Türkiye de Mesleki Yeterlilikler ve 5. Seviye (Ön Lisans) Ulusal Meslek Standartları ve Yeterliliklerin İncelenmesi

Transkript

1 1 Türkiye de Mesleki Yeterlilikler ve 5. Seviye (Ön Lisans) Ulusal Meslek Standartları ve Yeterliliklerin İncelenmesi Süleyman ÜSTÜN Yrd.Doç.Dr.Celal Bayar Üniversitesi,Manisa Ahmet ÇETİN Doç.Dr.Celal Bayar Üniversitesi Manisa Recep Onur UZUN Öğr.Gör.(Dr.),Celal Bayar Üniversitesi,Manisa Vahit ÇORUMLU Öğr.Gör. Celal Bayar Üniversitesi,Manisa Özet Ülkemizde Yılları arasında MEGEP/SVET-Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (Strengthening The Vocational Education and Training System in Turkey) uygulanmış ve bu proje kapsamında Avrupa Yeterlilikler çerçevesinde (AYÇ) sekiz referans seviyeli modüler eğitime geçilmiştir. MEGEP/ SVET projesi devamında İKMEP/HRD-VET- İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi/ (Human Resources Development Through Vocational and Training Project) ve Mesleki ve Teknik Eğitimin Modernizasyonu Projesi (MTEM) projesi uygulama sonuçlarında 4. Seviye (Lise), 5. Seviye (ön lisans) ve 6. Seviye (üniversite) mesleki eğitimde program içerikleri standart ve yeterlilikler açısından düzenlenerek Avrupa yeterlilikler çerçevesiyle uyumlu bir altyapı oluşturulmuştur. 21 Eylül 2006 yılında Mesleki Yeterlilikler Kurumu (MYK) kurulmuştur. Paydaşlarla birlikte, yeterlilikleri tanımlayan ve tanıyan uluslararası düzeyde kalite güvencesi sağlanmış Ulusal Yeterlilik Sistemini kurmak ve işletme görevini üstlenen MYK Kuruluşundan bugüne kadar toplam olarak değişik eğitim seviyelerinde 613 Ulusal Meslek Standardı ve 327 Ulusal Meslek Standardı hazırlamış ve resmi gazetede yayımlanmıştır. Bu çalışmada Türkiye de Mesleki yeterliliklerin durumu, 3,4,5,6 ve 7. Seviye meslek standartları ve mesleki yeterlilikler nicelik yönünden incelenmiş ve 5. Seviye Otomotiv Teknolojisi Ulusal Meslek standartları ve Yeterlilikleri detaylandırılmıştır. Avrupa Yeterlilikler çerçevesinde yapılması gereken çalışmalar, sektör beklentileri, sınav ve belgelendirme merkezleri çalışmaları istatistiksel veri olarak ele alınmış ve çalışma yapılması gerekli açık alanlar tespit edilerek öneriler getirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Mesleki Yeterlilikler,5.Seviye standartlar,ön Lisans Yeterlilikler, Otomotiv Mesleki Yeterlilikler Vocational Qualification Level 5 and in Turkey (Associate Degree) Examination of the National Occupational Standards and Qualifications Abstract Project for Strengthening Vocational Education and Training System (MEGEP/SVET) was applied in Turkey between the years of and in this project within the framework of the European Qualifications (EQF) it has been adopted to eight reference levels of modular training. In continuation of MEGEP/ SVET project, IKMEP/ HRD-VET- Human Resources Development through Vocational Education Resource Project and Vocational and Technical Modernization Project of Education (MTEM) application results led us organize the program content of Vocational education in Level 4 (High School), Level 5 (undergraduate) and Level 6 (university) in terms of standards and competences then an infrastructure compatible with the European qualifications framework has been established. Vocational Qualifications Authority (VQA) was established on September Together with stakeholders, MYK, which has born the responsibility to establish and run the National Qualifications System with internationally approved quality assurance also defining and accepting the

