine yeni hizmetler sunması, ihtiyaçlara çözüm ve araç olması yönünde değişime zorlamış ve böylece yazılım piyasası doğmuştur. Daha sonraki süreçte ise yazılım, genel bir çözümü, detay bir çözümü ve gelişiminin devamıyla kişisel bir çözümü de sunan bir sektör olmuştur. Yazılım sektörü gelişimini iş dünyasının taleplerine borçludur. diyebiliriz. İş dünyasının gelişimi, bilgiyi toplama, sınıflandırma, muhafaza etme ve bilgi birikimini yorumlama ihtiyacını günümüze kadar getirmiştir. İşte bu gelişim, yazılımda ihtiyaca yönelik çözümler üretme gereksinimini doğurmuştur. Üretilen, aslında bir sonuç olan, ürün olan, fikir olmayan yazılım çözümleri, üreticisi için bir sahiplik hakkı doğurmuştur. Çünkü o yazılımı üreten bir üretici, bir girişim vardır. Dolayısıyla sahibi ve sahibinin kuralları olacaktır. Sonuç itibarıyla yazılım ürünü ticari bir meta olmuştur. Bu metayı kullananların muhatabı meta değil, metanın sahibidir. Sahip, kullanıma ve paylaşıma belli kurallar getirerek söz sahibi olmuştur. İş dünyasında da yazılım çözümlerini satın alarak ihtiyacı giderme rekabeti doğmuş, bu rekabet ihtiyaç için satın alma zorunluluğu getirmiş ve metanın sahibi tekelleşmeye başlamıştır. -tekelleşmiştiriş dünyası, ülkenin yeteneklerinde belirleyici olmalıdır; fakat bu belirleyicilik rolü tekelleşme sürecine gitmemeli ve kontrol edilmelir. Süreci domine eden sınıf ticari olmamalıdır. Burada belirleyici rolü oynayan kesimin ticari kaygısı olursa tekelleşme kaçınılmaz olur. Günümüze kadar gelinen süreçte bu durum, düşünülerek tasarlanmamış veya kontrol edilememiş olabilir. Yazımızın konusu, bu ve bunun nedenleri değildir. Belirtmeye ve altını çizmeye çalıştığımız, günümüz itibarıyla bunun değişmesi gerektiğidir. Çünkü gelişimin artık daha hızlı olması, bunun için de paylaşımın olması gerekmektedir. Paylaşım esaslı olan, paylaşarak büyüyebilen ve gelişen, hizmetin belirleyici olduğu özgür yazılım; düzeni, metanın ve sahibinin kutsallığı üzerine kurulu, destekten ve hizmetten önce satışın 15

16 Özgür Yazılım Tehdidi Artık bize yeni bir zihin, yeni bir açılım gerekmektedir. Ülke, üretmek ve geliştirmek zorundadır. İthal çözümlerin ömrü orta vadeye kadar, bağımlılığı ise uzun vadelidir. Bu bağlamda özellikle yazılım belli bir girişimin ürünü olmamalı ve değişimi, katkıyı kabul etmelidir. Bu, onun gereksinimi olmalıdır. Yazılımın gelişimi bu kabule bağlıdır. Yazılım, bir girişimin ürünü, sahipli, meta veya özel mülk olduğu sürece hem kullanım alanı bakımından hem de gidereceği ihtiyaç bakımından güdük, sınırlı kalacak, gelişime de açık olmayarak ya yavaş gelişecek ya da gelişemeyecektir. Oysaki her konuda gelişim göstermek, gelişimden öte bu gelişimi zamanında göstermek günümüzde çok önemlidir. Artık teknoloji çağından ziyade hız çağından bahsediliyor. İşte bu yüzden belli bir girişim ve grup günümüzün gerektirdiği gelişim hızını yakalayamayacaktır. Bunun için yeni yöntemler veya topyekün girişim ve katkı gerekir. Bu da ancak bu felsefe ile yetişen toplumlarda yapılabilir. Özgür yazılım, bir felsefe, bir ifade biçimidir. Tıpkı bu yazıda düşüncelerimizi ifade edebildiğimiz gibi. Yazılımın Meta Olmaktan Çıkma Zorunluluğu ve Katkı Gereksinimi 5- detox: Dosya ve dizin adlarını düzenlemeye yarayan bir uygulama. Boşluklar, virgül, yüzde işareti gibi işaretleri uygun bir karakterle değiştirir dict: Komut satırından çalışan bir sözlük. 7- hnb: Zamansıralı not defteri, ajanda vb. olarak kullanacağınız bir uygulama. "Faydalı olabilecek fikirlerin, çalışmaların ortaya çıkması ve desteklenmesini amaçlayarak, neler yapılmalı?" sorusunun mevzubahis olmasını umarak yazmaya çalıştık. Erkan ESMER ön plânda olduğu bir sistemi tehdit etmektedir. Ülkede ürünleri üreten, paylaşan, geliştiren gruplar, oluşumlar olmalı ve bugün ticari anlamda yaşanan rekabet, paylaşım ve geliştirmede yaşanmalıdır.! su d su d o -d e rg i : ~$ 16