2 2 qualifications, has prepared 613 National Occupational Standards and 327 National Occupational Standards for different levels of education,and these have been published at Official Gazette. In this study, the status of vocational qualifications in Turkey, 3,4,5,6 and 7. Level of occupational standards and vocational qualifications were examined in terms of quantity and Automotive Technology Level 5 National Occupational Standards and Qualifications are detailed. In the framework of the European Qualifications Works need to be done, industry expectations, testing and certification centre works taken as statistical data and suggestions were made for works to be done by identifying weak points. Keywords: Vocational Qualifications, Level 5 standards, Associate Degree Qualifications, Automotive Vocational Qualifications GİRİŞ Ülkemizde yetişmiş insan gücünün önemi her geçen gün artmaktadır. Uluslararası rekabet ortamlarının her geçen gün arttığı günümüzde mesleki ve teknik eğitim kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları bu farkındalığı her zaman üst seviyelerde tutmak zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Günümüz dünyasında yükseköğretim, sadece meslekî formasyon kazandırmak hususunda değil, aynı zamanda evrensel insanlık birikiminden beslenen ve bu birikimin zenginleşmesine katkı sunan bireyler yetiştirmek hususunda da merkezi bir rol üstlenmiş durumdadır. Yükseköğretim, dünya yüzeyindeki mekânsal-yatay hareketliliğe olduğu kadar, toplumsal-dikey hareketliliğe de katkı sağlayan en önemli dinamik durumundadır. Ülkelerin eğitimli insan kaynağı, ülkelerarası rekabette olduğu kadar, demokratik bir kurumsal ve sosyal düzenin geliştirilmesinde ve beşeri refahın arttırılmasında da tayin edici konumdadır. Yükseköğretim, genç kuşaklara çağın gerektirdiği akademik donanımları kazandırma, entelektüel rehberlik yapma ve yeteneklerini keşfedip geliştirme fırsatı sunmaktadır (YÖK, 2014/2). Ülkemiz genç nüfusu 2014 TUİK verilerine göre Türkiye nüfusunun (77 milyon 695 bin 904 kişi) %16,5 ini yaş grubundaki genç nüfus (12 milyon 782 bin 381 kişi) oluşturmaktadır. Genç erkek nüfus genç nüfusun %51,2 sini, genç kadın nüfus ise %48,8 ini oluşturmaktadır. Tablo:1 de yılları arası genç nüfus artışları ve gelecek projeksiyon görülmektedir. Tablo 1: Genç Nüfus, Kaynak: TUİK Genel Nüfüs Sayımları, , Nüfus Tahminleri, ,Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, ,Nüfus Projeksiyonları, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları, mesleki ve teknik eğitim alanında, diplomaya götüren orta öğretim kurumları ile belge ve sertifika programlarının uygulandığı her tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim öğretim kurumlarıdır Uçar, C., & Özerbaş, M. A. (2013) yaş arası

3 3 genç nüfusun bir kısmı Mesleki ve Teknik Eğitim Okullarında (TUİK, ), bir kısmı üniversite ön lisans (YÖK, Nisan 2014 Yükseköğretim Temel Göstergeleri, ) programlarında olmak üzere toplam: kişi mesleki eğitim almaktadır. Ülkemizde Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi(AYÇ) ve Ulusal Yeterlikler Çerçevesinde UYÇ) sekiz referans seviyeli eğitim mevcuttur. Şekil 1 de yeterlilikler çerçevesinde eğitim seviyeleri görülmektedir. Şekil 1: Yeterlilikler ve 8 Referans Seviye Şekil 1 e bakıldığında Önlisans seviyesi yeterlilikler çerçevesinde 5. Seviye olarak adlandırılmaktadır. Bu rakamlara göre örgün yükseköğretimde okuyan öğrencilerin %30 u meslek yüksekokullarında. Dünyada belli başlı ülkeler ortalamasının %28 olduğu dikkate alınırsa Türkiye, yükseköğretimde mesleki eğitim öğrenci oranı bakımından iyi bir konumda. Ancak eğitim kalitesi açısından