17

18 Glade gtkbuilder.html GtkBuilder İşlevleri Glade ile oluşturulan basit bir pencere Python ile şu şekilde kullanılabilir: - add_from_string UI tanımını içeren karakter grubunu ayrıştırır. $ python >>> import gtk >>> builder = gtk.builder() # add_from_string özelliğini kullanabilmek için uygulamamız için bir # UI tanımı oluşturuyoruz. Glade ile tasarlanmış kullanıcı arayüzleri XML biçeminde kaydedilir ve GtkBuilder nesnesi GTK arayüzü olarak biçemin dinamikleşmesini sağlar. - add_objects_from_file UI tanımını içeren dosya içinden belirtilen gtk araçlarını ayrıştırır. GtkBuilder kullanarak Glade dosyalarını kullanan sayısız programlama dili vardır. Başta C olmak üzere C++, C#, Vala, Perl, Python, Java... - add_objects_from_string UI tanımını içeren karakter dizesi içinden belirtilen gtk araçlarını ayrıştırır. Glade, özgür bir lisanslanmıştır. yazılımdır ve GNU/GPL Gtk Builder? Glade tasarımcısıyla arayüzler oluşturmak şöyle bir kenarda dursun, peki ama bu dosyalar programda nasıl yer alır? Bunun için öncelikle dikkat etmemiz gereken GtkBuilder'dır. GtkBuilder, kaydedilen Glade.xml arayüz dosyalarının, programcı tarafından widget, window, dialog gibi gtk araçları olarak kullanılmasına imkân verir. ile - get_object Ayrıştırılmış dosya veya karakter dizesi içinden ismi tanımlanan gtk aracını verir. - get_objects Ayrıştırılmış dosya veya karakter dizesi içinde bulunan tüm gtk araçlarının bir liste olarak bilgisini verir. _connect_signals Adlandırılmış sinyallerin gtk aracının yeniden tanımlanmasına gerek duyulmadan uygulama tarafından erişilmesini sağlar. Başlıca GtkBuilder işlevleri bunlardır. Tüm diğer seçenekler için gerekli bilgiye şuradan ulaşabilisiniz: >>> buffer = """<interface>... <object class="gtkwindow" id="window1 ">... <property name="can_focus">false</property>... <property name="has_resize_grip">false</property>... <child>... <object class="gtkbutton" id="button1 ">... <property name="label" translatable="yes">button</property>... <property name="visible">true</property>... <property name="can_focus">true</property>... <property name="receives_default">true</property>... <property name="use_action_appearance">false</property>... </object>... </child>... </object>... </interface>""" - add_from_file UI tanımını içeren dosyayı ayrıştırır. Glade, Gnome Masaüstü ortamına, GTK+ araç kiti için hızlı ve kolay arayüzler sağlamak üzere geliştirlmiş bir RAD aracıdır. hitokiri Glade Nedir? ÖRNEKLER 18

19 Glade #Şimdi self haznesi üzerinden Builder aracını rahatlıkla kullanabiliriz. #Dosyamızı _add_from_file ile Builder'e ekleyelim. self.add_from_file("./boykilo.glade") # Hesap işlemleri için gerek duyduğumuz gtk araçlarını # uygulamamıza Builder üzerinden davet edelim. Öncelikle Glade'yi açalım. Bunun için Alt+F2'ye basıp "glade" yazıyoruz. İşte karşımızda: "Container" ana başlığı eklemek ile işe başladık. altından bir kutucuk Gtk araçlarımızı yerleştirdikten sonra şimdi gelelim sinyal yönetimine. Sinyalleri Glade üzerindeyken adlandırabilir ve daha sonrası için uygulamacığımızdan _connect_signals ile ayrrıştırarak gtk aracını yeniden tanımlamadan kullanabiliriz. Şimdi gelelim Glade'i kullanarak yapıcağımız örnek uygulamacığımıza. Bu bakımdan kamu yararını göz önünde tutarak şöyle boy-kilo indeksini hesaplayan bir uygulamacık tasarlayacağız. hitokiri >>> builder.add_from_string(buffer) >>> win = builder.get_object("window1 ") >>> win.connect("delete-event",gtk.main_quit) >>> win.show_all() Şimdi gelelim Python betiğimizin içeriğine. Öncelikle gtk kütüphanelerini yükleyelim 'ün ruhuna uygun olarak Glade, gtk3'ün yapılandırmalarıyla geliyor. Bu yüzden Python için gi deposu üzerinden gtk kütüphanelerini yüklemek sorun yaşamamamızı sağlayacaktır. #!/usr/bin/env python # -*- coding: utf-8 -*# vim: ts=4:sw=4 from gi.repository import Gtk as gtk #oran adlı bir sınıf oluşturalım ve init değer olarak Builder aracını tanımlıyalım: class oran(gtk.builder): def init (self): gtk.builder. init (self) self.label = self.get_object("label1 ") self.boy = self.get_object("scale1 ") self.kilo = self.get_object("scale2") #Şimdiyse adlandırdığımız sinyal isimlerine fonksiyonlarımızın hangileri #olduğu connect_signals ile belirtelim. self.connect_signals({ "tikla":self.islem, "kapat" : gtk.main_quit }) #Pencerimiz gösterilmeye hazır. self.get_object("window1 ").show_all() #Kabaca basit bir işlemle şimdi hesaplamaya geldi sıra. def islem(self,data): # Tanımladığımız gtk araçlarında gerekli boy ve kilo bilgisini # aldıktan sonra bilgilendirme hazır artık. boy = self.boy.get_value() kilo = self.kilo.get_value() x = boy * boy sonuc = float(kilo)/float(x) if sonuc > 25: while True: kilo -= 1.0 xx = float(kilo)/float(x) if xx <= 25: #Oluşturduğumuz UI tanımını Builder'e ekliyoruz. 19