iyi demek ise maalesef mümkün değil. Zira MYO larda öğrenci başarı düzeyi çok düşük. Kabaca kayıtlı öğrencilerin üçte biri mezun olurken, yarısının başarısızlık nedeniyle okulla ilişkisi kesiliyor, beşte biri ise kendi isteğiyle okulu bırakıyor Kenar, N. (2010). İlişiği kesilen öğrencilerin durumları hakkında net bilgilere ulaşılamasa da yaşamboyu öğrenme kapsamına dahil olduğu düşünülebilir. Yaşamboyu öğrenmeyi yükseköğre me dâhil etme yönünde giderek artan bir farkındalık söz konusudur. Özellikle, Avrupa nın demografik yapısında meydana gelen değişmeden kaynaklanan zorluklar da, konunun önemini artırmaktadır Toprak, M., & Erdogan, A. (2012). AVRUPA BİRLİĞİ VE MESLEKİ YETERLİLİKLER Bologna Süreci ve Avrupa Yüksek Öğretim Alanı Küreselleşen dünyada bir birleşme ve genişleme sağlayarak dünyanın en rekabetçi gücü olmak ve yüksek öğretimdeki üstünlüğünü geri kazanmak isteyen Avrupa, 1990 lı yıllardan itibaren bu konuda geniş kapsamlı çalışmalar yapmaya başlamıştır. Genel olarak bu dönemde Avrupa üniversiteleri, aşırı merkeziyetçi, idari ve mali açıdan özerkliği kısıtlayıcı, verimsiz eğitim ve yeterince araştırma yapamama gibi sorunlarla karşı karşıyaydı. Bu nedenle, birçok Avrupa ülkesi (Avusturya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Almanya, Fransa, İtalya) yükseköğretim sistemlerinde bir takım değişiklikler ve iyileştirmeler yapmışlardır (YÖK, 2007). Bu değişiklikler 1997 Lizbon ve 1999 Bologna süreçleri ile ivme kazanmıştır. Lizbon Süreci ile Avrupa Birliği ne üye ülkelerle birlikte EFTA/EEA ve aday ülkeleri içine alan bölgede kısaca ekonominin rekabet gücünü bilgiye dayalı olarak artırmak, gerekli nitelik ve nicelikte insan gücünü yetiştirmek ve hayatboyu öğrenme felsefesini yüksek öğretim sistemi içine yerleştirmek hedeflenmiştir (YÖK, 2009). Lizbon dan iki yıl sonra 1999 yılında Bologna sürecine dahil olan 29 ülkenin eğitim bakanları İtalya nın Bologna kentinde toplanarak Avrupa Yükseköğretim Alanının (European Higher Education Area) oluşturulması için bir dizi karar almışlardır. Ortak bir yükseköğretim sistemi oluşturmak amacına hizmet eden bu kararlar şu şekildedir (European Ministers of Education, 1999): 1. Kolayca anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir yükseköğretim sistemi kurmak, 2. İki kademeli (daha sonra üçe çıkarılmıştır) bir sistemi benimsemek, 3. Kredi sistemini oluşturmak,

4 4 4. Hareketliliği özendirmek, 5. Kalite güvencesini teşvik etmek ve Avrupa da işbirliği yapmak, 6. Yükseköğretimde Avrupa boyutunu öne çıkarmak yılında başlatılan ve 2007 yılı itibariyle toplam 46 ülkenin dahil olduğu sürecin 2010 yılında tamamlanması planlanmıştır. Türkiye ise bu sürece 2001 Prag toplantısı ile dahil olmuştur (YÖK, 2009). 21. yüzyılda yaşanan değişimlerle birlikte eğitimi öğrenim girdileri üzerine kuran geleneksel yaklaşım yerini öğrencilerin kazanımlarını ifade eden öğrenim çıktılarına odaklanan bir yaklaşıma bırakmış ve her bir eğitim düzeyi için gerekli olan yeterliliklerin belirlenmesinde öğrenim çıktıları esas alınmaya başlanmıştır. Bu sayede elde edilen kazanımların toplumdaki bütün paydaşlarca daha kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir mahiyet kazanacağına inanılmaktadır (YÖK, 2007). Bu bağlamda 2003 yılında Berlin deki toplantıda Avrupa Yükseköğretim Alanı na dahil ülkelerin yükseköğretim sistemlerini değerlendirmek amacıyla bir üst yeterlilikler çerçevesinin oluşturulması kararlaştırılmış, 2005 yılında Norveç in Bergen şehrinde yapılan toplantıda ise AYÇ kabul edilmiştir. Ayrıca Bergen de her ülkenin bu üst yeterlilik çerçevesi kapsamında kendi ulusal yeterliliklerini 2010 yılına kadar hazırlamaları kararı alınmıştır (YÖK, 2009). Avrupa Yeterlilikler çerçevesi (AYÇ) Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi tarafından 23 Nisan 2008 tarihinde resmi olarak kabul edilen 2008/C111/01 sayılı Hayat Boyu Öğrenme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Tavsiye kararıdır. AYÇ Tavsiye Kararı, ülkelere ulusal yeterlilik çerçevelerini oluşturmalarını, AYÇ ile referanslamalarını (ilişkilendirmelerini), AYÇ ile referanslama sürecinde ilgili tüm tarafların birlikte çalışmalarını ve bu süreci kaliteyi ve şeffaflığı teşvik edecek bir yaklaşımla yönlendirmek amacıyla Ulusal Koordinasyon Noktası belirlemelerini tavsiye etmektedir. Tavsiye Kararı doğrultusunda Mesleki Yeterlilik Kurumu, 2008 yılı Aralık ayında AYÇ Ulusal Koordinasyon Noktası olarak belirlenmiş olup AYÇ Danışma Grubunda ülkemizi temsil etmektedir. Hayat Boyu Öğrenme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Tavsiye Kararında; ulusal mevzuat ve uygulamalarla uyumlu ulusal yeterlilik çerçevelerinin geliştirilmesi ve yeterlilik seviyelerinin AYÇ seviyeleri ile şeffaf bir yaklaşım içerisinde referanslanmasıyla ulusal yeterlilik sistemlerinin AYÇ ile ilişkilendirilmesi tavsiye edilmektedir. Ayrıca, sorumlu kurumlar tarafından düzenlenen tüm yeni yeterlilik belgesi, sertifika, diploma ve Europass dokümanlarının ulusal yeterlilik sistemleri aracılığıyla uygun AYÇ seviyesine açık bir referans içermesine yönelik önlemlerin alınması önerilmektedir. Tavsiye Kararında belirtilen öneriler doğrultusunda ülkelerin UYÇ lerini geliştirmesi ve çerçeve seviyelerini AYÇ seviyeleri ile şeffaf bir yaklaşım içinde referanslaması sonucunda farklı ülke ve sistemlerde düzenlenen yeterlilik belgesi, sertifika, diploma ve Europass dokümanları gibi yeterliliklerin kıyaslanabilmesi mümkün olmaktadır (Kurumu, M. Y. (2016) Hayat Boyu Öğrenme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ), yeterliliklerin anlaşılması ve karşılaştırılması için geliştirilen hayat boyu öğrenme politika aracıdır. AYÇ, yeterliliklerin işverenler, bireyler ve kurumlar tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlayarak, çalışanların ve öğrenenlerin yeterliliklerini diğer bir ülkede kullanabilmesinin yolunu açmakta, ülkelerin yeterlilik sistemlerinin birbirleriyle bağlantısını sağlayan ortak karşılaştırma aracı işlevi görmektedir. AYÇ nin iki temel prensibi vardır: 1.Bireylerin ülkeler arasında hareketliliğini teşvik etmek 2.Hayat boyu öğrenmelerine yardımcı olmak AYÇ, kıyaslama ve işbirliğini mümkün kılmak amacıyla oluşturulmuş bir üst çerçeve olup farklı ülkelerin ulusal yeterlilik sistemlerini ve çerçevelerini sekiz ortak Avrupa referans seviyesi aracılığıyla ilişkilendirmeyi hedefleyen bölgesel bir yeterlilik çerçevesidir. AYÇ, hayat boyu öğrenmeyi geliştirmeye yönelik bir araç olarak; örgün, yaygın ve serbest öğrenme ortamlarında gerçekleşen öğrenmeleri kapsamaktadır. AYÇ nin temelini, her seviyede sahip olunması gereken asgari ortak bilgi, beceri ve yetkinliklerin tanımlandığı sekiz seviye oluşturmaktadır. Bu seviyeler, seviye tanımlayıcısı olarak adlandırılan bilgi, beceri ve yetkinlikten oluşan öğrenme kazanımı ifadeleriyle tanımlanmaktadır. Bologna Süreci, kapsamında Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) oluşturulmuş, yükseköğretim sistemi içerisinde yer alan yükseköğretim ile mesleki eğitim alanlarında Alana Özgü Yeterlilikler tanımlanmıştır. Böylece ilgili alan yeterlilikleri doğrultusunda yükseköğretim