20 Python ve C için örneklere ekten ulaşabilirsiniz.. gcc mixer.c -o mixer ` pkg-config --libs --cflags gtk+2.0` gcc mixer.c -o mixer ` pkg-config --libs --cflags gtk+3.0` komutları ile c için derleme işlemini gerçekleştirebilirsiniz. """Boy - Kilo oranınız <span foreground="# " > <b><big>%s</big></b></span>.. Sağlıklı kilo sınırınız olan <span foreground="# "><b><big>25</big></b></span> 'in altında..""" % ( int(sonuc) ) ) oran() gtk.main() ideal = kilo ver = self.kilo.get_value() - ideal break self.label.set_markup(\ """Boy - Kilo oranınız <span foreground="red" ><b><big>%s</big></b></span>.. Sağlıklı kilo sınırınız olan <span foreground="red" ><b><big>25</big></b></span>'i geçmiş durumda. Sağlıklı bir yaşam için olmanız gereken kilo<span foreground="red" ><b><big>%s</big></b></span>, Vermeniz gereken kilo ise yaklaşık <span foreground="red" ><b><big>%s</big></b></span> kadar..""" % ( str(sonuc)[0:4], int(ideal), int(ver) ) ) 8- htop: Sistem kaynakları kullanımını detaylıca gösteren ve kişiselleştirilebilen bir uygulama iftop: Ağ trafiğini izleyen bir uygulama myman: Uçbirimde çalışan Pac-Man oyunu. hitokiri Glade! su d su d o -d e rg i : ~$ 20