5 5 kurumlarının eğitim öğretim programlarının yapılandırılması ve sürekli güncellenmesine başlanmıştır. Ardından Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Yönetmelik taslağı hazırlanmıştır. Bu taslak yönetmelikte, beceri ve yetkinlik kavramları aşağıdaki gibi açıklanmıştır: Beceri: Bilgiyi uygulayabilme, problemleri çözebilme ve görevleri tamamlayabilme yeteneğidir. TYYÇ kapsamında beceriler, bilişsel (mantıksal, sezgisel ve yaratıcı düşünce) ve/ veya uygulamalı (el becerisi ve yöntem, materyal, araç gereç kullanabilme) olarak tanımlanmaktadır. Yetkinlik: Bilgiyi, kişisel, sosyal ve/veya metodolojik becerileri iş ve çalışma ortamları ile mesleki ve kişisel gelişim konusunda kullanabilme yeteneğidir. TYYÇ kapsamında yetkinlik, bağımsız çalışabilme ve sorumluluk alabilme yetkinliği, öğrenme yetkinliği, iletişim ve sosyal yetkinlik, alana özgü ve mesleki yetkinlik kavramları ile tanımlanır. Bu tanımlar, yükseköğretim öğrencilerine kazandırılacak bilgi, beceri ve yetkinliklerin; Bilgi (kuramsal ve uygulamalı), Beceri (kavramsal/bilişsel ve uygulamalı), Kişisel ve mesleki yetkinlikler: - Bağımsız çalışabilme ve sorumluluk alabilme yetkinliği - Öğrenme yetkinliği - İletişim ve sosyal yetkinlik - Alana özgü ve mesleki yetkinlik, olarak belirlendiğini göstermektedir. Bu durum yükseköğretimde çeşitli beceri ve yetkinliklerin öğretimi ile beceri yaklaşımının ön plana alındığını ortaya çıkarmaktadır (Güneş, F. (2012). Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ve Mesleki Yeterlilikler Ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek; denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek üzere 21/9/2006 tarihinde Meslekî Yeterlilik Kurumunun kurulmuştur (Gazete R,2006). Mesleki Yeterlilik Kurumu; a) Ulusal meslekî yeterlilik sistemi ile ilgili yıllık gelişme planlarını hazırlamak, geliştirmek,uygulamasını yapmak veya yaptırmak, denetlemek; bunlara ilişkin düzenlemeleri yapmak. b) Standartları belirlenecek meslekleri belirlemek ve bu standartları hazırlayacak kurum ve kuruluşları tespit etmek. c) 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa tâbi teknik ve meslekî eğitim veren yüksek öğretim kurumlarında ulusal meslek standartlarına uygun eğitim ve öğretimin yapılabilmesi için Yükseköğretim Kurulu ile; orta öğretim düzeyindeki meslekî ve teknik eğitim veren öğretim kurumlarında ulusal meslek standartlarına uygun eğitim ve öğretimin yapılabilmesi için Millî Eğitim Bakanlığı ile işbirliği yapmak. ç) Ulusal meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek. d) Ulusal meslekî yeterlilikler alanındaki eğitim ve öğretim kurumlarını ve programlarını akredite edecek kurumları belirlemek. e) Sınav ve belgelendirme sistemi kapsamında; yeterliliği belgelendirecek yetkilendirilmiş kurumları belirlemek ve sınavlarda başarılı olanlara sertifika verilmesini sağlamak. f) Türkiye'de çalışmak isteyen yabancıların sahip oldukları meslekî yeterlilik sertifikalarının doğruluğunu belirlemek. g) Ulusal meslekî yeterlilik standartlarını dünyadaki ve teknolojideki gelişmelere uygun olarak geliştirmek, yeterlilik standartlarını yükseltmek ve uluslararası alanda tanınmalarını sağlamak. ğ) Meslekî alan ve sektörler arasındaki yatay ve dikey geçişler için gerekli yeterliliklerin belirlenmesini sağlamak h) Diğer ülkelerdeki benzer kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak, hizmet satın almak, projeler geliştirmek ve uygulamak, eğitim, araştırma, konferans, seminer ve yayın faaliyetlerinde bulunmak. ı) Hayat boyu öğrenmeyi desteklemek ve teşvik etmek. i) Faaliyet alanına giren sair her türlü çalışmayı yapmak görevlerini üstlenmiştir.

6 6 Ulusal Yeterlilik Tanımı ve İçeriği Ulusal yeterlilikler; Ulusal ya da uluslararası meslek standartları temel alınarak hazırlanan, Öğrenme, ölçme-değerlendirme amacıyla kullanılan, Bireylerin mesleğini başarı ile icra etmesi için sahip olmaları gereken bilgi, beceri ve yetkinlikler ile bu bilgi, beceri ve yetkinlikleri kanıtlamaları için nasıl bir ölçme ve değerlendirme sürecinden geçmeleri gerektiğini açıklayan, MYK tarafından onaylanarak yürürlüğe giren teknik dokümanlardır. Ulusal yeterlilikler ile uyumlu ölçme, değerlendirme ve belgelendirme faaliyetleri MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilmektedir. Bugün Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından yetkilendirilmiş 41 kurum ve kuruluş yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşu olarak değişik alan ve dallarda faaliyetlerini sürdürmektedirler. Yapılan sınavlar sonucu başarılı olan bireylere MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi verilmektedir. Ulusal yeterlilikler, yeterlilik birimleri ve öğrenme çıktılarından oluşmaktadırlar. Yeterlilikleri tanımlamak, belirlenmiş ölçütlere göre sınıflandırmak ve karşılaştırmak için kullanılan, seviyelerden oluşan ilkeler ve kurallar bütünüdür. Kalite güvencesi sağlanmış ilk, orta ve yükseköğretim dâhil, mesleki, genel ve akademik eğitim ve öğretim programları ve diğer öğrenme yolları ile kazanılan tüm yeterlilikler Ulusal Yeterlilikler (UYÇ) kapsamındadır. Ülkemiz 8 seviyeli UYÇ hazırlamıştır. Referanslama işlemleri devam etmektedir. Yeterlilik birimi; Ulusal yeterliliklerde zorunlu veya seçmeli olarak yer alan, bağımsız olarak ölçülebilen, transfer edilebilir yeterlilik bölümüdür. Öğrenme çıktısı; herhangi bir öğrenme sürecinin (örgün, yaygın ve serbest) tamamlanmasından sonra bireyin elde ettiği bilgi, beceri ve yetkinliklerdir. Şekil 2 de Ulusal Yeterlilik içeriği görülmektedir. Meslek standardı; bir mesleğin başarı ile icra edilebilmesi için, gerekli bilgi, beceri, tavır ve tutumların neler olduğunu gösteren asgari normlar olarak tanımlanabilir. Meslek standardını iş dünyasındaki mesleki koşulları tanımlayan, çalışanların yapabilmesi gereken görev ve işlemleri özetleyen metinler olarak değerlendirmek mümkündür. Meslek standartlarının geliştirilme sürecinde; araştırma, inceleme ve analizler ve diğer teknik çalışmaların yapılması gereklidir, ancak yeterli değildir. Bu çalışmalar aynı zamanda ilgili taraflar arasında uzlaşma sürecini içermeli, Devlet, işçi, işveren ve meslek kuruluşlarının konsensüsüyle ortaya çıkmalıdır. Tüm seviyelerde yayımlanmış 162 mesleki yeterlik mevcuttur (Kurumu, M. Y. (2016). Şekil 2: Ulusal Yeterlilik İçeriği