21

22 komutunu vermemiz yeterlidir. Vim i çalıştırmak için uçbirimde vim dosyaadi komutunu vermeniz yeterli olacaktır. Karşınıza uçbirimde aşağıdaki gibi bir görüntü gelecektir: Eğer daha önce Vim kullanmadıysanız ilk etapta size çok yabancı gelebilir, hatta Bu ne? diyebilirsiniz. : wq Bunun anlamı "Dosyayı kaydet ve çık". Artık dosya yöneticiniz ile başlangıç dizininize (İlk "vim dosyadi" komutunu başlangıç dizininde vermiş olduğunuz varsayılıyor.) gidin ve Gedit (Metin düzenleyici) ile az önce oluşturduğunuz dosyanın içine bakın. Her şey yolunda olmalı. Vim kullanımının anlatımına devam etmek isterdim; ama zaten Vim için özel bir ders bilgisayarınızda sizi bekliyor. Merak etmeyin bu ders Türkçe, Türkçeleştirilmesi de forumdan tarafından yapılmıştır. Ben de bu ders sayesinde Vim öğrendiğim için kendisine buradan selamlarımızı gönderiyor ve teşekkür ediyorum. Bu özel derse ulaşmak için uçbirimde vimtutor yazmanız yeterli. Bu özel ders sayesinde temel Vim komutlarını ve kullanımını öğrenebilirsiniz. Peki biz bu yazıda neye devam edeceğiz? Linux kullanıcılarının en sevdiği şeylerden birisi sistemlerini kendilerine özgü bir şekilde özelleştirmeleridir. İşte Vim in bu kadar sevilmesinin nedenlerinden birisi de metin düzenleyicinizi kendinize göre özelleştirebilmenizdir. Bu yazıda biraz bu özelleştirme işine giriş yapacağız. Özel derste bulunmayan birkaç yararlı komut hakkında konuşacağız. Fakat bütün her şeyi anlatabilmem mümkün değil. Çünkü ne ben o kadar bilgiliyim ne de Vim özelleştirmesi bir yazıya sığacak kadar az. Vim kullanımı üzerine kitaplar yazılmış olması durumu anlatıyor olmalı. İlk olarak yararlı bir hareketle başlayalım. Vim ile birden fazla dosyayı açmak ve bunları ekranda göstermek için ekranı yatay ve dikey olarak bölmemiz gerekebilir. Bunu yapmak için bir dosyamız açık iken komut moduna geçelim ve şu komutu verelim ( : ile başlayan komutların en alt satırda gözüktüğüne dikkat edin.): : split dosyaadi2 Komuttan sonra ekran yatay olarak ikiye bölünecek ve dosyaadi2 adlı dosya açılacaktır. Bir bölümden diğer bölüme geçmek için CTRL-w ardından da aşağı(j)yukarı(k) tuşlarını kullanabilirsiniz. Eğer split komutu uzun geliyorsa şu şekilde de kullanabilirsiniz: : sp dosyaadi2 sudo apt- get install vim Çünkü alışkın oluğunuz metin düzenleyicilerden çok farklıdır. Vim çalışmak için bir X sunucusuna gerek duymaz, bu sayede masaüstü ortamı kurulu olmayan sunucu gibi sistemlerde de kullanılabilir. Siz ille de grafik ekranlı bir Vim kullanmak istiyorsanız GVim i deneyebilirsiniz. Vim açıldıktan sonra bir şeyler yazdığınızda yazdıklarınızın eklenmediğini göreceksiniz. Çünkü Vim komut modundadır. O an için klavye üzerindeki tuşların anlamları değişmiştir. Vim iki modda bulunabilir; birincisi komut modu, diğeri ekleme modudur. Vim ilk açıldığında komut modundadır. Ekleme moduna geçmek için i tuşuna basalım ve ardından dosya içine bir şeyler yazalım. Yazmamızı bitirdikten sonra ESC tuşuna basalım. Bu sayede tekrardan komut moduna geçeriz. Komut modundayken şu tuşlara basalım: Linux kullanıcılarının en çok kullandığı program türlerinden birisi hiç şüphesiz ki metin düzenleyicilerdir. Linux üzerinde kullanabileceğimiz birçok metin düzenleyici bulunmaktadır. Bunların en meşhur iki tanesi Vi ve Emacs tır. Nasıl ki masaüstü ortamları fanatikçe karşılaştırılıyorsa (Gnome/KDE) bu iki metin düzenleyici de birbirleriyle karşılaştırılmaktadır. Bu yazı da Vi ve Vim üzerine olacak. Vim, Vi metin düzenleyicisi temel alınarak geliştirilmiştir. İlk olarak sistemimize Vim kuralım. Bunun için Sinan ATEŞ Farklı Bir Metin Düzenleyici: VİM 22

23 Farklı Bir Metin Düzenleyici: VİM CTRL-w = CTRL-w : vsplit dosyaadi2 Düzenlemede yandaki bölüme geçmek içn CTRL-w ardından da sağ(l)-sol(h) tuşlarını kullanabilirsiniz.örneğin ben 3 farklı python dosyasını yatay ve dikey olarak açtım ve aşağıdaki görüntüyü elde ettim. Belki sizde görüntü farklı olabilir; çünkü bende farklı renk şemaları, satır numaraları gibi özellikler açık durumda. Sabırsızlanmayın biraz sonra sıra onlara da gelecek. Eğer açılan bölgelerin boyutlarından şikâyet ediyorsanız şu tuşları kullanabilirsiniz: Bu gösterimin anlamı, önce CTRL ve w harflerine birlikte bas ardından < tuşuna bas. Dikey çizgiyi tuşlarını kullanabilirsiniz. Ayrıca ilk komut verilme esnasında aşağıdaki gibi sayılar ekleyerek ne işe yaradığını kavramaya çalışın. : 10sp dosyaadi2 Fark edeceğiniz gibi verdiğiniz değer kadarlık bir bölüm açılıyor. Sola kaydırmak için CTRL-w < Sağa kaydırmak için CTRL-w > Ekranı eşit olarak bölmek için Bu işi de hâlletiğimize göre biraz özelliklere bakalım. İlk olarak satır numaralarıyla işe başlayabiliriz. Satır numaralarının gösterilmesi için komut modunda şu komutu verelim: : set number Bu komuttan sonra satır numaraları gözükmeye başlayacaktır. Eğer satır numaralarını kapatmak istersek : set nonumber Yatay çizgiyi Yukarı kaydırmak için CTRL-w Aşağı kaydırmak için CTRL-w + yazalım ve ardından CTRL-n tuşlarına basalım. İlk olarak ubuntu, tuşlara bir daha bastığımızda uygulama, bir daha bastığımızda ise uyumak kelimeleri tamamlanır. Şimdi de uy harflerini yazdıktan sonra tamamlama tuşlarına basalım. Bu sefer ilk olarak uygulama devamında ise uyumak kelimeleri tamamlanır. Dikkat ederseniz sıralama dosya içerisinde geçen sıralamaya göredir. Eğer uzun bir listede tamamlamak istediğiniz kelimeyi kaçırırsanız tekrardan en başa dönmenize gerek yok. Eşleştirmeleri geriye doğru yapmak isterseniz kullanmanız gereken tuşlar CTRL-p dir. Kolay ezberlemek için şöyle düşünebiliriz: Next (ileri) n, previous(geri) p. Çok yararlı başka bir özellik olan tamamlama özelliğiyle devam edelim. Bir dosya içerisinde daha önceden yazmış olduğunuz bir kelimeyi tekrar yazmak istediğinizde bütün kelimeyi tekrardan yazmanıza gerek yoktur. Örneğin bir dosya içerisine şu kelimeleri yazalım: ubuntu, uygulama, uyumak. u harfini komutunu verelim. Bir de şu komutu verelim ve sonucunu inceleyelim: : set number? : vsp dosyaadi2 veya Ayrıca o an çalıştığınız bölümü ekrana sığdırmak için Sinan ATEŞ Eğer ekranı dikey olarak bölmek istiyorsanız kullanmanız gereken komut 23