7 7 5. Seviye Meslek Yüksekokullarının Ulusal Meslek Standartları ve Yeterlilikler Açısından İrdelenmesi Ülkemizde nitelikli ara insan gücü her geçen gün artmakta ve yeterlilikler ön plana çıkmaktadır. Meslek yüksekokullarında devlet 827 ve vakıf 112, olmak üzere toplam 939 Meslek Yüksekokulu program (Devlet:6432, Vakıf:3972) mevcuttur. Bologna Süreci-Bergen Kararı, (19-20 Mayıs 2005) doğrultusunda 2006 Yılında Türkiye Yüksek Öğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) çalışmaları başlatılmıştır. TYYÇ; Düzeyler(levels,cycles), Profiller(profiles), VerilenDereceler(awardtypes), Düzeylerin tanımlanması için kullanılacak Düzey tanımlayıcıları(eqf-llltanımlayıcıları), KredilerveÇalışmaYükü(Creditsandworkload) KaliteGüvencesi, aşamalarından oluşmaktadır. Tablo 3 te TYÇÇ Türk Yükseköğretim Sisteminde Mevcut Düzeyler, Profiller ve Dereceler görülmektedir. Tablo 3: TYÇÇ Türk Yükseköğretim Sisteminde Mevcut Düzeyler, Profiller ve Dereceler ( Tabloda görüldüğü üzere ön lisans programları 5. Seviyede konumlandırılmıştır. Ön lisans programlarından öğrencilerin mezun olabilmesi için 120 AKTS (Avrupa Kredi Transfer Sistemi) dersi tamamlayarak diploma almaya hak kazanmaktadırlar, Tablo 4.

8 8 Ön lisans programlarını bitiren öğrenciler yeterlilikler çerçevesi kapsamında saat toplam iş yükü aralıklarına denk gelmektedir, Tablo 5. Tablo 5: TYYÇ Düzeyleri Kredi ve İşyükü Aralıkları Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinde 5. Seviyede beceri ve yetkinlikler tanımlanmıştır. Tablo 5 te görüldüğü üzere Meslek yüksekokulundan 120 AKTS kredisi alarak mezun olan bir öğrenci kendi alanı ile ilgili beceri ve yetkinlikleri kazanmıştır. 40 Meslekte MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunlu Hale Getirildi Mesleki Yeterlilik Kurumu Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ 25 Mayıs 2015 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda söz konusu tebliğ ekindeki listede belirtilen mesleklerde MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi zorunlu hale getirilmiştir. İşbu Tebliğin yayım tarihinden itibaren on iki ay sonra MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi olmayan kişiler bu mesleklerde çalıştırılamayacaktır. Tablo 6 da 5. Seviyedeki yayımlanan 40 meslek içerisindeki zorunlu meslekler görülmektedir. ULUSAL YETERLİLİK YETERLİLİK ADI SEVİYESİ KODU 12UY Hidrolik Pnomatikçi 5 10UY Makine Bakımcı 5 11UY Otomotiv Elektromekanikçisi 5 Tablo 6: 5. Seviye Zorunlu Meslekler SONUÇ Ülkemizde yıllarında MEGEP(Mesleki Eğitim ve Öğretimi Güçlendirme Projesi), yılları arasında uygulanan İKMEP(İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla İyileştirilmesi) projeleri, modüler eğitimde yeterliliğe dayalı bir sistem getirmiştir. Avrupa Kredi Transfer Sistemi (AKTS) çerçevesinde 5. Seviyedeki Meslek Yüksekokullarından 120 krediyi alan öğrenciler diploma almaya hak kazanmaktadırlar. Mezun olan öğrenciler mesleki yeterlilik kurumunun yetkilendirdiydi belgelendirme merkezlerine ( Voc-Test) giderek kendi alanlarında eğitimlerini almış oldukları program modüllerinden sınava gireceklerdir. Eğer girdikleri mesleki modül sınavlarından başarı sağlayanlar Mesleki Yeterlilik Kurumundan yeterlilik belgesini almaktadırlar. Ön lisans programlarında 5. Seviyede halihazırda yayımlanmış tehlikeli ve tehlikeli olmayan sınıfta 134 Meslek Standardı ve 66 onaylanmış yeterlilik mevcuttur. Görüş sürecinde 3 meslek standardı ve bir mesleki yeterlilik mevcuttur (htpp://myk.gov.tr).