24 Benim sistemimde dönen değer 4, sizde farklı olabilir. Bu bana biraz ufak geldi ve değeri arttırmak istiyorum. Öyleyse; : set numberwidth=6 komutundan sonra yandaki kısmın biraz büyümesi gerekiyor. Bu arada bir ipucu vereyim. Bu yazdığımız komutların tamamını tek tek elle yazmanıza gerek yok. Nasıl uçbirimde komut veya dosya isminin bir kısmını yazdıktan sonra Tab tuşu ile tamamlayabiliyorsak burada da aynı durum geçerli. Şimdi biraz daha görünüşle oynayalım. Yine komut modundayken şu komutu verelim: : set background=dark Yazılar biraz daha güzel gözüküyor değil mi? Bence öyle. ;) Bu kişiden kişiye göre değişebilir. Eski durumuna getirmek için : set background=light : echo $VIM Bu komut Vim in kurulu olduğu dizini verecektir. Bu dizine gidersek "vim73" adlı dizin içerisinde "color" dizinini göreceğiz. Bu dizin içerisinde kullanabileceğimiz renk şemaları bulunmaktadır. Bu renk şemalarından birini gözümüze kestirelim. Örneğin "blue", : colorscheme blue komutunu verelim. Görünüm değişmiş olmalı. Bir de şunu deneyelim: : colorscheme kısmını yazdıktan sonra Tab tuşuna basalım ve neler olduğuna bakalım. Komutumuzun renk seçeneği kısmı otomatik olarak yukarıda bahsettiğimiz dizinde bulunan seçeneklere göre tamamlanıyor.böylece pratik bir şekilde değiştirebiliriz. Bu ayarlar Vim kapatılıp açıldığında kaybolmaktadır. Bu ayarları saklamak için yapmamız gereken.vimrc dosyamızı düzenlemek. Aslında bütün mesele bu dosyayı oluşturmak. Çünkü Vim açılırken bu dosyadaki ayarları okur. Bu dosya kişisel dizinimizde bulunmalı. Örneğin Vim ile bu dosyayı oluşturmak ve düzenlemek için uçbirimde vim ~/. vimrc komutunu verebiliriz. Daha önceden Vim de : ile başlayan komutlar veriyorduk. İşte bu dosyanın içine bu komutları yazabiliriz başında : olmadan. Örneğin Vim açıldığında satır numaralarının gözükmesi için içine şöyle bir şey yazalım ve kaydedip çıkalım (Açıklama yapmak için, daha sonra ne olduğunu hatırlamak için veya dosyamızı paylaşırsak dosyaya bakanların ne yapmak istediğimizi anlaması için yorum satırları da ekleyebiliriz.): Satır numaralarını göster set number Çift tırnak ile başlayan satırlar okunmaz, siz simetrik olsun diyorsanız yorumlarınızı çift tırnak arasına alabilirsiniz. Satır numaralarını göster set number Arka plan koyulaştırma set background=dark Renk şeması seçimi colorscheme ron Girintilemeyi aç : set numberwidth? komutunu verebilirsiniz. Eğer bir programlama dili ile geliştirme, kod yazma işi yapıyorsanız arayacağınız özelliklerden birisi de kodların renklendirilmesidir. Eğer bir kaynak dosyasını açarsanız, dosyanın uzantısına göre Vim otomatik olarak kodları renklendirecektir; fakat renk seçeneklerini beğenmezseniz başka renk şemalarını deneyebilirsiniz. Sisteminizde hâlihazırda kurulu olan renk şemalarına Vim in kurulu olduğu dizinden bakabilirsiniz. Bunun için Vim de komut modunda iken şu komutu verelim: Komut sonrası dönecek sonuçlar number veya nonumber dır. Eğer satır numaraları açıksa number, değilse nonumber dönecektir. Bu şimdilik bir işimize yaramayacak ama ileride başka değişkenlerde, script veya özelleştirme dosyaları yazarken işimize yarayabilir. Sanki satır numaralarının yazıldığı bölüm benim gözüme küçük geldi. Acaba bu bölüm ne kadarlık bir bölüm? Sinan ATEŞ Farklı Bir Metin Düzenleyici: VİM 24

25 : set all imlecin bulunduğu sütunu boyamak için de : set cursorcolumn komutlarını kullanabilirsiniz. Yukarıdaki örneklerden anlaşıldığı gibi set komutu ile değiştirebileceğimiz özellikler iki çeşittir. Birinci çeşidi bir özelliğin açılıp kapatılması; örneğin satır numaralarını açmak için number, kapatmak için ise nonumber kullanıyoruz. Kapatmak istediğimiz özelliğin başında no- ön eki kullanıyoruz. Diğer çeşidi ise bir özelliğe değer vermek; örneğin satır numaralarının gösterildiği bölümün genişliğini değiştirmek için numberwidth=değer biçiminde kullanıyoruz. set komutu ile kullanabileceğimiz özellikleri ve bunların varsayılan değerlerini öğrenmek için şu komutu kullanabiliriz: : set cursorline Şimdilik bu kadar yeter diyelim. Tabii Vim in bütün özellikleri bu kadar değil. Bu sadece bir giriş yazısıydı. Bundan sonra ihtiyacınız olan ayarları araştırarak bulabilir ve dosyanıza işleyebilirsiniz. İnternet üzerinden daha önce hazırlanmış.vimrc dosyaları bulabilir, bunları kendinize göre düzenleyebilirsiniz. Bunun yanı sıra Vim i eklentiler ile güçlendirebilir, kendi scriptlerinizi yazabilirsiniz. Eğer yeterli ilerlemeyi sağlayabilirsem ilerleyen sayılarda script yazma hakkında da bir yazı yazabilirim. 11- ncdu: Dosya silme, dosyaları boyuta/isme göre sıralama ve gizli dosyaları gösterme gibi özellikleri barındıran bir disk kullanımı hakkında bilgi veren bir uygulama links: Uçbirimden çalışan İnternet tarayıcısı. Örnek bir.vimrc dosyası oluşturduk. Dosyanın oluşturma mantığını anladığınızı düşünüyorum. Bunların yanında imleci daha rahat takip edebilmek için şu komutları deneyebilirsiniz: İmlecin bulunduğu satırın altını çizmek için komut modundayken Sinan ATEŞ Farklı Bir Metin Düzenleyici: VİM filetype indent on Sekme tuşunun kaç boşluk bırakması set et set sw=4 set smarttab! su d su d o -d e rg i : ~$ 25