9 9 Tablo 6 'da mesleklere göre standart ve yeterlilik dağılımları görülmektedir. ALAN ADI STANDART YETERLİLİK Adalet ve Güvenlik 3 -- Ağaç işleri,kağıt ve kağıt ürünleri 4 -- Bilişim Teknolojileri 11 7 Cam,çimento ve toprak 5 2 Elektrik-Elektronik 6 6 Enerji 13 6 Finans 5 -- İnşaat 3 2 İş ve Yönetim 5 1 Kimya,petrol,lastik ve Plastik 2 2 Kültür,tasarım ve sanat 1 -- Medya,iletişim ve yayıncılık 13 6 Metal Otomotiv 13 7 Sağlık ve sosyal hizmetler 1 1 Tekstil,hazır giyim,deri 12 7 Ticaret(Satış ve Pazarlama) 4 -- Toplumsal ve kişisel hizmetler 1 1 Turizm konaklama yiyecek ve içecek hizmetleri 8 4 Ulaştırma,lojistik ve Haberleşme 10 4 T O P L A M Tablo 6: Meslek Alanlarına Göre Hazırlanan Meslek Standartları ve Yeterlilikler(htpp://myk.gov.tr) Tablo 6 incelendiğinde Kabul edilen 134 meslek alanına karşılık yeterliliklerin tamamlanamadığı görülmektedir. Mesleki yeterliliklerin ölçülmesi meslek standartları ve yeterliliklere göre yapılacağından ivedilikle meslek standard ve yeterliliklerin sonuçlandırılması gerekmektedir. Ülke genelinde mesleki yeterlilik kurumu tarafından yetkilendirilen sınav ve belgelendirme merkezlerinin sayısı artırılmalıdır. 3.,4. ve 5. Seviyede eğitim veren Mesleki Eğitim Merkezleri,Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri ve Meslek Yüksekokulları nın öğrenme ortamları, yayımlanan meslek standartları ve yeterlilikler çerçevesinde eğitim verilebilecek şekilde düzenlemelidir. Sektöre yönelik meslek standartları ve yeterlilik hazırlama konusunda özendirici ve farkındalık çalışmaları yapılmalıdır, Yetkilendirilmiş sınav ve belgelendirme merkezleri belirli merkezlerde değil ülke genelinde yaygınlaştırılmalıdır, Mesleki eğitim veren eğiticilerin meslek standartları, mesleki yeterlilikler konusunda ve öğrenme ortamlarının etkinliğinin artırılması konusunda eğitimi yapılmalıdır. Meslek Yüksekokullarının öğrenme ortamlarının laboratuar akreditasyonları yapılmalıdır, REFERANSLAR Kenar, N. (2010). Mesleki ve teknik eğitim sisteminin genel değerlendirmesi. YÖK, Yükseköğretim Kurulu Yayın No: 2014/2, Büyüme, Kalite, Uluslararasılaşma: Türkiye Yükseköğretimi İçin Bir Yol Haritası Uçar, C., & Özerbaş, M. A. (2013). Mesleki ve teknik eğitimin dünyadaki ve Türkiye deki konumu. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), Toprak, M., & Erdogan, A. (2012). Yaşamboyu Öğrenme: Kavram, Politika, Araçlar Ve Uygulama (Lifelong Learning: Concept, Policy, Instruments and Implementation). Journal of Higher Education and Science, 2(2). Kurumu, M. Y. (2012). Hayat boyu öğ renme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi. Kurumu, M. Y. (2016). Avrupa Yeterlilik Çerçevesi Referans Seviyeleri. Web Sayfas. Güneş, F. (2012). Bologna süreci ile yükseköğretimde öngörülen beceri ve yetkinlikler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 1-9. Kapsamında, Y. Y. (2014). 19 Haziran 2014, İstanbul (Doctoral dissertation, İstanbul Bilgi Üniversitesi).