26

27 Şimdi en çok tercih edilen ve başarılı açık kaynak güvenlik duvarı uygulamalarına değinelim. Endian Endian'ı aşağıdaki kısayoldan deneyebilirsiniz. Endian yılı başında sürümü ile güncellenmiştir. PfSense Pfsense, FreeBSD tabanlı bir güvenlik duvarı çözümüdür. BSD lisansı ile dağıtılan PfSense, Monowall projesinden 2004 yılında çatallanmıştır. Pfsense güvenlik duvarı, modüler bir yapıya sahiptir. Modüler yapısı sayesinde ek bileşenler ve paketler için kurulum gerekmez. Örneğin kurulumda güvenlik duvarı özelliği ile gelir ve ardından içerik filtreleme paketini Pfsense'e yükler ve kullanırız. Pfsense güvenlik duvarı, durumsal güvenlik duvarı sınıfındandır. Buna göre Pfsense, paket kontrolü yaptığında iletişimi sağlayan protokolün de çalışma prensibine göre kontrol gerçekleştirir. Pfsense, Monowall çatallaması olduğundan Monowall güvenlik duvarının sağlamlığını ve kararlılığını aynen miras almıştır. Bu tür özelliklerinden ötürü de çok tercih edilen bir güvenlik duvarı dağıtımıdır. Pfsense, özellikle ülkemizde güvenlik eğitimlerinde kullanılır ve paralel olarak eğitimleri de verilmektedir. Bundan dolayı da ülkemizde kullanımı yaygındır. Pfsense, yılı sonunda sürümü ile yayınlanmıştır. Bahsedeceğimiz uygulamaların aynı zamanda UTM cihaz çözümleri de bulunmakta. Önceki yazımızdan küçük bir hatırlatma yaparak devam edelim. UTM cihazlar açık kaynak güvenlik duvarı uygulamalarının donanıma yüklenmiş hazır donanımsal çözümüdür. Bazı uygulamalarda UTM olarak sunulan sürümle yazılımsal olarak sunulan sürümler ufak da olsa farklılıklar göstermektedir. Endian, Red Hat tabanlı güvenlik duvarı ve içerik filtreleme hizmeti veren başarılı bir dağıtımdır. Oldukça başarılı ve tercih edilen bir dağıtım olan Endian, UTM cihaz olarak da sunulmaktadır. Serbest olan yazılım sürümünde güncelleme desteği var ve herhangi bir desteğe ihtiyaç olmaksızın kurulum yapabilir ve kullanabiliriz. Önceki yazımızda Güvenlik Duvarı uygulamaları özelliklerinden bahsetmiş, güvenlik duvarı konumuza giriş yapmıştık. Bu yazımızda açık kaynak güvenlik duvarı uygulamalarından örnekler verip ürünlerden bahsetmeye çalışacağız. Erkan ESMER UTM Firewall - Birleştirilmiş Tehdit Yönetim Sistemleri-2 27

28 UTM Firewall - Birleştirilmiş Tehdit Yönetim Sistemleri-2 Smoothwall IpFire IpFire, Ipcop güvenlik duvarı dağıtımının başarılı bir çatallamasıdır. FreeBSD tabanlı olan IpFire, IDS özelliğini ilk edinen dağıtımlardan olmayı başarmış ve Pakfire isimli bir paket yönetim sistemini de hayata geçirmiştir. Ipfire, Pakfire paket yönetim sistemi ile tek tıklama sonucu kurulum ve güncelleme yapmayı ve Pakfire avantajları ile daha kolay şekilde paketler yüklemeyi, güncelleme yapmayı amaçlamış ve sağlamıştır. IpFire güvenlik duvarı sistemi de PfSense gibi modülerdir. Kurulum sonrası yeni bir kuruluma gerek kalmadan, örneğin içerik filtreleme modülünü yükleyebilir ve güncelleyebilirsiniz. Son olarak yılında 1.33 sürümü yayınlanan Monowall, düşük donanım ile yüksek performans sağlayan başarılı bir üründür. Smoothwall, 2000 yılından günümüze kadar gelen başarılı bir güvenlik duvarı dağıtımıdır. Smoothwall, ortaya çıktığında -Hiçbir bilgiye gerek olmaksızın kolay kurulum, -Geniş donanım desteği, -Destekleyici bir kullanıcı topluluğu, hedeflerini amaç edinmiş ve kısa sürede popüler olmayı başarmıştır. Daha sonrasında ise bu hızını koruyamamıştır. Son olarak 2007 yılında 3.0 sürümü ile yayınlanmıştır. Monowall, FreeBSD tabanlı br güvenlik duvarı projesidir. Monowall, 2004 yılında çatallanmış olup günümüzde oldukça başarılı bir dağıtım olan, yazımızda da değindiğimiz, Pfsense uygulamasının temelini oluşturur. Erkan ESMER Monowall 28

29 UTM Firewall - Birleştirilmiş Tehdit Yönetim Sistemleri-2 Untangle'ın Premium, Standart, Education ve Lite sürümleri vardır. Lite sürümü dışındaki dağıtımlar satın alınarak ve/veya UTM cihazlardan temin edilir. Lite sürümü ile güvenlik duvarı, web filtreleme ve e-posta kontrolü gibi özellikleri temel seviyede kullanabiliriz. Daha detaylı özellikler ve farklı modüller için satın alma yapmamız gerekir. Görselliğini göz önüne alarak Raporlama modülü oldukça başarılıdır. diyebiliriz. Untangle, son olarak tarihinde 9.3 sürüm numarası ile güncellenmiştir. Açık kaynak güvenlik duvarı dağıtımlarında genellikle tercih edilen çözümlere tanıtıcı amaçlı birkaç cümle ile değinmiş olduk. Amacımız ülkemizde bu tür çözümlerin kullanımına az da olsa katkı sağlamaya çalışmaktır. Toparlayacak olursak saydığımız ürünler arasında Untangle, özellikle ilk önce ticari ürün olarak sunulduğu için kararlılık anlamında çok güvenilirdir. Endian, esnekliği ile ön plana çıkar, diyebiliriz. Yukarıdaki çözümlerin arasında Pfsense, yine kararlılık ve özellikle modüler yapısıyla dikkat çeker ve tercih edilir. Monowall, Untangle ürünü Untangle Inc. firması tarafından üretilmiş Debian tabanlı bir güvenlik duvarı güncelleme görmese de hâlen çözüm olarak kullanılmaktadır. Ipfire ise özellikle hafifliği ile tercih edilir ve görevini layığıyla yapar. Tabii burada tarafsızca paylaşmaya çalıştığımız, yorumlarımız ve tespitlerimizdir. Açık kaynak kod dünyası, nice çözümleri ve kolaylıkları hep dah a iyisiyle bize sunmaktadır. Pfsense'ye bıraktığı mirastan ötürü hep saygı duyulacak bir dağıtımdır. Smoothwall, uzun süredir Untangle çözümüdür. Untangle önce ticari bir ürün olarak sunulmuş, 2007 yılından itibaren açık kaynak kod olarak destek taraflı arz edilmiştir. Erkan ESMER Ipfire, tarihinde sürümü ile yayınlanmıştır. 29

30

31 Iptables Nedir? Linux, daha doğrusu *NIX ve *BSD sistemler üzerinde çalışan, zamanında görevini ipchain'den devralmış (hatırlayanlar vardır), üzerinden geçen trafiği verilen kurallara göre yorumlayan açık kaynak güvenlik/ateş duvarı (Firewall) yazılımıdır. Linux çekirdeği ile gelen (2.3 ve daha yeni) Netfilter'ı yönetmemizi sağlar. Bu konuyu okumaya karar vermiş, içerik filtreleme, ya da vekil sunucu kullanmayı düşünen kişiler zaten güvenlik duvarının aşağı yukarı ne olduğunu bildikleri için lafı uzatmadan anlatıma geçiyorum. Kurallar zincirlerini siz oluşturabildiğiniz gibi aşağıda standart gelen zincirler mevcuttur. INPUT Gelen paketler için kurallar zinciri. OUTPUT Giden paketler için kurallar zinciri. FORWARD Yönlendirilen paketler için kurallar zinciri. NAT tarafı için, PREROUTING Gelen paketleri değiştirilmesi/yönlendirilmesi için. POSTROUTING Giden paketlerin değiştirilmesi/yönlendirilmesi için. -A (append) : Belirtilen zincire kural ekler. -D (delete) : -E (rename) : Belirtilen zinciri yeniden adlandırır. -L (list) : Kuralları gösterir, listeler. Zincir belirtilirse, sadece o zincirin kurallarını listeler. NAT kuralları da önemlidir, zira ağ geçidi olarak kullanmayı düşündüğünüz Linux bilgisayarınız ile NAT kullanmak zorundasınız. Hatta olaya şu açıdan bakabilirsiniz; bugün evimizde kullandığımız neredeyse bütün ADSL modemler NAT yapıyor. Bu kurallar zincirini yönetmek için belirli parametreler vardır ki kural ekleme, çıkarma vb. durumları belirtir, Belirtilen kural zincirinden belirtilen numaradaki kuralı siler. -l (insert) : Belirtilen zincirde, belirtilen kural sıralamasında araya bir kural eklemek için kullanılır. (Daha önceden girdiğimiz bir kuralın, söz konusu paket için farklı kural uygulamaması adına, kuralı araya girebilmemiz için gerekebilir.) -R (replace) : Zincirde belirtilen numarada ki alana başka kural koyar. -P (policy) : Herhangi bir kurala uymayan paketlerin başına ne geleceğini belirtir. :) -N (new) : Yeni bir zincir oluşturur. -X (delete) : Oluşturduğumuz kural zincirini siler. -F (flush) : Zincirdeki kuralların tümünü siler. Iptables çok kuvvetlidir, detaylı anlatımı tabii ki bu yazıya sığmayacaktır, fakat buradan yola çıkarak ilerideki kullanım tecrübelerinizle emin olun birçok ücretli ürünün yaptığından daha fazlasını yapabileceğini göreceksiniz. Iptables, sizin verdiğiniz kurallar zincirine göre hareket eder, gelen veya giden ya da yönlendirilen bütün paketler bu kurallara uyar. Bu yazı içerik filtreleme (Dansguardian) hakkında olacaktı; fakat bu yolda ilerlerken kullanacağımız iptables'ı anlatmadan geçmenin doğru olmayacağını düşündüm. Evet belki sadece birkaç yönlendirme komutu işimizi görecekti, ama açıkçası içime sinmedi. Bu yüzden ağırdan alıp kullanacaklarımıza (iptables, squid, dansguardian, webmin v.b) tek tek göz attıktan sonra, sonunda sadece bir dansguardian anlatımına nazaran konuya çok daha fazla hakim olacağımızı düşünüyorum. Deniz ÖZİBRİŞİM Iptables 31